Raport o stanie zdrowia mieszkańców Miasta w 2009 roku IBMed 2010
Spis treści Spis wykresów...3 Spis tabel...5 Wstęp...6 1 Stan ludności oraz ruch naturalny...6 2 Struktura ludności wg wieku, płci i grup ekonomicznych...10 3 Oczekiwana długość życia...12 4 Stan zdrowia na podstawie danych o umieralności...14 4.1 Zgony niemowląt...14 4.2 Zgony wg płci i wieku...17 4.3 Zgony wg przyczyn...18 4.4 Współczynniki surowe umieralności...21 4.5 Współczynniki standaryzowane umieralności...23 5 Stan zdrowia mieszkańców Gliwic będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej...37 5.1 Stan zdrowia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w Gliwicach...37 5.2 Stan zdrowia osób w wieku 19 lat i więcej będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w Gliwicach...51 6 Struktura przyczyn hospitalizacji w Gliwicach wg płci i grup wiekowych...60 Podsumowanie i wnioski...64 Materiały źródłowe...69 2
Spis wykresów Wykres 1. Ruch naturalny ludności w Gliwicach w latach 1995-2009... 7 Wykres 2. Przyrost naturalny na 1000 ludności w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w latach 1995-20009... 8 Wykres 3. Współczynnik urodzeń żywych w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w latach 1995-2009... 9 Wykres 4. Urodzenia żywe według powiatów województwa śląskiego w 2009 r.... 9 Wykres 5. Piramida wieku dla Gliwic w 2009 roku... 10 Wykres 6. Liczba kobiet i mężczyzn w Gliwicach w grupie wieku przed- po- i produkcyjnym w 2009 roku... 11 Wykres 7. Zmiana procentowego udziału liczby osób w wieku przed-, po- i produkcyjnego w Gliwicach w latach 2002-2009... 11 Wykres 8. Oczekiwana długość życia w podregionie gliwickim, woj. śląskim, Polsce i Unii Europejskiej w 2009 roku... 12 Wykres 9. Współczynnik umieralności niemowląt w Gliwicach, woj. śląskim, Polsce i Unii Europejskiej w latach 1995-2009... 14 Wykres 10. Umieralność niemowląt wg powiatów go w 2009 roku... 15 Wykres 11. Struktura przyczyn zgonów niemowląt w Gliwicach w 2008 roku... 15 Wykres 12. Struktura zgonów niemowląt wg przyczyn w miastach województwa śląskiego w latach 2001-2008... 16 Wykres 13. Zgony wg wieku i płci w Gliwicach w 2009 roku... 17 Wykres 14. Struktura zgonów kobiet w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku... 19 Wykres 15. Struktura zgonów mężczyzn w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku... 19 Wykres 16. Surowy współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn w 2009 roku... 21 Wykres 17. Surowy współczynnik umieralności ogólnej u kobiet w 2009 roku... 22 Wykres 18. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 23 Wykres 19. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 24 Wykres 20. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 25 Wykres 21. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 26 Wykres 22. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 27 Wykres 23. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 28 Wykres 24. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zgonów u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 29 Wykres 25. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zgonów u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 30 Wykres 26. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 31 Wykres 27. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 32 Wykres 28. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 33 Wykres 29. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 34 Wykres 30. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku... 35 Wykres 31. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku... 36 Wykres 32. Zgłaszalność z powodu choroby nowotworowej wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 39 Wykres 33. Zgłaszalność z niedokrwistości wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 40 Wykres 34. Zgłaszalność z powodu chorób tarczycy wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 41 Wykres 35. Zgłaszalność z powodu cukrzycy wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 41 3
Wykres 36. Zgłaszalność z powodu niedożywienia wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 42 Wykres 37. Zgłaszalność z powodu otyłości wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 43 Wykres 38. Zgłaszalność z powodu zaburzeń odżywiania wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 44 Wykres 39. Zgłaszalność z powodu upośledzenia umysłowego wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 44 Wykres 40. Zgłaszalność z powodu padaczki wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 45 Wykres 41. Zgłaszalność z powodu dziecięcego porażenia mózgowego wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 46 Wykres 42. Zgłaszalność z powodu choroby nadciśnieniowej wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 46 Wykres 43. Zgłaszalność z powodu chorób alergicznych wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 47 Wykres 44. Zgłaszalność z powodu chorób alergicznych wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ z podziałem na rodzaj alergii w 2009 roku... 48 Wykres 45. Zgłaszalność z powodu zniekształceń kręgosłupa wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 48 Wykres 46. Zgłaszalność z powodu chorób układu moczowego wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ... 49 Wykres 47. Zgłaszalność z powodu wad rozwojowych wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ 50 Wykres 48. Zgłaszalność z powodu wad rozwojowych wśród dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat u lekarzy POZ ze względu na rodzaj wad w 2009 roku... 50 Wykres 49. Zgłaszalność z powodu gruźlicy wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 52 Wykres 50. Zgłaszalność z powodu choroby nowotworowej wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ 53 Wykres 51. Zgłaszalność z powodu chorób tarczycy wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 54 Wykres 52. Zgłaszalność z powodu niedokrwistości wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 55 Wykres 53. Zgłaszalność z powodu choroby obwodowego układu nerwowego wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 56 Wykres 54. Zgłaszalność z powodu chorób układu krążenia wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ. 