Od A do Z Edukacja z pasją. Program nauczania Edukacja wczesnoszkolna

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 1 Antoni Juszkiewicz Od A do Z Edukacja z pasją Program nauczania Edukacja wczesnoszkolna DIDASKO Warszawa 2009

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 2 Od A do Z Edukacja z pasją Program nauczania Edukacja wczesnoszkolna Opracowanie redakcyjne Krystyna Wojtasińska Anna Konopko Projekt graficzny okładki Maciej Białobrzeski Copyright by DIDASKO Warszawa 2009 ISBN 978-83-89957-61-0 Didasko s.j. ul. Terespolska 19 03-813 Warszawa www.didasko.com.pl

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 3 SPIS TREŚCI Kilka zdań o programie 5 Filozoficzne podstawy programu 6 Cele kształcenia i wychowania 9 Część I Klasa I. Materiał nauczania 13 1. Edukacja polonistyczna 13 2. Język obcy nowożytny 16 3. Edukacja muzyczna 17 4. Edukacja plastyczna 18 5. Edukacja społeczna 19 6. Edukacja przyrodnicza 21 7. Edukacja matematyczna 24 8. Zajęcia komputerowe 28 9. Zajęcia techniczne 29 10. Wychowanie fizyczne 31 11. Etyka 32 Część II Klasa II. Materiał nauczania 34 1. Edukacja polonistyczna 34 2. Język obcy nowożytny 37 3. Edukacja muzyczna 38 4. Edukacja plastyczna 40 5. Edukacja społeczna 42 6. Edukacja przyrodnicza 45 7. Edukacja matematyczna 47 8. Zajęcia komputerowe 50 9. Zajęcia techniczne 51 10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna 53 11. Etyka 56

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 4 Część III Klasa III. Materiał nauczania 58 1. Edukacja polonistyczna 58 2. Język obcy nowożytny 62 3. Edukacja muzyczna 64 4. Edukacja plastyczna 67 5. Edukacja społeczna 70 6. Edukacja przyrodnicza 73 7. Edukacja matematyczna 75 8. Zajęcia komputerowe 79 9. Zajęcia techniczne 81 10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna 84 11. Etyka 88 Procedury osiągania celów 90 Monitorowanie i ocenianie osiągnięć uczniów 93

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 5 Kilka zdań o programie Program Od A do Z Edukacja z pasją jest programem zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej. Zapewnia on realizację celów edukacyjnych zawartych w nowej Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów z dnia 23 grudnia 2008 r. Program Od A do Z łączy w sobie treści z edukacji polonistycznej, społecznej, przyrodniczej, matematycznej, plastycznej, muzycznej, wychowania fizycznego, techniki, edukacji informatycznej i etyki. Treści poszczególnych edukacji zostały zintegrowane; granice pomiędzy poszczególnymi edukacjami zostały zatarte, a ich treści wzajemnie się przenikają. Ideą przewodnią programu jest ukazanie scalonego obrazu świata. Program dostosowany jest do możliwości intelektualnych dzieci na tym etapie rozwoju, kierunkuje działalność dziecka, wspomaga jego harmonijny rozwój. Treści programu mają układ spiralny, szczególnie przydatny w kształceniu dzieci w młodszym wieku szkolnym. Układ spiralny umożliwia wielokrotne powroty do ukazywanych treści w bogatszej i szerszej formie. Organizacja kształcenia zintegrowanego w oparciu o niniejszy program umożliwi dzieciom: poznawanie złożoności świata i miejsca człowieka w środowisku społecznym, przyrodniczym, kulturowym, rozwój ciekawości poznawczej, psychicznych sprawności oraz intelektualnych zainteresowań, przyswajanie narzędzi umożliwiających aktywność badawczą, zaspokajanie indywidualnych potrzeb i oczekiwań, wyrabianie stosunku do siebie, świata i wartości. Program Od A do Z może być realizowany w każdej szkole, nie wymaga specjalnego przygotowania nauczycieli. 5

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 6 Filozoficzne podstawy programu Współczesna edukacja na świecie coraz częściej rezygnuje z przekazywania informacji na rzecz kształtowania umiejętności i kompetencji. Program nauczania Od A do Z Edukacja z pasją i towarzyszące mu podręczniki dla klas I-III to propozycja, której zamierzeniem jest przygotowanie młodego człowieka do życia w trudnej do przewidzenia rzeczywistości XXI wieku. Oto najistotniejsze, przyjęte założenia filozoficzne przy tworzeniu niniejszego programu: odwołanie się do potrzeb, zainteresowań i doświadczeń dzieci oraz przygotowanie ich do życia w zmieniającej się rzeczywistości, kształcenie to przede wszystkim badanie, sprawdzanie, doświadczanie, weryfikowanie, uzasadnianie, odwoływanie się do faktów, działanie, indywidualne i grupowe rozwiązywanie problemów, rozumienie kształcenia jako procesu ukierunkowanego na ulepszanie życia człowieka, traktowanie szkoły jako wyspecjalizowanego komponentu szeroko rozumianego środowiska społecznego, nauczanie uczenie się jest procesem konstruowania i rekonstruowania wiedzy za pomocą różnych metod badawczych (konstruktywizm), uczenie się zachodzi wówczas, kiedy uczeń rozwiązuje problemy, działa, wykonuje czynności, które mają zdolność transformacji, szerokie zastosowanie w różnorodnych sytuacjach, przyrost wiedzy i umiejętności jest wynikiem wymiany między uczącym się a jego środowiskiem edukacyjnym, uczeń, jak i jego otoczenie edukacyjne, wciąż się zmieniają, co powinno powodować zmianę organizacji procesu nauczania uczenia się, dobre metody nauczania to te, które uczą krytycznego myślenia, kreatywnego rozwiązywania problemów, metody badawcze, aktywne uczenie się mają większe znaczenie 6

