suikrq : isdwqk AwDwr-qq prmsqw

Podobne dokumenty
rikaw dy AiDkwrW nmu sonpx dw suci pqr

prkwisq ausdy mh`qvpurx Koj-inbMD ie`kivin sdi dy mwnv Aqy smwj di isrjxw lei

srb-swjy BwrqI sibawcwr dy inrmwqw guru Arjn dyv

lokdwrw, pmjwbi ivrsw Aqy smkwlin vmgwrw

jmwq A~TvIN ivsw gixq

XUnweIitf is`ks ny s^q TMF qon bcwey 500pirvwr. Volunteers Packing ParcelsVolunteers preparing for shelter delivery

Akal Purkh can be realised only with internal purity ki is`k Drm ivc su`c - ib`t prvwn hy?

klwsikl swihq dw smklp qy m`dkwli pmjwbi swihq

bwbw PrId bwxi di smkwlin swrqkqw qy prwsmigkqw

nqijw Dwrimk priikaw nvmbr 2014

ivawikaw-swsqr di prmprw Aqy gurbwxi

bwxi q gwvhu guru kyri...

smpwdki (pws icmqn) guriekbwl ismg ************************************************

hukim rjwei clxw nwnk ilikaw nwil ]1] (1)

AwDuink pmjwbi kwiv : ivcwrdwrwei AiDAYn

prmwqmw v`lon mnukw srir di Amolk dwq hy, swriaw bimwriaw jvhon Kqm krn di SkqI hy[ivtwmnj Aqy imnrlj Kwx dy AnykwN Pwiedy[

qy jnmq gurmiq brhmu pcwixe (guru Arjn swihb ji)

idhwqi Awqm-h~iqAwvW sbmdi kwrvwei di smiikaw

islybs bi.ey.1 (smystr pihlw) sysn Drm AiDAYn pypr dw nw : BwrqI Drm pypr kof 108

krwaun kwaunsl pwilsi mynual

> > < siqgur prswid] gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) hwv-swvx, smmq nwnkswhi 546 julwei 2014

Knowledge and Education for the Benefit of Mankind

bwbw bujw ismg nmu lokw dy idlw qy ilkx vwli i&lm

globkwri Aqy pmjwbi cyqnw fw. SurjIq ismg pmjwbi XunIvristI,pitAwlw ies syminwr dw kyndri QIm globkwri : pmjwbi swihq Aqy sibawcwr ieh prbwv idmdw hy

Pleasure and Pain are the Gifts of Akal Purkh (duk, suk, rog, AnMd)

< siqgur prswid] > gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) cyq-vyswk, smmq nwnkswhi 551 ApRYl smpwdk ismrjiq ismg

KyqI iv`c pwxi di suc`ji vrqon ikvyn kriey?

ie`ksvin sdi ivc is`k kom (mrdw) ƒ cnoqiaw

A`j smswr di ijs B`j dovh dy AMdr AsIN sb mnu`k mwqr jia rhy hw, ies ivc bhuq swriaw cizw ny: pdwrqk qr`ki hy, Awly duawly swfy

mukqi kyvl ikrpw duawrw hy

> > < siqgur prswid] gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) k`qk-m`gr, nwnkswhi 544 nvmbr 2012

inaw ijnhw dw mnu`k swhmxw krngy

Awqimk AiDkwr. I. jwx-pcwx 2. II. ixsu, AiDkwr dy ADIn ie`k ivakqi 3. III. pihlw ivdroh 6. IV. AiDkwr num r`d krn dy nqijy 8

ipswb vwlw kyqytr Awpxy Awp ip`t krnw

SRyxI: A`TvIN ivsw : gixq

prvwsi pmjwbi swihq dy AiDAYn diaw sm`isawvw Aqy Biv`K

gurbwxi cwnxu pìqrkw dy qih swl (ieiqhwsk irport)

TODAY'S HUKAMNAMA FROM SRI DARBAR SAHIB, Sri Amritsar. [August 27 th, Monday - 05:00 AM. IST]

lhu dw nym PRYNkiln dy nots

(1)Benefits 1.ividAwrQIAwN nmu smikawvw bwry jwxkwri dyxw[ 2.do ie`ko ijhiaw smikawvw di guxw bwry jwxkwri dyxw[

prmysur duawrw slwh id`qi gei

ikvyn prmysur di Avwz ƒ suxnw

pws kwiv : prqiikiraw dyivmdr kor (fw. ), XU. ky.

brwhmxi kbzy dw ninh p`qr?

