Nowa droga do wolności Raport przedstawiający efekty uzyskane za pomocą narzędzi edukacyjnych, opracowanych w ramach projektu Nowa droga do wolności. Lublin 2013
Wstęp Projekt Nowa droga do wolności miał na celu stworzenie praktycznych i efektywnych narzędzi edukacji i resocjalizacji, które ułatwiłyby więźniom opuszczającym jednostki penitencjarne, proces readaptacji społecznej i wejście na rynek pracy. Narzędzia jakie w ramach tego projektu opracowano to komplet materiałów audio i video wraz z przewodnikiem. Wychowawcy z każdej jednostki penitencjarnej w Polsce otrzymali po kilka ich egzemplarzy w celu wykorzystania ich w pracy z więźniami. Informacje w nich zawarte dotyczą pożądanych postaw życiowych i promują właściwe zachowania społeczne związane z podjęciem pracy zawodowej przez skazanego, opuszczającego jednostkę penitencjarną. Ponadto zapoznają więźniów między innymi z nową i dotychczas w Polsce nieznaną metodą resocjalizacji poprzez drogę, która jest z powodzeniem realizowana we Francji. Metoda ta jest obecnie testowana w Areszcie Śledczym w Lublinie w ramach projektu Nowa droga innowacyjny model współpracy z przedsiębiorstwami w zakresie aktywizacji zawodowej i społecznej młodocianych więźniów. Każdy z elementów metody został opracowany z myślą o więźniach zainteresowanych udziałem w modelu NOWA DROGA, który jest przeznaczony dla więźniów młodocianych, którzy nie ukończyli 24 roku życia. Jednak ich charakter jest uniwersalny, dzięki czemu mogą być one zastosowane w pracy również z innymi grupami. Kompletne narzędzie to zestaw na który składają się: materiały audio dotyczące takich zagadnień jak model resocjalizacji NOWA DROGA, relacja więzień służba więzienna, droga po wyjściu z zakładu karnego, relacje wśród więźniów; materiały video mające za zadanie ukazać właściwe postawy, faktyczną zmianę ścieżki życiowej po wyjściu na wolność; oraz przewodnik stanowiący kompleksową informację o proponowanym narzędziu informacyjno-resocjalizacyjnym Nowa droga do wolności. Materiały te zostały przekazane jednostkom penitencjarnym w całej Polsce. Następnie zostały one wykorzystywane przez wychowawców podczas zajęć grupowych oraz były transmitowane za pomocą radiowęzła. Niniejszy raport stanowi prezentację efektów jakie zostały wywołane przez zastosowanie wyżej opisanych narzędzi edukacyjnych.
1. Opis badania Aby ocenić efekty jakie wywołuje zastosowanie narzędzi edukacyjnych opracowanych w ramach projektu Nowa droga do wolności zaprojektowano ankietę. Składała się ona z 12 stwierdzeń, dotyczących przekazywanych w materiałach informacji. Zadaniem osoby uczestniczącej w badaniu było określenie czy dane stwierdzenie jest prawdziwe czy fałszywe. Odpowiedzi dokonywano na 5-stopniowej skali, gdzie: 1 oznacza, iż dane stwierdzenie to Zdecydowanie nieprawda ; 2 Raczej nieprawda ; 3 Nie wiem ; 4 Raczej prawda ; 5 Zdecydowanie prawda. Badanie zostało przeprowadzone dwukrotnie a porównanie danych uzyskanych z obu etapów badań pozwoliło ocenić zmiany w zakresie wiedzy dotyczącej kluczowych zagadnień. 