10-lecie działalności EFSA doświadczenia polskich naukowców 24-25.10.2012 10 lat współpracy Instytutu Żywności i Żywienia z EFSA na rzecz bezpieczeństwa żywności i żywienia. Mirosław Jarosz, Katarzyna Stoś, Iwona Traczyk, Włodzimierz Sekuła
Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) został powołany w 1963r. z inicjatywy Ministra Zdrowia, jako wielodyscyplinarna państwowa jednostka naukowo-badawcza. Duże znaczenie dla powstania Instytutu miała pomoc doradcza i finansowa Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) świadczona w ramach dotacji Funduszu Specjalnego ONZ.
Instytut Żywności i Żywienia jako jednostka naukowo-badawcza zajmuje się głównie problematyką: prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych związanych z nieprawidłowym żywieniem jakości zdrowotnej i bezpieczeństwa żywności i żywienia
Główna aktywność Instytutu opracowywanie i upowszechnianie norm żywienia; badania żywności w zakresie składników odżywczych i wybranych parametrów jakości i bezpieczeństwa żywności; opracowywanie i upowszechnianie tabel składu i wartości odżywczych żywności; badania sposobu żywienia i stanu odżywienia ludności w Polsce; współpraca z organizacjami międzynarodowymi, w szczególności WHO, FAO, EFSA, OECD, Komisjami Kodeksu Żywnościowego, ILSI Europe; prewencja i leczenie nadwagi i otyłości oraz innych przewlekłych chorób niezakaźnych, związanych z nieprawidłowym żywieniem; Działalność edukacyjna i opiniodawcza; poradnictwo dietetyczne
Działalność w obszarze zdrowia publicznego upowszechnianie zasad profilaktyki chorób układu krążenia powstających na tle miażdżycy ze szczególnym uwzględnieniem zasad racjonalnego żywienia, przygotowanie po raz pierwszy w kraju reprezentatywnej diagnozy o sposobie żywienia i stanie odżywienia ludności Polski, przygotowanie po raz pierwszy w kraju reprezentatywnej diagnozy sposobu żywienia i stanu odżywienia pacjentów szpitali, wdrożenie w licznych ośrodkach w kraju poradnictwa dietetycznego na rzecz leczenia otyłości, cukrzycy i zaburzeń gospodarki lipidowej, opracowanie systemu oceny stanu odżywienia i zasad leczenia żywieniowego w szpitalach z uwzględnieniem zasad HACCP, udział w Narodowym Programie Niedoboru Jodu.
Instytut Żywności i Żywienia wybrane działania w obszarze bezpieczeństwa żywności i żywienia udział Instytutu podczas przygotowań Polski do akcesji z Unią Europejską i dostosowywania polskich wymagań do regulacji UE, opracowanie Strategii Bezpieczeństwa Żywności w Polsce (2002 r.) we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym, wpływ na kształtowanie krajowego i wspólnotowego prawa żywnościowego w wyniku uczestnictwa ekspertów Instytutu w pracach Rady i Komisji Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa żywności oraz Komisjach Kodeksu Żywnościowego, pełnienie funkcji laboratorium referencyjnego prowadzącego badania żywności, monitoring spożycia żywności i wybranych zanieczyszczeń oraz zachorowalności i umieralności głównie na przewlekłe choroby niezakaźne,
Instytut Żywności i Żywienia wybrane działania w obszarze bezpieczeństwa żywności i żywienia udział w planowaniu, koordynowaniu i prowadzeniu badań monitoringowych w zakresie GMO, Campylobacter spp., jodu w soli kuchennej, izomerów trans kwasów tłuszczowych, akryloamidu, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i suplementów diety, żywności wzbogaconej; ocena ryzyka zagrożenia zdrowia związanego z żywnością i żywieniem, m.in. na potrzeby systemu RASFF; wspomaganie naukowe, konsultacyjne i szkoleniowe organów urzędowej kontroli żywności, a w szczególności Państwowej Inspekcji Sanitarnej. opracowanie podstaw naukowych systemów zapewniania jakości, opiniodawcza, ekspertyzowa i konsultacyjna dotycząca m.in. składu i znakowania produktów spożywczych.