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 7 w procesie nauczania uczenia się niż przywoływanie faktów, wiedzy z pamięci, materiał nauczania ma charakter interdyscyplinarny, zintegrowany, podręczniki, materiały edukacyjne stanowią istotny element procesu uczenia się. Powyższe założenia powinny pozwolić na taką organizację procesu edukacyjnego, aby nauczyciel i szkoła mogli odpowiedzieć na pytania, a równocześnie tak kierować procesem nauczania uczenia się, żeby człowiek XXI wieku umiał: 1 sobie poradzić, mówić, zaufać, myśleć, obronić się, i umiał, i wiedział, żeby szkoła chciała się zmieniać. Przyjęta w programie i materiałach edukacyjnych filozofia wyznacza nauczycielowi określone funkcje. Będąc liderem pracy zespołowej, pokazuje uczniom drogi uczenia się w trakcie indywidualnego i grupowego rozwiązywania problemów, działania, uczenia się. Pomaga odkrywać, wyszukiwać, analizować, wnioskować, interpretować i oceniać uzyskane dane. Pozwala współpracować i samodzielnie podejmować nowe zadania. Wspomaga uczenie się poprzez emocje, przestrzegając następujących zasad: 2 1. Wykaż prawdziwe zainteresowanie każdym uczniem. 2. Skłoń uczniów do osobistego i aktywnego zajęcia się własną nauką; zachęcaj ich do kierowania własnym postępowaniem i rozciągnięciem kontroli nad własnym uczeniem się. 3. Pomóż uczniom określić cele osobiste; potraktuj poważnie ich dążenia do osiągnięcia wybranego celu. 1 Joanna Podgórska, Co trzeba umieć w XXI wieku? Polityka, nr 47, 2007 r. 2 Allan C. Ornstein, Francis P. Hunkins, Program szkolny. Zalożenia, zasady, problematyka, Warszawa 1998 r. 7

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 8 4. Tak organizuj uczenie się, żeby każdy uczeń osiągnął swój osobisty cel i doświadczył uczucia sukcesu. 5. Powiąż treści nauczania z osobistymi celami, potrzebami i zainteresowaniami uczniów. 6. Dostosuj wymagania do wieku, stopnia rozwoju i zdolności uczniów. 7. Zapewnij uczniom informację zwrotną, pozwalającą usunąć błędy, ale przede wszystkim konstruktywną. 8. Jeśli trzeba, egzaminuj uczniów, ale z wystawianiem ocen wstrzymaj się, powiedzmy, do czwartej lub piątej klasy. 9. Ze środowiska lokalnego czerp informacje i okazje do rozwiązywania problemów; niech uczniowie ucząc się, korzystają z rozmaitych materiałów, kontaktów z rozmaitymi ludźmi i niech odwiedzają rozmaite miejsca. 10. Postaraj się, żeby uczenie się było urozmaicone, unikaj uczenia się na pamięć i monotonnych ćwiczeń. 11. Upewnij uczniów, że wyniki uczenia się i zdobyte kompetencje są rezultatem ich własnego wysiłku i odpowiedzialności. 12. Wyraź uznanie dla osiągnięć i postępów uczniów. 13. Zachęcaj uczniów do dzielenia się źródłami i materiałami oraz do pracy grupowej. 14. Zachęcaj uczniów do dzielenia się w toku nauki pomysłami i odczuciami, do wzajemnej akceptacji i pomagania sobie zamiast krytyki i wyśmiewania, do zainteresowania się tymi, którzy potrzebują pomocy lub są mniej zdolni. 8

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 9 Cele kształcenia i wychowania Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej, według Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych z dnia 23 grudnia 2008r., jest: 1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów, 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Szkoła, zapewniając opiekę, przyjazne, bezpieczne i korzystne dla zdrowia ucznia warunki edukacji, poszanowanie praw dziecka i ucznia, realizuje zadania w zakresie przekazywania uczniom rzetelnej wiedzy, kształtowania ich umiejętności i wychowawczego wspierania rozwoju osobowego. W zakresie nauczania uczenia się szkoła: 1) uczy poprawnego i swobodnego pisania oraz czytania ze zrozumieniem, 2) kształtuje określone pojęcia, 3) umożliwia zdobywanie wiedzy, 4) zapewnia rozumienie, a nie tylko pamięciowe opanowywanie przekazywanych treści, 5) kształtuje zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności oraz rozwija myślenie analityczne i syntetyczne, 6) zapewnia pomoc w rozumieniu świata, ludzi i siebie, 7) wprowadza w dziedzictwo kultury narodowej postrzeganej w kontekście kultury europejskiej, 8) wprowadza w zasady życia społecznego oraz umożliwia kształcenie i doskonalenie umiejętności praktycznego wykorzystywania zdobywanej wiedzy, a szczególnie: 9

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 10 a) odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków w sferze działań, b) rozwój umysłowych i psychicznych sprawności oraz osobistych zainteresowań, c) kształtowanie umysłowych i psychicznych cech warunkujących zdolność do rozwiązywania problemów, projektowania działań, sprawnej ich realizacji i odpowiedzialności za skutki; zdolność do negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów, d) umiejętność organizowania sobie nauki i przyjmowania coraz większej odpowiedzialności za własne wykształcenie, e) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz umiejętność posługiwania się elektronicznymi nośnikami informacji i innymi narzędziami technicznymi charakterystycznymi dla współczesnej cywilizacji, f) umiejętność podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji w ramach procedur demokratycznych oraz skuteczność działań zgodnie z obowiązującymi normami; umiejętność pracy grupowej, g) umiejętność posługiwania się językiem ojczystym, zdolność do wystąpień publicznych, bezkonfliktowej prezentacji i obrony własnych opinii, znajomości różnych form, środków i metod komunikacji oraz stosowania ich w praktyce, h) przyswojenie sobie metod i technik negocjacyjnych rozwiązywania konfliktów i problemów środowiskowych. Edukacja wczesnoszkolna ma stopniowo i możliwie łagodnie przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego w klasach IV-VI. Edukacja wczesnoszkolna to wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i estetycznym. Bardzo ważne jest w wychowaniu również to, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, innymi ludźmi i przyrodą. W trakcie organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego należy zadbać, by dziecko nauczyło się 10

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 11 odróżniać dobro od zła, było świadome swojej przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej, wspólnoty lokalnej, wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Istotnym celem edukacji na tym poziomie jest także ukształtowanie systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz kontynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej. Muszą być zatem realizowane zadania, które zostały postawione przed szkołą: 1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się, 2) respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: uczeń szkoła dom rodzinny, 3) rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka, 4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy, 5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycznej, muzycznej, ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej, 6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz podczas rozwiązywania problemów, 7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu do różnych źródeł informacji i możliwości korzystania z nich, 8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym. 11

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 12 Kształcenie zintegrowane to etap edukacji, w którym nauczyciel: pogłębia to, co dziecko wcześniej zdobyło, rozpoznaje i uwzględnia potencjał umysłowy dziecka, jego potrzeby, oczekiwania i zainteresowania, rozbudza motywację poznawania, odwołuje się do postaw, przekonań, przekazuje techniki uczenia się, umożliwia badanie, doświadczanie, działanie, zapewnia bliskość życia w edukacji, a uczeń: staje się samodzielny, staje się współodpowiedzialny, rozwiązuje problemy, opanowuje procedury uczenia się, współdziała i współpracuje z innymi, rozwija swoją fantazję, kreatywność, ma możliwość wyboru. 12

