Motywująca rola oceniania szkolnego w procesie kształcenia Prowadzący: Iwona Pawlaczyk - MODN
MIEJSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI w KONINIE ul. Sosnowa 6 62-510 Konin tel/fax 632433352 lub 632112756 sekretariat@modn.konin.pl www.modn.konin.pl CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KONINIE ul. Sosnowa 14 62-510 Konin tel/fax 632456195 lub 632422332 cdn@cdnkonin.pl www.cdnkonin.pl KONFERENCJA METODYCZNA 5 WRZEŚNIA 2015 R.
Program: Motywacja i jej rodzaje Strategie sprzyjające uczeniu się uczniów Ustalenia terminologiczne Wady oceniania sumującego Miejsce oceniania w procesie kształcenia Zasady oceniania wspierającego rozwój ucznia
Motywacja Motywacja jest to stan gotowości istoty rozumnej do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże zachowań i ich zmian. Zdaniem psychologów motywacja w dużym stopniu nabywana jest wraz z rozwojem człowieka. Jeśli mamy motywację do jakiegoś działania, to ona pociąga nas do jego realizacji, jeśli zaś jej nie mamy, to owo działanie, które nie przynosi nam satysfakcji, jest nieefektywne i go nie podejmujemy.
Motywacja W edukacji motywacja oznacza powody, dla których uczniowie podejmują naukę. Motywacja dziecka do nauki odgrywa podstawową rolę w procesie uczenia się. Dziecko, które jest odpowiednio zmotywowane, lepiej się uczy, widzi sens i cel swojej pracy, osiąga sukcesy, a nauka staje się dla niego przyjemnością.
Motywacja powinna wypływać z potrzeby wewnętrznej dziecka (ucznia), a nie być wynikiem presji zewnętrznej. Motywacja jest rzeczą nabywaną w trakcie rozwoju człowieka. Początkowo dziecko postrzega naukę jako coś ekscytującego, coś, co wyzwala ciekawość i popycha do działania. Według badań zamiłowanie do nauki obniża się stopniowo od klasy trzeciej szkoły podstawowej.
motywacja wewnętrzna motywacja zewnętrzna
Rodzaje motywacji Motywacja wewnętrzna - jest to angażowanie się w określone działania dla nich samych, dla osobistej przyjemności czerpanej z ich wykonywania, np. zaspokojenie własnej ciekawości, osiągnięcie wyznaczonego celu, ambicje, itp.
Motywacja zewnętrzna - to rodzaj motywacji do uczenia się, który polega na wykonywaniu zadań nie w celu uzyskania wewnętrznej satysfakcji płynącej z samego działania, ale po to, by uzyskać jakieś nagrody, np. stopnie.
Aby motywować ucznia do nauki nauczyciel powinien: 1.Poznać każdego ucznia, jego indywidualne potrzeby i zainteresowania 2. Stworzyć uczniom szansę realizacji takich celów nauki, jakie są dla nich osobiście ważne 3.Skłaniać ich do tego aby przejmowali osobistą odpowiedzialność za własną naukę i aktywnie się w nią angażowali, 4. Tworzyć pozytywny klimat społecznego i emocjonalnego wsparcia, w którym uczeń jest szczerze doceniany i szanowany,
5. Pomóc uczniom poznać i docenić samych siebie, 6. Umieć przekształcić klasę w środowisko motywujące uczniów 7. Uświadamiać uczniów o bezinteresownej potrzebie zdobywania wiedzy. 8. Przyczyniać się do powstawania pożądanych zainteresowań, 9. Rozwijać ambicję wykonywania każdego zadania w sposób jak najlepiej.