nvyn nym dw prbu Boj PRYNkiln dy AiDAYn dy nots

lyk suci mwisk p`qr shwieqw zruri bynqi > < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw

hzwr rupey id`qy gey[ hux q`k kynsr pivqw num

lyk suci mwisk p`qr zruri bynqi shwieqw English Section -BweI goibmd ismg longovwl -gurmuk ismg rwhi nwgoky -idljiq ismg bydi -jgqwr ismg Kodybyt

rwmkli mhlw 3 Anµdu <> siqgur prswid ]

Anµd swihb rwmkli mhlw 3 Anµdu <> siqgur prswid ]

> < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw. m`gr nwnkswhi smmq 550 AMk 11 ijld 95 nvmbr 2018

lyk suci mwisk p`qr shwieqw dys zruri bynqi > < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw s`ckmf sri hirmmdr swihb,

Sbid jo rwgi swihbwn nhi gwaundy

lyk suci mwisk p`qr zruri bynqi shwieqw SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw -bibi prkws kor -pro. ipawrw ismg pdm -s.

BwKw AiDAYn qjrbw (swlw ivc): AiDAwpn Koj ku`l 10 swl koei nhin 10 swl. Koj Aqy hor kwrjw dy vyrvy. III A: Koj-pìqRkwvW Aqy hor QW 'qy Cpy Koj-prcy

nv IA W zruri hdw ieqw

pzfunk bjh pkjhpb T[gZ;fEs

> > < siqgur prswid] gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) hwv-swvx, nwnkswhi 545 julwei 2013

(soidaw Aqy vdwieaw s`qvw AYfISn) igawni gurid`q ismg. prkwsk : swih`q prkwsn. 56, syktr 4, cmfigvh [

Sample Copy. Not For Distribution.

q`qkrw smpwdk fw. purn ismg,

prvwsi pmjwbi kivqw ivc pys hoei pmjwbi mn di vydnw

guru nwnk dyv XUnIvristI, AMimRqsr (rijstrysn SwKw)

ivsw krvwei jwx vwli ikiraw vrqi jwx vwli sm~gri mwipaw num irport Awm ndin Aqy kit,nyvly C~pV dy pwxi dw nmunw,sukmdrsi[

bwir prwieay n bysx dw hokw dyx vwlw syk PrId

sikzopriniaw sikzopriniaw auh nhin hy jo qusin Awm qor qy socdy ho blik: It s not what you think... SCHIZOPHRENIA IS:

gyr ivakqi lei AkwaUˆt KolHx dw Pwrm

> > < siqgur prswid] gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) poh-mwg, nwnkswhi 544 jnvri 2013

lyk suci mwisk p`qr shwieqw zruri bynqi > < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw idljiq ismg 'bydi'

> > < siqgur prswid] gurmiq swci swcw vicwru] (Drm prcwr kmyti dw mwisk-p`qr) jyt-hwv, nwnkswhi 545 jun 2013

lyk suci mwisk p`qr shwieqw dys zruri bynqi > < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw s`ckmf sri hirmmdr swihb,

^wld husyn dw kqw smswr : ibawniaw qknik qy nzriaw

Page 1. kmipautr swiems - 12vIN jmwq (PSEB, Mohali) iqawr krqw: ivkws kwsl (kmipautr PYkltI., s.s.s.s. (km), sunwm)

1. øí Á 3 2. bwrwmwhw 4 3. so AMqr so bwhir AnMq 5

jruri bynqi Ò È ÚÈ Ò Î Í (For outstation cheques)

pzfunk bjh pkjhpb T[gZ;fEs symueyl prmysvr dw dws

> < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw. hwv nwnkswhi smmq 551 AMk 6 ijld 96 jun 2019

surjiq pwqr di kivqw dw lokdwrwei AiDAYn

lyk suci mwisk p`qr shwieqw zruri bynqi > < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw idljiq ismg 'bydi'

gurmiq dy pirpyk ivc pirvwrk smbmd


pzfunk bjh pkjhpb T[gZ;fEs

Aasaa Dee Vaar with Chhants

> < vwihguru ji ki &qh] > SRomxI gurduawrw prbmdk kmyti, sri AMimRqsr dw. poh nwnkswhi smmq 550 AMk 12 ijld 95 dsmbr 2018

dsmbr mhiny lei inauzlytr dy ivsy

zubyr Aihmd fwkumynt c myrw nw muhmmd zubyr AY[ lyikn jd myn v`fw hoieaw, myri mw ny ikhw

pws diaw ic`tiaw smpwdk:amrjiq cmdn

ingln di qkli& vwilaw lei mlidw kiqy Kwxy Dysphagia Pureed Diet

smkwli pmjwbi swihq : smdrb Aqy srokwr

Tape/CD: 1330 pmnw 776

jmwq 10vIN (kmipautr swiems PSEB Mohali)

Tos Bojn Sur krnw: lgbg 6 mhiny

PUNJABI. The Lord who helps in distress. piv`qr bweibl ikrpw krky ies ih`sy nmu Xwd kro PRAISE THE LORD zbur 24:1-10

SUgr rog Aqy grb smyn Kwxw gweif

Awsw di vwr.

