Nietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia deresyjne Urinary incontinence in women and deressive disorders Beata Ogórek-Tęcza 1, Aneta Pulit 2 1 Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Collegium Medicum w Krakowie 2 Sanatorium Uzdrowiskowe Zgoda S. z o.o. Nieubliczny Zakład Oieki Zdrowotnej w Krynicy Zdroju Autor do koresondencji: Beata Ogórek-Tęcza Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Collegium Medicum w Krakowie Ul. Michałowskiego 12,.127. 31-126 Kraków Tel. /12/ 633 62 59 E-mail: mhtecza@cyf-kr.edu.l Streszczenie Słowa kluczowe: Abstract Keywords: Nietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia deresyjne Wrowadzenie. Nietrzymanie moczu jest schorzeniem niezwykle uciążliwym, które w rzyadku nieleczenia, czy nieodowiedniej ielęgnacji może rowadzić do owikłań wtórnych, zarówno somatycznych, jak i sychologicznych. Charakter choroby i czas trwania srzyjają wystąieniu. Cel racy. Ocena wystęowania zesołu deresyjnego u kobiet dotkniętych roblemem inkontynencji. Materiał i metody. w badaniach wzięło udział 100 kobiet z inkontynencją. Badania rzerowadzono w Oddziale Ginekologicznym Szitala im. Józefa Dietla w Krynicy-Zdroju. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego oraz metodę szacowania. Narzędziami badawczymi były kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji oraz wystandaryzowana Skala Deresji Becka. Wyniki badań. Najczęstszym rodzajem NTM było wysiłkowe nietrzymanie moczu. Zaburzenia deresyjne zaobserwowano u 64% ankietowanych. Kobiety z nietrzymaniem moczu miały najczęściej łagodną lub umiarkowaną deresję (63%). Emocje, które dominowały u kobiet z NTM to wstyd (39%), złość (20%), rzygnębienie (15%). Wnioski. Częstość wystęowania u kobiet z NTM wzrasta wraz z wiekiem i czasem trwania choroby. Pomoc sychologiczna w związku z roblemem NTM nie jest oferowana. Wsarcia ze strony sychologa oczekuje 41% badanych. Pracownicy medyczni owinni udzielać kobietom z NTM głównie wsarcia informacyjnego i instrumentalnego. nietrzymanie moczu, zaburzenia deresyjne, ielęgnowanie z NTM. Urinary incontinence in women and deressive disorders Introduction. Urinary incontinence is a very inconvenient disease which, when left untreated or imroerly cared may lead to secondary comlications both of a somatic and sychological nature. The very nature of the disease and its duration favour the occurrence of deressive disorders. Aim. The aim of the study was to assess of the occurrence of a deressive syndrome in females suffering from incontinence. Material and methods. One hundred females suffering from incontinence were covered with the study. The study was conducted at the Gynecological Ward of the Józef Dietl Hosital in Krynica-Zdrój. Diagnostic oll method and assessment method were alied. The study tools included self-reared questionnaire and Standarized Beck Deression Scale. Results. the most usual tye of urinary incontinence was stress urinary incontinence. Deressive disorders occurred in the case of 64% of the study grou. Females with urinary incontinence most often suffered from mild or moderate deression (63%). Emotions which were dominant in women suffering from urinary incontinence are shame (39%), anger (20%), deression (15%). Conclusions. The frequency