10. Zachęcać do uczestnictwa w kółkach zainteresowań. ( szkolnych i pozaszkolnych) 11. Zwracać uwagę na potrzebę uzyskiwania dobrych i bardzo dobrych ocen a nie zadowalać się ocenami dopuszczającymi, 12. Wyrabiać u uczniów przekonanie, że każda ocena niedostateczna powinna być poprawiona (nie dopuszczać do przyzwyczajenia się ucznia do oceny niedostatecznej), 13. Wiązać jakość uzyskiwanych ocen z planami i perspektywami na przyszłość,
W pracy Alana Mc Ginnisa Sztuka motywacji zostało zamieszczonych 9 sposobów wydobywania z ludzi tego, co najlepsze. Sposoby te są ważne i warunkują one utrzymanie i rozbudzanie motywacji, należą do nich:
1. Od uczniów, którymi kierujesz, oczekuj tego, co najlepsze. 2. Zauważaj potrzeby drugiego człowieka. 3. Wysoko ustawiaj poprzeczkę doskonałości. 4. Stwórz środowisko, w którym niepowodzenie nie oznacza przegranej. 5. Jeśli ktoś zdąża tam gdzie ty, dołącz do niego. 6. Wykorzystuj wzorce, by zachęcić do sukcesu. 7. Okazuj uznanie i chwal osiągnięcia. 8. Potrzebę współzawodnictwa wykorzystuj w sposób umiarkowany. 9. Nagradzaj współpracę
Ocena lekcji plastyki przez badanych na różnych etapach kształcenia Etap kształcenia Szkoły podstawowe Szkoły Gimnazjalne Bardzo dobre % Dobre % Ocena lekcji plastyki Raczej Dobre % Zdecydowanie słabe % Zdecydowanie negatywne % 51,5 29,1 15,5 15,5 3,9 12,6 22,3 39,8 21,3 3,9 Szkoły ponadgimnazjalne 7,8 15,5 47,6 23,3 5,8
Większość nauczycieli traci czas na zadawanie pytań, które mają ujawnić to, czego uczeń nie umie, podczas gdy nauczyciel z prawdziwego zdarzenia stara się za pomocą pytań ujawnić to, co uczeń umie lub czego jest zdolny się nauczyć. Albert Einstein
Nauczyciel jako wzór Przykłady: Reagowanie na pytania uczniowskie (szczególnie te, które wychodzą poza podręczniki), docenianie tych pytań, podejmowanie dyskusji na dany temat na forum klasy. Informowanie o ciekawych książkach, filmach, pytania rzucane mimowolnie dotyczące przeczytanych artykułów w prasie.
Komunikowanie oczekiwań Nauczyciel na co dzień powinien przejawiać takie postawy, z których wynika, że traktuje uczniów jako osoby podzielające jego zapał do nauki, którym zależy, by uczyć się ze zrozumieniem. Uczniowie powinni wiedzieć, czego się od nich oczekuje. Znając cele lekcji uzyskują wpływ na jej kształt i stają się bardziej zaangażowani.
Ocenianie jako jedna ze strategii motywujących uczniów
Ocenianie uczniów Proces wyrażania opinii o uczniach za pomocą stopni lub ocen opisowych, zarówno sporadycznie, jak i co kwartał lub przy końcu roku szkolnego. (W. Okoń) Informacja o wyniku kształcenia wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku. (B. Niemierko) Diagnoza postępów ucznia w procesie kształcenia, jasny obraz tego, czego dzieci nie umieją i dlaczego nie umieją oraz jakie błędy sam (nauczyciel) popełnia. (D. Fontana)
Ocena i ocenianie Ocenianie - postępowanie, czynności, dzięki którym nauczyciel poznaje uczniów, w wyniku czego wydaje o nich sądy, odwołując się do ustalonych kryteriów.
Cele oceniania: diagnozowanie słabych i mocnych stron ucznia, słabe i mocne stron stosowanych metod nauczania, dokumentowanie tego, co uczeń wie, rejestracja tempa postępów w nauce, porównywanie uczniów, selekcja pod kątem przyszłej edukacji.
Cele drugorzędne: rozliczanie się nauczycieli i uczniów wobec zainteresowanych stron, motywowanie, dyscyplinowanie. Cohen L., Manion L., Morrison K., Wprowadzenie do nauczania, Zysk i S-ka, Poznań 1999.
Funkcje oceniania: dydaktyczna - ocena miernikiem wyników ucznia, jego osiągnięć, społeczna - wskazanie pozycji ucznia w klasie i czynnik kształtujący jego relacje z grupą, wychowawcza - oddziaływanie na uczucia i wolę ucznia. Kopaczyńska I., Ocenianie szkolne wspierające rozwój ucznia, Impuls, Kraków 2004.
Miejsce oceniania w procesie kształcenia Uczymy, żeby oceniać czy oceniamy, żeby uczyć?
Ocena na zajęciach plastycznych siłą rzeczy bywa subiektywna, zależna od upodobań, wiedzy i osobowości nauczyciela. Drogą do złagodzenia tej subiektywności jest świadomość, że końcowy wynik pracy w postaci rysunku, malowidła czy rzeźby nie jest najważniejszy i nie może stanowić wyłącznie podstawy oceny. Najistotniejszą rzeczą jest aktywność ucznia, jego zaangażowanie i włożony wysiłek.
Rozwojowa funkcja oceniania Ocenianie jest nieodłączną częścią procesu kształcenia. Może stać się instrumentem dynamizującym procesy uczenia się pod warunkiem, że motywuje ucznia do pracy, wspomaga i ukierunkowuje jego rozwój. Każdy człowiek (dziecko i dorosły), który podejmuje trud uczenia się, potrzebuje INFORMACJI ZWROTNEJ o swoich osiągnięcia i czynionych postępach.
