Spis treści Wstęp... 10 Rozdział I RUCHY SPOŁECZNE 1. Definicja ruchu społecznego... 21 2. Rodzaje ruchów społecznych... 31 2.1. Wybrane klasyfikacje... 31 2.2. Stare i nowe ruchy społeczne... 35 3. Ruch polityczny... 43 4. Składniki ruchu społecznego... 45 4.1. Ludzie... 45 4.2. Ideologia... 46 4.3. Organizacja... 48 4.4. Taktyka... 51 5. Cykl życiowy ruchów społecznych... 53 6. Wybrane teorie ruchów społecznych... 58 Rozdział II PRAWA CZŁOWIEKA DEFINICJA, DZIEJE I ZAGROŻENIA 1. Definicja i ewolucja praw człowieka... 65 2. Europejska i amerykańska koncepcja praw człowieka... 71 3. Prawa człowieka rys historyczno-filozoficzny... 74 4. Zagrożenia i wyzwania dla praw człowieka w świecie współczesnym... 79 4.1. Terroryzm... 79 4.2. Globalizacja... 90 4.3. Nowe wyzwania nauki i technologii... 96 4.4. Wyzwania nowej technologii informacyjnej i komunikacyjnej... 101
4 SPIS TREŚCI Rozdział III RZĄDOWE I POZARZĄDOWE SYSTEMY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA 1. Organizacja Narodów Zjednoczonych... 114 1.1 System ochrony praw człowieka... 114 1.1.1. Podstawowe dokumenty dotyczące praw człowieka wypracowane w ramach ONZ... 115 1.1.1.1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka... 115 1.1.1.2. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka... 117 1.1.1.3. Konwencja w sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo Karania (1984)... 119 1.1.1.4. Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1965)... 119 1.1.1.5. Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (1975)... 120 1.1.1.6. Konwencja Praw Dziecka (1989) wraz z dwoma protokołami fakultatywnymi... 120 1.1.1.7. Konwencja dotycząca Statusu Uchodźców (1951) oraz uzupełniający ją Protokół dotyczący Ochrony Uchodźców (1967)... 121 1.1.1.8. Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Wszystkich Osób przed Wymuszonym Zaginięciem z 2006 roku... 122 1.1.1.9. Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 2006 roku... 122 1.1.1.10. Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników Migrantów i Członków Ich Rodzin z 1990 roku... 122 1.1.2. Kompetencje i działalność głównych organów Narodów Zjednoczonych odpowiedzialnych za ochronę praw człowieka... 123 1.1.3. Mechanizmy kontrolne przestrzegania praw człowieka... 131 1.1.4. Próba oceny systemu ochrony praw człowieka w Organizacji Narodów Zjednoczonych... 134 2. Rada Europy... 137 2.1. Podstawowe dokumenty dotyczące praw człowieka wypracowane w ramach organizacji... 138 2.1.1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, uchwalona w 1950 roku, oraz protokoły dodatkowe... 138 2.1.2. Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu z 1987 roku... 140 2.1.3. Europejska Karta Społeczna z 1961 roku... 140 2.1.4. Inne znaczące dokumenty wypracowane przez organizację... 141 2.1.4.1. Konwencja w sprawie Zwalczania Handlu Ludźmi... 142
SPIS 5 TREŚCI 2.1.4.2. Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych... 142 2.1.4.3. Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie... 143 2.1.4.4. Konwencja o Ochronie Osób w Związku z Automatycznym Przetwarzaniem Danych Osobowych... 143 2.1.4.5. Europejska Konwencja o Wykonywaniu Praw Dzieci... 143 2.1.4.6. Europejska Konwencja o Obywatelstwie... 144 2.2. Organy ochrony praw człowieka i mechanizmy implementacji... 144 2.3. Próba oceny skuteczności systemu Rady Europy... 149 3. Unia Europejska... 152 3.1. Problemy terminologiczne... 152 3.2. Najważniejsze dokumenty odnoszące się do praw człowieka... 152 3.3. Prawo unijne a Europejska Konwencja Praw Człowieka... 157 3.4. Kompetencje zewnętrzne organów organizacji w dziedzinie praw człowieka... 158 3.5. Ochrona sądowa praw podstawowych... 