of the occurrence of deressive disorder in females suffering from urinary incontinence increases with time and the duration of the disease. Psychological assistance in connection with urinary incontinence is usually not offered. As many as 41% of the studied grou exect assistance form a sychologist. Medics are exected to suort females suffering from urinal incontinence with necessary information and advice. urinal incontinence, deressive disorders, care of urinal incontinence. Nr 1 (38)/2012 25
Nietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia deresyjne WPROWADZENIE Nietrzymanie moczu (NTM) jest jednym z oważniejszych roblemów zdrowotnych wsółczesnego sołeczeństwa. W Polsce na tego rodzaju zaburzenia cieri onad 3 miliony osób [1,2]. Dolegliwość ta dotyczy dwukrotnie częściej kobiet, niż mężczyzn. Może wystęować w różnym wieku, najczęściej w okresie okołomenoauzalnym i starości. Nieokojący jest fakt, iż choroba ta ojawia się u coraz młodszych kobiet [3,4]. Nietrzymanie moczu w znaczny sosób uośledza normalne życie i funkcjonowanie w sołeczeństwie. Jest rzyczyną obciążeń sychologicznych i ograniczenia aktywności, a nawet izolacji i osamotnienia. Niejednokrotnie bywa też owodem emocjonalnych [4,5]. Mimo, iż schorzenie to obejmuje coraz większą gruę kobiet, nadal ozostaje tematem tabu. Pacjentki odczuwają zakłootanie, wstyd i strach rzed wizytą u lekarza. Większość z nich uważa, iż roblem ten jest nieodłącznym i naturalnym efektem starzenia się organizmu, bez żadnych możliwości leczenia. Są rzekonane, że jest to rzyadłość, którą należy zaakcetować i z którą muszą radzić sobie same [6]. Analizując roblem nietrzymania moczu nie można ominąć asektu sycho-sołecznego, związanego z cierieniem sychicznym acjentki i ogorszeniem jakości jej życia. Obawa rzed oznaniem dolegliwości rzez innych wymusza zmianę stylu życia. Powoduje ograniczenie kontaktów towarzyskich, izolację, a co za tym idzie - obniżenie samooceny, niskie oczucie własnej wartości i atrakcyjności seksualnej, sadek ozycji sołecznej, co może srzyjać wystąieniu [7]. Deresja w chorobach rzewlekłych może wystąić jako zaburzenie wtórne, będące skutkiem rzebiegu danej choroby, jej teraii lub lękowych i adatacyjnych związanych z rzystosowaniem do istotnych zmian życiowych. Z badań rzerowadzonych w ostatnich latach wynika, że deresja i lęk wsółwystęują u acjentów leczonych z owodu nietrzymania moczu. Perry i wsółracownicy (2006) w swoich badaniach, oceniając oziom lęku i deresji u kobiet z naglącym nietrzymaniem moczu rzy wykorzystaniu Skali HAD (The Hosital Anxiety and Deression Scale), stwierdzili, iż u 56,6% badanych wystęował lęk, a u 37,6% - deresja [7]. Choroba rzewlekła, jaką jest nietrzymanie moczu ociąga za sobą negatywne zmiany dotyczące wielu obszarów życia i działalności kobiety. Pogorszeniu ulega jakość życia osobistego, rodzinnego, zawodowego i sołecznego. Powszechną reakcją emocjonalną wobec choroby rzewlekłej i towarzyszących jej wydarzeń jest lęk, nieokój, oczucie zagrożenia. Osoby dotknięte nietrzymaniem moczu odczuwają wstyd, bezradność, obniżenie oczucia własnej wartości. Kobiety są rzekonane, iż rzykry zaach gubionego moczu owoduje odsuwanie się od nich innych osób w otoczeniu. Trudności w kontroli mikcji wywołują jednocześnie lęk rzed