INFORMACJA NA TEMAT DZIAŁAŃ DEPARTAMENTU POŻYTKU PUBLICZNEGO WYNIKAJĄCYCH Z UPRAWNIEŃ NADZORCZYCH I KONTROLNYCH MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ OPP Minister Pracy i Polityki Społecznej stosownie do zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego. Nadzór ten, a tym samym kontrola organizacji pożytku publicznego, dotyczy prawidłowości korzystania przez organizacje pożytku publicznego z uprawnień określonych w art. 24 27 ustawy, w szczególności: 1. Spełnianie warunków niezbędnych do uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego. 2. Zwolnienia od podatków i opłat w ramach prowadzonej działalności pożytku publicznego. 3. Inne uprawnienia organizacji pożytku publicznego - prawidłowość wykonywania świadczeń wolontarystycznych, - wykonywanie prac przez poborowych skierowanych do odbycia służby zastępczej, - nieodpłatne informowanie o działalności organizacji pożytku publicznego w jednostkach publicznej radiofonii i telewizji, - wpływy organizacji pożytku publicznego z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. 4. Sprawozdawczość organizacji pożytku publicznego. Według stanu na dzień 1 stycznia 2006 roku liczba podmiotów posiadających status organizacji pożytku publicznego wynosiła 4073, natomiast na koniec roku 2006 w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowanych było już 4993 podmioty posiadające status organizacji pożytku publicznego, czyli w ciągu roku przyrost podmiotów posiadających status organizacji pożytku publicznego wyniósł 920 podmioty. W związku z tym, na dzień 31 marca 2006 roku obowiązek złożenia sprawozdań merytorycznych i finansowych za 2005 rok miało 4073 podmioty. Ww. obowiązku nie dopełniło 1400 podmiotów, do których zostały przesłane monity.
Departament w wyniku prowadzonych kontroli planowanych i doraźnych stwierdził m.in. następujące nieprawidłowości: 1. Brak ewidencji księgowej uwzględniającej podział na przychody i koszty z działalności statutowej odpłatnej i nieodpłatnej oraz przychody i koszty z działalności gospodarczej. 2. Nieprowadzenie kalkulacji bezpośrednich kosztów danego rodzaju, w zakresie działalności odpłatnej pożytku publicznego, celem uniknięcia powstania dochodu w ramach ww. działalności. 3. Nieprowadzenie ewidencji księgowej. 4. Niedostosowanie polityki rachunkowości do wymogów określonych w przepisach o rachunkowości. 5. Sporządzanie sprawozdań finansowych niezgodnie z wymogami przepisów o rachunkowości oraz rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej 6. Sporządzanie sprawozdań merytorycznych z działalności niezgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z działalności fundacji. 7. Niedopełnianie obowiązków sprawozdawczych wobec właściwych organów. 8. Brak lub błędy w porozumieniach wolontarystycznych, w tym w szczególności wypłacanie wolontariuszom wynagrodzenia za świadczone usługi wolontariatu. Po przeprowadzeniu kontroli Departament na bieżąco monitorował stan realizacji zaleceń pokontrolnych. Wszystkie skontrolowane organizacje przyjęły protokoły z kontroli i wyniki kontroli. Zalecenia pokontrolne zostały w całości zrealizowane lub są w trakcie realizacji. W przypadku jednej organizacji pożytku publicznego, Minister Pracy i Polityki Społecznej, z uwagi na brak możliwości przeprowadzenia kontroli wystąpił z wnioskiem do Sądu o wykreślenie informacji, o której mowa w art. 22 ust.1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o uzyskaniu statusu organizacji pożytku publicznego. Sąd, na wniosek Ministra, pozbawił organizację statusu organizacji pożytku publicznego. Minister, stosownie do art. 29 ust. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zlecił kontrolę wszystkim Marszałkom właściwych województw losowo wybranej części organizacji pożytku publicznego, które nie dopełniły obowiązku przesłania sprawozdań.