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 13 CZĘŚĆ I Klasa I Materiał nauczania 1. Edukacja polonistyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego w zakresie wypowiadania się. Dbałość o kulturę języka. Początkowa nauka czytania i pisania. Kształtowanie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych. Uczeń kończący klasę I: 1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka: Wiadomości i umiejętności zawarte w nowej podstawie programowej (1) Treści kształcenia (2) a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują; komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia, Witaj w klasie I. Poznajmy się. Nasza klasa. Znam imiona koleżanek i kolegów. Nasza Pani. Umiem słuchać rówieśników i dorosłych. Umiem z nimi rozmawiać. Widzę, wyrażam siebie. Obserwuję i opowiadam to, co widziałem. Ja to widziałem. Chcę Ci coś powiedzieć! Posłuchaj mnie. Powiedz mi o sobie. Rozmowy nauczyciela z uczniami. b) w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania i odpowiada na pytania innych osób, dostosowuje Rozmowa podstawowa forma komunikacji między ludźmi. Kultura rozmowy. Krzyk to nie rozmowa. Formułowanie podstawowych pytań. 13

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 14 ton głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno, Odpowiadanie na pytania, dobiera adekwatne słowa do swojej wypowiedzi. Wyjaśnij, co znaczy to słowo? c) uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą; Rozmawiamy na tematy domowe, mój dom rodzinny. Moja rodzina. Drzewo genealogiczne. W naszej klasie, nasze wspólne zabawy. Mój przyjaciel, mój kolega. Widziałem film, czytałem książkę, obejrzałem przedstawienie: teraz mogę ci opowiedzieć. 2) w zakresie umiejętności czytania i pisania: a) rozumie sens kodowania oraz dekodowania informacji; odczytuje uproszczone rysunki, piktogramy, znaki informacyjne i napisy, Kody werbalne i niewerbalne. Łączenie mowy werbalnej i niewerbalnej. Odtworzenie za pomocą różnych form plastycznych nadanego kodu. Ćwiczenia w zakresie odczytywania uproszczonych rysunków, piktogramów, znaków informacyjnych i napisów znajdujących się w otoczeniu dziecka. Przedstawienie muzyki gestem, ruchem, mimiką. b) zna wszystkie litery alfabetu, czyta i rozumie proste, krótkie teksty, Praktyczne stosowanie alfabetu. Nauka czytania. Ćwiczenia w zakresie czytania krótkich tekstów. Doskonalenie nauki głośnego czytania. Wdrażanie do głośnego i cichego czytania ze zrozumieniem. Czytanie instrukcji, poleceń. 14

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 15 c) pisze proste, krótkie zdania: przepisuje, pisze z pamięci; dba o estetykę i poprawność graficzną pisma (przestrzega zasad kaligrafii), Nauka pisania. Kształtne pisanie liter. Pisanie sylab i wyrazów z zachowaniem prawidłowego łączenia liter. Ćwiczenia przygotowujące do płynności pisania. Przepisywanie wyrazów i krótkich zdań. Pisanie z pamięci i ze słuchu. Ćwiczenia doskonalące pismo. d) posługuje się ze zrozumieniem określeniami: wyraz, głoska, litera, sylaba, zdanie, Litera, głoska, sylaba, wyraz, zdanie. Spółgłoski miękkie jednoliterowe, spółgłoski miękkie dwuliterowe. e) interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (np. baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela, Indywidualne i zbiorowe czytanie książek oraz czasopism dla dzieci. Wizyta w bibliotece szkolnej, prezentacja literatury dziecięcej i czasopism. Słuchanie opowiadań nauczyciela, nagrań, baśni, utworów poetyckich, innych utworów literackich. Uważne słuchanie innych dzieci lub dorosłych. Formułowanie pytań do czytanych utworów literackich. Moje podręczniki. Jestem czytelnikiem. Bohaterowie naszych książek. Moje czasopisma. f) korzysta z pakietów edukacyjnych (np. zeszytów ćwiczeń i innych pomocy dydaktycznych) pod kierunkiem nauczyciela; Ćwiczenia w korzystaniu z dodatkowych pomocy dydaktycznych pod kierunkiem nauczyciela. 15

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 16 3) W zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych: a) uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego, Komunikacja pozawerbalna, mimika, gesty, dynamika ruchu, ruch jako forma zachowania, wydarzenia lub powiedzenia. b) rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence, Dekoracje i rekwizyty, ich znaczenie w odgrywanych scenkach teatralnych. Czy rekwizyty to też aktorzy? c) odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty prozy. Głośne czytanie sylab, wyrazów, zdań, krótkich tekstów. Uczenie się na pamięć wierszy, piosenek, fragmentów prozy, recytowanie. Występowanie przed publicznością. 2. Język obcy nowożytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu się z osobami, które mówią innym językiem. Uczeń kończący klasę I: 1) rozumie proste polecenia i właściwie na nie reaguje; Zwroty grzecznościowe, powitania, pożegnania. Proste polecenia kierowane w stronę uczniów, właściwa reakcja ze strony uczniów. Wzbogacanie słownictwa. 2) nazywa obiekty w najbliższym otoczeniu; Określamy w danym języku przedmioty i obiekty w najbliższym 16

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 17 otoczeniu. Kolory. Opisywanie przedmiotu lub sytuacji na podstawie bezpośrednich obserwacji. Wzbogacanie słownictwa. 3) recytuje wierszyki i rymowanki, śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego; Ćwiczenia w wymawianiu głosek, sylab, wyrazów czy fragmentu wierszyka lub piosenki. Uczenie się i wygłaszanie z pamięci wierszyków. 4) rozumie sens opowiedzianych historyjek, gdy są wspierane obrazkami, gestami, przedmiotami. Opowiadanie na podstawie: przeżyć, historyjek obrazkowych, bajek, filmu. Wzbogacanie słownictwa. 3. Edukacja muzyczna. Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki: śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie muzyki. Uczeń kończący klasę I: 1) powtarza prostą melodię; śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego, wykonuje śpiewanki i rymowanki; Śpiewanie piosenek jednogłosowych indywidualnie i wspólnie. Bawimy się przy muzyce. 2) odtwarza proste rytmy głosem i na instrumentach perkusyjnych; wyraża nastrój i charakter muzyki pląsając i tańcząc (reaguje na zmianę tempa i dynamiki); Rozpoznawanie i nazywanie głosów z otoczenia. Rozpoznawanie brzmienia różnych instrumentów. Zabawy z zastosowaniem naturalnych efektów akustycznych i instrumentów perkusyjnych. Tańce i pląsy przy muzyce. 17