57 Wykres 55. Zgłaszalność z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 58 Wykres 56. Zgłaszalność z powodu przewlekłych chorób układu trawiennego wśród osób w wieku 19 lat i więcej u lekarzy POZ... 59 Wykres 57. Wskaźnik hospitalizacji mieszkańców Gliwic wg płci w gliwickich szpitalach w latach 2001-2009... 60 Wykres 58. Struktura hospitalizacji mieszkańców Gliwic wg płci i wieku, leczonych w gliwickich szpitalach w 2009 roku... 61 Wykres 59. Struktura hospitalizacji gliwickich kobiet, leczonych w gliwickich szpitalach wg przyczyn w 2009 r. 62 Wykres 60. Struktura hospitalizacji gliwickich mężczyzn, leczonych w gliwickich szpitalach wg przyczyn w 2009 r.... 62 4
Spis tabel Tabela 1. Podstawowe dane demograficzne dla Gliwic w latach 1999-2009... 7 Tabela 2. Oczekiwana długość życia wg płci dla 0, 15, 30, 45, 60 i 65 lat w 2009 r.... 13 Tabela 3. Zgony wg przyczyn i płci w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku... 20 Tabela 4. Struktura rozpoznania schorzeń u dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w Gliwicach w 2009 roku... 38 Tabela 5. Struktura rozpoznania schorzeń u osób w wieku 19 lat i więcej będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w Gliwicach w 2009 roku... 51 Tabela 6. Struktura hospitalizacji mieszkańców Gliwic wg płci, wieku i przyczyn w gliwickich szpitalach w 2009 roku... 63 5
Wstęp Analiza stanu zdrowia populacji z jednej strony ma służyć jako punkt odniesienia do podejmowania nowych działań w dziedzinie ochrony zdrowia, ale z drugiej strony stanowi próbę podsumowania działań już zrealizowanych. Stała ocena wskaźników zdrowotnych w rzeczywistości ma na celu ocenę funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Stan zdrowia populacji może zostać określony na podstawie oceny pozytywnych i negatywnych mierników zdrowia. Mierniki pozytywne określają sprawność i prawidłowość funkcjonowania poszczególnych narządów i całego ustroju (np. EKG serca, poziom cukru we krwi itd.) oraz kondycję społeczeństwa np. liczebność urodzeń żywych. Do oceny stanu zdrowia całej populacji najczęściej używa się mierników negatywnych stanu zdrowia, często ze względu na brak danych dotyczących mierników pozytywnych. W takiej ocenie poszukujemy uszczerbków na zdrowiu i posługujemy się zasadą, że im więcej występuje chorób, urazów oraz ich następstw (inwalidztwo i zgony), tym gorszy stan zdrowia danej zbiorowości. Badanie umieralności było najwcześniej stosowaną metodą oceny stanu zdrowia. Obecnie w Polsce przyjmuje się, że jedynym w pełni funkcjonującym systemem jest rejestr przyczyn zgonu. Współczynniki takie jak chorobowość, zapadalność czy śmiertelność nie dają pełnego obrazu sytuacji, ponieważ dotyczą jedynie zarejestrowanych incydentów zdrowotnych. 1 Stan ludności oraz ruch naturalny W dniu 31.12.2009 liczba ludności Gliwic wynosiła 196.167, w tym liczba kobiet - 101.791 a liczba mężczyzn - 94.376. Współczynnik feminizacji, czyli liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn wyniosła 108 (w województwie śląskim i w Polsce 107). Ludność Gliwic stanowiła prawie 40% ludności podregionu gliwickiego i 4% ludności województwa śląskiego. Na przestrzeni ostatnich 10 lat liczba ludności w Gliwicach zmalała o 5%. Polska pod względem liczby ludności zajmuje 32 miejsce na świecie i 6 w Unii Europejskiej. Gęstość zaludnienia wynosząca 122/km 2 plasuje Polskę w grupie krajów średnio zaludnionych. Na wsi współczynnik ten jest niższy (ok. 51/km 2 ), a w miastach wyższy (ok. 1.088/km 2 ). W Gliwicach gęstość zaludnienia w 2009 roku była wyższa od tej średniej 1.465 osób/ km 2 oraz była wyższa od gęstości zaludnienia w podregionie gliwickim 567/ km 2 i w województwie śląskim 376/1 km 2. 6
Tabela 1. Podstawowe dane demograficzne dla Gliwic w latach 1999-2009 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ludność ogółem, w 206552 205092 204175 202604 201586 200361 199451 198499 197393 196669 196167 tym: mężczyźni 100155 99 474 99 017 97 956 97 472 96 747 96 213 95 710 95 178 94 718 94 376 kobiety 106397 105618 105158 104648 104114 103614 103238 102789 102215 101951 101791 Współczynnik feminizacji 106 106 106 107 107 107 107 107 107 108 108 Urodzenia żywe 1 516 1 528 1 569 1 406 1 470 1 529 1 573 1 749 1 709 1 902 1 835 Zgony 1 919 1 898 1 850 1 810 1 816 1 831 1 868 1 793 1 923 1 980 1 891 Zgony niemowląt 22 11 12 12 10 15 13 11 8 8 18 Przyrost naturalny -403-370 -281-404 -346-302 -295-44 -214-78 -56 Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. W latach 1995 2009 zaobserwować można w Gliwicach liczebną przewagę zgonów nad urodzeniami żywymi. Owa przewaga zgonów w ostatnich latach zaczęła się zmniejszać i liczba zgonów i urodzeń niemal się zrównoważyły. W 2009 roku było 1.835 urodzeń żywych i 1.891 zgonów. Jednak przyrost naturalny kolejny raz osiągnął wartość poniżej zera -56. Wykres 1. Ruch naturalny ludności w Gliwicach w latach 1995-2009 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 1995 1996 1997 1998 w liczbach bezwględnych 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 urodzenia żywe zgony Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. Przyrost naturalny w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wyniósł -0,3/1.000, co oznacza, że przeciętnie na każde 1.000 ludności ubyło w Gliwicach 0,3 osoby. W województwie śląskim przyrost naturalny osiągnął minimalnie wyższą wartość -0,2/1.000 ludności. Średnia wartość przyrostu naturalnego w Polsce wyniosła 0,9/1.000 ludności. W latach 1995-2009 można zanotować tendencje spadkowe i wzrostowe w całym rozpatrywanym okresie. 7