<> siqnwmu krqw purku inrbau inrvyru Akwl muriq AjUnI sybm gur prswid ] Awsw mhlw 1 ] vwr slokw nwil slok BI mhly pihly ky ilky tumfy As rwjy ki DunI

nzr Awvygw sulqwnpur lodi Sihr

Aasaa Dee Vaar (SGGS Page 462 line 17 to page 475 line 10).

is`k s^siaqw sri hymkumt &waunfysn iemk. dy SrDwlU syvwdwrw v`lon

Author. Edition : Price : Rs. 350/- ISBN :

Transkrypt:

AiDAwie pihlw suikrq : isdwqk AwDwr-qq gurmiq ivc suikrq dy smklp, ivhwr, ieiqhws jw smsqw Awid ƒ smjx lei smkyp ivc smuci gurmiq ivsv-idrsti ƒ smjxw zruri hy[ gurmiq, ijhvi guru swihbwn dy &lspy auqy ausiraw iek purw-surw Drm, is`k Drm hy, di aus smswirk idrsti dy bod di mufli smj qy rup-rykw vi zruri hy, ijs rwhin is`ki smwijk qy sibawcwrk prbmd dw bdl bxdi hy[ ies prsmg ivc is`k Drm dy dwrsink qy smwijk prbmd ivc sci ikrq dw sqwn qy pirbwsw insicq krn lei ies AiDAwie ƒ hyt ilky pkw 'qy kyndrq kiqw igaw hy : Drm drsn (religious philosophy) smwj drsn (social philosophy) Drm drsn :Drm qy drsn di kyndri smisaw prmsqw (ultimate reality) dy srup inrdwrn di hy[ ies smdrb ivc prmsqw, ijs ƒ DrmW ivc prmwqmw, sc,alwh, Bgvwn Awid nwvw hyt prqiikaw jwdw hy, smucy prpmc dw kyndr hy[ hryk Drm prmprw ny ijho-ijhw aus sqw dw srup inruipaw hy, auho ijhi aus Drm drsn auqy smprdwie jw BweIcwrw ausiraw hy[ is`k Drm dy bwniaw, ds guru swihbwn ny prmsqw dw srup, ijvyn ik AsIN Agly pminaw qy vykwgy, krqw, krqwr jw krmsil rup ivc inruipaw hy, ijs dy AwDwr 'qy krmxogiaw dw iek purw-surw smwj (pmq) ivkisq hoieaw[ prmsqw gurbwxi ijs auc sqw; prm hsqi dy srup dw kqn krdi hy, auh bwxikwrw dy Awqimk AnuBv ivc prqk hoei sqw hy qy ies sqw ƒ vydw- 13