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 18 3) realizuje proste schematy rytmiczne (tataizacją, ruchem całego ciała); Swobodne tworzenie melodii do wybranych tekstów. Odtwarzanie i tworzenie tematów rytmicznych. Improwizowanie melodii na instrumentach perkusyjnych. Reagowanie ruchem na zmianę tempa, dynamiki, wysokości dźwięków. Przedstawienie ruchem tematów rytmicznych piosenek, zabaw ze śpiewem. 4) wie, że muzykę można zapisać i odczytać; Ćwiczenia w zapisie znaków muzycznych po śladzie. 5) świadomie i aktywnie słucha muzyki, potem wyraża swe doznania werbalnie i niewerbalnie; Słuchanie utworów muzycznych. Słuchanie muzycznych audycji radiowych. Moje doznania. 6) kulturalnie zachowuje się na koncercie oraz w trakcie śpiewania hymnu narodowego. Jesteśmy na koncercie w sali koncertowej. Śpiewamy hymn narodowy. 4. Edukacja plastyczna. Poznawanie architektury, malarstwa i rzeźby. Wyrażanie własnych myśli i uczuć w różnorodnych formach plastycznych. Przygotowanie do korzystania z medialnych środków przekazu. Uczeń kończący klasę I: 1) wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni; posługuje się takimi środkami wyrazu plastycznego, jak: kształt, barwa, faktura; Wyrażanie indywidualnych przeżyć za pomocą takich środków wyrazu plastycznego, jak: kolor, faktura, kształt. Tworzy kompozycje na płaszczyźnie i w przestrzeni. 18

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 19 2) ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiadaniem, muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych; Przedstawianie zjawisk, wydarzeń, realnych i fantastycznych. Przedstawianie scen i sytuacji inspirowanych marzeniami, przeżyciami i odczuciami. Przedstawianie scen i sytuacji inspirowanych tekstem literackim, muzyką, sztuką teatralną, filmem. 3) wykonuje proste rekwizyty (np. lalkę, pacynkę) i wykorzystuje je w małych formach teatralnych; tworzy przedmioty charakterystyczne dla sztuki ludowej regionu, w którym mieszka; Przygotowujemy szkolne przedstawienie. Sztuka ludowa regionu, w którym mieszka uczeń. 4) rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę (także architekturę zieleni), malarstwo, rzeźbę, grafikę; wypowiada się na ich temat. Wybrane dziedziny sztuki: architektura, architektura zieleni, budownictwo, malarstwo, rzeźba, grafika. Architektura wokół nas. Projektujemy ogród wokół domu. Jesteśmy na wystawie malarstwa w muzeum lub w galerii. 5. Edukacja społeczna. Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i z dorosłymi. Uczeń kończący klasę I: 1) potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy; Dobro i zło. Moje kontakty z rówieśnikami. Jestem odważny! Pomagam sobie i innym. Podobieństwa i różnice między ludźmi. Jesteśmy podobni a różnimy się. Rozwiązujemy konflikty. 19

Bezpieczne miejsca zabaw dziecięcych. Droga nie jest miejscem zabaw dziecięcych. Zabawy nad wodą. Opalanie się. Niebezpieczne przedprogram_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 20 2) współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu i na ulicy; Koledzy z mojej klasy. Kolega czy przyjaciel? W przyjacielskim gronie. Normy i zasady obowiązujące w klasie, w grupie zabawowej. Prawa i obowiązki ucznia. 3) wie, co wynika z przynależności do rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich; Moja rodzina. Członkowie rodziny: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, bliżsi i dalsi krewni. Obowiązki członków rodziny. Uczucia w rodzinie. Święta w rodzinie. Wspólne spędzanie wolnego czasu. 4) ma rozeznanie, że pieniądze otrzymuje się za pracę; dostosowuje swe oczekiwania do realiów ekonomicznych rodziny; Płaca i praca. Praca rodziców i moja praca. Czy za każdą pracę trzeba płacić? Co to znaczy bezrobocie? 5) zna zagrożenia ze strony ludzi; wie, do kogo i w jaki sposób należy zwrócić się o pomoc. Zagrożenia ze strony drugiego człowieka. Co może mi grozić ze strony drugiego człowieka? dorosłego, rówieśnika? Umiem głośno powiedzieć NIE! Umiem zawołać o pomoc. Wiem, kto może mi pomóc. Znam telefony alarmowe. Kto może mi pomóc? Ograniczanie zaufania do nieznajomych, obcych ludzi. 6) wie, gdzie można bezpiecznie organizować zabawy, a gdzie nie można i dlaczego; 20

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 21 mioty używane w trakcie zabawy. Jeździmy na łyżwach. 7) potrafi wymienić status administracyjny swojej miejscowości (wieś, miasto); wie, czym zajmuje się np. policjant, strażak, lekarz, weterynarz; wie, jak można się do nich zwrócić o pomoc; Moja miejscowość miasto, wieś. W mojej miejscowości pracują: nauczyciel, lekarz, weterynarz, policjant, strażak, żołnierz, urzędnik, rolnik. Wiem, czym te osoby się zajmują. Wyprawa po mojej miejscowości. Praca moich rodziców i najbliższych. 8) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a Polska znajduje się w Europie; zna symbole narodowe (flaga, godło, hymn narodowy), rozpoznaje flagę i hymn Unii Europejskiej. Kto Ty jesteś? Polak mały. Flaga narodowa. Godło państwowe. Hymn narodowy. Flaga Unii Europejskiej. Polska leży w Europie. Jestem Europejczykiem. Unia Europejska 2009. Wyprawa po Polsce. Wyprawa po Europie. 6. Edukacja przyrodnicza. Wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody ożywionej oraz nieożywionej. Uczeń kończący klasę I: 1) w zakresie rozumienia i poszanowania roślin i zwierząt: a) rozpoznaje rośliny i zwierzęta żyjące w takich środowiskach przyrodniczych, jak: park, las, pole uprawne, sad i ogród (działka), Jak i dlaczego rosną rośliny? Jesień: w lesie, w parku, na polu, w ogrodzie lub na działce. Warzywa i owoce rosnące na działce lub w ogrodzie. 21

