Metody aktywizujące w nauczaniu

Transkrypt

1 Metody aktywizujące w nauczaniu Referat dla nauczycieli We współczesnej dydaktyce ogromną rolę odgrywają metody aktywne. Zakładają one aktywność dziecka w procesie dydaktycznym, zgodnie z cytatem: Słyszałem i zapomniałem. Widziałem i zapamiętałem. Zrobiłem i zrozumiałem. ( Konfucjusz) Techniki te mogą być stosowane na każdym etapie nauczania dzieci, młodzieży i dorosłych. Olbrzymia różnorodność metod pozwala stosować je na zajęciach dydaktycznych w celu przekazania nowych zagadnień, ćwiczenia rozumienia tekstu, powtórzenia materiału, omawiania problemów wychowawczych i kształcenia podstawowych umiejętności. Metod i technik aktywizujących jest bardzo dużo. Korzystając z nich należałoby pamiętać, że naszym celem jest stwarzanie takich sytuacji dydaktycznych, w których uczeń jest odkrywcą, badaczem i to on ma rozwiązywać problemy oraz wykorzystać zdobytą wiedzę i umiejętności w praktyce. Przegląd metod aktywizujących: praca z tekstem, pytania i odpowiedzi, dyskusja,

2 burza mózgów, mapa pojęciowa, linia czasu, metaplan, analiza przypadku, drama, symulacje, karty dydaktyczne, praca w grupach. Ważne jest to, że wiedza zdobyta na lekcji prowadzonej metodami aktywnymi jest efektem pracy uczniów, a nie działań szkoły, by uczeń formułując i rozwiązując problemy sam odkrywał istotę poznawanych zjawisk. Praca z tekstem Aktywna praca z tekstem polega na przejściu kilku etapów: Uświadomienia sensu czytania ( przyjemność znalezienia określonej informacji). Przeszukiwania tekstu pod katem niezrozumiałych wyrazów ( uczeń występuje tu jako badacz języka). Czytania właściwego- poszukiwania w tekście odpowiednich informacji. Pytania i odpowiedzi

3 Odpowiednie są dla początkowej lub podsumowującej fazy lekcji. Pytania poszukujące wymagają tolerancji dla każdej odpowiedzi. Bardzo ważna role odgrywają pytania ewaluacyjne, które umożliwiają nauczycielowi kontrole tego, w jaki sposób podane informacje są zrozumiałe przez uczniów ( Co wam się podobało? Co sprawiło wam trudność?). Dyskusja Sztuka wyrażania swojego zdania, argumentacji i trening szacunku do przekonań innych. Podczas dyskusji ważne jest: Unikanie uwag osobistych. Umożliwienie zabrania głosu wszystkim chętnym. Nie przerywanie wypowiedzi innym. Na zakończenie dyskusji powinno nastąpić jej podsumowanie. Nauczyciel wspólnie z dziećmi może opracować sytuacji, które utrudniają lub ułatwiają przebieg dyskusji. Burza mózgów Istota jej jest zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu. Cele: jako rozgrzewka umysłowa, dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy, dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy, dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu. W tej metodzie ważne są dwie fazy:

4 Faza zielonego światła, kiedy zapisywane są wszystkie pomysły. Faza czerwonego światła, kiedy wybiera się pomysły najbardziej realne. Nie powinno się krytykować się pomysłów innych, a każdy ma prawo podać swój pomysł. Mapa pojęciowa Jest to metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł, zwrotów, symboli, itd. Cele: usystematyzowanie świeżo zdobytych wiadomości, w trakcie pracy uczniowie doskonalą umiejętności techniczne: czytanie, pisanie, rysowanie, oraz umiejętności umysłowe: planowanie, klasyfikowanie, uogólnianie, prowadza do współdziałania ze sobą, przekonania o swoich racjach, dyskutowania. Mapa pojęciowa najczęściej przybiera kształt plakatu. Linia czasu Jest metoda wizualnego przedstawiania problemu. W wymiarze linearnym ukazuje następstwa czasowe. Polega na zaznaczeniu wydarzeń w ujęciu chronologicznym na długim arkuszu papieru. Linie czasu można stosować niemal do wszystkich przedmiotów. Metaplan