Największy spadek przyrostu naturalnego zaobserwować można pod koniec lat 90-tych. Od nowego tysiąclecia, a dokładnie od lat 2002-2003 przyrost naturalny ponownie osiągał wyższą wartość. W porównaniu z rokiem 1995 w Gliwicach przyrost naturalny spadł o 0,6, a najniższy przyrost naturalny zanotowano w 1999 i 2002 roku (-0,2/1.000 ludności). Wykres 2. Przyrost naturalny na 1000 ludności w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w latach 1995-20009 1,5 1,0 0,5 na 1.000 ludności 0,0-0,5-1,0-1,5 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009-2,0-2,5 Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. Analogiczne do przyrostu naturalnego zmiany na przestrzeni 1995-2009 roku zaobserwować można w zmianach współczynnika urodzeń żywych. Urodzenia żywe to jedna z dwóch obok zgonów determinanta przyrostu naturalnego i jak widać na wykresie poniżej to nie zmiany w liczbie urodzeń żywych tak silnie kształtowały przyrost naturalny a liczba zgonów. Współczynnik urodzeń żywych w obserwowanym okresie początkowo notował spadek, po czym od 2002 roku ponowny wzrost wartości. W Gliwicach współczynnik urodzeń żywych był najniższy i wyniósł w 2009 roku 9,5/1.000 ludności, w woj. śląskim 10,3/1.000 ludności a w Polsce 10,9/1.000 ludności (Wykres 3). Biorąc pod uwagę terytorialne zróżnicowanie współczynnika urodzeń żywych w województwie śląskim, najwięcej urodzeń było w powiatach: pszczyńskim 13,3/1.000, Żorach 12,3/1.000 i powiecie bieruńsko lędzińskim 12,2/1.000. Najmniej urodzeń było w powiecie raciborskim 8,6/1.000, w Sosnowcu 9,0/1.000 i powiecie zawierciańskim 9,3/1.000 (Wykres 4). 8
Wykres 3. Współczynnik urodzeń żywych w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w latach 1995-2009 12 10 8 6 4 2 0 1995 1996 1997 1998 na 1.000 ludności 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. Wykres 4. Urodzenia żywe według powiatów województwa śląskiego w 2009 r. Polska 10,9 9,5 10,3 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 9
2 Struktura ludności wg wieku, płci i grup ekonomicznych W ogólnej liczbie 196.167 ludności Gliwic na koniec 2009 r. kobiety stanowiły 52% ogółu. Na 100 mężczyzn przypadało 108 kobiet. Współczynnik feminizacji w Gliwicach zmieniał się w zależności od wieku w starszych grupach wieku zdecydowanie przeważały kobiety. Liczebna przewaga mężczyzn dotyczyła jedynie grup wieku od 0-4 do 25-29 włącznie, 35-39 i 40-44, przy czym różnica między płciami w tych grupach nie była znaczna. Największe różnice we współczynnikach feminizacji przypadają na grupę wieku 85 i więcej (260 kobiet na 100 mężczyzn) i 80-84 (198 kobiet na 100 mężczyzn). Zaistniałe różnice można tłumaczyć tzw. nadumieralnością mężczyzn (wyższa umieralność mężczyzn niż kobiet). Najliczniejszą grupą wieku wśród mężczyzn była grupa wieku 20-24 lata, która stanowiła 9,2% ogółu mężczyzn, a wśród kobiet grupa wieku 50-54, stanowiąca 8,6% wszystkich kobiet. Wykres 5. Piramida wieku dla Gliwic w 2009 roku nadwyżka mężczyzn nad liczbą kobiet 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 nadwyżka kobiet nad liczbą mężczyzn 10000 8000 6000 4000 2000 0 0 2000 4000 6000 8000 10000 mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. Przewagę liczby kobiet nad liczbą mężczyzn można zaobserwować również w podziale ludności na trzy grupy ekonomiczne (wiek przedprodukcyjny, wiek produkcyjny i wiek poprodukcyjny), która pogłębiona jest przez fakt wcześniejszego przechodzenia przez kobiety w wiek emerytalny. W 2009 roku w wieku przedprodukcyjnym było 30.534 osób (15,6%), w wieku produkcyjnym 130.007 (66,3%), a w wieku poprodukcyjnym 35.626 osób (18,1%). Uwzględniając podział na płeć 16,6% mężczyzn było w wieku przedprodukcyjnym, 71,1% w wieku produkcyjnym i 12,3% w wieku 10
poprodukcyjnym; w przypadku kobiet 14,6% było w wieku przedprodukcyjnym, 61,8% w wieku produkcyjnym, a 23,6% w wieku poprodukcyjnym. Wykres 6. Liczba kobiet i mężczyzn w Gliwicach w grupie wieku przed- po- i produkcyjnym w 2009 roku w liczbach bezwględnych 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 14 886 15 648 wiek przedprodukcyjny 67 108 62 899 wiek produkcyjny 24 006 11 620 wiek poprodukcyjny kobiety mężczyźni Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. W ostatnich latach obserwowany był stopniowy wzrost liczby osób w wieku emerytalnym przy równoczesnym spadku osób w wieku przedprodukcyjnym. W 2002 roku udział osób w grupie wieku poprodukcyjnego wynosił 15,2%, a w 2009 roku 18,2%. W przypadku osób w wieku przedprodukcyjnym udział tej grupy w 2002 wynosił 19,1%, a w 2009 roku 15,6%. Liczba osób w wieku produkcyjnym wyniosła 66,3% w 2009 roku i była większa w porównaniu z rokiem 2002. Wykres 7. Zmiana procentowego udziału liczby osób w wieku przed-, po- i produkcyjnego w Gliwicach w latach 2002-2009 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 15,2 15,6 16,0 16,4 16,8 17,1 17,6 18,2 65,7 66,3 66,5 66,8 66,8 66,8 66,6 66,3 19,1 18,2 17,5 16,8 16,4 16,0 15,8 15,6 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. 11