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 22 b) zna sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku: odloty i przyloty ptaków, zapadanie zwierząt w sen zimowy, Przyroda w różnych porach roku. Życie ptaków i zwierząt w różnych porach roku. Wędrujące ptaki, wędrówki bocianów. Sen zimowy, które zwierzęta zapadają w sen zimowy? Opieka nad zwierzętami. c) wymienia warunki konieczne do rozwoju roślin i zwierząt w gospodarstwie domowym, w szkolnych uprawach i hodowlach itp.; prowadzi proste hodowle i uprawy (m.in. w kąciku przyrody), Gospodarstwo wujka Janka. Prace w polu. Życie i praca ludzi w różnych porach roku. Kącik przyrody, prowadzenie hodowli różnych roślin, rozsad. Hodowle wybranych, możliwych ze względów zdrowotnych, zwierzątek w kąciku przyrody. d) wie, jaki pożytek przynoszą zwierzęta środowisku: niszczenie szkodników przez ptaki, zapylanie kwiatów przez owady, spulchnianie gleby przez dżdżownice, Wzajemne zależności w przyrodzie, współżycie różnych gatunków flory i fauny, symbioza. e) zna zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony człowieka: wypalanie łąk i ściernisk, zatruwanie powietrza i wód, pożary lasów, wyrzucanie odpadów i spalanie śmieci itp.; chroni przyrodę: nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje ciszę w parku i w lesie, pomaga zwierzętom przetrwać zimę oraz upalne lato, Zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony człowieka; wypalanie ściernisk i łąk, wyrzucanie śmieci i odpadów do lasów, spalanie śmieci. Zatruwanie wód, wrzucanie śmieci do jezior, rzek i innych zbiorników wodnych. Szanujemy przyrodę. Jesteśmy na spacerze w lesie, w parku. Pomagamy zwierzętom przetrwać zimę. f) zna zagrożenia ze strony zwierząt (niebezpieczne i chore zwierzęta) Zwalczanie u dzieci przesądów i animozji związanych z niektórymi 22

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 23 i roślin (np. trujące owoce, liście, grzyby); wie, jak zachować się w sytuacji zagrożenia, zwierzętami i roślinami. Grzyby jadalne i trujące. Rośliny jadalne i trujące. Chore dzikie zwierzęta. Niebezpieczne zwierzęta. g) wie, że należy oszczędzać wodę; wie, jakie znaczenie ma woda w życiu człowieka, roślin i zwierząt, Woda, dlaczego jest taka ważna w życiu człowieka, roślin i zwierząt? Obieg wody w przyrodzie. Woda w Afryce. h) wie, że należy segregować śmieci; rozumie sens stosowania opakowań ekologicznych; Ochrona środowiska. Segregacja śmieci. Opakowania ekologiczne. 2) w zakresie rozumienia warunków atmosferycznych: a) obserwuje pogodę i prowadzi obrazkowy kalendarz pogody, Kalendarz pogody. Obserwacje pogody. Przyrządy meteorologiczne: barometr, wiatromierz, termometr. Kącik meteorologiczny. Pogoda pod psem. b) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, stosuje się do podanych informacji o pogodzie, np. ubiera się odpowiednio do pogody, Prognoza pogody. Ćwiczenia w zakresie wzbogacenia słownictwa dotyczące prognozy pogody. Studio prognozy pogody. Ubieramy się zgodnie z prognozą pogody. Kąpiel słoneczna. c) nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczegól- Opady, spadek lub wzrost ciśnienia, wiatr, tęcza, mgła, szron, deszcz, 23

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 24 nych pór roku, podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwa wynikające z pogody, mżawka, śnieżyca, zamieć, gołoledź... Planujemy zabawy na świeżym powietrzu w zależności od prognozy pogody. d) zna zagrożenia ze strony zjawisk przyrodniczych, takich jak: burza, huragan, powódź, pożar; wie, jak należy się zachować w sytuacji zagrożenia. Siły przyrody pomocne człowiekowi i siły niszczycielskie. Zagrożenia ze strony zjawisk przyrodniczych: burza, piorun, huragan, pożar, powódź, ulewa... Uciekam przed burzą! 7. Edukacja matematyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz kształtowanie wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci. Uczeń kończący klasę I: 1) w zakresie czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki: a) ustala równoliczność mimo obserwowanych zmian w układzie elementów w porównywanych zbiorach, Każdy ma miejsce w szeregu. Wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni. Porównywanie liczebności zbiorów równolicznych i różnolicznych. Liczebniki główne, liczebniki porządkowe. b) układa obiekty (np. patyczki) w serie rosnące i malejące, numeruje je; wybiera obiekt z takiej serii, określa następne i poprzednie, Porządkowanie zbioru według wzrastającej i malejącej liczebności. Mniejszy, większy, równy. Liczebniki główne i porządkowe. Dlaczego w tym zbiorze? Policz, przelicz. 24

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 25 c) klasyfikuje obiekty: tworzy kolekcje (np. zwierzęta, zabawki, rzeczy do ubrania), Różnorodność kształtów w otoczeniu. Porównywanie, różnicowanie i określanie wielkości przedmiotów, cech przedmiotów, szeregowanie przedmiotów. Dzielenie zbioru na podzbiory. Tworzenie kolekcji i klas jako przygotowanie do kształtowania pojęć. d) w sytuacjach trudnych i wymagających wysiłku intelektualnego zachowuje się racjonalnie, dąży do wykonania zadania, Wdrażanie dzieci do przekładania dostrzeżonych regularności z jednej reprezentacji na inną. Dlaczego tak się stało? Ustalanie celu, planowanie czynności, które prowadzą do osiągnięcia celu. Co zrobić? Żeby było lepiej? Przewidywanie następstw. e) wyprowadza kierunki od siebie i innych osób; określa położenie obiektów względem obranego obiektu; orientuje się w obrębie kartki papieru, aby odnajdować informacje (np. w lewym górnym rogu) i rysować strzałki we właściwym kierunku, Orientacja w przestrzeni. Drugi człowiek w przestrzeni. Wytyczanie kierunków. Orientowanie się w obrębie kartki papieru. Ćwiczenia pomagające dziecku określać położenie i ruch własnego ciała, przedmiotów względem siebie. f) dostrzega symetrię (np. w rysunku motyla); zauważa, że jedna figura jest powiększeniem lub pomniejszeniem drugiej; kontynuuje regularny wzór (np. szlaczek); Figury geometryczne w otoczeniu. Symetria. Figury geometryczne na rysunku. Regularności i własności figur geometrycznych. Rysowanie szlaczków. 25