160 3.6. Próba oceny unijnego systemu ochrony praw człowieka... 163 4. Konferencja i Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie... 164 4.1. Problematyka praw człowieka na poszczególnych etapach rozwoju organizacji... 165 4.2. Organy ochrony praw człowieka i ich kompetencje... 173 4.3. Próba oceny systemu KBWE/OBWE... 178 5. Organizacja Państw Amerykańskich... 180 6. Liga Państw Arabskich... 182 7. Unia Afrykańska... 187 8. Organizacje pozarządowe... 190 8.1. Pojęcie i rodzaje organizacji pozarządowych... 190 8.2. Funkcje pozarządowych organizacji praw człowieka... 194 8.3. Metody działania... 196 8.4. Znaczenie organizacji pozarządowych w ochronie praw człowieka... 200 Rozdział IV HISTORIA AMNESTY INTERNATIONAL 1. Powstanie Amnesty International... 204 2. Sylwetka Petera Benensona... 205 3. Ewolucja programu i zasad działania... 207 4. Rozwój struktury i organizacji... 209 5. Działalność Amnesty International w latach sześćdziesiątych... 218 6. Działalność Amnesty International w latach siedemdziesiątych... 231 7. Działalność Amnesty International w latach osiemdziesiątych... 244
6 SPIS TREŚCI 8. Działalność Amnesty International w latach dziewięćdziesiątych... 263 9. Działalność Amnesty International od roku 2000... 284 10. Krytyka Amnesty International... 301 Rozdział V PROGRAM I ZASADY DZIAŁANIA AMNESTY INTERNATIONAL WYBRANA WYKŁADNIA EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA 1. Pojęcie międzynarodowego prawa praw człowieka... 314 2. Cele i mandat Amnesty International... 317 3. Zasady działania... 331 4. Wybrane prawa i wolności człowieka w świetle regulacji międzynarodowych... 332 4.1. Prawo do życia... 333 4.2. Zakaz tortur lub okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania... 338 4.3. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego... 348 4.4. Prawo do rzetelnego procesu sądowego... 354 4.5. Wolność myśli, sumienia i wyznania... 361 4.6. Wolność wyrażania opinii... 364 4.7. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się... 380 Rozdział VI STRUKTURA I FINANSOWANIE AMNESTY INTERNATIONAL 1. Główne organy i ich kompetencje... 387 1.1. Rada Międzynarodowa (International Council IC)... 388 1.2. Międzynarodowy Komitet Wykonawczy (International Executive Commitee EC)... 395 1.3. Międzynarodowy Sekretariat (International Secretariat IS)... 398 1.3.1. Komptetencje i organizacja wewnętrzna Międzynarodowego Sekretariatu... 398 1.3.2. Pracownicy Międzynarodowego Sekretariatu... 404 1.3.2.1. Pracownicy etatowi... 405 1.3.2.1.1. Wyniki badań ankietowych... 408 1.3.2.1.1.1. Informacje ogólne na temat respondentów... 408 1.3.2.1.1.2. Doświadczenie w organizacji pozarządowej i/lub na gruncie praw człowieka... 412
SPIS 7 TREŚCI 1.3.2.1.1.3. Praca w Międzynarodowym Sekretariacie... 414 1.3.2.1.1.3.1. Motywacja do podjęcia pracy... 414 1.3.2.1.1.3.2. Komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna w Amnesty International, najczęstsze metody komunikacji... 415 1.3.2.1.1.3.3. Wiza, poziom zatrudnienia oraz miejsca pracy i powody ich zmian... 417 1.3.2.1.1.3.4. Zastrzeżenia do pracy... 418 1.3.2.1.1.3.5. Poziom zaangażowania w pracę na rzecz Amnesty International oraz praw człowieka... 419 1.3.2.1.1.3.6. Satysfakcja z pracy... 419 1.3.2.1.1.4. Poglądy na wybrane zagadnienia... 420 1.3.2.1.1.4.1. Orientacja polityczna... 420 1.3.2.1.1.4.2. Pojęcie praw człowieka... 421 1.3.2.1.1.4.3. Najpoważniejsze bariery dla praw człowieka... 422 1.3.2.1.1.4.4. Kraje, które najbardziej przestrzegają praw człowieka lub je łamią... 424 1.3.2.1.1.4.5. Najlepszy obrońca praw człowieka... 427 1.3.2.1.1.4.6. Cechy pożądane w pracy w Międzynarodowym Sekretariacie... 428 1.3.2.1.1.4.7. Ocena efektywności Amnesty International... 