kqybw dy prmwxw nwl isd nhin kiqw igaw, sgon auh 'jwhrw' hi hy: byd kqyb smswr hbwhum bwhrw ] nwnk kw pwiqswhu idsy jwhrw ] 1 jh jh pykau qh hjuir duir kqhu n jwei ] 2 gurbwxi ivc ies AnUpm siq di suinscq qy smkyp pirbwsw 'mul-mmqr' dy prqikwqmk smwsw (symbolic compound words) ivc idqi gei hy: <> siqnwmu krqwpurku inrbau inrvyru AkwlmUriq AjUnI sybm gurprswid ] 3 ies pirbwsw ivc prmsqw dy hor AnykW gux lcxw ivc iek lcx 'krqwpuurk',ies qq dw prqik hy ik prmsqw sb isrsti qy hr prkwri ikraw dw krqw hy[ auh AwpxI ikrq qon AtMk, dur 'sqvyn Asmwn' qy bytw 'brhm' nhin, sgon kx-kx ivc rimaw hoieaw 'rwm' hy[ 4 isrsti di hr ikiraw dw auh 'krqw' hy; nwl smbwl vi krdw hy qy SMGwr vi krdw hy[ 5 iesy qrhw prmsqw dw 'hukmi' rup vi ausdy ikrawsil hox dw smkyq hy[ 'hukmi','hukm' dy bhu rup ho ky Aink ivsqwrw ivc psiraw hoieaw hy: -ikqy auh jivn rup, 'jivn-awdwr' hy; -ikqy bkiss dy irhw 'ndir-srup' hy; -ikqy jivw ƒ rozi, aupjivkw dy irhw 'dwqw-rup' hy; -ikqy nws kr irhw 'kwl-rup' hy[ ies qrhw prmsqw dw hukm, Aink rup ho ky vriqaw hoieaw hy: chu idis hukmu vrqy prb qyrw chu idis nwm pqwlµ ] 6 1. guru gmrq swihb, 397. 2. auhi, 677. 3. auhi, 1. gurbwxi ivc Bwvnwqmk smbmdw AwDwirq inrupq kiqw srup vi prmsqw dy krqw qy ikrawsil rup hox dw prqik hy[ Bwvnwqmk smbmdw ivc aus dw smbmd isdw mnuk mwqr nwl hy[ auh jivw diaw lovw puriaw krdw hy, sbnw ƒ ipawrdw hy, dukw-sukw dw BweIvwl hy, inrguxw ƒ guxvmqy bxwaundw hy[ Bwvnwqmk swj ivcon hi gurbwxi ny kei irsiqaw ivc ausdw srup inrupq kiqw hy, ijvyn: - pirvwrk irsiqaw ivc auh mwqw-ipqw, priqm, pqi, bmdp - smwijk irsiqaw ivc sjx, skw, ipawrw, nwiek,lwlw - rwjsi irsiqaw ivc swihb, pwiqswh, mwlk, rwjn, sulqwn Awid[ gurbwxi ivc kei Sbd/pRsMg qw Aijhy hn, ijmnhw ivc ausdw purx mnukikrx hoieaw hy[ 7 ieiqhwsk/imqhwsk pwqrw dy srup rwhin kiqi inrupxw 8 qw prmwqmw ƒ isd-pdrw 'ikrqi' bxw idmdi hy[iesy qrhw isdy 'krqwr' rup ivc bwxi-hvwly, synkivaw di igxqi ivc audirq kiqy jw skdy hn[ 'krxhwr' ijmny vi kmm krdw hy, sb ikn ivc hi kr idmdw hy[ 9 auh 'duhw isiraw' (cmgy-mmdy kmmw) dw Ksmu/ krqw Awp hy, 10 iesy ivc ausdi vifawei hy[ 11 gurmiq ny ieh idrvh krvwieaw hy ik krn-krwvnhwr kyvl qy kyvl ieko hi hy qy smrq vi auhi hy[ 12 aukq smkyp vrxn qon sihjy istw prwpq hmudw hy ik gurmiq ny prmwqmw dw srup ikirawsil, krqwr, krxhwr,'ikrqi' Awid mminaw hy[ 7. qyry bmky loiex dmq riswlw ] auhi, 567. gruv cvy goibmd Awielw ] auhi, 1166. 8. nwmy ky suawmi sia bhori lmk BBIKx AwipE ho] auhi, 657. kysi kms mqnu ijin kiaw ] auhi, 874. augrsyx kau rwju ABY Bgqh jn die ] auhi, 1390. 9. krxhwir ikn BIqir kiraw ] auhi, 103. 4. 10. Qwn QnMqir riv rihaw prb myrw BrpUir ] auhi, 48. duhw isiraw kw krqw Awip ] auhi, 171. 11. gupqu prgt vrqy sb QweI joqi joiq imlwvixaw ] auhi, 120. krxhwru jo kir rihaw swei vifawei] auhi, 813. 5. 12. iek smswri ieku BMfwrI ieku lwey dibwxu ] auhi, 7. krxkwrx sbnw kw eyko Avru n dujw koei ] auhi, 666. 6. auhi, 1275. krxkwrx smrq suawmi purn purk ibdwqw ] auhi, 619. 14 15