ośmieszeniem czy odrzuceniem. Dramatyczną sytuację otęguje zuełna bezradność wobec roblemu NTM oraz brak omocy i wsarcia ze strony racowników medycznych. Jedyną motywację do dalszego życia stanowią dzieci i konieczność ich utrzymania. Inkontynencja (nietrzymanie moczu) nie rowadzi do śmierci, ale może zuełnie zrujnować życie. Zdaniem Tołłoczko [8] chorobliwe oczucie niechcianego wstydu uniemożliwia lub też nawet wrost araliżuje działania człowieka, orzez dewaluację własnej samooceny i oczucia wartości oraz ewności siebie. Naturalnym mechanizmem obronnym staje się wówczas zamykanie się w sobie i zerwanie łączności ze środowiskiem, rowadzącym do autoalienacji i ełnej izolacji. Wbrew anującym rzekonaniom istnieje wiele sosobów leczenia NTM, które mają za zadanie orawę jakości życia kobiet. Częsty kontakt z acjentem umożliwia ielęgniarce rowadzenie edukacji zdrowotnej, dotyczącej zagadnienia nietrzymania moczu oraz motywowanie kobiet dotkniętych tym roblemem do odjęcia leczenia. CEL PRACY Celem racy była ocena wystęowania zesołu deresyjnego u kobiet dotkniętych roblemem inkontynencji. MATERIAŁ I METODY Badania rzerowadzono w Oddziale Ginekologicznym Szitala im. Józefa Dietla w Krynicy-Zdroju, o urzednim uzyskaniu zgody dyrekcji lacówki oraz osób badanych. Materiał emiryczny zebrano w terminie od siernia 2010 roku do marca 2011 roku. W racy zastosowano sondaż diagnostyczny i metodę szacowania. Posłużono się techniką ankiety oraz skalą numeryczną. Jednym z narzędzi badawczych był kwestionariusz ankiety. Drugim narzędziem badawczym była wystandaryzowana Skala Deresji Becka (BDI) [9]. Interretacji uzyskanych wyników dokonano zgodnie z kluczem dla oulacji olskiej [10]. W analizie statystycznej osłużono się testem zgodności dwóch zmiennych (Chi 2). WYNIKI BADAŃ W badaniach wzięło udział 100 kobiet z inkontynencją. Najmłodsza miała 36 lat, a najstarsza 77. Najwięcej badanych (39%) znajdowało się w rzedziale wiekowym od 46-55 lat, 32% stanowiły kobiety między 56 a 65 rokiem życia, 19% do 45 roku życia. Powyżej 65 roku życia była co dziesiąta ankietowana. Większość kobiet osiadała wykształcenie średnie, co stanowiło 64% badanych. Wykształcenie zawodowe uzyskało 19%, wyższe 15% a odstawowe tylko 2%. Wśród ankietowanych zdecydowana większość to mężatki 83%, rozwiedzione stanowiły 9% oraz wdowy - 8%. Największy odsetek gruy badanych stanowiły kobiety zamieszkałe na wsi 44%, a najmniejszy (2%) w mieście. Najliczniejszą gruą były kobiety, które chorują na nietrzymanie moczu od 5-6 lat (27%). W dalszej kolejności od 3-4 lat (23%) i od 1-2 lat (21%). Najniższy rocent badanej oulacji dotyczył acjentek, które cierią na NTM krócej, niż rok i owyżej 10 lat (o 6%). Dominującą ostacią inkontynencji u badanych kobiet było wysiłkowe nietrzymanie moczu (63%). Nietrzymanie moczu z arć naglących stanowiło 21%, a najrzadszą ostacią było mieszane NTM (16%). Kinezyteraia (25%) i farmakoteraia (25%) okazały się najczęściej stosowa- 26 Pielęgniarstwo XXI wieku