3 Oczekiwana długość życia Oczekiwana długość życia to jeden z podstawowych wskaźników oceny stanu zdrowia społeczeństwa, świadczący o stanie zdrowia całej populacji, jakości opieki zdrowotnej czy warunków życia społeczności. Oczekiwana długość życia w momencie urodzenia jest to liczba lat, jaką może przeżyć nowo narodzone dziecko przy założeniu, że prawdopodobieństwo zgonu w każdym roku jego życia nie zmieni się i będzie równe temu, jakie określono dla momentu urodzenia. Przy konstrukcji tego wskaźnika niezbędne są tabele trwania życia. Oczekiwaną długość życia można obliczyć nie tylko dla momentu urodzenia, ale dla każdego wieku. Między oczekiwaną długością życia kobiet i mężczyzn występuje zazwyczaj zawsze różnica z korzyścią dla kobiet, co jest wynikiem zjawiska nadumieralności mężczyzn. Oczekiwana długość życia u mężczyzn w miastach podregionu gliwickiego, wynosząca 72,1 lat była wyższa od wskaźników wojewódzkich (71,0 lat) i ogólnopolskich (71,5 lat), ale niższa od wskaźników europejskich (76,3 lat). W przypadku kobiet oczekiwana długość życia w miastach podregionu gliwickiego wyniosła 79,1 lat i osiągnęła taką samą wartość jak w województwie śląskim, ale niższą od Polski (80,1 lat) i Unii Europejskiej (82,3 lat). Pomiędzy mężczyznami a kobietami różnica przeżycia w miastach podregionu gliwickiego wyniosła 7 lat i była ona niższa od różnicy między płciami w województwie śląskim (8,1 lat) i Polsce (8,6 lat), ale wyższa niż w Unii Europejskiej (6 lat). Wykres 8. Oczekiwana długość życia w podregionie gliwickim, woj. śląskim, Polsce i Unii Europejskiej w 2009 roku podregion gliwicki (miasta) 72,1 79,1 Polska Unia Europejska 71,0 79,1 71,5 80,1 76,3 82,3 mężczyźni kobiety 0 20 40 60 80 100 lata życia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego i Światowej Organizacji Zdrowia; dane dla Unii Europejskiej pochodzą z roku 2008. 12
Na terenie Europy występuje duże zróżnicowanie w oczekiwanej długości życia. Mimo pozytywnych zmian w ostatnich latach Polska nadal wypada niekorzystnie na tle czołówki krajów europejskich. Wiek dożywania mężczyzn jest krótszy o ok. 8 lat, kobiet o 4-5 lata. Najdłużej żyją mieszkańcy Europy Zachodniej oraz krajów skandynawskich, a w krajach Europy Wschodniej mieszkańcy żyją do nawet kilkunastu lat krócej. Mężczyźni najdłużej żyją w Islandii i Lichtensteinie (80 lat w 2008 r.), a najkrócej w Rosji 61,8 lat (2008 r.). Wśród kobiet najdłużej żyją mieszkanki Lichtensteinu (85,4 w 2008 r.), Francji (84,9 w 2008 r.), Szwajcarii (84,6 w 2008 r.), Hiszpanii (84,3 w 2008 r.) i Włoch (84,2 w 2007 r.). Najkrócej w Europie żyją Mołdawianki, Rosjanki i Ukrainki poniżej 75 lat. Najmniejszą różnicę pomiędzy płciami odnotowano w Islandii, w 2008 roku wyniosła ona 3,3 lat. Poza kontynentem europejskim najdłużej żyją mieszkańcy Japonii i Australii (mężczyźni do 79 lat), a kobiety najdłużej żyją w Japonii 86 lat. Oczekiwaną długość życia można obliczyć nie tylko dla momentu urodzenia, ale dla każdego wieku, aby móc oszacować ile będzie jeszcze żyła przeciętnie osoba w określonym wieku. Im osoba jest starsza tym oczekiwana długość życia się wydłuża. Przykładowo oczekiwana długość życia dla kobiet w momencie urodzenia w miastach podregionu gliwickiego wyniosła 79,1 lat, ale już kobieta w wieku 65 lat ma szansę przeżyć w sumie 83,7 lat (65 lat + 18,7 lat). Dla miast podregionu gliwickiego oczekiwana długość życia wynosiła dla kolejnych lat dla mężczyzn: dla lat 15 58,0, dla 30 43,6, dla 45 29,7, dla 60 18,3 i dla 65 15,4; dla kobiet wynosiła kolejno: dla lat 15 64,8, dla 30 50,1, dla 45 35,7, dla 60 22,6 a dla 65 18,7. Poniższa tabela przedstawia poszczególne wskaźniki również dla województwa śląskiego, Polski i Unii Europejskiej, a różnice w poszczególnych przypadkach są mniej lub bardziej widoczne. Tabela 2. Oczekiwana długość życia wg płci dla 0, 15, 30, 45, 60 i 65 lat w 2009 r. mężczyźni w wieku lat kobiety 0 15 30 45 60 65 0 15 30 45 60 65 Podregion gliwicki (miasta) 72,1 58,0 43,6 29,7 18,3 15,4 79,1 64,8 50,1 35,7 22,6 18,7 Woj. śląskie 71,0 56,8 42,4 28,8 17,6 14,5 79,1 64,7 49,9 35,5 22,5 18,5 Polska 71,5 57,1 42,9 29,3 17,9 14,7 80,1 65,6 50,9 36,4 23,2 19,1 Unia Europejska 76,3 61,8 b.d. 33,3 b.d. 17,1 82,3 67,8 b.d. 38,5 b.d. 20,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego i Światowej Organizacji Zdrowia; dane dla Unii Europejskiej pochodzą z roku 2008. 13
4 Stan zdrowia na podstawie danych o umieralności 4.1 Zgony niemowląt Współczynnik umieralności niemowląt jest jednym z podstawowych i najbardziej powszechnie stosowanych mierników stanu zdrowia danej populacji. Na jego wysokość mają wpływ głównie czynniki genetyczne, ale również jakość opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem po porodzie. Dlatego zmniejszenie wartości współczynnika umieralności niemowląt świadczy o poprawie stanu zdrowia każdego społeczeństwa (największe różnice występują między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się). Umieralność niemowląt, wyrażana współczynnikiem, jest to iloraz liczby zgonów niemowląt w danym czasie do liczby urodzeń żywych w tym samym czasie (w przeliczeniu na 1000). Większa umieralność niemowląt może być spowodowana większą liczbą zgonów, albo/i mniejszą liczbą urodzeń żywych. Umieralność niemowląt od wielu lat notuje tendencje spadkowe. W przypadku go Polski i Unii Europejskiej utrzymywał się stały spadek liczby zgonów niemowląt, natomiast w Gliwicach w latach 1995 2009 obserwowano na zmianę gwałtowne wzrosty i spadki. Największy wzrost był w 1997 roku (z 9,1 do 16 zgonów na 1.000 urodzeń żywych), kolejny wzrost zanotowano w 2009 roku (z 4,2/1.000 w 2008 r. do 9,8/1.000 w 2009 r.). Współczynnik umieralności niemowląt był tym samym wyższy od współczynników wojewódzkich, ogólnopolskich i europejskich. W 2009 roku umieralność niemowląt w woj. śląskim była na poziomie 7,2/1.000 urodzeń żywych, w Polsce 5,6/1.000 urodzeń żywych. W 2008 r. w krajach Unii Europejskiej według Światowej Organizacji Zdrowia umieralność niemowląt wynosiła 4,4/1.000 urodzeń żywych. Wykres 9. Współczynnik umieralności niemowląt w Gliwicach, woj. śląskim, Polsce i Unii Europejskiej w latach 1995-2009 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 na 1.000 urodzeń żywych 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Unia Europejska Polska W województwie śląskim najmniejszą umieralnością niemowląt charakteryzowały się Tychy - 2,1/1.000, powiat rybnicki 3,7/1.000 urodzeń i powiat lubliniecki 3,9/1.000 urodzeń. Najwyższą umieralność niemowląt zanotowano w powiecie mikołowskim 14,1/1.000 urodzeń, powiecie raciborskim 11,6/1.000 urodzeń, Zabrzu 10,5/1.000 urodzeń i Gliwicach 9,8/1.000 urodzeń. 14