5 Jest to plastyczny zapis dyskusji, prowadzonej przez uczestników, którzy dyskutują na określony temat, tworząc jednocześnie plakat. Celem metody jest rozważenie problemu i skupienie się przede wszystkim na poszukiwaniu ( niekoniecznie znalezieniu) wspólnego rozwiązania. Analiza przypadku Istota tej metody polega na analizie i dyskusji nad zdarzeniem zaprezentowanym przez nauczyciela na piśmie, taśmie magnetofonowej lub magnetowidowej. O sukcesie tej metody decydować będzie dokładne zapoznanie uczniów z etapami pracy, jak i czuwanie nad sprawnym przebiegiem dyskusji. Metodę można wykorzystać w kilku wariantach: Uczniowie otrzymują opis przypadku lub wcześniej czytają odpowiedni materiał i po zapoznaniu się z nim komentują w zależności od postawionego problemu. Uczniowie otrzymują część opisu przypadku (bez zakończenia), komentują. Na koniec czytamy prawdziwe zakończenie. Uczniowie mogą opracować plan działania, recepty. Wykorzystać tu można wywiady, relacje osób żyjących. Te metodę można wykorzystać do analizy kreatywnej. Zadanie wtedy brzmi: Jakie jest najlepsze z możliwych rozwiązanie tej sytuacji? Drama Metoda polegająca na: improwizacji pewnych zdarzeń, w których uczeń angażuje się emocjonalnie i wchodzi w rolę, ćwiczenie życia( opiera się na doświadczeniu i działaniu).

6 Cele: rozwija zdolność twórczego myślenia i działania, przezwycięża nieśmiałość, rozładowuje napięcia psychiczne, uczy jak rozwiązywać problemy, podejmować decyzje, rozwija umiejętność wyrażania siebie poprzez plastykę ciała, uzmysławia uczniom, że mogą być ekspertami w różnych dziedzinach, bada i różnicuje emocje pozytywne i negatywne, daje poczucie własnej wartości, pozwala tworzyć i mówić własnym językiem, rozwija fantazję i ekspresję. Symulacje Symulacje to naśladowanie rzeczywistości, odgrywanie ról. Dobrze dobrane tematy uczą umiejętności życiowych, operacyjnych, sprawności w efektywnej komunikacji oraz zaradności i śmiałości. Karty dydaktyczne Metoda umożliwiająca pełna indywidualizacje nauczania i dostosowania tempa pracy i stopnia trudności do możliwości ucznia. Jest bardzo efektywna, ale i trudna ze względów technicznych. Wymaga bowiem zaprojektowania całego programu lub działu tematycznego w moduły programowe. Moduły programowe opracowane są na osobnych kartkach, na których znajdują się informacje o temacie, odpowiednia dawka wiedzy i przykłady oraz zadania do samodzielnego opracowania przez ucznia.

7 Praca w grupach Praca w grupach: uczy kooperacji, respektowania przyjętych zasad i dyscypliny, umożliwia doświadczenie współzależności i współodpowiedzialności, pozwala na doskonalenie kompetencji komunikacyjnych ( zabieranie głosu, wypowiadanie swoich myśli, respektu dla zdania innych, rozwiązywania problemów, słuchania innych), ułatwia aktywizację wszystkich uczniów ( co jest szczególnie ważne u osób nieśmiałych lub pracujących wolniej), działa wzajemnie inspirująco ( co ma miejsce podczas dzielenia się swoimi pomysłami, doświadczeniami). Korzyści wynikające w pracy w grupach 1. Korzyści dla ucznia: zapewnia większe poczucie bezpieczeństwa, rozwija wiarę we własne możliwości, sprzyja podejmowaniu nowych zadań, daje więcej okazji do posługiwania się językiem jako instrumentem uczenia się ( czytanie, mówienie, słuchanie, pisanie), daje możliwość dzielenia się pomysłami, doświadczeniami, kształci umiejętności współpracy i współdziałania, uczy pełnienia ról, uczy tolerancji, życzliwości, uwrażliwia na innych,