Beata Ogórek-Tęcza, Aneta Pulit nymi metodami leczniczymi. Badane zaytane o emocje, które najczęściej towarzyszą chorobie wskazywały o ierwsze na oczucie wstydu (25,6%), złości i smutku (o 17,4%) oraz odczuwanie lęku (16,3%). Ponadto zgłaszały oczucie mniejszej atrakcyjności (40%), brak radości z życia (27%), oczucie niższości (15%) i brak wiary w siebie (9%). Tylko 5% resondentek nie otwierdziło, że nietrzymanie moczu ogranicza ich życie towarzyskie. Zdecydowana większość oświadczyło negatywny wływ inkontynencji na kontakty z innymi. Ponad ołowa (56%) badanych kobiet uczestniczyło w sotkaniach towarzyskich tylko kilka razy w roku, a 34% kilka razy w miesiącu. Dalszych 6% badanej gruy stwierdziło, że NTM raczej nie ogranicza ich aktywności fizycznej. Znaczną rzewagę (38%) uzyskały natomiast odowiedzi otwierdzające ograniczenie aktywności ruchowej rzez objawy NTM. Wływ nietrzymania moczu na aktywność seksualną deklarowało 43% badanych kobiet, a 57% resondentek miało odmienne zdanie na ten temat. Ponad ołowa z gruy deklarującej zmiany oświadczyła iż, unika zbliżeń seksualnych, 21% czuje skręowanie odczas aktu seksualnego, 12% odczuwa wstyd, 11% dyskomfort, a 5% zdenerwowanie. Objawy NTM ogorszyły relacje z mężem/ artnerem u 56% ankietowanych. Wływ NTM na życie zawodowe otwierdziło 46% badanych kobiet. Ankietowane odkreślały, że inkontynencja utrudnia, zaburza i dezorganizuje racę z owodu konieczności częstego korzystania z toalety. Wsarciem dla 49 % badanych była rodzina. Problem zdrowotny w ostaci NTM ukrywało rzed najbliższymi 15% ankietowanych. Warto dodać, iż żadnej z ankietowanych kobiet, nikt nie zaroonował omocy sychologa. Resondentki wyrażały rzekonanie, że kobiety z NTM owinny być objęte oieką sychologiczną (100% badanych). Blisko ołowa z nich (41%) była zdania, że zdecydowanie wymagają wsarcia ze strony sychologa. Kobiety oczekiwały onadto wsarcia informacyjnego (40,1%) i instrumentalnego (26,0%), a w dalszej kolejności emocjonalnego (20,0%) i wartościującego (13,0%) ze strony racowników medycznych. Zaburzenia deresyjne (wynik BDI- 12 unktów lub więcej) stwierdzono u 64% acjentek. Aby srawdzić, czy u istotnej statystycznie większości acjentek wystęowały zaburzenia deresyjne wykonano dokładny jednostronny test dla frakcji. Wartość uzyskana w teście wyniosła 0,003, co oznacza, że u większości acjentek wystęowały zaburzenia deresyjne. Przerowadzone badania wykazały, iż u 63% resondentek stwierdzono zaburzenia łagodne lub umiarkowane (wynik BDI od 12 do 49 unktów). Dokładny jednostronny test dla frakcji wykazał, istotną statystycznie zależność, dotyczącą wystęowania łagodnych lub umiarkowanych u większości acjentek ( = 0,006). Analiza wyników badań zawarta w tabeli nr 1, ozwala wysunąć wniosek, iż wiek wływał na wystęowanie u kobiet z NTM. Kobiety z zaburzeniami deresyjnymi były średnio starsze, od tych bez (=0,02). Tab. 1. w zależności od wieku. Wiek Brak N % N % Wiek do 45 lat 12 33% 7 11% 46-55 lat 14 39% 25 39% 56-65 lat 9 25% 23 36% owyżej 65 lat 1 3% 9 14% 0,020 Dane liczbowe rezentowane w tabeli nr 2, ukazują zależność między wystęowaniem u kobiet z NTM, a czasem trwania choroby. W gruie acjentek z zaburzeniami deresyjnymi, czas trwania choroby był dłuższy, niż w gruie bez (=0,032). Tab. 2. Wystęowania w zależności od czasu trwania choroby. Zaburzenia deresyjne a czas trwania choroby Brak do roku 5 14% 1 2% 6 6% 1-2 lata 9 25% 11 19% 21 21% 3-4 lata 9 25% 14 24% 23 23% 5-6 lat 10 28% 16 28% 27 27% 7-10 lat 3 8% 13 22% 17 17% owyżej 10 lat 0 0% 3 5% 6 6% 0,032 Problem nietrzymania moczu ograniczał