Laboratorium Referencyjne w Instytucie Żywności i Żywienia - powołane w 2004 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia
Badania żywności dotyczą składu i wartości odżywczej żywności wybranych związków chemicznych niekorzystnych dla zdrowia, obecnych w żywności i diecie (np. akryloamid, izomery trans kwasów tłuszczowych); drobnoustrojów izolowanych z żywności oraz tkanek człowieka, z uwzględnieniem ich antybiotykooporności; wpływu procesów technologicznych na poziom wybranych niekorzystnych dla zdrowia związków chemicznych w żywności;
RISK ANALYSIS - risk assessment - risk management - risk communication
Model oceny ryzyka (risk assessment) - hazard identification - (scientific/medical data biological and physiological information) - hazard characterization/ul - (scientific/medical data biological and physiological information) - exposure assessment (population data analysis of data intake, population conditions) - risk characterization - (population data who may exceed upper level,...)
Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych w Polsce Szponar L., Sekuła W. i wsp. Badania Indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych, Household food consumption and anthropometric survey. Prace IŻŻ 101. Warszawa 2003.
Współpraca IŻŻ z EFSA Kompilacja istniejących danych dot. indywidualnego spożycia żywności, zebranych w ramach najnowszych narodowych badań żywienia projekt Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA); 2009 Przygotowanie zgodnie z ustalonymi kryteriami polskiej bazy danych nt. spożycia żywności i włączenie jej do Europejskiej Bazy Danych o Spożyciu Żywności (Concise European Food Consumption Database).
Individual food consumption data and exposure assessment studies for children (EXPOCHI) Realizacja w ramach programu finansowanego przez EFSA w okresie: listopad 2008 r. - listopad 2009 r. Cel projektu ocena narażenia dzieci w wieku 1 do 10 lat na pobranie z dietą ołowiu, chromu, selenu oraz barwników, biorąc pod uwagę różne rejony geograficzne Europy oraz zwyczajowy sposób żywienia.
W ostatnich latach obserwuje się na świecie wzrost spożycia : - suplementów diety - żywności wzbogacanej i tzw. żywnoci funkcjonalnej Pojawia się pytanie dotyczące safe upper level of intake? Nutrient Risk Assessment for Upper Level of Intake WHO/FAO International Food Safety Authorities Network (INFOSAN), 31.03.2006 A Model for Establishing Upper Levels of Intake for Nutrients and Related Substances Report of Joint FAO/WHO Technical Workshop on Nutrient Risk Assessment WHO Headquarters, Geneva, Switzerland 2-6 May 2005
Intake of selected nutrients from foods, from fortification and from supplements in various European countries Flynn A., Hirvonen T., Mensink G.B.M. et all. Food & Nutrition Research suppl 1, 2009 Commissioned by the ILSI Europe Addition of Nutrients to Food Task Force
Wybrane projekty międzynarodowe w obszarze bezpieczeństwa żywności PHARE 2001: German-Polish EU Twinning Project Ensuring food safety and official control of foodstuffs PHARE 2002: Polish - French EU Twinning Project Strengthening the food control administration -directed particularly to GHP/GMP HACCP, UE legislation, and of course traceability. PHARE BSP (business support program)- 2004 directed to the vegetable and fruit plants. Pan European Pro Active Identification of Emerging Risks in the Field of Food Production, (PR 6), acronym PERIAPT (2004). Food Safety- Forming a European platform for protecting consumers against health risk (6PR), acronym SAFEFOODERA (2004-2005). Chemical Food Safety Network for the enlarging Europe (PR 6), acronym: SAFEFOODNET (2005-2006). Towards the harmonization of analytical methods for monitoring food quality and safety in the food supply chain, (6 PR), acronym MONIQA (2007-2012) FACET (7 PR)
Pan-European Pro-Active Identi fication of Emerging Risks in the Field of Food Production PERIAPT Identyfikacja pojawiających się nowych potencjalnie możliwych zagrożeń zdrowia (Emerging Risk) w dziedzinie produkcji żywności Realizacja: 01.12.2003-01.09.2004. Cel projektu: wypracowanie mechanizmów dla polepszenia wymiany doświadczeń i zbierania informacji w obszarze wczesnej identyfikacji nowych potencjalnie możliwych zagrożeń zdrowia (Emerging Risk) poprzez zanieczyszczenia żywności na przestrzeni całego łańcucha przetwórstwa żywności i pasz na rynku krajów Unii Europejskiej. Program ukierunkowany został na zdefiniowanie środków dla efektywnej identyfikacji zagrożeń w produkcji żywności i pasz. Zastosowanie rezultatów: w pracy organów administracji państwowej i urzędów ds. żywności krajów Unii Europejskiej, a także Europejskiemu Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności.