rcnw is`k Drm drsn ivc ijs qrhw prmwqmw dw srup krmsil hy, inrmkus nhin; ausy qrhw isrsti dw srup vi mwieawvi, JUT jw Clwvw nhin, sgon sc hy[ 'scy' di 'swci kwr' (rcnw) dw BOiqk srup iek hond mei vrqwrw hy, ijhvw prqk hy, ieh SMkr dw 'mwieawvwd' nhin[ drsn (philosophy) ivc ies smisaw dy AiDAYn ƒ Cosmology 13, Bwv ivsv-ivigawn dy isrlyk hyt ivcwiraw jwdw hy[ ies ivc rcnw dy swry smbv pk - rcnw ki hy? ikaun hy? ikvyn hyy? nwdi ik AnwdI? simw? smw? Awid sb ivcwry jwdy hn[ swfi simw ies dy srup (nature) ƒ jwxn qk siimq hy[ jo isrijaw igaw hy,auh sb isrsti hy[ gurbwxi ivc ies prqwie smswr, Bvswgr, Baujl, BauiniD, duniaw, jgq, Awkwr, isrsit, srgux, isrti, pwswrw, brihmmf, GwVq, bxq, pwswau, rcnw, jg, prpmc, lilw, Kyf, bwji, rup, vys Awid AnykW Sbd/sMklp vrqy gey hn['kudriq' 14 Sbd ies di smuci ivawikaw pys krdw hy[ Bwrq di snwqni prmprw dw iek qrhw iskr SMkr dw AdvYq, ijsƒ vydwq vi kihmdy hn, ny smswr ƒ Cl, mwieaw, Brm, jw DoKw ikhw 15, ijs dw AYnw prbl prbwv ipaw ik hzwrw sminawsi smprdwvw 16 jgq qon auprwm ho ky jmglw ivc jw ibrwjiaw jw ivhly rih ky grihsqiaw qy Bwr bx geiaw[gurmiq ny ies snwqni 'AividAw' ƒ rd krky ies smswr ƒ vwihguru diaw pydw kiqiaw Aink prkwri ikrawvw vwg iek ikraw ikhw: AwpnI mwieaw Awip pswri Awpih dyknhwrw ] 17 gurmiq Anuswr mwieaw, jgq prpmc nhin, sgon prpmc dw auh moh hy, ijhvw jiv ƒ ausdy Asly qon ivcov idmdw hy: eyh mwieaw ijqu hir ivsry mohu aupjy Bwau dujw lwieaw ] 18 mwieaw Asl smswr nhin, smswr ivawpk glq kdrw hn[ mwieaw dy ies smdrb prqwie gurbwxi ivc jwl, ryq di kmd, ss,nwgxi, imrg iqrsnw, Brm Awid koei so qon auqy prqik vrqy gey hn[ 19 aukq qon spst hy ik gurmiq ivc isrsti, mwieaw nhin[ mwieaw dw gurmiq isdwq, snwqn isdwq qon ibmn hy[ies krky smswr ƒ mwieaw smj ky iqawgxw mnmukqwei hy, ieh 'dujw Bwau' ivhlv jmwqw pydw krdw hy[ bwxi Anuswr ieh rcnw scy di 'kwr' (ikrq) hy[ 20 'siq kwrx' qon 'Asiq kwrj' pydw nhin ho skdw[ 21 krqw, ikrq ivc rimaw (rwm) hoieaw hy[ 22 ausny Awp hi 'duxi kudriq' DwrI hy qy ausdw ies ivc 'Awsxu' ligaw hoieaw hy: AwpIn@Y Awpu swije AwpIn@Y rice nwau ] duxi kudriq swjiay kir Awsxu ifto cwau ] 23 jgq prpmc iek Aijhy koty di inawei hy, ijs ivc 'scw' rihmdw hy[ 24 ieqy aus 'mwli' ny BWq-suBWqI, rmgw-rmgw di 'vwvi' lwei hoei hy[ 25 jgq di hond qw prqk hy, pr ieh ivvhwr-kwl ivc hi siq hy, prmwrq-kwl ivc nhin[ dujy SbdW ivc ijvyn kwl-rihq prmwqmw siq hy, jgq nhin; ies di sqw qw smyn-sqwn/pulwv-kwl ivc hy[ ieh nwmrup hond pirvrqnsil hy, ijs prqwie bwxi ivc pwxi dw budbudw, qmwsw, imiqaw ryix, supnw ryin kw, DUey kw Dvlhru, bwlu ki BIiq, imrg iqrsnw, DUey kw phwr, kuv, JUTo jg Awid AnykW SbdW/smwsW/pRqIkW dw prxog 13. theory of creation, study of universe, science of metaphysics etc. 14. kudriq idsy kudriq suxiay kudriq pwqwli AwkwsI kudriq srb Awkwru ] guru grmq swihb, 464. 15. fw. ACr ismg kwhlon, gurmiq ivc mwieaw dw smklp, pmnw 51. 16. vyko: bl dyv apwîxwx, Bwgvq s NpRdwX, k wsi, 1953. 17. guru grmq swihb, 537. 18. auhi, 921. 19. vyko : gurbir ismg (smpw.), mwieaw dw gurmiq pirpyk, BUimkw[ 20. nwnk scy ki swcikwr ] guru grmq swihb, 7. 21. Awip siq kiaw sbu squ ] auhi, 284. 22. sci kudriq DwrIAnu sic isrijenu jhwnu ] auhi, 48. 23. auhi, 463. 24. ieh jgu scy ki hy kotvi scy kw ivic vwsu ] auhi, 463. 25. ieh jgu vwvi myrw prbu mwli ] auhi, 118. 16 17

