Autorzy... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XI XIII XXIII Rozdział I. Dane telekomunikacyjne jako środek inwigilacji masowej w demokratycznym państwie prawa... 1 Wprowadzenie... 1 1. Europejskie standardy prawne w dziedzinie przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze telekomunikacyjnym i łączności elektronicznej... 10 2. Dyrektywa 2006/24/WE i ocena jej implementacji przez Komisję Europejską... 15 I. Standard unijny... 15 II. Ocena wdrożenia dyrektywy 2006/24/WE w krajach UE przez Komisję Europejską... 17 1. Uwagi wstępne... 17 2. Ograniczenie celu retencji danych... 17 3. Kontrola dostępu do danych... 20 3. Kontrola dostępu do danych telekomunikacyjnych w wybranych państwach Unii Europejskiej... 22 I. Uwaga wstępna... 22 II. Francja... 22 III. Włochy... 30 IV. Wielka Brytania... 35 1. Uwagi wstępne... 35 2. Cele udostępniania danych... 38 3. Warunki udostępniania danych... 39 4. Organy kontroli zewnętrznej dostępu do danych... 40 5. Nowa ustawa (DRIP)... 43 V. Republika Federalna Niemiec... 44 1. Uwagi wstępne... 44 2. Udostępnianie danych w celu ścigania przestępstw... 45 3. Dane statyczne... 48
VI 4. Obowiązek notyfikacji... 50 5. Udostępnianie danych w celu wykonywania ustawowych zadań przez federalne i krajowe służby wywiadowcze... 53 6. Zasada subsydiarności... 56 7. Usuwanie zbędnych danych telekomunikacyjnych... 56 4. Prawne ograniczenia możliwości uzyskiwania danych telekomunikacyjnych osób, w stosunku do których obowiązują przepisy o ochronie tajemnicy zawodowej (dziennikarze, adwokaci)... 58 I. Uwagi wstępne... 58 II. Ochrona dziennikarskich źródeł informacji w ustawodawstwie państw europejskich... 59 III. Ochrona dziennikarskich źródeł informacji w postępowaniu przygotowawczym... 61 IV. Identyfikacja źródeł informacji na podstawie danych telekomunikacyjnych... 62 5. Podsumowanie... 65 6. Regulacja prawna retencji danych telekomunikacyjnych w Polsce... 66 I. Uwagi wstępne... 66 II. Wdrożenie dyrektywy 2006/24/WE... 68 1. Uwagi wstępne... 68 2. Regulacje zawarte w prawie telekomunikacyjnym... 69 A. Uwaga wstępna... 69 B. Podmioty zobowiązane do zatrzymywania danych... 69 C. Kategorie danych podlegających retencji... 71 D. Dostęp do danych... 73 III. Zaskarżenie implementacji dyrektywy do Trybunału Konstytucyjnego... 78 1. Uwaga wstępna... 78 2. Wniosek grupy posłów Klubu Parlamentarnego SLD... 78 3. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich... 79 4. Wniosek Prokuratora Generalnego... 81 IV. Unieważnienie dyrektywy retencyjnej... 84 V. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego... 90 1. Wprowadzenie... 90 2. Uzasadnienie orzeczenia uwagi ogólne... 91 A. Wprowadzenie... 91 B. Podstawy prawne czynności operacyjno- -rozpoznawczych... 94 C. Rodzaje środków inwigilacji... 95
3. Uzasadnienie rozstrzygnięcia w przedmiocie retencji danych i rozwiązania legislacyjne proponowane przez Trybunał Konstytucyjny... 99 7. Postulaty de lege ferenda... 103 Zakończenie... 106 Rozdział II. Analiza i ocena przyjętego w krajowym porządku prawnym modelu karnoprawnych ograniczeń jawności w obszarze... 107 Wprowadzenie... 107 Część I. Istota jawności i znaczenie jej ograniczeń w obszarze... 109 1. Uwagi wprowadzające... 109 2. Ograniczenia jawności i ich znaczenie w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 113 3. Gwarancje jawności i dopuszczalności jej ograniczeń w obszarze w świetle standardów międzynarodowych i konstytucyjnych... 118 Część II. Analiza krajowych rozwiązań karnoprawnych limitujących jawność w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 128 1. Uwagi wprowadzające... 128 2. Instrumenty karnoprawnej ochrony informacji niejawnych w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom na tle zasad i celów kryminalizacji... 129 3. Karnoprawna ochrona informacji niejawnych w obszarze w świetle regulacji art. 265 1 3 i art. 266 2 KK... 136 I. Wstęp... 136 II. Znaczenie przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych dla interpretacji znamion przestępstw z art. 265 1 3 oraz art. 266 2 KK w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 139 III. Problem zasięgu podmiotowego przestępstw z art. 265 1 3 i art. 266 2 KK... 160 IV. Problematyka znamion o charakterze przedmiotowym w ramach przestępstw z art. 265 1 3 i art. 266 2 KK... 170 V. Problemy strony podmiotowej przestępstw z art. 265 1 3 i art. 266 2 KK... 181 VI. Ukształtowanie zagrożenia karnego... 182 VII. Jak ścigać... 182 VII
VIII 4. Znaczenie regulacji art. 266 1 KK dla ochrony informacji niejawnych w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 184 5. Interesy wymiaru sprawiedliwości a karnoprawna ochrona informacji niejawnych w obszarze monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 187 6. Ochrona informacji niejawnych związanych z obszarem na gruncie innych przepisów KK... 190 7. Regulacje pozakodeksowe wobec problemu ochrony informacji niejawnych związanych z obszarem monitorowania, wykrywania i zapobiegania przestępstwom... 192 8. Interes publiczny a ochrona informacji niejawnych w obszarze... 196 9. Wnioski de lege ferenda... 198 Rozdział III. Prawnokarna ochrona uprawnień służb państwowych odpowiedzialnych za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im do gromadzenia informacji de lege lata oraz de lege ferenda... 203 1. Uwagi wprowadzające... 203 2. Funkcja i doniosłość uprawnienia do uzyskiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji w działalności służb państwowych odpowiedzialnych za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im. Typowe ustawowe ujęcie tego uprawnienia... 212 3. Omówienie uprawnień do uzyskiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji przysługujących wybranym służbom państwowym odpowiedzialnym za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im na przykładzie Policji... 215 I. Uwagi ogólne... 215 II. Uprawnienia ogólne w toku czynności operacyjno- -rozpoznawczych (art. 15 PolicjaU)... 215 III. Kontrola operacyjna (art. 19 PolicjaU)... 216 IV. Prowokacja (art. 19a PolicjaU)... 218 V. Niejawne nadzorowanie (art. 19b PolicjaU)... 219 VI. Prawo do uzyskiwania, gromadzenia, sprawdzania i przetwarzania informacji (art. 20, 20c, 20d, 21a 21n PolicjaU)... 220 4. Zakres kryminalizacji czynów uniemożliwiających lub utrudniających uzyskiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji służbom państwowym odpowiedzialnym za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im... 223
5. Analiza typów czynów zabronionych nakierowanych na ochronę uprawnień służb państwowych odpowiedzialnych za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im do gromadzenia informacji... 225 6. Ocena unormowań wyznaczających de lege lata granice oraz intensywność prawnokarnej ochrony uprawnień służb państwowych odpowiedzialnych za monitorowanie i wykrywanie przestępstw oraz zapobieganie im do gromadzenia informacji... 230 Indeks rzeczowy... 233 IX