Interwencja Wpływ metod nauczania Liczba badań Rozmiar wpływu Ocenianie kształtujące nauczania 30 0,90 Przekazywanie informacji zwrotnej 1.287 0,73 Strategie meta-poznawcze 63 0,69 Uczniowskie wzajemne nauczanie 767 0,55 Eksponowanie celów nauczania 604 0,56 Eksponowanie kryteriów sukcesu 702 0,55 Zindywidualizowane nauczanie 600 0,23 http://www.npseo.pl/data/various/files/sesja%20i_3%20jacek%20strzemieczny.pdf
Porównanie oceny sumującej i kształtującej: Ocena sumująca: Podsumowanie wiedzy i umiejętności, czyli ustalenie oceny w skali stopni szkolnych. Ocena kształtująca: Uświadomienie uczniom, co zrobili dobrze a co źle i jak mogą to poprawić (informacja zwrotna). Gdy kucharz próbuje zupę, jest to ocenianie kształtujące, a gdy klient próbuje zupę, jest to ocenianie sumujące - Brookhart S.
Ewolucja terminologiczna Ocenianie kształtujące Ocenienie wspierające Ocenianie rozwojowe
Ocenianie kształtujące - wspomagające uczenie się: jego celem jest motywacja i stymulowanie ucznia, koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą, kieruje uwagę na cele nauczania wyrażone w języku zrozumiałym dla ucznia, kryteria oceniania wywiedzione z celów są dla ucznia czytelne, pomaga uczniom dowiedzieć się, jak poprawić wyniki, uwzględnia samoocenę i ocenę koleżeńską.
Tak naprawdę o karierze życiowej decyduje to, co potrafimy, a nie to, czego nie umiemy. To niesłychanie ważna konkluzja - zgoła strategiczna dla budowania systemów oceniania, dla przyjmowania strategii pedagogicznych. To także powód do uruchamiania w szkołach mechanizmów promocji sukcesu ucznia. I sukcesu nauczyciela. Stróżyński K., Ocenianie szkolne dzisiaj. PWN, Warszawa 2003.
Istota oceniania wspierającego rozwój ucznia: ocenianie sformułowane w sposób życzliwy dla ucznia, z zastosowaniem kodu pozytywnego, z pierwszeństwem zalet, zawierające wskazówki do dalszej pracy.
Informacja zwrotna 1. Informacja zwrotna jako narzędzie wspierania uczenia się ucznia na lekcji w związku z różnymi aktywnościami: praca pisemna, odpowiedź ustna itd. 1. Ocena koleżeńska i samoocena jako formy informacji zwrotnej (Ocena koleżeńska nie może mieć wpływu na stopień!).
Klasyczna informacja zwrotna Dobra informacja zwrotna powinna zawierać cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [++]; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [-]; wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę [D]; wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. [ ];
Efektywna informacja zwrotna Powinna dotyczyć konkretnych cech zadania i zawierać sugestie, jak lepiej je wykonać. Powinna skupiać się na co, jak, dlaczego (związane z określonym zadaniem), a nie na prostych informacjach o dobrym lub złym wykonaniu. Powinna być przedstawiona w formie dostosowanej do percepcji odbiorcy.
Efektywna informacja zwrotna Przekazana szybko, gdy uczeń jeszcze pamięta, co i jak wykonał. Zawiera pozytywy pochwałę. Wskazuje poprawne rozwiązanie, pokazuje elementy składowe i drogę do celu. Unika interpretacji (skupienie się na faktach, nie należy oceniać ucznia jako osoby przez pryzmat jednostkowego zadania). Komentarz ważniejszy od samej oceny wyrażonej w przyjętej skali.
Rodzaj informacji zwrotnej Wpływ oceny i komentarza Zyski w nauce same oceny żadne uczniowie uzdolnieni Wpływ na motywację - pozytywny same komentarze oceny i komentarze uczniowie o przeciętnych zdolnościach - negatywny 30% wszyscy uczniowie - pozytywny żadne uczniowie uzdolnieni uczniowie o przeciętnych zdolnościach - pozytywny - negatywny Sterna D., Uczę (się) w szkole, CEO, Warszawa 2014.
Warunki wykorzystania oceny w celu zwiększenia efektywności uczenia się: Uświadomienie sobie ogromnego wpływu, jaki ocenianie wywiera na motywację uczniów i ich wiarę w siebie. Aktywne uczestnictwo uczniów we własnym uczeniu się. Zapewnienie efektywnej informacji zwrotnej. Uczniowska potrzeba samooceny i zrozumienia.
Bibliografia: Black P., Harrison C., Lee C., Marshall B., Wiliam D., Jak oceniać, aby uczyć?, Civitas, Warszawa 2009. Brophy J., Motywowanie uczniów do nauki, PWN, Warszawa 2002. Niemierko B., Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP, Warszawa 2004. Sterna D., Ocenianie kształtujące w praktyce, Civitas, Warszawa 2008. Sterna D., Uczę (się) w szkole, CEO, Warszawa 2014. Uczę w klasach młodszych, pod red. D. Sterny, CEO, Warszawa 2015.