Wykres 10. Umieralność niemowląt wg powiatów go w 2009 roku Polska 5,6 9,8 7,2 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Liczba zgonów niemowląt w 2008 roku wyniosła 8, a w 2009 roku wzrosła ponad dwukrotnie do 18. Wg danych udostępnionych przez Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach główną przyczyną zgonów w 2008 roku były stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym (75%). Kolejne przyczyny to zewnętrzne przyczyny zgonów (12,5%) i choroby zakaźne i inwazyjne (12,5%). Wykres 11. Struktura przyczyn zgonów niemowląt w Gliwicach w 2008 roku Zewnętrzne przyczyny zgonu 12,5 Choroby zakaźne i inwazyjne 12,5 Stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym 75 Źródło: opracowanie własne na podstawie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. 15
Na przestrzeni lat 2001-2008 podobnie jak w przypadku Gliwic, ogólnie we wszystkich miastach województwa śląskiego główną przyczyną zgonów niemowląt były stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym, które stanowiły 57,8% wszystkich zgonów niemowląt w 2008 roku. Drugą dominującą przyczyną zgonów były wady rozwojowe wrodzone, stanowiące 21,3% zgonów w 2008 roku. Wykres 12. Struktura zgonów niemowląt wg przyczyn w miastach województwa śląskiego w latach 2001-2008 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Pozostałe Zew. przyczyny zachorowania i zgonu Objawy i stany niedokładnie określone Wady rozwojowe wrodzone Niektóre stany powstające w okresie okołoporodowym Choroby układu oddechowego Choroby układu krążenia Choroby zakaźne i pasożytnicze Źródło: opracowanie własne na podstawie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. 16
4.2 Zgony wg płci i wieku W 2009 roku ogółem w Gliwicach zmarło 1.891 osób, z czego 901 kobiet i 990 mężczyzn. W Gliwicach mamy do czynienia ze zjawiskiem nadumieralności mężczyzn, to znaczy, że natężenie zgonów u mężczyzn jest wyższe niż u kobiet w określonych grupach wieku. Poniższy wykres przedstawia zgony w 5-letnich grupach wieku, w zależności od płci. Przewaga odsetka zgonów mężczyzn nad kobietami utrzymywała się od grupy wiekowej 0 lat (zgony niemowląt) do 75-79 włącznie. W tej grupie wiekowej zmarło poza tym najwięcej mężczyzn 13,5%. W grupie wieku 80-84 lat i 85 lat i więcej sytuacja była odwrotna, zmarło więcej kobiet w stosunku do mężczyzn (80-84: kobiety 20,6%, mężczyźni 10%; 85 lat i więcej: kobiety 28,3%, mężczyźni 9,5%). Jest to konsekwencja zjawiska nadumieralności mężczyzn w młodszych grupach wiekowych (do 75-79 włącznie). Wykres 13. Zgony wg wieku i płci w Gliwicach w 2009 roku 85 i więcej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 1-4 0 kobiety męzczyźni 0 50 100 150 200 250 300 liczba zgonów Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. 17
4.3 Zgony wg przyczyn Od kilku już lat główną przyczyną zgonów w Gliwicach ale również w województwie śląskim i Polsce były choroby układu krążenia (Wykres 14, Wykres 15). W 2007 roku choroby układu krążenia stanowiły u kobiet 44,9% zgonów i 36,4% u mężczyzn. Wyższe odsetki zgonów odnotowano w województwie śląskim (u kobiet: 52,2%, u mężczyzn: 41,0%) i w Polsce (u kobiet: 51,8%, u mężczyzn 39,9%). Drugą, co do częstości przyczyną zgonów były nowotwory. W Gliwicach w 2007 roku na nowotwory zmarło 31,9% kobiet i 30,4% mężczyzn. Odsetki te były odpowiednio wyższe niż w województwie śląskim i w Polsce. W województwie śląskim na nowotwory zmarło 24,7% kobiet i 27,1% mężczyzn, w Polsce 24,0% kobiet i 26,6% mężczyzn. Z powyższego wynika, że w Gliwicach w porównaniu z województwem śląskim i Polską, więcej osób umierało z powodu nowotworów złośliwych. Wśród pozostałych przyczyn zgonów różnice terytorialne (,, Polska) były nieznaczne. W Gliwicach 5,1% umarła na choroby układu oddechowego, 4,5% z powodu tzw. objawów, cech chorobowych oraz nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych i klinicznych, 4,2% kobiet zmarło na choroby układu trawiennego, 2,8% z powodu zaburzeń wydzielania wewnętrznego, stanu odżywiania i przemiany, 2,2% na zewnętrzne przyczyny zgonów i 4,4% z pozostałych przyczyn. W przypadku mężczyzn 8,4% zmarło z powodu tzw. objawów, cech chorobowych oraz nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych i klinicznych, 7,5% ogółu mężczyzn z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania, 5,2% z powodu chorób układu oddechowego 5,0% chorób układu trawiennego, 1,9% z powodu zaburzeń wydzielania wewnętrznego, stanu odżywiania i przemiany i 5,2% z pozostałych przyczyn. Szczegółowo strukturę zgonów w Gliwicach, woj. śląskim i w Polsce przedstawia Tabela 3. 18
Wykres 14. Struktura zgonów kobiet w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku Choroby układu krążenia Nowotwory Choroby układu oddechowego Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych Choroby układu trawiennego Zaburzenia wydzielania wewnętrzego, stanu odżywienia i przemiany Zew. przyczyny zachowania i zgonu Inne 5,1 4,4 4,4 4,5 3,4 5,9 4,2 4,9 4,0 2,8 2,6 2,2 2,2 3,6 3,3 4,4 4,3 4,4 24,7 24,0 31,9 44,9 52,2 51,8 0 10 20 30 40 50 60 % Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. Wykres 15. Struktura zgonów mężczyzn w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku Choroby układu krążenia Nowotwory Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe Zew. przyczyny zachowania i zgonu Choroby układu oddechowego Choroby układu trawiennego Zaburzenia wydzielania wewnętrzego, stanu Inne 8,4 4,8 7,3 7,5 8,8 9,4 5,2 5,7 5,8 5,0 6,0 4,8 1,9 1,5 1,5 5,2 5,1 4,7 30,4 27,1 26,6 36,4 41,0 39,9 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Polska % Źródło: opracowanie własne na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego. 19