Nieprawidłowości stwierdzone przez Marszałków są zbieżne z nieprawidłowościami stwierdzonymi podczas kontroli przez Departament. FUNDACJE Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej jako ministrowi właściwemu w rozumieniu przepisów o fundacjach przysługują również uprawnienia nadzorcze nad fundacjami, podlegającymi zakresowi jego działania. Nadzór nad fundacjami polega m.in. na badaniu podstaw formalno-prawnych funkcjonowania fundacji oraz badaniu dopełnienia obowiązku składania właściwemu ministrowi corocznego sprawozdania z działalności fundacji. Według stanu na dzień 1 stycznia 2006 roku Ministrowi podlegało 1188 fundacji i dwa przedstawicielstwa fundacji zagranicznych w Polsce, zaś według stanu na dzień 31 grudnia 2006 roku Ministrowi podlegały 1319 fundacje, przyrost w roku wynosi 133 fundacje. Sprawozdania z działalności fundacji za rok 2005 winno złożyć do końca roku 2006 1188 fundacji i dwa przedstawicielstwa fundacji zagranicznych. Złożyło je 347 fundacji oraz dwa przedstawicielstwa fundacji zagranicznych (sprawozdania nadal wpływają). W 2006 r. wysłane zostały monity, przypominające o obowiązku złożenia sprawozdania, do 479 fundacji. Po dokonaniu analizy sprawozdań z działalności do 116 fundacji wysłano pisma wskazujące na niespełnianie wymogów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z działalności fundacji z prośbą o uzupełnienia danych. W wyniku działań nadzorczych Ministra, w związku z otrzymaną z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji informacją o niezłożeniu sprawozdania ze zbiórki publicznej, zostały złożone do sądów dwa wnioski o wydanie orzeczenia w przedmiocie zgodności działania z przepisami prawa. W związku z wykazanymi podczas kontroli nieprawidłowościami, z których w szczególności wynikał fakt wyczerpania się majątku trwałego i obrotowego Fundacji oraz niezdolność do kolektywnego działania jej organów, kontrolerzy zalecili jako realizację wniosków pokontrolnych, podjęcie przez Zgromadzenie Fundatorów, na wniosek Zarządu, decyzji w formie uchwały o rozwiązaniu Fundacji.
W wyniku niezrealizowania wniosków pokontrolnych Minister wystąpił do Sądu o otwarcie postępowania likwidacyjnego. Sprawa jest w toku. FIO W roku 2006 Departament przeprowadził analizę 631 sprawozdań końcowych i częściowych z realizacji zadań dofinansowanych w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw obywatelskich w roku 2005. W ramach prowadzonej kontroli sprawozdań Departament wystosował 151 pism akceptujących sprawozdanie, 169 pism akceptujących warunkowo sprawozdanie, 311 pism z prośbą o złożenie wyjaśnień w tym 43 dwukrotnie. Procedura kontroli sprawozdań końcowych i częściowych z realizacji zadań publicznych finansowanych z Rządowego Programu - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2005 roku składała się z dwóch etapów. Pierwszy etap związany był z monitoringiem terminu składania sprawozdań, drugi dotyczył analizy samych sprawozdań. I. Monitoring terminu składnia sprawozdań. W Departamencie Pożytku Publicznego prowadzony był rejestr sprawozdań uwzględniający m.in. datę złożenia sprawozdania. W dniu 8/9 marca 2006 roku wysłano monity do 35 organizacji, które nie złożyły w przewidzianym w umowie terminie sprawozdania. II. Analiza sprawozdań. Analiza sprawozdań prowadzona jest w podziale na trzy części: formalną, merytoryczną i finansową. 1. Formalna pojawiającymi się nieprawidłowościami było złożenie sprawozdania po terminie i/lub na niewłaściwym formularzu. Była to nieprawidłowość pojawiająca się bardzo rzadko. 2. Merytoryczna - pojawiającymi się nieprawidłowościami była realizacja zadań niezgodnie z harmonogramem będącym załącznikiem do umowy lub niezrealizowanie wszystkich planowanych działań określonych we wniosku. Była to nieprawidłowość stosunkowo rzadko pojawiająca się. 3. Finansowa pojawiające się nieprawidłowości to przede wszystkim: błędy rachunkowe,