kiqw igaw hy: jysy jl qy budbudw aupjy ibnsy niq ] jg rcnw qysy rci khu nwnk suin miq ] 26 rcnw dy hr zr@y ivc dyvi ivawpkqw AnuBv krnw hi ies di sqqw dw lkwiek hy [ 27 ieh aus ny 'ismrin' Kwqr DwrI hoei 'Drnw' hy 28 qy aus bwjon 'kuvu' hy[ 29 ieh ausy dw vys; pihrwvw hy[ 30 swr vjon Akwl di kwlgq siqqi, APur di spurqw, inrgux dw srgux srup Awid, rcnw hy[ 31 ieh mwieaw jw Clwvw nhin, ieh prmwqmw di pydw kiqi sci hond hy, BwvyN sdivi nhin[ ies ƒ qj ky, auprwm hoxw 'kuvi cwl' hy[ ies ivc rih ky krmsil hoxw gurmukw di 'Gwil' hy, ikaunik swry pwsy auhi psiraw hoieaw hy: mnuk jo disy so sgl qum hy psiraw pwswru ] 32 smucy igawn-ivigawn qy Dwrimk prmprwvw dw kyndri mslw mnuk hy[ duniaw Br dy Dwrimk, Drm-inrpyK jw ivigawnk icmqn ny mnuki hond ƒ AdBuq mminaw hy[ jivn di hond dy do muk Bwg hn: cyqn smswr (animate world) jvh smswr (inanimate world) cyqn jw jivmq smswr dy A`gy ipr do muk Bwg bxdy hn: 26. auhi, 1427. 27. rwm nwm ibnu imiqaw mwno sgro iehu smswrw ] auhi, 703. 28. hir ismrin DwrI sb Drnw ] ismir ismir hir kwrn krnw ] auhi, 263. 29. nwnk vkwxy bynqi qudu bwju kuvo kuvu ] auhi, 468. 30. ppy pwiqswhu prmysru vykx kau prpmcu kiaw ] auhi, 433. vvy vwsudyau prmysru vykx kau ijin vysu kiaw ] auhi, 434. 31. inrmkwir Awkwru aupwieaw ] auhi, 1066. Awip Awkwru Awip inrmkwru ] auhi, 833. jiv smswr (biological world) bnspq smswr (botanical world) cyqn smswr dy jiv smswr ivc mnuk sb qon ivkisq jiv hy[ ies di AlOikk hsqi qy Asiqqv nwl iqmn msly muk qor 'qy smbmidq hn: mnuk ki hy AMiqm mnorq mnorq prwpqi dw swdn mnuki hond di ivawikaw ihq synkvy ivcwr qy ivcwr-prxwliaw auplbd hn[ muk rup ivc ienhw ƒ Dwrimk qy Drm-inrpyK jw ivigawnk prxwliaw ivc vmifaw jw skdw hy[lgpg smucy kudrqi ivigawn ies mq dy DwrnI hn ik kudrq dy horw jivw vwg mnuk vi iek jiv hy qy ieh 'pydw nhin, ivkws' krky vrqmwn siqqi ivc phunmicaw hy[ jiv-ivigawn (biology) di iek prqiind rcnw ies (mnuk) di ipclyri nsl bwdr ijhy jivw ƒ dsdi hy[ 33 gurmiq ny jiv (mnuk) dw Aslw 'joiq' d`isaw hy qy ies dy Asiqqv di bxqr ivc-srir, AMqrkrx qy joiq(awqmw)-iqmn pkw dw smjog dìsaw hy[ mnuk dw muflw, spst qy BOiqk rup, srir (body) hy[ds iemdriaw swry AnuBvW dw mwidam hn[ srir di aupj, mwqw-ipqw dy smjog (marital relationship) nwl, pmj qqw di juvn ikraw nwl humdi hy: ibmdu rkqu imil ipmfu sriaw ] 34 pmc qqu imil kwieaw kini ] 35 AMqkrx (inner self), srir dy AMdrlI ivawpkqw dw nw hy, ijs ivc mn, buid, icq Aqy AhMkwr dw sumyl humdw hy[ 36 bwxi ivc pmj qqw ipcy kwrjsil 'jiau' (prwx) ƒ mn ikhw igaw hy[ 37 buid (intellect) ivcwr qy inscw di siqqi hy; icq, cyqnw jw suj dy prsmg ivc hy Aqy pdwrqw nwl 33. Charlies Darwin, The Origin of Species and The Descent of Man, pp.27-8. 34. guru gmrq swihb, 1026. 35. auhi, 1030. inrgunu Awip srgunu BI EhI ] auhi, 287. 32. auhi, 51. 36. BweI kwnh ismg nwbw, mhwn kos, pmnw 85. 37. ieh mnu pmc qq ko jiau ] guru grmq swihb, 342. 18 19

