UROLOGIA. broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr hab. n. med. Piotra Radziszewskiego.

Transkrypt

1 UROLOGIA broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr hab. n. med. Piotra Radziszewskiego.

2 Łagodny rozrost gruczołu krokowego i objawy z nim związane Powiększenie gruczołu krokowego znajduje się na 4 miejscu wśród najczęściej rozpoznawanych schorzeń u mężczyzn po 50 roku życia, zaraz za chorobą naczyń wieńcowych, nadciśnieniem i cukrzycą. Po 50 roku życia zwiększa się też istotnie 50+ częstość występowania ostrego zatrzymania moczu. Dlatego wydaje się, że przy braku innych czynników, 50 rok życia jest granicą, po której mężczyzna powinien być po raz pierwszy skonsultowany przez lekarza urologa. Powiększenie gruczołu krokowego, oprócz mechanicznego ucisku na cewkę moczową i osłabienia strumienia moczu powoduje też szereg innych dolegliwości. Dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS, ang. lower urinary tract symptoms) mają wieloczynnikową etiologię i nie zawsze są spowodowane łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH, ang. benign prostate hyperplasia). Przyczyny LUTS mogą być bardzo różne, m.in. zaburzenia zagęszczania moczu przez nerki, zaburzenia krążenia, zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyny dolegliwości ze strony dróg moczowych

3 Odpowiednia ocena chorego pozwala podjąć decyzję, czy wymaga on jedynie bacznej obserwacji (czyli okresowych wizyt kontrolnych u urologa, oceny niektórych parametrów, ale nie leczenia), leczenia farmakologicznego, czy leczenia zabiegowego (chirurgicznego). Za najbardziej dokuczliwe przez pacjentów uznawane są objawy w fazie napełniania pęcherza (wstawanie w nocy-nokturia, parcia naglące). Wpływ LUTS To właśnie stopień dokuczliwości LUTS jest uważana za jeden z głównych wyznaczników zarówno postępu choroby (zwiększenie dokuczliwości w trakcie leczenia farmakologicznego) jak i zadowolenia pacjenta z leczenia. LUTS są tak dokuczliwe, ponieważ powodują one istotną zmianę naszych codziennych przyzwyczajeń, ograniczając naszą codzienną aktywność fizyczną i społeczną. Mężczyźni z dokuczliwymi LUTS ograniczają podaż płynów, nie wysypiają się w nocy, unikają zajęć fizycznych na świeżym powietrzu czy też miejsc publicznych bez toalety w pobliżu. Co więcej wykazano, że LUTS są niezależnym od wieku czynnikiem wpływającym na funkcje seksualne i im większe jest nasilenie LUTS, tym gorsza jest jakość i ilość wzwodów prącia u badanych pacjentów. Łagodny rozrost gruczołu krokowego należy rozpatrywać zatem dwukierunkowo. Z jednej strony mamy LUTS, o wzrastającej dokuczliwości, obniżającej jakość życia pacjenta, z drugiej zaś strony u części pacjentów rozwija się przeszkoda podpęcherzowa, mogąca prowadzić do takich powikłań jak zatrzymanie moczu, krwiomocz, zaburzenia pracy pęcherza, infekcje dróg moczowych, kamica pęcherza moczowego, czy wreszcie niewydolność nerek. BPH jest schorzeniem progresywnym, na przestrzeni czasu dochodzi do nasilenia LUTS i powiększenia się gruczołu krokowego. Do progresji dochodzi najczęściej u pacjentów nieleczonych, ale również część leczonych pacjentów rozwinie progresję BPH. Przewidzenie klinicznej progresji łagodnego rozrostu gruczołu krokowego jest jednym z wyzwań współczesnej urologii. Dlatego tak ważna jest ocena wstępna Leczenie dolegliwości ze strony dróg moczowych pacjenta i zaproponowanie mu leczenia obejmującego kilka kolejnych lat. Przepisanie leku nie kończy wizyty, zawsze powinno określić się schemat kolejnych wizyt lekarskich i oceny progresji choroby. Wybór optymalnej farmakoterapii powinien uwzględniać stan chorego, przewidywane efekty leczenia na prostatę i LUTS, początek działania leku, jego skuteczność, bezpieczeństwo, działania uboczne, wpływ na jakość życia pacjenta i progresję choroby.