8 zwiększa odpowiedzialność za siebie i innych, uczy przestrzegania przyjętych zasad. 2. Korzyści dla nauczyciela; ułatwia aktywizację uczniów, daje możliwość pracy z uczniem słabym, pozwala dobrze zaplanować i wykorzystać czas na naukę dla uczniów, pozwala zaspokajać i rozwijać wiele potrzeb edukacyjnych uczniów, pozwala odpowiadać na zainteresowania uczniów lub rozwijać nowe, daje możliwość lepszego poznania uczniów i nawiązania z nimi bliższego kontaktu, wpływa na integracje zespołu klasowego. Jak dzielić na grupy? Najlepiej pracują grupy kilkuosobowe ( 4-6 osobowe), mieszane, np. pod względem płci, aktywności, itp. Tworzenia grupy dokonuje się w sposób losowy, np.: losowanie karteczek ( 4 kolory), losowanie figur geometrycznych, puzzle, odliczanie do..., losowanie elementów przysłów, losowanie kart ( według koloru, według figur).

9 Pełnienie ról w grupie W ramach grupy uczniowie mogą: mieć nieokreślone role ( pracują na równych prawach), wszyscy pracują na równych prawach + jedna osoba wyznaczona jest do kontaktu z prowadzącym, każda osoba pełni jakąś funkcję, np.: jedynka pilnuje czasu ustalonego dla wykonania danej pracy, dwójka osoba, która otrzymuje i przekazuje grupie przygotowane przez nauczyciela materiały potrzebne do wykonania pracy, trójka osoba, która zachęca do pracy i ponagla, czwórka zapisuje pomysły grupy, piątka - relacjonuje rozwiązania ustalone w grupie na ogólnym forum. Efektywność grupy Każdy uczeń powinien mieć szansę doświadczenia działania w każdej roli. Praca w grupie przynosi efekty i daje zadowolenie jej uczestnikom, gdy wszyscy angażują się w pracę swojej grupy, wykonują powierzone im zadania, pełnia wyznaczone role, a w grupie panuje szczerość i swobodna atmosfera. Bardzo ważne jest, aby grupa miała możliwość przedstawienia i zaprezentowania wyników swojej pracy. Ważnym elementem pracy w grupach jest wzajemne komunikowanie się miedzy sobą. Należy zachęcić di uważnego słuchania wypowiedzi koleżanek, ustosunkowania się do ich wypowiedzi, utrzymywania kontaktu wzrokowego, zwracania się do siebie po imieniu. Bardzo ważne jest opracowanie z uczestnikami zasad pracy w grupie. Wspólne ustalenie i zatwierdzenie ułatwia ich przestrzeganie.

10 Osoba organizująca prace w grupach, staje się osoba odpowiedzialna za dokładne określenie sposobu uczenia się i pomagania uczestnikom. Zatem staje się koordynatorem działań, człowiekiem, który pomaga, udziela wskazówek, osoba, przy pomocy, której uczniowie mogą uczyć się samodzielnie i aktywnie. Jeśli są osoby, które nie chcą pracować w grupie, lub osoby zakłócające, należy zadbać o to. Aby te osoby znalazły miejsce do pracy indywidualnej. Pracujący samodzielnie, w odpowiedniej sytuacji powinni przedstawić wyniki swojej pracy. Literatura: 1. De Bono E. : Naucz swoje dziecko myśleć 2. Pankowska K. : Edukacja przez dramę 3. Taraszkiewicz M. : Jak uczyć lepiej, czyli refleksyjny praktyk w działaniu Opracowała: Marzenna Dettlaff nauczyciel wczesnej edukacji