429 1.3.2.1.1.5. Podsumowanie badań... 430 1.3.2.2. Wolontariusze i stażyści... 431 1.3.2.2.1. Wyniki badań ankietowych... 433 1.3.2.2.1.1. Dane ogólne na temat respondentów... 434 1.3.2.2.1.2. Związek z Amnesty International oraz doświadczenie w sektorze pozarządowym oraz/lub pracy na rzecz praw człowieka... 437 1.3.2.2.1.3. Praca w Międzynarodowym Sekretariacie... 439 1.3.2.2.1.3.1. Motywacja... 439 1.3.2.2.1.3.2. Staż i miejsca pracy... 439 1.3.2.2.1.3.3. System komunikacji... 441 1.3.2.2.1.3.4. Zastrzeżenia do pracy... 442 1.3.2.2.1.3.5. Zaangażowanie w pracę na rzecz Amnesty International oraz praw człowieka... 443 1.3.2.2.1.4. Poglądy wolontariuszy i stażystów na wybrane problemy... 444 1.3.2.2.1.4.1. Orientacja polityczna... 444 1.3.2.2.1.4.2. Pojęcie praw człowieka... 445 1.3.2.2.1.4.3. Najważniejsze prawa człowieka... 445 1.3.2.2.1.4.4. Najważniejsze bariery w ochronie praw człowieka... 447 1.3.2.2.1.4.5. Kraje, które najbardziej przestrzegają praw człowieka lub je łamią... 448
8 SPIS TREŚCI 1.3.2.2.1.4.6. Najlepszy obrońca praw człowieka... 451 1.3.2.2.1.4.7. Cechy osób pracujących w Międzynarodowym Sekretariacie... 452 1.3.2.2.1.4.8. Ocena polityki informacyjnej wobec społeczeństwa...453 1.3.2.2.1.4.9. Ocena skuteczności Amnesty International... 453 1.3.2.2.1.5. Podsumowanie... 454 1.4. Sekretarz Generalny... 455 2. Sekcja i grupa... 457 2.1. Sekcja... 457 2.2. Grupa... 460 3. Członkostwo... 463 4. Podejmowanie decyzji... 465 5. Finansowanie Amnesty International... 467 Rozdział VII METODY I DZIAŁALNOŚĆ AMNESTY INTERNATIONAL 1. Kampanie... 476 1.1. Kampanie tematyczne i uświadamiające... 481 1.1.1. Kampanie przeciwko torturom... 481 1.1.1.1. Kampania w latach 1972 1973... 482 1.1.1.2. Kampania przeciwko torturom (1984 rok)... 488 1.1.1.3. Zrób krok, by wyplenić tortury (2000 rok)... 491 1.1.2. Kampanie przeciwko karze śmierci... 494 1.1.2.1. Kampania przeciw karze śmierci (1979 rok)... 494 1.1.2.2. Kampania przeciw karze śmierci (1989 rok)... 497 1.1.3. Kampania przeciwko zaginięciom (1981 rok)... 499 1.1.4. Kampanie przeciwko zbrodniom politycznym (1983 rok)... 501 1.1.5. Kampania przeciwko zaginięciom i pozasądowym egzekucjom (1983 rok)... 505 1.1.6. Kampanie w globalnej obronie praw człowieka, w tym kampanie jubileuszowe... 507 1.1.6.1. Kampania na rzecz praw człowieka (1977 rok)... 507 1.1.6.2. Kampania w obronie praw człowieka (1986 rok)... 508 1.1.6.3. Czas na prawa człowieka (1988 rok)... 513 1.1.6.4. Nie będzie więcej usprawiedliwienia (1991 rok)... 517 1.1.6.5. Kampania w rocznicę pięćdziesięciu lat od uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka... 518 1.1.7. Kampanie na rzecz kobiet... 519 1.1.7.1. Prawa człowieka prawami kobiet (1995 rok)... 519
SPIS 9 TREŚCI 1.1.7.2. Powstrzymać przemoc wobec kobiet (2004 rok)... 521 1.1.8. Uchodźcy! Prawa człowieka nie mają granic (1997 rok)... 525 1.1.9. W tym miejscu zaczyna się przyszłość (1999 rok)... 528 1.1.10. Kampania na rzecz mniejszości seksualnych (1999 rok)... 529 1.1.11. Kampania na rzecz sprawiedliwości międzynarodowej (2001 rok)... 531 1.1.12. Kampania na rzecz kontroli zbrojeń (lata 2003 2004)... 532 1.2. Kampanie krajowe... 534 1.2.1. Stany Zjednoczone (1999 rok)... 535 1.2.2. Rosja (lata 2002 2003)... 540 1.2.3. Arabia Saudyjska (2000 rok)... 544 2. Pilne Akcje... 550 3. Sieci RAN (Regional Action Network)... 556 4. Współpraca z innymi organizacjami pozarządowymi... 558 5. Edukacja praw człowieka... 559 6. Media i promocja... 560 7. Imprezy symboliczne... 564 8. Apele Upomnij się!... 565 9. Bezpośrednie apele... 566 10. Pliki akcyjne... 569 11. Pomoc materialna... 570 ZAKOŃCZENIE... 573 BIBLIOGRAFIA... 586