4 Zaburzenia erekcji Zaburzenia erekcji (ED, ang. erectile dysfunctions) dotyczą około 1 na 10 mężczyzn. Od momentu wystąpienia problemów ze wzwodem do momentu zgłoszenia się do lekarza mija średnio prawie 2 lata, co więcej zaledwie co czwarty mężczyzna, który przyznaje się do problemów z erekcją, szuka porady lekarskiej w tym zakresie. W opinii pacjentów najczęstsze bariery stanowią zakłopotanie, wstyd, lęk przed oceną ze strony lekarza, ośmieszeniem. Pacjenci uważają, że ED to dolegliwość czasowa, z którą da się żyć. Mają poczucie, że nic z tym nie można zrobić. Zaburzenia erekcji mogą być problemem przewlekłym, niekorzystnie wpływającym na ogólny stan pacjenta, a w szczególności na jego stan psychiczny. Czynniki te rzutują na związek z partnerem. Przedłużające się problemy, brak konsultacji lekarskich i odpowiedniego leczenia mogą być przyczyną zaawansowanych stanów depresyjnych. ED w 8 na 10 przypadków są spowodowane przyczynami organicznymi, takimi jak choroby upośledzające dopływ krwi do prącia (zwężenie tętnic w przebiegu miażdżycy, nadciśnienia, palenia tytoniu), choroby upośledzające unerwienie prącia (np. stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego), czy wreszcie cukrzyca, która jest jedną z najczęstszych przyczyn ED, upośledzających zarówno unerwienie jak i unaczynienie prącia. Przyczyny zaburzeń erekcji

5 W pozostałych przypadkach przyczyny mogą mieć podłoże psychogenne, np. odpowiedź adaptacyjna na stres, stany lękowe, problemy w relacjach towarzyskich, depresja. Ponadto wykazano, że mało higieniczny tryb życia w znaczący sposób oddziałuje na sprawność seksualną człowieka. Zła dieta i niska aktywność fizyczna to niezależne czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń erekcji. I odwrotnie zwiększenie aktywności fizycznej ma dobroczynny wpływ na poprawę funkcji erekcyjnych i jakości życia seksualnego. Kto może zdiagnozować zaburzenie erekcji Ponad połowa przypadków zaburzeń wzwodu prącia jest diagnozowana przez lekarzy pierwszego kontaktu lub lekarzy internistów przy okazji diagnostyki i leczenia innych chorób. Wczesne wykrycie problemu przyczynia się czasem do szybszej diagnostyki i leczenia schorzeń znacznie bardziej niebezpiecznych niż ED (np. choroba niedokrwienna serca, zaburzenia krążenia mózgowego, cukrzyca, miażdżyca). Zaburzenia erekcji można skutecznie leczyć. Koniec XX wieku przyniósł ogromny przełom pod postacią nowych leków, które mogą być z powodzeniem stosowane przez większość pacjentów z zaburzeniami erekcji. Ale zanim przystąpi się do nich należy zebrać szczegółowy wywiad z pacjentem, i następnie wykonać podstawowe badania pomocne w podjęciu decyzji o rodzaju leczenia. Rozmowa z pacjentem powinna być ukierunkowana na przeszłość chorego, dotychczasowe życie seksualne, WARTO ROZMAWIAĆ przebyte operacje w obrębie miednicy mniejszej i dotychczasowe leczenie urologiczne oraz nie mniej ważne leczenie internistyczne. Należy spytać pacjenta o stosowane używki (nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie narkotykowe), przyjmowane leki a także suplementy diety. Bardzo istotne jest pytanie o obecność porannych wzwodów prącia. Pomocne w diagnostyce są specjalne kwestionariusze. Po rozmowie z pacjentem konieczne jest badanie fizykalne, a często i dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe. Dopiero po zyskaniu pełnego obrazu problemu i ustaleniu przyczyny zaburzeń wzwodu można ustalać sposób leczenia. Nie zawsze będzie to farmakoterapia. U części pacjentów pomoc psychologa lub fizykoterapia przyniosą bardzo dobre efekty, część pacjentów odpowie bardzo dobrze na farmakoterapię, a części z nich trzeba będzie zaproponować leczenie zabiegowe.