inscw jw smbmd rkx di siqqi, AhMkwr hy[ 38 mnuk di prikrqi dw sb qon Aihm Bwg joiq jw Awqmw hy[ ieh srir nhin, srir ivclw jivn hy[ srir di hond hi ies krky hy[ ieh Amr qq, smswirk lypw qon pr@y hy[ ieh jivn dw Aslw hy[ dusrw,'mnorq' dw svwl, drsn (philosophy) ivc mnuki smpurnqw di smisaw nwl smbmidq hy[ auh ikhvi siqqi hy, ijqy mnuk di mnukqw Awpxy prm lks ƒ Apxw lyndi hy? gurmiq Anuswr jivn dw 'prqmy' inswnw mn ƒ prbodxw hy[ 39 mnuki jivn dy imly smyn ivc ausny ieh smjxw hy ik jivn ki hy? ikqon AwieAw qy ikqy jwxw hy[ 40 gurbwxi Anuswr 'ilv-dwqu' dy smswr-ivawpi do rwhw ivcon 'ilv'dw rwh cux ky mnuk ny Awpxw mul pcwxnw hy[ 41 bwxi-muhwvry ivc ies ƒ inj Gir vwsw, mukiq duawrw, pd inrbwx, kwrj purn Awid ikhw igaw hy[ 42 ies ƒ AsIN ivakqigq-mnorq kih skdy hw[ ies mnorq ivc spst hy ik mnuk-rup dyhi goibmd imlx di iek 'briaw' (mokw, vwri) hy: BeI prwpiq mwnuk dyhuriaw ] goibmd imlx ki ieh qyri briaw ] 43 pr kyvl ivakqigq mnorq di prwpqi injvwdi ivcwr hy[ gurmiq ies ƒ prvwn krky A`gy 'srbq dy Bly' 44 di ivcwrdwrk syd idmdi hy[ bwxi-muhwvry ivc ies qq ƒ 'pruapkwr dw aumwh' jw 'lok sukiey' Awid vwkwsw rwhin drswieaw igaw hy[ 45 ivakqigq jw smwijk AwdrS di purqi lei gurmiq duawrw idrvwey 'swdnw mwrg'ivc iksy ivsys SwsqrI mwrg -BgqI; krm; igawn; 38. mhwn kos, pmnw 85. 39. prqmy mnu prbody Awpnw pwcy Avr rijwvy] guru grmq swihb, 381. 40. sunhu ry qu kaunu khw qy AwieE] eyqi n jwnau kyqik mudiq clqy Kbir n pwiee] auhi, 999. 41. auhi, 87;441. 42. auhi, 176. 43. auhi, 12. 44. 'Ardws', is`k rihq mrxwdw, pmnw 10. 45.... brhmigawni praupkwr aumwhw] guru grmq swihb, 273. ieh lok sukiey prlok suhyly] auhi, 292. sihj mwrg- Awid di crcw nhin, ieqy Asl g`l 'ihrdy scu', 'muik scu' ƒ prvwn kiqw igaw hy, Bwv 'scu' di prwpqi AMdrlI (ihrdy di) 'suic' nwl prwpq hoxi hy, 46 mwrgw di nw-ibmnqw ies rwh ivc rukwvt nhin[ gurmiq swdnw mwrg dy shwiek qqw ivc nwm, guru, vwihguru, ikrpw 47 Awid qon ibnhw, ijvyn ik AsIN A`gy cl ky vykwgy, sci ikrq vi Swiml hy[ smwj drsn : gurmiq, grihsqi jivn di hwmi ivcwrdwrw hy[ ies ivcwrdwrw ny smwj prqi audwsinqw nhin iskwei qy nw hi ies ivc Kcq hoxw kbuilaw hy[ bwxi ivc ies iksm di jivn-idrsti lei privrqi krm ; mwieaw ivc audws; Gr hi mwih audws; Awsw mih inrwsw; AMjn mwih inrmjn Awid AnykW aukqiaw prwpq ho jwdiaw hn[ 48 hor is`k swihq ivcon vi aukq qq di ivawikaw lei hvwly audirq kiqy jw skdy hn[ 49 grihsq jivn di hor mqw/ivcwdwrwvw ivc mwxqw qw BwvyN idqi gei, pr 'prdwnqw' gurmiq ny hi idqi[ 50 ieqy smwj diaw ijmniaw vi glq ruvhiaw, ijhviaw smsqwvw dw rup Dwrn kr cukiaw sn, ƒ skqi nwl ridaw igaw hy[ ijs smwj jw smyn ivc is`ki dw jnm hoieaw, aus smkwli smwj di buinawdi smsqw jwq-pwqi prbmd hy[ vrxwsrm Drm di fumgi qy civ@i ieh smsqw Awpxy pury jobn ivc iek AYsI smwjk bxqr hy, ijs di imswl {Bwrq ibnhw} duniaw ivc nhin imldi[ ieh AYlwnIAW ies AsUl auqy kwiem hy ik mnuk hmysw lei iek dujy dy brwbr nhin [ 51 46. suic hovy qw scu pweiay ] auyhi, 265. 47. ijs no ikrpw krih myry ipawry soei qujy pcwxy ] auhi, 1185. mn ry dujw Bwau cukwie ] AMqir qyry hir vsy gur syvw suku pwie ] auhi, 33. 48. AMjn mwih inrmjin rhiay jog jugiq iev pweiay ] auhi, 730. jysy jl mih kmlu inrwlmu murgwei nyswxy ] auhi, 938. ivcy igrh sdw rhy audwsi ijau kml rhy ivic pwxi hy ] auhi, 1070. 49. gurmuik Aws inrws miq ArKyau hy ] Gr hi ivic audws BweI gurdws, vwr/pauvi 3/2. 50. igawnn my igawnu Aru idawnn my idawn gur, skl Drm my igrhsqu prdwn hy ] auhi, kibq 376. 51. s. jgjiq ismg, is`k ienklwb, pmnw 2. 20 21