Tabela 3. Zgony wg przyczyn i płci w Gliwicach, woj. śląskim i Polsce w 2007 roku ICD-10 Przyczyna zgonu Polska kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % A00-B99 Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze 6 0,64 6 0,61 120 0,54 255 1,00 855 0,49 1419 0,70 C00-D48 Nowotwory 299 31,91 300 30,43 5499 24,70 6899 27,09 41964 23,98 53845 26,63 D50-D89 Choroby krwi i narządów krwiotwórczych oraz niektóre choroby przemiany materii 4 0,43 0 0,00 33 0,15 30 0,12 285 0,16 203 0,10 E00-E90 Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany materii 26 2,77 19 1,93 568 2,55 375 1,47 3825 2,19 2933 1,45 F00-F99 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 7 0,75 11 1,12 59 0,26 251 0,99 325 0,19 1831 0,91 G00-G99 Choroby układu nerwowego 12 1,28 15 1,52 334 1,50 341 1,34 2562 1,46 2319 1,15 I00-I99 Choroby układu krążenia 421 44,93 359 36,41 11634 52,25 10451 41,03 90589 51,77 80783 39,95 J00-J99 Choroby układu oddechowego 48 5,12 51 5,17 981 4,41 1461 5,74 7644 4,37 11778 5,82 K00-K92 Choroby układu trawiennego 39 4,16 49 4,97 1082 4,86 1530 6,01 6975 3,99 9780 4,84 L00-L98 Choroby skóry i tkanki podskórnej 0 0,00 0 0,00 1 0,00 2 0,01 19 0,01 24 0,01 M00-M99 Choroby układu kostno-mięśniowego i tkanki łącznej 0 0,00 0 0,00 23 0,10 10 0,04 370 0,21 152 0,08 N00-N99 Choroby układu moczowo-płciowego 8 0,85 15 1,52 252 1,13 258 1,01 2331 1,33 2297 1,14 O00-O99 Ciąża, poród i połóg 0 0,00 0 0,00 2 0,01 0 0,00 11 0,01 0 0,00 P00-P96 Niektóre stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym 4 0,43 2 0,20 59 0,26 88 0,35 526 0,30 693 0,34 Q00-Q99 Wady rozwojowe, zniekształcenia, aberracje chromosomowe 0 0,00 2 0,20 67 0,30 55 0,22 477 0,27 564 0,28 R00-R99 Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych 42 4,48 83 8,42 746 3,35 1231 4,83 10408 5,95 14685 7,26 V01-Y98 Zewnętrzne przyczyny zachowania i zgonu 21 2,24 74 7,51 807 3,62 2232 8,76 5824 3,33 18927 9,36 Razem 937 100 986 100 22267 100 25469 100 174990 100 202233 100 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 20
4.4 Współczynniki surowe umieralności Surowe współczynniki umieralności ogólnej w przeliczeniu na 100 tysięcy mieszkańców w latach 1999 2009 przedstawia Wykres 16 i Wykres 17. Współczynniki umieralności ogólnej u mężczyzn w Gliwicach, woj. śląskim i w Polsce w latach 1999-2009 charakteryzowały się niewielką tendencją wzrostową, przy czym najniższe wartości (poza rokiem 2008) zaobserwować można było w Gliwicach. W 2009 roku surowy współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn wyniósł w Gliwicach 1.049/100 tys., w województwie śląskim 1.153/100 tys., w Polsce 1.106/100 tys. (Wykres 16). Wykres 16. Surowy współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn w 2009 roku 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1999 2000 2001 2002 wsp./100 tys. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego U kobiet trend umieralności ogólnej w latach 1999-2009 przybrał bardziej dynamiczny charakter. Do 2002 roku obserwowano spadek umieralności, po czym wzrost do 2009 roku włącznie. Surowe współczynniki umieralności ogólnej u kobiet w 2009 roku wynosiły kolejno: w Gliwicach 885/100 tys., w województwie śląskim 948/100 tys., w Polsce 918/100 tys. Surowe współczynniki umieralności ogólnej nie uwzględniają różnic w strukturze wiekowej pomiędzy płciami czy regionami (w przeciwieństwie do współczynników standaryzowanych), stąd nie można z ich wielkości wyciągać jednoznacznych wniosków o stanie zdrowia społeczeństwa. 21
Wykres 17. Surowy współczynnik umieralności ogólnej u kobiet w 2009 roku 1000 950 wsp./100 tys. 900 850 800 750 700 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego 22
4.5 Współczynniki standaryzowane umieralności Standaryzowane współczynniki umieralności są wskaźnikami, które zostały skorygowane o wpływ struktury wieku na umieralność, podstawowego parametru niezdrowotnego, który może ją modyfikować. Współczynniki standaryzowane są porównywalne terytorialnie i pomiędzy płciami. Poniższej standaryzacji dokonano w oparciu o populację europejską. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej dla mężczyzn był niższy w Gliwicach od wojewódzkiego i ogólnopolskiego; dla kobiet współczynnik ten był niższy od wojewódzkiego ale wyższy od ogólnopolskiego. W 2007 roku standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej dla mężczyzn w Gliwicach wynosił 976/100 tys. w województwie śląskim 1.134/100 tys. a w Polsce 1.154/100 tys. Współczynnik umieralności ogólnej w Unii Europejskiej wyniósł dla mężczyzn 832/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności ogólnej u mężczyzn zanotowano w powiatach: w Chorzowie 1.369/100 tys., Świętochłowicach 1.352/100 tys. Rudzie Śląskiej 1.346/100 tys. i powiecie będzińskim 1.337/100 tys. Najniższa umieralność mężczyzn miała miejsce w Zabrzu 968/100 tys. i Gliwicach 976/100 tys. (Wykres 18). Wykres 18. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 1.154 976 1.134 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 23
Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej u kobiet w 2007 roku wyniósł w Gliwicach 603/100 tys. w województwie śląskim 634/100 tys. a w Polsce 591/100 tys. Współczynnik umieralności ogólnej w Unii Europejskiej wyniósł dla kobiet 500/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności ogólnej u kobiet zanotowano w powiatach: w Rudzie Śląskiej 784/100 tys., Siemianowicach Śląskich 767/100 tys., Chorzowie 756/100 tys. i Świętochłowicach 741/100 tys. (Wykres 19). Najniższe wartości współczynnika umieralności ogólnej u kobiet zaobserwować można było w Jastrzębiu-Zdroju 557/100 tys., powiecie bielskim 568/100 tys., powiecie tarnogórskim 568/100 tys., Żorach 572/100 tys. czy powiecie żywieckim 573/100 tys. (Wykres 19). Wykres 19. Standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 591 603 634 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 24
