Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa z branży handel hurtowy z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Honorata Kuklińska Streszczenie Przedmiotem niniejszej pracy jest zaproponowanie sposobu zarządzania wartością w firmie z branży handel hurtowy z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi. W ramach badania przeanalizowano sprawozdania finansowe wybranej firmy X z lat 2010 i 2011 oraz ankietę na temat preferencji przedsiębiorstwa w zakresie wrażliwości na ryzyko. Dla porównania wybranych wskaźników wykorzystano również sprawozdania finansowe innej firmy (Y) z tej samej branży oraz zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów. Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością; Handel hurtowy; Marża operacyjna
Wstęp Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa (value based management) to współczesny, dominujący sposób zarządzania, stosowany w najlepszych spółkach kapitałowych na wszystkich kontynentach. Zawiera on zasady, propozycje i rozwiązania w zakresie podejmowania strategicznych decyzji, których celem jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa dla właścicieli oraz pozostałych grup interesu powiązanych z przedsiębiorstwem, czyli klientów, pracowników, dostawców, pożyczkodawców, społeczności lokalnej oraz społeczeństwa 1. Realizacja takiego sposobu zarządzania firmą wymaga przyjęcia odpowiedniej strategii, która powinna być przede wszystkim skoncentrowana na: właściwym zdefiniowaniu nośników wartości przedsiębiorstwa (value drivers), wybraniu prawidłowych mierników oceny kształtowania tej wartości, analizie korzyści osiąganych z różnych form realizowanych przedsięwzięć gospodarczych, włączeniu wszelkich stron zainteresowanych funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (stakeholders), a zwłaszcza menedżerów oraz pracowników w proces kreowania wartości 2, 3. Wartość firmy jest istotna nie tylko w przypadku dużych spółek akcyjnych, ale i małych i średnich przedsiębiorstw, niezależnie od formy prawnej. W niniejszej pracy zaprezentowano przykład analizy wskaźników wartości średniej wielkości przedsiębiorstwa i propozycję działań mogących wpłynąć dodatnio na jego wartość. Działania zwiększające wartość firmy wymagań 4 : Dane działanie powinno powiększyć wartość firmy pod warunkiem spełnienia jednego z poniższych powiększenie przepływów generowanych przez istniejące aktywa, powiększenie oczekiwanej stopy wzrostu zysku, wydłużenie okresu przyspieszonego tempa wzrostu firmy, obniżenie średniego ważonego kosztu kapitału, którym dyskontowane są przepływy pieniężne. 1 A. Szablewski, Budowanie wartości i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, Value Based Management. Koncepcje, narzędzia, przykłady, praca zbiorowa pod redakcją A. Szablewskiego, K. Pniewskiego i B. Bartoszewicza, POLTEXT, Warszawa 2008, s. 25. 2 P. Szczepankowski, Wycena i zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Warszawa 2007, s. 15. 3 M. Jabłoński, A. Jabłoński, Wybrane czynniki zarządzania wartością organizacji non profit, Zeszyty naukowe Wyżeszej Szkoły Humanitas 4 A. Damodaran, Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007, s. 1206.
W celu ustalenia jakie działanie mogłoby podnieść wartość badanej firmy X, zdecydowano się na analizę marży operacyjnej, marży brutto ze sprzedaży oraz wskaźnika rentowności sprzedaży. W tabeli przedstawiono wielkości badanych wskaźników obliczonych wg poniższych wzorów: 1. marża operacyjna = zysk z działalności operacyjnej / przychody ze sprzedaży netto 5 2. marża brutto ze sprzedaży = zysk brutto ze sprzedaży / przychody ze sprzedaży netto 6 3. rentowność sprzedaży = zysk netto / przychody ze sprzedaży netto 7 Tabela 1. Zestawienie wartości marży operacyjnej, marży brutto oraz ROS dla badanych firm w latach 2009-2011 Firma X Y Średnio dla branży 8 Rok 2009 2010 2011 2009 2010 2011 2009 2010 Marża operacyjna 1,05% 0,75% 0,20% 0,67% 0,73% 7,66% - - Marża brutto ze sprzedaży 1,37% 0,52% 0,18% 0,68% 0,71% 7,59% - - ROS 0,71% 0,40% 0,10% 0,54% 0,46% 7,30% 4,11% 3,91% Jak widać, w badanej firmie nastąpił niepokojący trend spadku wielkości badanych wskaźników. Co prawda, w 2010 analizowane wartości były porównywalne z firmą Y, rentowność sprzedaży była jednak znacznie mniejsza niż średnia dla danej branży (podobnie jak w 2009). Co więcej, podczas gdy w 2011 roku w firmie Y nastąpił pozytywny przełom, w firmie X sytuacja kształtowała się jeszcze bardziej niekorzystnie. Według Aswatha Damodarana, na marżę i zysk operacyjny wpływa między innymi wydajność operacyjna firmy. Podniesienie marży operacyjnej z istniejących aktywów może pozwolić na wygenerowanie dodatkowej wartości. Istotne jest tutaj ustalenie, czy i jak bardzo marża operacyjna różni się od średniej branżowej oraz zidentyfikowanie przyczyn takiego stanu. Jednym ze sposobów powiększania wartości jest cięcie kosztów i zwalnianie pracowników. Działania te powiększają wartość firmy jednak tylko wtedy, gdy odrzucane zasoby niewystarczająco przyczyniają się do generowania obecnego zysku lub przyszłego wzrostu. Tnąc koszty (na przykład szkoleń albo badawczo-rozwojowe), firma może zatem łatwo powiększyć zysk operacyjny w krótkim okresie, odbywa się to jednak kosztem przyszłego wzrostu 9. 5 http://info-consulting.pl/analiza_rentownosci.htm (21.03.2013) 6 http://info-consulting.pl/analiza_rentownosci.htm (21.03.2013) 7 http://www.findict.pl/slownik/rentownosc (21.03.2013) 8 Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów (branż), rok 2009 i 2010, http://rachunkowosc.com.pl/c/artykuly,wskazniki_sektorowe 9 A. Damodaran, Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007, s. 1210.