życie towarzyskie. Wartości uzyskane w testach były niższe od 0,05 (> 0,001), co oznacza, że u istotnej większej gruy acjentek nietrzymanie moczu ograniczało życie towarzyskie. W tabeli nr 3 rzedstawiono odowiedzi na ytanie; czy roblem NTM ogranicza Pani życie towarzyskie? Kobiety z zaburzeniami deresyjnymi znacznie częściej zwracały uwagę na ograniczenie życia towarzyskiego (odowiedzi raczej tak, tak i zdecydowanie tak udzieliło 78% badanych; =0,039), niż badane z NTM bez rozoznanych. Tab. 3. Wływ NTM na ograniczenie życia towarzyskiego w odczuciach kobiet z zaburzeniami deresyjnymi i bez nich. Wływ NTM na życie towarzyskie Brak nie 3 8% 2 3% 5 5% raczej nie 15 42% 12 19% 27 27% raczej tak 9 25% 21 33% 30 30% tak 5 14% 9 14% 14 14% zdecydowanie tak 4 11% 20 31% 24 24% 0,039 Nr 1 (38)/2012 27
Nietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia deresyjne Analizę odowiedzi na ytanie dotyczące głównego źródła wsarcia w chorobie w zależności od wystęowania u acjentek z NTM zarezentowano w tabeli nr 4. Głównym źródłem wsarcia w chorobie był mąż/artner (35%). Kobiety z objawami deresji częściej mogły liczyć na wsarcie dzieci, a rzadziej na wsarcie koleżanek. Częściej również zdarzało się, że nikt ich nie wsierał. Tab. 4. Główne źródło wsarcia w chorobie dla kobiet z NTM w zależności od wystęowania. Źródła wsarcia Brak mąż/artner 16 44% 19 30% 35 35% dzieci 0 0% 7 11% 7 7% siostra 3 8% 4 6% 7 7% koleżanka 4 11% 3 5% 7 7% nikt 6 17% 28 44% 34 34% radzę sobie sama 7 19% 3 5% 10 10% 0,005 Na ytanie dotyczące rodzajów wsarcia oczekiwanych od racowników medycznych resondentki najbardziej wskazywały na znaczenie wsarcia informacyjnego (40,0%) i instrumentalnego (26, 2%). Zbiorcze dane zawarto w tabeli nr 5. Wyniki badań wskazują, że omocy sychologicznej oczekiwało 84% ankietowanych Niestety żadna z nich takiej omocy nie otrzymała. Wartości uzyskane w testach Tab. 5. Rodzaj wsarcia, oczekiwany rzez kobiety z NTM ze strony racowników medycznych w zależności od wystęowania. Rodzaje wsarcia Brak emocjonalny 10 14,7% 31 21,8% 41 19,5% 0,071 informacyjny 32 47,0% 54 38,0% 86 41,0% 0,746 instrumentalny 18 26,5% 37 26,1% 55 26,2% 0,586 wartościujący 8 11,8% 20 14,1% 28 13,3% 0,463 Tab. 6. Oczekiwania acjentek z NTM odnośnie omocy sychologicznej w zależności od wystęowania. Oczekiwana omoc sychologiczna Brak raczej nie 12 33% 4 6% 16 16% raczej tak 10 28% 19 30% 29 29% tak 4 11% 10 16% 14 14% zdecydowanie tak 10 28% 31 48% 41 41% 0,004 w odniesieniu do tego zjawiska były niższe od 0,05, stąd można wysnuć wniosek, że statystycznie istotna większość acjentek deklarowało chęć uzyskania omocy sychologicznej, ale jej nie otrzymało (tab. 6). Co ważne, ankietowane z zaburzeniami deresyjnymi częściej uważały, że kobiety z NTM owinny być objęte oieką sychologiczną. DYSKUSJA Nietrzymanie moczu jest schorzeniem, któremu oświęca się stosunkowo mało uwagi, a którego nie owinno się bagatelizować, gdyż wływa derymująco na osoby nim dotknięte. Kobiety z inkontynencją rzadko zgłaszają się do lekarza, nie szukają omocy i godzą się tym samym na znacznie gorszą jakość życia, co może skutkować ojawieniem się roblemów natury sychologicznej. Zarówno charakter choroby, jak i czas trwania mogą srzyjać wystąieniu. Analiza zebranych wyników badań