Pan-European Pro-Active Identi fication of Emerging Risks in the Field of Food Production PERIAPT Identyfikacja pojawiających się nowych potencjalnie możliwych zagrożeń zdrowia (Emerging Risk) w dziedzinie produkcji żywności Efektem spotkań roboczych i konferencji organizowanych w ramach projektu było sformułowanie programu badań naukowych i działań aplikacyjnych w UE na najbliższe lata i rozszerzenie elektronicznej sieci połączeń pomiędzy krajami UE dla kreowania wspólnych projektów badawczych. Przygotowano stronę internetową (www.periapt.net) narzędzie do upowszechniania i wymiany informacji na temat zagrożeń związanych z żywnością. Ustalono wstępnie z aktywnym udziałem Instytutu, iż programy badawcze w najbliższych latach będą uwzględniały zagadnienia oceny zagrożeń zdrowia poprzez Campylobacter Jejuni, akryloamid i być może izomery trans kwasów tłuszczowych.
Food Safety Forming a European Platform for Protecting Consumers against Health Risks - SAFEFOODERA Bezpieczeństwo żywności utworzenie Europejskiej Platformy przed Zagrożeniami Zdrowia Realizacja: sierpień 2004 r. do końca 2008r. Główny cel projektu: ustanowienie przez 18 krajów Europy programu badań naukowych i działań aplikacyjnych dla poprawy ochrony konsumentów przed ryzykiem zdrowotnym w wyniku spożywania żywności o nieodpowiedniej jakości.
Food Safety Forming a European Platform for Protecting Consumers against Health Risks - SAFEFOODERA Bezpieczeństwo żywności utworzenie Europejskiej Platformy przed Zagrożeniami Zdrowia Cele dodatkowe: wprowadzenie do przyszłego rozwoju europejskiego obszaru badawczego innowacyjnych programów dotyczących bezpieczeństwa żywności, w tym: zanieczyszczeń mikrobiologicznych (głównie Campylobacter Jejuni), wybranych zanieczyszczeń chemicznych żywności, wdrażania HACCP oraz badania bezpieczeństwa nowych technik konserwowania żywności; rozwój spójnych i skoordynowanych działań na rzecz wzmocnienia doradztwa naukowego dla poprawy bezpieczeństwa żywności, zarządzania ryzykiem i komunikowania w obszarze ryzyka; usprawnienie międzynarodowego dialogu konsumenckiego na poziomie europejskim przez podawanie do publicznej wiadomości informacji związanych z bezpieczeństwem żywności.
Chemical Food Safety Network for the enlarging Europe, - SAFEFOODNET Sieć Bezpieczeństwa Chemicznego Żywności w rozszerzającej się Europie Realizacja: 01.01.2005 r. -15 stycznia 2007r. Głównym celem projektu było: stworzenie podstaw naukowych merytorycznej integracji infrastruktury i działalności krajów kandydujących do Unii Europejskiej i nowych członków UE w zakresie chemicznego bezpieczeństwa żywności ze starymi krajami oraz utworzenie sieci naukowców, grup badaczy i instytucji działających na rzecz bezpieczeństwa chemicznego żywności i wspierających działalność Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności.
Chemical Food Safety Network for the enlarging Europe, - SAFEFOODNET Sieć Bezpieczeństwa Chemicznego Żywności w rozszerzającej się Europie Rezultatem projektu jest: diagnoza istniejącej sytuacji w poszczególnych państwach w zakresie realizacji zadań z obszaru bezpieczeństwa żywności, zidentyfikowanie potrzeb w tym zakresie utworzenie strony internetowej (www.safefoodnet) o: uczestnikach projektu oraz instytucjach działających w obszarze badań sposobu żywienia oraz wyróżników jakości i bezpieczeństwa żywności.
Chemical Food Safety Network for the enlarging Europe, - SAFEFOODNET Sieć Bezpieczeństwa Chemicznego Żywności w rozszerzającej się Europie W konsekwencji działań podjętych w ramach programu SAFEFOODNET otrzymano: wiarygodne informacje o regulacjach prawnych i kontroli żywności, o badaniach sposobu żywienia w krajach UE, ze szczególnym uwzględnieniem badań, które mogą być wykorzystane do oceny ryzyka zagrożenia zdrowia. utworzenie sieci instytucji działających na rzecz bezpieczeństwa żywności we współpracy z EFSA.