6 Nietrzymanie moczu Nietrzymaniem moczu (NTM) określa się niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę moczową. Jednym z najczęstszych jego typów jest wysiłkowe NTM, do którego dochodzi podczas wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, śmiechu, a w skrajnych przypadkach podczas najmniejszego ruchu. Inną kategorią jest nietrzymanie moczu z parcia, gdy wyciek moczu następuje pod wpływem niemożliwego do pohamowania parcia na mocz. Nietrzymanie moczu z parcia jest jednym z objawów pęcherza nadreaktywnego. U niektórych chorych można zaobserwować postać mieszaną, na którą składają się objawy obu tych postaci choroby. Jednorazowy incydent nietrzymania moczu lub gubienia moczu w okresie 12 miesięcy dotyczy 5-69% kobiet i 1-39% mężczyzn. Nietrzymanie moczu występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania nietrzymania moczu ocenia się na poziomie 27%, z czego 6% stanowią kobiety poniżej 25 roku życia. Dominującym typem nietrzymania moczu jest postać mieszana (49%), następnie wysiłkowa (45%) i z parć naglących (6%). Szacunkowe dane wskazują na duże rozpowszechnienie NTM w Polsce. Z powodu pęcherza nadreaktywnego może cierpieć w Polsce nawet do 4 milionów osób. 4 miliony osób

7 Dlaczego NTM jest uciążliwe? Konsekwencją NTM jest: popuszczanie moczu, uczucie wilgoci, dyskomfortu, nieprzyjemny zapach, który niemalże bezwarunkowo towarzyszy osobom z tym schorzeniem, w skrajnych przypadkach odparzenia. Pacjentka, której dotyczy ten problem ma coraz większe poczucie braku kontroli nad własnym ciałem, co zwiększa poczucie frustracji. Dodatkowym czynnikiem jest stres związany z obawą przed nie znalezieniem toalety na czas w miejscach publicznych, reakcją otoczenia na nieprzyjemny zapach lub widok wilgotnej odzieży w okolicy krocza. W przebiegu pęcherza nadreaktywnego (który jest przyczyna nietrzymania moczu z parć) zwykle stopniowe nasilenie dolegliwości prowadzi do zmiany stylu życia, pacjenci ograniczają ilość przyjmowanych płynów, starają się nie oddalać od miejsca zamieszkania lub miejsc w pobliżu toalet. Zespół pęcherza nadreaktywnego dotyczy najczęściej osób aktywnych, pracujących zawodowo i pozostających w związkach partnerskich. Dopiero od niedawna problemowi wpływu pęcherza nadreaktywnego na jakość życia seksualnego zaczęto poświęcać baczniejszą uwagę. DIAGNOSTYKA nietrzymania moczu, to przede wszystkim wywiad i badanie fizykalne, uzupełnione o specyficzne dla schorzenia kwestionariusze i tzw. dzienniczek mikcji. Dzienniczek mikcji pozwala z dużym prawdopodobieństwem na rozpoznanie przyczyny nietrzymania moczu i rozpoczęcie leczenia. Podstawowym postępowaniem w każdym rodzaju nietrzymania moczu jest leczenie zachowawcze. Trening mięśni dna miednicy i trening pęcherza pozwalają na poprawę jakości życia u bardzo dużego odsetka pacjentek. Dopiero jeśli takie postępoanie jest nieskuteczne należy zastosować farmakoterapię Kogo dotyczy NTM? DZIENNICZEK MIKCJI (pęcherz nadreaktywny) lub leczenie zabiegowe (wysiłkowe nietrzymanie moczu). Nietrzymanie moczu można i trzeba leczyć

8 UROLOGIA partnerzy: pomagamy