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 26 2) w zakresie liczenia i sprawności rachunkowych: a) sprawnie liczy obiekty (dostrzega regularności dziesiątkowego systemu liczenia), wymienia kolejne liczebniki od wybranej liczby, także wspak (zakres do 20); zapisuje liczby cyframi (zakres do 10), Jednostki, dziesiątki. Liczebniki główne i porządkowe. Cyfrowy i słowny zapis liczb. Która liczba jest większa? b) wyznacza sumy (dodaje) i różnice (odejmuje), manipulując obiektami lub rachując na zbiorach zastępczych, np. na palcach; sprawnie dodaje i odejmuje w zakresie do 10, poprawnie zapisuje działania, c) radzi sobie w sytuacjach życiowych, których pomyślne zakończenie wymaga dodawania lub odejmowania, Kształtowanie umiejętności liczenia. Liczenie, poczynając od dowolnego miejsca, np. sześć, siedem itd. Liczenie z dowolnego miejsca wspak. Liczenie na palcach i innych zbiorach zastępczych. Kształtowanie umiejętności dodawania i odejmowania od manipulowania przedmiotami. Gry i zabawy sprzyjające opanowaniu umiejętności rachunkowych dzieci. Zapisywanie działań. d) zapisuje rozwiązanie zadania z treścią przedstawionego słownie w konkretnej sytuacji, stosując zapis cyfrowy i znaki działań; Zadania z treścią. Układanie i rozwiązywanie zadań z treścią. Układanie zadań do obrazków, układanie i rozwiązywanie zadań z treścią bez obrazków. Kodowanie i dekodowanie czynności matematycznych. 26

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 27 3) w zakresie pomiaru: a) długości: mierzy długość, posługując się linijką; porównuje długości obiektów, Mierzenie długości. Odmierzanie długości różnymi miarami: stopy, klocki, dłonie, palce, patyki, sznurek itp. Zapoznanie dzieci z narzędziami pomiaru długości: linijka, miara krawiecka, miara stolarska, linijka szkolna i inne. Obliczanie długości. b) ciężaru: potrafi ważyć przedmioty; różnicuje przedmioty cięższe, lżejsze; wie, że towar w sklepie jest pakowany według wagi, Co jest lżejsze? Konstruowanie wagi, ważenie różnych przedmiotów, ważenie przedmiotów i ustalanie: to waży tyle i jest cięższe, a to waży tyle i jest lżejsze. Wycieczka do sklepu. c) płynów: odmierza płyny kubkiem i miarką litrową, Mierzenie pojemności szklanki, kubki, słoiki, słoiczki, miarka litrowa. Obserwowanie, jak zachowuje się woda w zamkniętych butelkach. Zapoznanie dzieci z opakowaniami płynów; pół litra, 1 litr, 2 litry. d) czasu: nazywa dni w tygodniu i miesiące w roku; orientuje się, do czego służy kalendarz i potrafi z niego korzystać; rozpoznaje czas na zegarze w takim zakresie, który pozwala mu orientować się w ramach czasowych szkolnych zajęć i domowych obowiązków; A czas płynie. Kalendarz, odczytywanie daty. Rok, miesiące, tygodnie i dni. I znów skończył się tydzień. Dwunastu braci. Nadchodzi wiosna, lato, jesień, zima. Zegary i zegarki. Planuję swój czas. 27

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 28 4) w zakresie obliczeń pieniężnych: a) zna będące w obiegu monety i banknot o wartości 10 zł; zna wartość nabywczą monet i radzi sobie w sytuacji kupna i sprzedaży, Ile zapłacimy? Monety i banknoty. Cena, ilość, wartość, reszta. Wartość nabywcza poszczególnych monet. Zabawa w sklep lub wycieczka do sklepu. b) zna pojęcie długu i konieczność spłacenia go. Dług, pożyczka. Spłacanie długu. 8. Zajęcia komputerowe. Uczeń kończący klasę I: 1) posługuje się komputerem w podstawowym zakresie: uruchamia program, korzystając z myszy i klawiatury, Jak zbudowany jest komputer? Prawidłowe uruchamianie oraz wyłączanie komputera. Mój pomocnik w nauce komputer. Treści informatyczne. Posługiwanie się myszką i klawiaturą. Używanie stacji dysków. Rozumienie pojęć: plików i folderów. Posługiwanie się programem Wordpad: wpisywanie, usuwanie oraz przenoszenie tekstu, zmiana czcionki, rozmiaru oraz koloru tekstu. 2) wie, jak trzeba korzystać z komputera, żeby nie narażać własnego zdrowia, Korzystam z komputera, ale dbam o własne zdrowie. Wpływ komputera na nasze zdrowie. Znajomość podstawowych funkcji 28

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 29 systemu operacyjnego. Kopiowanie oraz usuwanie plików. 3) stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera. Korzystam z komputera, ale mam również kolegów. Posługiwanie się programem MS Paint: otwieranie oraz zapisywanie obrazków, używanie narzędzi, m.in. takich jak: Wypełnienie kolorem, Pędzel, Ołówek, Gumka, korzystanie z palety kolorów. 9. Zajęcia techniczne. Wychowanie do techniki (poznawanie urządzeń, obsługiwanie i szanowanie ich) i działalność konstrukcyjna dzieci. Uczeń kończący klasę I: 1) w zakresie wychowania technicznego: a) wie, jak ludzie wykorzystywali dawniej i jak wykorzystują dziś siły przyrody (wiatr, wodę); majsterkuje (np. latawce, wiatraczki, tratwy), Praca w życiu człowieka. Praca człowieka dawniej i dziś. Wiatr i woda pomocnikami człowieka. Wiatrak miele zboże. Tratwa płynie po rzece. Budujemy wiatrak zajęcia konstrukcyjne. b) zna ogólne zasady działania urządzeń domowych (np. latarki, odkurzacza, zegara), posługuje się nimi, nie psując ich, Urządzenia techniczne w domu. Tu płynie prąd elektryczny. Oświetlenia w domu, szkole. c) buduje obiekty z różnorodnych Posługiwanie się prostymi narzędziami. 29

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 30 przedmiotów dostępnych w otoczeniu, np. szałas, namiot, wagę, tor przeszkód; w miarę możliwości konstruuje urządzenia techniczne z gotowych zestawów do montażu, np. dźwigi, samochody, samoloty, statki, domy; Bezpieczne użytkowanie. To zrobił człowiek. Zajęcia konstrukcyjne z gotowych elementów. Budujemy domy, statki, samochody, samoloty. 2) w zakresie dbałości o bezpieczeństwo własne i innych: a) utrzymuje porządek wokół siebie (na swoim stoliku, w sali zabaw, szatni i w ogrodzie), sprząta po sobie i pomaga innym w utrzymaniu porządku, Porządek moim sprzymierzeńcem. Mam porządek na moim biurku. Moje książki i zabawki mają swoje miejsce. Pomagam w utrzymaniu porządku w ogrodzie, na działce. Sprzątam po sobie. b) zna zagrożenia wynikające z niewłaściwego używania narzędzi i urządzeń technicznych, Umiem posługiwać się narzędziami i urządzeniami technicznymi. Bardzo potrzebne, a mogą być niebezpieczne. Przestrzegam bezpieczeństwa podczas posługiwania się: nożem, nożyczkami i innymi prostymi narzędziami. c) wie, jak należy bezpiecznie poruszać się na drogach (w tym na rowerze) i korzystać ze środków komunikacji; wie, jak trzeba zachować się w czasie wypadku, np. umie powiadomić dorosłych, zna telefony alarmowe. Na drodze. Przy torze kolejowym. Trakcja elektryczna. Jadę rowerem. Bezpieczeństwo na drodze. W sytuacji zagrożenia. Wołam o pomoc. Telefony alarmowe. 30