Towards the harmonization of analytical methods for monitoring food quality and safety in the food supply chain MoniQA, w ramach 6 PR UE Realizacja: 2007- styczeń 2012 Cel projektu: integracja działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności oraz stworzenie sieci wymiany naukowej, połączenie i doskonalenie badań, a także stworzenie efektywnej struktury zarządzania kompleksowymi badaniami.
MoniQA W ramach Projektu zorganizowano i koordynowano międzylaboratoryjne testy biegłości w celu walidacji metod z obszaru bezpieczeństwa żywności, opracowano podręcznik Implementation, testing and value to stakeholders of the selected HACCP and quality management plans, zaprojektowano, opracowano i zwalidowano materiały referencyjne do badań alergenów, mikotoksyn i glutenu, utworzono również bazy danych: standaryzowanych metod analitycznych oznaczania zanieczyszczeń chemicznych, substancji dodatkowych, alergenów oraz zanieczyszczeń mikrobiologicznych, kryteriów zgodności metod analitycznych i podstaw teoretycznych próbkobrania i niepewności pomiaru, infrastruktury badawczej obejmującej kraje z 5 kontynentów, podstaw prawnych w zakresie jakości i bezpieczeństwa żywności.
Projekt Flavours, additives and food contact material exposure task (FACET) - PR 7 Realizacja: 2008-2012 Cel projektu: przygotowanie dla Wspólnoty Europejskiej odpowiedniego systemu nadzoru umożliwiającego szacowanie spożycie wybranych substancji chemicznych z żywnością, przeprowadzenie oceny narażenia konsumentów na pobranie wybranych substancji chemicznych z dietą. Substancje chemiczne, które mogą znajdować się w żywności podzielone zostały na trzy kategorie, tj.: - substancje aromatyczne. - substancje dodatkowe, - substancje migrujące z materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.
REZULTATY Dane dotyczące sposobu żywienia z poszczególnych krajów biorących udział w projekcie pozwolą na utworzenie wspólnego dla UE narzędzia informatycznego do szacowania pobrania z dietą substancji dodatkowych, substancji aromatycznych oraz migrujących z opakowań oraz oceny ryzyka wynikającego z tego pobrania. Ułatwi to organom urzędowej kontroli nadzór nad ww. substancjami chemicznymi, jak również poprawi bezpieczeństwo produktów spożywczych dostępnych na rynku.
European Food Information Resorce Network (EuroFIR) Europejska Sieć Doskonałości ds. Baz Danych o Składzie Żywności Realizacja: od 2005 r. Cel główny; stworzenie i zintegrowanie wszechstronnej, spójnej i sprawdzonej bazy danych stanowiącej najważniejsze, autorytatywne źródło informacji o składzie żywności w Europie. W ramach projektu bazy danych o składzie żywności dostosowane zostały do przyjętych kryteriów wypracowanych przez liderów poszczególnych zadań, m.in.: zapewnienie jakości w pracy laboratoryjnej i podczas przeprowadzania kompilacji danych. prowadzenie prac według ściśle określonych procedur lub instrukcji, oraz stosowanie jasnych, jednolitych kryteriów przy opracowywaniu bazy danych.
Eating Out: Habits, Determinants and Recommendations for Consumers and the European Sector - HECTOR Zwyczaje, uwarunkowania i zalecenia dla konsumentów i europejskiego sektora gastronomicznego - w ramach 6 PR UE Realizacja: 2006-2008 Cel projektu; utworzenie platformy współpracy pomiędzy społecznością uczonych, stowarzyszeń konsumentów oraz przedsiębiorstw gastronomicznych dla poszerzenia wiedzy nt. żywienia poza domem przy braku dostatecznej informacji o roli tej formy żywienia, a także sformułowania wspólnego strategicznego planu poprawy żywienia poza gospodarstwem domowym. Rezultaty: zidentyfikowano modele żywienia poza domem w poszczególnych krajach. oceniono działania przedsiębiorstw cateringowych w zakresie ich oddziaływania na wybory dokonywane przez konsumentów. opracowano metodologię monitorowania żywienia poza domem, a także strategię promocji zdrowego żywienia poza gospodarstwem domowym.
Policy options for responding to the growing challenge from obesity (PORGROW) Możliwości prawodawcze opanowania epidemii otyłości międzynarodowe badania porównawcze Realizacja: 2004-2006. Cele projektu; zidentyfikowanie skutecznych strategii, których wdrożenie mogłoby zatrzymać lub odwrócić rosnący trend występowania nadwagi i otyłości w Europie.