dokonanie przelewu niewykorzystanej części dotacji po terminie określonym umową lub po wezwaniu kontrolerów, niezachowanie proporcji wkładu własnego i dotacji do wartości zadania, uwzględnienie w kosztorysie nowych pozycji kosztów nie objętych umową, zamiana finansowego wkładu własnego określonego w umowie na rzeczowy lub osobowy wkład własny w realizację zadnia, umieszczenie w zestawieniu faktur/rachunków dokumentów księgowych wystawionych przed lub po terminie realizacji zadania zawartym w umowie, przedstawienie do rozliczenia dokumentów niebędących dowodami księgowymi w rozumieniu ustawy o rachunkowości, Nagminnie pojawiał się problem niedostosowaniem się organizacji do wymogów określonych w 16 umowy, zgodnie z którym, wszelkie zmiany, uzupełnienia i oświadczenia składane w związku z niniejszą umową wymagają pisemnej zgody stron umowy, pod rygorem nieważności, co oznacza wymóg podpisania przez obie strony aneksu do umowy w przypadku wprowadzania jakichkolwiek zmian w tym również zmian do załączników do umowy. Trwająca analiza sprawozdań końcowych i częściowych z realizacji zadań publicznych dofinansowanych z Rządowego Programu - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2006 roku wykazała znaczną poprawę jakości sprawozdań zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym w stosunku do roku ubiegłego. WNIOSKI Z przedstawionych powyżej informacji wynika, że zarówno działalność organizacji pożytku publicznego, fundacji oraz realizacja projektów dofinansowanych w ramach FIO wykazuje szereg nieprawidłowości. Skutkuje to m.in. prowadzeniem działalności niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, nienależytym wypełnianiem obowiązków a w przypadku projektów dofinansowanych w ramach FIO realizacją zadania niegodnie z postanowieniami zawartej przez strony umowy. W związku z tym, szczególne znaczenie, większe niż funkcja instrumentalna kontroli, ma funkcja edukacyjna i wychowawcza kontroli. Niestety, Departament Pożytku Publicznego a w szczególności Wydział Prawny, Organizacji Pozarządowych i Nadzoru, który w zakresie
obowiązków wpisany ma nadzór nad opp, fundacjami i realizacją projektów dofinansowanych w ramach FIO bez znaczącego udziału doświadczonych organizacji sieciowych nie jest w stanie wypełnić w stopniu zadowalającym tej funkcji. NIK Informacja o wynikach kontroli: Tworzenie i działalność Fundacji, których fundatorami są Skarb Państwa lub Jednostki Sektora Finansów Publicznych. Kilka nieprawidłowości, które pokazują problemy Fundacji a właściwie dotyczą organizacji pozarządowych, oczywiście nie wszystkich: niedochowanie obowiązków zgłaszania wymaganych danych do KRS (np. aktualizacja danych), udzielanie pomocy beneficjentom z naruszaniem obowiązujących, w organizacji, w tym względzie zasad wewnętrznych lub zupełny brak uregulowań, prowadzenie działalności gospodarczej bez wymaganych wpisów do rejestru przedsiębiorców lub znaczna zwłoka w ich dokonywaniu, prowadzenie działalności gospodarczej w sposób niezgodny z ustalonymi przez organizację zasadami, brak wewnętrznych regulacji kwestii dotyczących wynagrodzeń lub innych gratyfikacji dla członków organów organizacji oraz pracowników, podpisywanie przez Zarząd umów cywilno-pawnych z osobami wchodzącymi w skład Zarządu z naruszeniem postanowień statutu, korzystanie ze zwolnień od opodatkowania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych z naruszeniem przepisów (są konkretne rodzaje działalności, które są wolne od podatku), niestosowanie obowiązujących przepisów o rachunkowości.