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 31 10. Wychowanie fizyczne. Kształtowanie sprawności fizycznej dzieci i edukacja zdrowotna. Uczeń kończący klasę I: 1) uczestniczy w zajęciach rozwijających sprawność fizyczną, zgodnie z regułami; 2) potrafi: a) chwytać piłkę, rzucać nią do celu i na odległość, toczyć ją i kozłować, Zabawy orientacyjno-porządkowe. Zabawy rzutne. Minigry z piłką. Zabawy rytmiczne. b) pokonywać przeszkody naturalne i sztuczne, Skoki przez przeszkody, zeskoki, biegi, skoki, rzuty, wspinanie się. Zabawy bieżne. Zabawy skoczne. c) wykonywać ćwiczenia równoważne. Ćwiczenia równowagi bez przyrządów, na przyrządach, ćwiczenia zwinności. Rzuty, chwyty, skoki przez przeszkody. Jazda na rolkach, wrotkach, rowerze. 3) dba o to, aby prawidłowo siedzieć w ławce, przy stole itp.; 4) wie, że choroby są zagrożeniem dla zdrowia, że można im zapobiegać poprzez: szczepienia ochronne, właściwe odżywanie się, aktywność fizyczną, przestrzeganie higieny; właściwie zachowuje się w czasie choroby; 5) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości, środków ochrony roślin); 6) wie, że dzieci niepełnosprawne są w trudnej sytuacji i pomaga im. Podane umiejętności dotyczą dzieci o prawidłowym rozwoju fizycznym. Umiejętności dzieci niepełnosprawnych ustala się stosownie do ich możliwości. 31

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 32 11. Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych wartości etycznych na podstawie baśni, bajek i opowiadań, a także obserwacji życia codziennego. Uczeń kończący klasę I: 1) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (współpracuje w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych (grzecznie zwraca się do innych, ustępuje osobom starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot itp.), Normy i zasady zachowania obowiązujące w świecie ludzi dorosłych i dzieci. Grzeczność na co dzień. Zasady obowiązujące w zabawach. Współpracujemy w nauce i w zabawie. Jestem odpowiedzialny. 2) wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych; nie niszczy otoczenia, Tolerancja i życzliwość wobec innych. Uczenie współodpowiedzialności za innych i za siebie. Szanujemy nasze środowisko. 3) zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu i obmowie, Zawsze mówię prawdę. Nie obmawiam kolegów. Nie plotkuję. 4) wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia, pamięta o oddawaniu pożyczonych rzeczy i nie niszczy ich, Nie zabieram czyjejś własności, nie kradnę. Oddaję pożyczone przedmioty. Nie niszczę czyichś przedmiotów. Nie niszczę szkolnych przedmiotów. Wolno, nie wolno. 5) niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych, Pomagam innym. Gdy sąsiadka potrzebuje pomocy. Mój kolega potrzebuje pomocy. Mam prawa, ale i obowiązki. 32

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 33 6) wie, że ludzie żyją w różnych warunkach i dlatego nie należy chwalić się bogactwem ani nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudnych warunkach. Jesteśmy podobni a różnimy się. Podobieństwa i różnice między ludźmi. Nasze domy się różnią. Nas i rodzice mają różne dochody. Uczymy się tolerancji. 33

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 34 CZĘŚĆ II Klasa II Materiał nauczania 1. Edukacja polonistyczna Uczeń kończący klasę II: 1) Umiejętności społeczne umożliwiające komunikację społeczną: Wiadomości i umiejętności zawarte w nowej podstawie programowej (1) Treści kształcenia (2) a) uważnie słucha wypowiedzi innych ludzi, b) uważnie słucha tekstów czytanych przez nauczyciela i kolegów, rozumie je, c) prowadzi dialog z kolegą w grupie, d) czyta głośno, płynnie z uwzględnieniem znaków przystankowych, e) korzysta z różnych źródeł wiedzy: podręczniki, słowniki, encyklopedie, Internet, f) odróżnia teksty narracyjne od dialogowych, g) rozpoznaje i tworzy krótkie teksty użytkowe: list, życzenia, zaproszenie. Jestem słuchaczem. Jestem dobrym rozmówcą, słucham wypowiedzi innych ludzi. Słyszę i wyrażam siebie. Uważnie słucham czytanych tekstów. Słuchanie pięknego czytania. Konkurs pięknego czytania. Wygłaszanie z pamięci dialogów. Rozmowy z dziećmi na temat ich doświadczeń, przeczytanych tekstów czy obejrzanych filmów, sztuk teatralnych. W bibliotece szkolnej. Poszukuję informacji na temat. Redagowanie krótkich tekstów użytkowych: list, zaproszenie, życzenia. 34

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 35 2) Praca z tekstem: a) czyta teksty z podziałem na role, b) czyta lektury wskazane przez nauczyciela, c) czyta krótkie teksty wybrane przez siebie, d) wymienia postacie występujące w utworze, e) opowiada wydarzenia zgodnie z ustaloną w tekście kolejnością. Nasz klasowy teatr, inscenizacje treści, wykonanie scenografii do przedstawianego utworu. Opowiadanie treści przeczytanych lub wysłuchanych lektur. Ilustracje do przeczytanych tekstów literackich. Bohaterowie moich lektur, filmów, sztuk teatralnych. Wchodzenie w role bohaterów lektur. Opowiadanie kolejności zdarzeń w przeczytanym tekście, obejrzanym filmie lub sztuce teatralnej. Prezentacja ulubionych książek. 3) Umiejętności w zakresie tworzenia wypowiedzi: a) buduje kilkuzdaniową wypowiedź ustną lub pisemną na określony temat, b) jasno i wyraźnie wypowiada się na temat lektury, obejrzanych filmów czy własnych doświadczeń, c) buduje zdania opisujące przedmiot, Swobodne i samorzutne wypowiedzi uczniów. Porozmawiajmy o.... Opowiem ci, o czym czytałem, co obejrzałem. Chcę ci coś powiedzieć. Odnajdywanie przedmiotu po jego opisie. 35