PILOT STUDY IN THE VIEW OF A PAN-EUROPEAN DIETARY SURVEY ADOLESCENTS, ADULTS AND ELDERLY (BADANIE PILOTAŻOWE W KONTEKŚCIE OGÓLNOEUROPEJSKIEGO BADANIA ŻYWIENIA MŁODZIEŻ, DOROŚLI I OSOBY STARSZE Czas trwania: 1 I 2011 30 VI 2012 Celem projektu było: opracowanie narzędzi i procedur zbierania danych o indywidualnym spożyciu żywności oraz danych pokrewnych (np. wyników pomiarów antropometrycznych, danych społeczno-demograficznych, itp) dla osób w trzech grupach wieku: 10-17 lat, 18-64 lata i osób starszych w aspekcie ogólnoeuropejskiego badania żywienia w powyższych grupach, sprawdzenie wspomnianych narzędzi i procedur w badaniach pilotażowych, przeprowadzonych w kilku krajach członkowskich UE, dokonanie analizy zgromadzonych danych oraz oceny zastosowanych narzędzi i procedur oraz przedstawienie zaleceń dotyczących ich udoskonalenia i/lub modyfikacji.
Głównym rezultatem prac związanych z realizacją projektu o akronimie PANEU było przygotowanie polskiej wersji programu komputerowego EPIC-SOFT. Program ten znajdzie w przyszłości zastosowanie do wprowadzania informacji o spożytych produktach i potrawach, które następnie posłużą do przeprowadzania analiz narażenia na zanieczyszczenia obecne w żywności. Wspomniana analiza będzie możliwa z uwagi na duży stopień szczegółowości wprowadzanych produktów (np. określanie pochodzenia produktu, jego opakowania, sposobu utrwalania, jak również obróbki).
Personalised nutrition: An integrated analysis of opportunities and challenges - Food4me Zindywidualizowane żywienie: Zintegrowana analiza możliwości i wyzwań w ramach PR 7. Realizacja: kwiecień 2011 r. - marzec 2015 r. Główne cele projektu: przeprowadzenie całościowej analizy możliwości i wyzwań w dziedzinie spersonalizowanego żywienia. zbadanie aktualnego stanu wiedzy oraz nastawienia konsumentów do zindywidualizowanego żywienia, a także opracowanie nowych, naukowych narzędzi do jego realizacji. porównanie efektywności spersonalizowanego żywienia oferowanego w oparciu o różne dane/wyniki badań.
Total Diet Study Exposure TDSEXPOSURE (Kompleksowe badania zanieczyszczeń diety) Czas trwania: 01-02-2012 31-01-2016 Cele projektu Określenie rodzaju informacji, których mogą dostarczyć Kompleksowe Badania Diety (TDS) dla szacowania narażenia i szacowania ryzyka. Pobudzenie rozwoju kompleksowych badań diety w Europie i na świecie w celu poprawy jakości szacowania ryzyka zanieczyszczeń chemicznych oraz sprawdzanie wdrażania tych analiz w krajach nie prowadzących kompleksowych badań diety (TDS). Zaproponowanie zharmonizowanej metody kompleksowych badań diet w Europie, sprawdzenie jej i opracowanie Kompleksowego Systemu Zarządzania Jakością. Zbudowanie i sprawdzenie Europejskiej bazy kompleksowych badań diety (TDS) użytecznej dla szacujących ryzyko oraz zarządzających ryzykiem, jak EFSA i DG SANCO. Rozwój lub adaptacja istniejących modeli szacowania narażenia dla badań TDS i dla szacowania niepewności.
Eksperci IZZ - poziom międzynarodowy - Grupa Robocza Wysokiego Szczebla ds. Odżywiania i Aktywności Fizycznej (High Level Group on Nutrition and Physical Activity HLG), działająca od 2007 r. w ramach Komisji Europejskiej - Współpraca z EFSA (prof. dr hab. med. Mirosław Jarosz przedstawiciel Polski w Forum Doradczym EFSA jako ekspert ds. żywienia; dr Włodzimierz Sekuła, prof. nadzw. IŻŻ członek grupy ekspertów EFSA ds. danych o spożyciu żywności). - grupy robocze ekspertów KE (np. żywność dietetyczna, wzbogacana i suplementy diety, nowa żywność, żywność specjalnego przeznaczenia); - grupy robocze Rady UE (np. informowanie konsumentów, sól, nowa żywność, ) - Kodeks Żywnościowy (np. Komitet do spraw żywienia i żywności specjalnego przeznaczenia)
Dziękujemy za uwagę