Na standaryzowany współczynnik umieralności ogólnej, u kobiet i mężczyzn osobno, składają się współczynniki umieralności z powodu poszczególnych chorób. Poniżej zaprezentowano współczynniki umieralności z powodu chorób układu krążenia (w tym współczynniki dotyczące głównych chorób układu krążenia), współczynniki umieralności z powodu nowotworów (w tym współczynniki umieralności dotyczące tych narządów, w strukturach których rozwijają się głównie nowotwory), następnie współczynniki umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonu (w tym z powodu wypadków komunikacyjnych), a także współczynniki umieralności z powodu chorób układu oddechowego i chorób układu trawiennego. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia (ChUK) u mężczyzn w Gliwicach był niższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 365/100 tys., w województwie śląskim 492/100 tys. i w Polsce 464/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u mężczyzn w Unii Europejskiej wynosił 310/100 tys. w 2007 roku. Z analizy standaryzowanych współczynników umieralności z powodu ChUK wynika, że główną przyczyną zgonów u mężczyzn były choroby niedokrwienne serca 176,7/100 tys., inne choroby serca 74,6/100 tys., choroby naczyń mózgowych 65,5/100 tys. i zawał serca 62,4/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu krążenia u mężczyzn zanotowano w powiatach: żywieckim 637/100 tys. w Świętochłowicach 636/100 tys., w powiecie pszczyńskim 595/100 tys. i będzińskim 595/100 tys., najniższe zaś w Zabrzu 341/100 tys. i w Gliwicach 365/100 tys. (Wykres 20). Wykres 20. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 464 365 492 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 25
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia (ChUK) u kobiet w Gliwicach był niższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 241/100 tys., w województwie śląskim 308/100 tys. i w Polsce 279/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u kobiet w Unii Europejskiej wynosił 203/100 tys. w 2007 roku. Z analizy standaryzowanych współczynników umieralności z powodu ChUK wynika, że główną przyczyną zgonów u kobiet były: choroby niedokrwienne serca 112,9/100 tys., choroby naczyń mózgowych 51,6/100 tys., inne choroby serca 39,2/100 tys. i zawał serca 26,6/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu krążenia u kobiet zanotowano w powiatach: Siemianowicach Śląskich 377/100 tys., Świętochłowicach 374/100 tys. i Rudzie Śląskiej 369/100 tys., najniższe zaś w Jastrzębiu-Zdroju 209/100 tys., Zabrzu 223/100 tys., Żorach 229/100 tys. i Gliwicach 242/100 tys. (Wykres 21). Wykres 21. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 279 241 308 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 26
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u mężczyzn w Gliwicach był najniższy w zestawieniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 287/100 tys., w województwie śląskim 300/100 tys. i w Polsce 295/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u mężczyzn w Unii Europejskiej wynosił 234/100 tys. w 2007 roku. Z analizy standaryzowanych współczynników umieralności z powodu nowotworów wynika, że główną przyczyną zgonów u mężczyzn w Gliwicach były nowotwory złośliwe tchawicy, oskrzela i płuca - 70,2/100 tys., nowotwory narządów trawiennych - 66,7/100 tys., nowotwory złośliwe układu moczowego - 30,3/100 tys. i nowotwory złośliwe gruczołu krokowego - 23,6/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu nowotworów u mężczyzn zanotowano w powiatach: w Mysłowicach 375/100 tys., Siemianowicach Śląskich 371/100 tys. i Jaworznie 369/100 tys., a najniższe w powiecie mikołowskim 240/100 tys., Zabrzu 255/100 tys. i powiecie bielskim 263/100 tys. (Wykres 22). Wykres 22. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 295 287 300 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 27
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u kobiet w Gliwicach był najwyższy w zestawieniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 211/100 tys., w województwie śląskim 167/100 tys. i w Polsce 157/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u kobiet w Unii Europejskiej wynosił 133/100 tys. w 2007 roku. Z analizy standaryzowanych współczynników wynika że na tak wysoką umieralność z powodu nowotworów u kobiet w Gliwicach złożyły się m.in. nowotwory narządów trawiennych (wsp. stand. 51,2/100 tys.), nowotwór złośliwy sutka (wsp. stand. 34,7/100 tys.), nowotwór złośliwy tchawicy, oskrzela i płuca (wsp. stand. 34,1/100 tys.), czy nowotwór złośliwy szyjki macicy (wsp. stand. 12,6/100 tys.) Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu nowotworów u kobiet zanotowano w powiatach: w Mysłowicach 236/100 tys., Siemianowicach Śląskich 226/100 tys. i w Gliwicach 211/100 tys., najniższe zaś w Tychach 131/100 tys., Piekarach Śląskich 132/100 tys. i powiecie myszkowskim 135/100 tys. (Wykres 23). Wykres 23. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu nowotworów u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 157 211 167 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 28
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonów u mężczyzn w Gliwicach był najniższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 70,2/100 tys., w województwie śląskim 94,4/100 tys. i w Polsce 98,9/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonu u mężczyzn w Unii Europejskiej wynosił 61/100 tys. w 2007 roku. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonów u mężczyzn zanotowano w powiatach: w Świętochłowicach 148/100 tys., powiecie kłobuckim 144/100 tys., powiecie częstochowskim 129/100 tys. czy powiecie myszkowskim 125/100 tys. Wymienione powiaty i kilka innych posiadały jednocześnie znacznie wyższe współczynniki w porównaniu ze współczynnikami wojewódzkimi i ogólnopolskimi. Najniższą umieralność z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonu zanotowano w 2007 roku w powiatach: raciborskim 39/100 tys., w Jastrzębiu-Zdroju 62/100 tys., Tychach 68/100 tys. i w Gliwicach 70,2/100 tys. (Wykres 24). Wykres 24. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zgonów u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 98,9 70,2 94,4 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 29