otwierdziła, iż zesół deresyjny często wsółistnieje u kobiet z roblemem NTM. Przy użyciu Skali Deresji Becka rozoznano u znacznej części resondentek (64%) obecność objawów (=0,003). Były to zaburzenia o łagodnym lub umiarkowanym stoniu nasilenia (wynik BDI od 12 do 49 unktów; =0,006). Orlińska - Broda, Radziszewski i Borkowski rzerowadzili w 2008 roku badania, których celem była ocena wystęowania i nasilenia objawów deresji i lęku u acjentek z NTM. W sumie, objawy deresji zaobserwowano u 44,4% badanych, a objawy lękowe u 46,7% [11]. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), nietrzymanie moczu należy do jednego z dziesięciu najoważniejszych roblemów sołeczno-zdrowotnych wsółczesnego świata. Inkontynencja degraduje kobietę w środowisku zawodowym i w rodzinie. Jest tematem wstydliwym i rzadko oruszanym, zarówno rzez same acjentki, jak i ersonel medyczny. Stanowi źródło emocjonalnych o charakterze negatywnym. Najczęściej zgłaszanymi emocjami w badanej gruie były: wstyd (25,6%), złość i smutek (o 17,4%). Tołłoczko uważa, że wstyd jest jednym z najbardziej destrukcyjnych uczuć. Powoduje dewaluację własnej samooceny i oczucia wartości oraz ewności siebie [8]. Potwierdziły to wyowiedzi ankietowanych kobiet, które wskazały oczucie mniejszej atrakcyjności, brak radości z życia i oczucie niższości, jako stany emocjonalne towarzyszące inkontynencji. Częstość wystęowania u kobiet z NTM wzrastała wraz z wiekiem (=0,02) i czasem trwania choroby. Zarówno NTM, jak i wsółistniejące zaburzenia deresyjne znacznie ogarszają jakość życia kobiet dotkniętych tym roblemem. Michalska-Leśniewicz i Gruszczyński (2010) uważają, iż jakość życia i deresja wydają się być dwoma rzeciwstawnymi zjawiskami związanymi z ozytywnymi i negatywnymi asektami dobrego samooczucia. Przy czym niższa jakość życia może być zarówno wynikiem deresji, jak i redykatorem lub też elementem jakości życia na rzykład w rzebiegu chorób somatycznych [12]. Zaakcentować należałoby ważność rozo- 28 Pielęgniarstwo XXI wieku
znawania i oceny roblemów natury sychologicznej u kobiet z NTM. Zdaniem Bidzan (2010) obecnie coraz więcej cieriących na NTM korzysta z omocy sychologicznej. Jest to jednak mała liczba w stosunku do szacowanych otrzeb. Wynika to z niewiedzy o związkach między NTM a sychiką, wstydem towarzyszącym chorobie, rzekonaniem o nieuchronności objawów NTM wraz z wiekiem, brakiem wyracowanego modelu interdyscylinarnego bio-sycho-sołecznego odejścia do acjentów z NTM [13]. W rzerowadzonych badaniach żadnej z ankietowanych kobiet nikt nie zaroonował konsultacji sychologicznej, a takiej omocy oczekuje 84% z nich. Dość znaczna część badanych, bo licząca 49% ogółu rzyznała, że otrzymuje wsarcie ze strony rodziny. Wydawałoby się, że jest to rezultat stosunkowo dobry. Jednak tylko 14% oceniło wsarcie rodziny, jako całkowicie sełniające ich oczekiwania. Osoby badane od racowników medycznych nie oczekiwały wsarcia emocjonalnego, lecz rzede wszystkim informacyjnego i instrumentalnego. Resondentki otwierdzały znaczny wływ NTM na życie towarzyskie, relacje z mężem/artnerem, aktywność zawodową oraz seksualną. Ograniczenie sotkań ze znajomymi deklarowała onad ołowa badanych (68%). Negatywny wływ nietrzymania moczu na aktywność życiową (zwłaszcza młodych kobiet) otwierdzają