Przed zaproponowaniem konkretnych rozwiązań przeanalizowano wyniki ankiety przeprowadzonej w badanym przedsiębiorstwie. Z pytania nr 21 wynika, że w firmie dąży się do stabilności kadr, a pracownicy są traktowani jako zasób. Zwolnienie obecnych i zatrudnienie nowych, tańszych pracowników mogłoby więc co prawda skutkować obniżeniem kosztów wynagrodzeń, doprowadziłoby jednak również do utraty cennego doświadczenia dotychczas zatrudnionych osób, a w rezultacie prawdopodobnie również do spadku sprzedaży. Tego typu rozwiązanie jest zatem dla firmy nieopłacalne. Można jednak rozważyć zmianę sposobu wynagradzania przedstawicieli handlowych. Przesuwając proporcję między podstawą wypłaty a częścią prowizyjną, uzależnioną od wielkości sprzedaży, można by bardziej zmotywować przedstawicieli do dążenia do wzrostu sprzedaży. Istotny jest tutaj również rodzaj asortymentu oferowany przez badane przedsiębiorstwo. Jak wynika z ankiety (pytanie 20), firma zajmuje się sprzedażą wielu rodzajów produktów. Przeprowadzenie badania potrzeb rynku mogłoby pomóc w ustaleniu, czy wszystkie obecne produkty powinny pozostać w ofercie przedsiębiorstwa. Co więcej, analiza marży ze sprzedaży poszczególnych produktów powinna dać odpowiedź, czy obecna strategia sprzedaży nastawienie na takie a nie inne produkty jest najbardziej opłacalną z możliwych opcji. Oczywiście wpływ na marżę operacyjną ma cena. Podniesienie cen może wydawać się trudne z uwagi na umiarkowanie małą wchłanialność oferowanych produktów (pytanie 13), warto jednak zastanowić się, czy dotychczasowi odbiorcy nie zrezygnują ze współpracy z badaną firmą nawet po niewielkim podniesieniu cen. Wpływ na to może mieć np. korzystny dla odbiorców okres spłaty zobowiązań. Decyzja o podniesieniu cen wiąże się zatem z dalszą analizą, która powinna uwzględnić zarówno potencjalne reakcje klientów, jak i konkurencji. Możliwe bowiem jest, że nawet przy wzroście cen poziom sprzedaży nie spadnie lub spadnie nieznacznie, jeśli dotychczas prowadzona polityka cenowa była zła (zbyt niskie ceny). Prawdopodobne jest jednak również, iż spadek marży operacyjnej wiąże się z powstaniem nowej konkurencji, która pozbawiła firmę części klientów. Podsumowanie W ostatnich latach coraz większą popularnością w zarządzaniu cieszy się koncepcja zarządzania wartością. Koncentruje się ona głównie na dużych spółkach akcyjnych, może być jednak wykorzystana również w podejmowaniu decyzji w małych i średnich przedsiębiorstwach. Badanie wybranej firmy X pokazało jak
analiza wielkości marży operacyjnej, marży brutto ze sprzedaży oraz wskaźnika rentowności sprzedaży i ich dynamiki w kolejnych latach może pomóc w podjęciu odpowiednich kroków w zarządzaniu. W analizowanym przypadku konieczne są jednak dalsze badania skoncentrowane na potrzebach oraz reakcjach rynku i konkurencji. Bibliografia 1. Damodaran A., Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007 2. Jabłoński M., Jabłoński A., Wybrane czynniki zarządzania wartością organizacji non profit, Zeszyty naukowe Wyżeszej Szkoły Humanitas 3. Szablewski A., Budowanie wartości i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, Value Based Management. Koncepcje, narzędzia, przykłady, praca zbiorowa pod redakcją A. Szablewskiego, K. Pniewskiego i B. Bartoszewicza, POLTEXT, Warszawa 2008 4. Szczepankowski P., Wycena i zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Warszawa 2007 5. Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów (branż), rok 2009 i 2010, http://rachunkowosc.com.pl/c/artykuly,wskazniki_sektorowe 6. http://www.findict.pl/slownik/rentownosc (21.03.2013) 7. http://info-consulting.pl/analiza_rentownosci.htm (21.03.2013) 8. Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego (February 23, 2013). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245 9. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 10. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 11. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 12. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269
13. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 14. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 15. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 16. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 17. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 18. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 19. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 20. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 21. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 22. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 23. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 24. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 25. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358.
26. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 27. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 28. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 29. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 30. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 31. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 32. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 33. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 34. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 35. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352
36. MPB - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.92633