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonów u kobiet był podobnie jak u mężczyzn najniższy w Gliwicach w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 16/100 tys., w województwie śląskim 26,3/100 tys. i w Polsce 23,5/100 tys. Standaryzowany współczynnik umieralności z zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonu u kobiet w Unii Europejskiej wynosił 21/100 tys. w 2007 roku. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonów u kobiet zanotowano w powiatach: w Świętochłowicach 45/100 tys., Sosnowcu 43/100 tys., Bytomiu 40/100 tys., w powiecie rybnickim 40/100 tys. i w Mysłowicach 39/100 tys., a najniższe w powiecie lublinieckim 16/100 tys., w Gliwicach 16/100 tys., powiecie bieruńsko-lędzińskim 16/100 tys. i powiecie bielskim - 17/100 tys. (Wykres 25). Wykres 25. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zgonów u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 23,5 16 26,3 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 30
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych, zawierający się we współczynniku umieralności z powodu zewnętrznych przyczyn zachorowania i zgonu, osiągnął w Gliwicach u mężczyzn tę samą wartość co w przypadku województwa śląskiego (po 19,5/100 tys.). W Polsce więcej osób zmarło z powodu wypadków komunikacyjnych; standaryzowany współczynnik umieralności wyniósł 23,6/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u mężczyzn zanotowano w powiatach: kłobuckim 54/100 tys., lublinieckim 42/100 tys. i myszkowskim 37/100 tys., najniższe zaś w powiecie raciborskim 4,8/100 tys., Zabrzu 5,3/100 tys. i w Świętochłowicach 7,3/100 tys. (Wykres 26). Wykres 26. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 23,6 19,5 19,5 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 31
W przypadku kobiet współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych osiągnął zdecydowanie niższe wartości w porównaniu do mężczyzn i wynosił kolejno: w Gliwicach 3,13/100 tys., w województwie śląskim 4,95/100 tys. i w Polsce 6,37/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u kobiet zanotowano w powiatach: rybnickim 15/100 tys., bieruńsko-lędzińskim 10/100 tys., będzińskim 9,6/100 tys. i w Sosnowcu 9,6/100 tys. W Piekarach Śląskich i powiecie kłobuckim nie odnotowano zgonów z powodu wypadków komunikacyjnych u kobiet (Wykres 27). Wykres 27. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 6,37 3,13 4,95 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 32
Spośród pozostałych przyczyn zgonów na uwagę zasługują również zgony z powodu chorób układu oddechowego i zgony z powodu chorób układu trawiennego. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u mężczyzn w Gliwicach był najniższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 51,3/100 tys., w województwie śląskim 69,6/100 tys. i w Polsce 67,1/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu oddechowego u mężczyzn zanotowano w powiatach: Chorzowie 103/100 tys., Dąbrowie Górniczej 103/100 tys., Siemianowicach Śląskich 96/100 tys., powiecie częstochowskim 95/100 tys. i powiecie gliwickim 95/100 tys. najniższą zaś w powiecie pszczyńskim 27/100 tys., powiecie żywieckim 29/100 tys., powiecie bielskim 35/100 tys. czy w Bielsko-Białej 39/100 tys. (Wykres 28). Wykres 28. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 67,1 51,3 69,6 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 33
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u kobiet w Gliwicach był najwyższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 27,1/100 tys., w województwie śląskim 26,7/100 tys. i w Polsce 24,6/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu oddechowego u kobiet zanotowano w powiatach: rybnickim 61/100 tys., Chorzowie 43/100 tys., powiecie cieszyńskim 38/100 tys., czy powiecie zawierciańskim 35/100 tys. Najniższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu oddechowego u kobiet zanotowano w 2007 roku w powiecie pszczyńskim 13/100 tys., częstochowskim 17/100 tys. i w Zabrzu 18/100 tys. (Wykres 29). Wykres 29. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 24,6 27,1 26,7 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 34
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u mężczyzn w Gliwicach był najniższy w porównaniu z województwem śląskim i Polską i wynosił kolejno: w Gliwicach 48/100 tys., w województwie śląskim 66/100 tys. i w Polsce 53,1/100 tys. Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu trawiennego u mężczyzn zanotowano w powiatach: w Chorzowie 126/100 tys., Żorach 101/100 tys., powiecie będzińskim 95/100 tys., Siemianowicach Śląskich 95/100 tys. i Rudzie Śląskiej 96/100 tys., najniższe zaś w powiecie pszczyńskim 30/100 tys., kłobuckim 34/100 tys., bielskim 39/100 tys. (Wykres 30). Wykres 30. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u mężczyzn w województwie śląskim w 2007 roku Polska 53,1 48 66 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 35
Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u kobiet w Gliwicach (25,7/100 tys.) był nieznacznie wyższy niż w Polsce (25/100 tys.), ale niższy w porównaniu z województwem śląskim (32,9/100 tys.) Wśród wszystkich powiatów województwa śląskiego najwyższe wartości współczynnika umieralności z powodu chorób układu trawiennego u kobiet zanotowano w powiatach: w Rudzie Śląskiej 70/100 tys., Siemianowicach Śląskich 56/100 tys. i Chorzowie 54/100 tys., najniższe zaś w powiecie cieszyńskim 17/100 tys., lublinieckim 19/100 tys. i Bielsko-Białej 20/100 tys. (Wykres 31). Wykres 31. Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego u kobiet w województwie śląskim w 2007 roku Polska 25 25,7 32,9 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 36