2. Opis badanej grupy W badaniu wzięli udział więźniowie ze wszystkich jednostek penitencjarnych w Polsce. W każdej z nich badanie przeprowadzono dwukrotnie: pre-test zanim zastosowano narzędzia edukacyjne opracowane w ramach projektu; oraz post-test po przeprowadzeniu oddziaływań edukacyjnych z zastosowaniem wyżej wymienionych narzędzi. W każdym z tych badań, w danej jednostce uczestniczyła próba 30 więźniów. Ogółem otrzymano zwrot w liczbie 1000 ankiet: 500 wykonanych przed i 500 wykonanych po działaniach edukacyjnych. Osoby badane podzielone zostały na 2 grupy według przedziałów wiekowych: 18-24 r.ż. i powyżej 24 r.ż. Osoby pomiędzy 18 a 24 r.ż. stanowiły 19,2% badanej próby (96 osób) w I badaniu oraz 20% (100 osób) w II badaniu. Natomiast osoby powyżej 24 r.ż stanowiły odpowiednio 80,8% (404 osoby) w I badaniu oraz 80% (400 osób) w II badaniu. 3. Wyniki Poniżej przedstawiono wyniki badań i dokonano oceny zmian uzyskanych w zakresie wiedzy osób badanych. Dokonano tego z 3 perspektyw z perspektywy ogólnej, przedstawiając efekty dla całej badanej grupy oraz z podziałem ze względu na wiek oddzielnie dla osób pomiędzy 18 a 24 r.ż. i dla osób powyżej 24 r.ż (zobacz wykresy poniżej).
Wykres 3.1. Zmiany w poziomie wiedzy wśród całej grupy osób badań. 80,0% Poziom wiedzy ogółem 60,0% 67,5% 50,0% 40,0% 46,7% Pretest 30,0% 35,0% Postest 20,0% 10,0% 18,3% 21,1% 11,4% 0,0% niski przeciętny wysoki Jak można zauważyć na wykresie powyżej, zanim zastosowano narzędzia edukacyjne aż 67,5% (338 osób) z 500 osobowej grupy, która brała udział w I etapie badań, stanowiły osoby charakteryzujące się znikomą wiedzą na zagadnienia związane z formami pomocy, instytucjami wsparcia, korzystnymi i aprobowanymi społecznie postawami. Średnio tylko co 5 osoba posiadała pewny zasób informacji, które mogły się okazać kluczowe dla jej readaptacji społecznej i wejścia na rynek pracy (21,1% - 106 osób). Średnio tylko jedna osoba spośród 9 (11,4% - 57 osób) wiedziała wystarczająco dużo, by zwiększyć swoje szanse w zmaganiach o lepszą przyszłość w społeczeństwie. Po przeprowadzeniu działań edukacyjnych z zastosowaniem specjalnie opracowanych narzędzi poziom wiedzy osób badanych uległ wyraźnej poprawie. Doskonale odzwierciedla to widoczna na wykresie tendencja wzrostowa i całkowite odwrócenie proporcji w grupie. W sumie 81,7% w całej grupie stanowią teraz osoby, posiadające wiedzę na kluczowe zagadnienia. Spośród nich, aż 46,7% osób (234 os.) wykazało się podczas 2 badania bardzo dobrą znajomością poruszonych zagadnień. Do 175 osób zwiększyła się także liczba osób o przeciętnym, lecz wystarczającym zasobie informacji. Po zastosowaniu oddziaływań
edukacyjnych Nowa droga do wolności jedynie 18,3% (92 osoby) całej grupy stanowią osoby o niskim zasobie informacji. Ogólnie rzecz ujmując, dzięki oddziaływaniom edukacyjnym pozytywne zmiany zaobserwowano u 246 osób (49,2%). Poniżej przedstawiono zmiany w poziomie wiedzy w grupie w podziale ze względu na wiek osób badanych (zob. wyk. 3.2. oraz wyk. 3.3.). Wykres 3.2. Zmiany w poziomie wiedzy wśród osób badanych w wieku pomiędzy 18 a 24 r.ż. 80,0% Poziom wiedzy w grupie wiekowej 18-24 r.