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 36 d) stawia pytania związane z własnymi doświadczeniami, przeczytaną lekturą czy obejrzanym filmem, buduje odpowiedzi, Opiszę ci moją nową zabawkę. Dlaczego tak się dzieje? Scenki z życia klasy ożywione dialogiem. Obserwuję przyrodę, opowiadam o zachodzących zmianach w przyrodzie. Rozmowy nauczyciela z całą klasą. e) wyróżnia wyrazy w zdaniach i zdania w tekście, dzieli wyrazy na sylaby, f) przepisuje teksty z podręcznika, tablicy, g) pisze z pamięci i ze słuchu krótkie teksty, h) wykonuje samodzielnie prace domowe. Ćwiczenia w zakresie rozpoznawania wyrazów w zdaniach, zdań w tekście. Ćwiczenia ortograficzne. Ćwiczenia w zakresie przepisywania tekstów. Ćwiczenia w pisaniu z pamięci i ze słuchu. Prace domowe uczniów. 36

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 37 2. Język obcy nowożytny Uczeń kończący klasę II: 1) wie, że ludzie posługują się różnymi językami, że trzeba uczyć się języków obcych, aby się z innymi ludźmi porozumiewać; Kształtowanie motywacji do nauki języka obcego, budzenie świadomości językowej w zakresie języka obcego. 2) uważnie słucha, rozumie proste polecenia w języku obcym; Nabywanie umiejętności w słuchaniu i rozumieniu poleceń w języku obcym, wyrabianie umiejętności w słuchaniu. 3) zadaje pytania, udziela odpowiedzi w języku obcym; Formułowanie pytań i odpowiedzi do wysłuchanych lub samodzielnie przeczytanych tekstów, nabywanie umiejętności w formułowaniu pytań i odpowiedzi. 4) nazywa przedmioty i inne obiekty w swoim otoczeniu; Nazywanie przedmiotów i obiektów znajdujących się w otoczeniu dziecka. 5) czyta ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania; Czytanie ze zrozumieniem wyrazów, zdań i krótkich tekstów; nabywanie umiejętności. 6) rozumie sens opowiadanych bajek, historyjek obrazkowych; Słuchanie i rozumienie sensu opowiadanych bajek i historyjek obrazkowych wspieranych obrazkami, gestami, przedmiotami. 37

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 38 7) recytuje wierszyki, rymowanki, śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego; Recytowanie wierszyków, rymowanek, śpiewanie piosenek z repertuaru dziecięcego. 8) przepisuje wyrazy, zdania i krótkie teksty. Nabywanie umiejętności w przepisywaniu wyrazów, zdań i krótkich tekstów. 3. Edukacja muzyczna Uczeń kończący klasę II: 1) Umiejętności w zakresie odbioru i odtwarzania muzyki: a) zna kolejność dźwięków gamy i potrafi je zaśpiewać, b) słucha utworów muzycznych i rozpoznaje je, c) śpiewa piosenki jednogłosowo indywidualnie i zbiorowo z zastosowaniem zmian tempa, artykulacji i dynamiki, d) rozróżnia podstawowe elementy muzyki i znaki notacji muzycznej, e) potrafi zatańczyć wybrane układy muzyczne (polka, krakowiak), f) wykonuje inscenizacje piosenek i zabaw przy muzyce, Śpiewanie gamy. Rytmiczne recytowanie tekstów. Słuchanie utworów muzycznych, rozpoznawanie ich, wyszukiwanie powtarzających się fragmentów melodii. Śpiewanie piosenek jednogłosowych indywidualnie i zbiorowo. Kontrasty i podobieństwa w melodii i rytmie. Zabawy ze śpiewem i muzyką, tańce: polka, krakowiak. Inscenizowanie piosenek. 38

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 39 g) rozpoznawanie głosów i brzmienia różnych instrumentów muzycznych, h) gra na dostępnych mu instrumentach muzycznych, i) rozpoznaje głosy ludzkie (sopran, bas). Granie znanych prostych melodii i fragmentów znanych piosenek, rozpoznawanie głosów instrumentów. Akompaniowanie do piosenek i zabaw ruchowych. Rozpoznawanie głosów ludzkich: bas i sopran. 2) Umiejętności w zakresie tworzenia muzyki: a) interpretuje ruchem zmiany dynamiczne słuchanych utworów muzycznych, b) obrazowe przedstawienie marzeń, przeżyć związanych ze słuchaniem utworów muzycznych, c) improwizuje melodie do wierszy, tworzy ilustracje muzyczne do bajek, opowiadań i wierszy, d) akompaniuje do piosenek i zabaw dziecięcych, e) gra ze słuchu i z nut na znanych mu instrumentach muzycznych. Rytmiczne recytowanie sylab, słów, zdań. Wypowiadanie krótkich tekstów z zastosowaniem zmiany tempa, dynamiki, intonacji i artykulacji głosu. Swobodne improwizowanie melodii do własnych marzeń, przeżyć. Improwizowanie melodii do wysłuchanych czy przeczytanych wierszy, bajek, opowiadań. Akompaniowanie do piosenek i zabaw ruchowych. Granie ze słuchu i z nut na znanych oraz dostępnych instrumentach muzycznych. 39

program_nauczania_nowy:k001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 40 4. Edukacja plastyczna Uczeń kończący klasę II: 1) Umiejętności w zakresie percepcji sztuki: a) zna tradycje kulturalne swojej rodziny i najbliższego środowiska, b) uczestniczy w życiu kulturalnym swojego środowiska, c) zna placówki kultury w swoim najbliższym otoczeniu. Tradycje w mojej rodzinie i najbliższym środowisku. Uczestniczenie w imprezach kulturalnych środowiska lokalnego. Placówki kulturalne w moim najbliższym środowisku. 2) Umiejętności w zakresie ekspresji przez sztukę: a) w swoich pracach plastycznych uwzględnia: kształt, wielkość, barwę, fakturę, b) w pracach stara się przedstawić własne przeżycia, odczucia, marzenia, obserwacje, c) korzysta z różnych technik plastycznych, wykorzystuje różnorodne materiały, przybory i narzędzia, uzasadnia swoje wybory dotyczące, materiałów, techniki i zastosowanych narzędzi, Przedstawianie scen, sytuacji, zjawisk, obserwacji z uwzględnieniem ich kształtu, wielkości, koloru, faktury. Przedstawianie scen i sytuacji inspirowanych marzeniami, odczuciami, przeżyciami czy własnymi obserwacjami. Rysowanie, malowanie, lepienie, wycinanie, wydzieranie, origami, rzeźbienie w mydle i w glinie. Stosowanie różnych materiałów: papier, materiały przyrodnicze, glina, mydło, masa solna, plastelina. 40