również badania rzerowadzone rzez Zielińską, Smolarek i Pisarską-Krawczyk (2006) [5]. Nietrzymanie moczu w większości rzyadków rodzi znaczne utrudnienia w codziennej egzystencji. Inkontynencja dotyczy wielu asektów życia m.in. sychologicznego, rodzinnego, seksualnego, zawodowego czy ekonomicznego, co stanowi znaczne obciążenie organizmu, zwłaszcza sychiki i jest źródłem sytuacji stresogennych, mogących rowadzić do. Wskazana jest więc teraia sychologiczna, skłaniająca kobiety z NTM do stosowania rzede wszystkim adatacyjnych sosobów radzenia sobie z tego rodzaju roblemami [13]. Częste wsółwystęowanie objawów u kobiet z NTM ozwala na stwierdzenie, że monitorowanie stanu emocjonalnego acjentek z NTM owinno stać się stałym elementem diagnozy lekarskiej i/lub ielęgniarskiej, a w rzyadku wykrycia emocjonalnych wdrożenie skutecznych metod omocy sychologicznej. Beata Ogórek-Tęcza, Aneta Pulit PIŚMIENNICTWO 1. Bidzan M. Medyczne asekty nietrzymania moczu. [w:] Jakość życia acjentek z różnym stoniem nasilenia wysiłkowego nietrzymania moczu. Kraków: Oficyna Wydawnicza Imuls; 2008, s. 25-28. 2. Radziszewski P, Dobroński P. Nietrzymanie moczu. Warszawa: PZWL; 2008, s. 16-27. 3. Marianowski L. Diagnostyka i leczenie nietrzymania moczu u kobiet. Kwartalnik NTM. 2003; 4: 4-7. 4. Zielińska A, Smolarek N, Pisarska-Krawczyk M. Nietrzymanie moczu u młodych kobiet. Gin. Prakt. 2009; 2: 19-23. 5. Pisarska M, Mojs E, Sajdak S. Problemy sychologiczne i sołeczne chorych z nietrzymaniem moczu. [w:] Oala T, red. Ginekologia. Warszawa: PZWL; 2003, s. 210. 6. Pilarska B. Rola ielęgniarki urologicznej w oiece nad acjentkami z NTM. Choroba z rumieńcem. Kwartalnik NTM. 2009; 4 (31): 12. 7. Bidzan M. Psychologiczne asekty nietrzymania moczu. [w:] Jakość życia acjentek z różnym stoniem nasilenia wysiłkowego nietrzymania moczu. Kraków: Oficyna Wydawnicza Imuls; 2008, s. 33-49. 8. Tołłoczko T. Chorobliwe oczucie niechcianego wstydu. Kwartalnik NTM. 2007; 1 (20): 13-14. 9. Beck AT, Ward CH, Mendelson M et al. An inventory for measuring deression, Archives of General Psychiatry. 1961; 4: 53-63. [Data cytowania 07.06.2011]. Dostęny od adresem: htt://sychoteraiagdynia.eu/beck.df. 10. Rechberger T, Jakowicki JA. red. Nietrzymanie moczu u kobiet. Wyd. II oszerzone. Lublin: Bifolium; 2005, s. 21-24. 11. Orlińska-Broda J, Radziszewski P, Borkowski A. Ocena deresji i lęku u kobiet z nietrzymaniem moczu. [Data cytowania 17.06.2011]. Dostęny od adresem: htt://www.urologiaolska.l/numer.h?120 12. Michalska-Leśniewicz M, Gruszczyński W. Jakość życia kobiet z zaburzeniami deresyjnymi. Psychiatria. 2010; 2 (7): 53-60. 13. Kowalewska M. O związkach omiędzy NTM a sychiką. Kwartalnik NTM. 2010; 4 (35): 4-6. Praca rzyjęta do druku: 19.12.2011 Praca zaakcetowana do druku: 30.01.2012 WNIOSKI 1. Nietrzymanie moczu często wsółistnieje z cechami zesołu deresyjnego, są to najczęściej objawy o łagodnym lub umiarkowanym stoniu nasilenia. 2. Częstość wystęowania u kobiet z NTM wzrasta wraz z wiekiem i czasem trwania choroby. 3. NTM wływa na kontakty z innymi, rowadząc do ograniczenie sotkań towarzyskich oraz ogorszeniu relacje z mężem/artnerem. 4. Kobiety z NTM wymagają wsarcia ze strony rodziny. 5. Pomoc sychologiczna w związku z roblemem NTM nie jest oferowana. Nr 1 (38)/2012 29