ż. 60,0% 50,0% 61,7% 40,0% 30,0% Pretest Postest 20,0% 25,0% 10,0% 13,3% 16,8% 13,2% 0,0% niski przeciętny wysoki Na powyższym wykresie zaprezentowano jak kształtował się wstępny poziom wiedzy oraz jak się on zmienił po zastosowaniu narzędzi edukacyjnych w grupie osób w wieku od 18 do 24 r.ż. Jak można zauważyć, na początku aż 70% osób w tej grupie (67 osób z 96 w tym wieku) odznaczało się niską wiedzą. Zastosowanie narzędzi edukacyjnych pozwoliło zmniejszyć tę grupę o 56,7% (54 osoby). Z 16,8% (16 osób) do 25% (25 osób) wzrosła liczba osób charakteryzujących się przeciętną wiedzą. Natomiast największa zmiana dokonała się w obrębie grupy o bardzo dobrej znajomości poruszanych zagadnień. Po zastosowaniu narzędzi edukacyjnych grupa ta rozrosła się o 48,5%. Oznacza to, że spośród 100 osób, które wzięły udział w drugim badaniu, 62 z nich to osoby posiadające bardzo dobrą wiedzę o instytucjach udzielających wsparcia, możliwych działaniach po wyjściu na wolność i aprobowanych postawach społecznych.
Wykres 3.3. Zmiany w poziomie wiedzy wśród osób badanych powyżej 24 r.ż. 80,0% Poziom wiedzy w grupie wiekowej powyżej 24 r.ż. 60,0% 67,1% 50,0% 40,0% 30,0% 37,5% 43,0% Pretest Postest 20,0% 10,0% 0,0% 19,8% 22,3% 10,9% niski przeciętny wysoki W grupie osób powyżej 24 roku życia najwięcej stanowiły osoby słabo zorientowane w kluczowych zagadnieniach (67,1% - 271 osób). Następna pod względem liczebności była grupa osób o przeciętnej wiedzy (22,3% - 90 osób). Najmniej liczne okazały się osoby posiadające znaczący zasób informacji, stanowiły one tylko 10,9% osób w tym wieku (44 osoby). Po zastosowaniu przez wychowawców narzędzi edukacyjnych z projektu Nowa droga do wolności poziom wiedzy uległ znaczącej poprawie. Po ponownym badaniu okazało się, iż proporcje w grupie uległy całkowitemu odwróceniu: większość stanowią teraz osoby charakteryzujące się dużą wiedzą (43% - 172 osoby). Zwiększyła się także liczba osób o przeciętnym poziomie wiedzy do 37,5% (z 90 do 150 osób). Natomiast osoby o znikomym zasobie informacji są teraz w mniejszości i stanowią zaledwie 19,8% (79 osób). Ogółem zaobserwowano znaczne i korzystne zmiany u 48% (192 os.) osób powyżej 24 roku życia.
Podsumowanie Niniejszy raport stanowi przedstawienie zmian, jakie zaszły w osobach osadzonych w jednostkach penitencjarnych pod wpływem specjalnie zaprojektowanych narzędzi edukacyjnych. Narzędzia te zostały opracowane w ramach projektu Nowa droga do wolności. Jego celem jest ułatwienie więźniom opuszczającym jednostki penitencjarne readaptacji społecznej i wejścia na rynek pracy poprzez edukację. Na podstawie przeprowadzonych badań zaobserwowano, iż zastosowane narzędzia wywołały korzystne i znaczące zmiany. Materiały audio i video razem z przewodnikiem okazały się efektywnym i atrakcyjnym sposobem przekazywania informacji. Porównanie wstępnego stanu wiedzy ze stanem wiedzy po zakończeniu oddziaływań edukacyjnych ujawniło, iż osoby badane poszerzyły swoją wiedzę na tematy kluczowe dla ich przyszłości tj. na temat form pomocy jakie są dostępne po wyjściu z więzienia, instytucji udzielających wsparcia oraz pożądanych postaw społecznych. Opracowanie: Katarzyna Ługowska