gurmiq ny isdwqk qy ivhwrk, dohw pdrw auqy ies jwqi-prbmd ƒ rd kiqw hy[ prwboiqk idrsti qon swry mnuk ieko joiq prmwqmw di AMS hn, koei aucw-nivw jw cmgw-mwvw nhin[ mnuk di mhqw 'joiq' krky hy, 'jwiq' krky nhin; ikaunik 'AwgY' ( Awqimk jgq/ ivkws ivc) 'jwiq' di koei vukq nhin: jwxhu joiq nw puchu jwqi AwgY jwiq n hy ] 52 jwiq jnmu nh puciay sc Gru lyhu bqwie ] 53 ivhwrk qor 'qy, ijvyn BweI gurdws ji ieswrw krdy hn, guru swihbwn ny cwr vrnw ƒ 'iek vrn' ivc ilawdw[ 54 ATwrvIN sdi dy is`k swihq ny vfy pdr qy aukq qq di zordwr pusti kiqi hy[ 55 is`ki dy smwj drsn ivc AOrq ƒ CuitAwieAw nhin igaw, blik ausdy ivsys guxw di kdr kridaw, aus ƒ AiDAwqmk qy smwijk jivn ivc purk dy brwbr dw ih`sydwr GoSq kiqw igaw hy[ AOrq di, snwqn prmprwvw vlon bxwei hwlq dy nikd vrqwry dy smkyq bwxi ivc Aksr prwpq ho jwdy hn[ 56 smkwli smwj dy SoSq vrqwry, cwhy auh rwjsi, Dwrimk jw smwijk hovy,gurmiq ausƒ puri qrhw ApRvwn krky 'hlymi rwj' qy 'bygmpurw' dw smklp idmdi hy[ 57 ies SoSq vrqwry ivc rwjswhi pkon lokw di piqi jwdi r`q 58, krmcwriaw di byeimwni ; TgITorI 59, inaw prbmd ivcli irsvqkori, ktvqwei 61, vrxwsrm 52. guru gmrq swihb, 349. 53. auhi, 1330. 54. cwry pyr Drm cwir vrin ieku vrnu krwieaw ] vwr/pauvi 1/23. 55. synw ismg, sri gur sobw, AiD/bMd/pMnw 6/200/88; kysr ismg icbr, bmswvlinwmw, crx/bmd/pmnw 10/153-54/86. 56. sqiaw eyih n AwKIAn jo mviaw lg jlin ] guru grmq swihb, 787. 57. bygmpurw shr ko nwau ] duku AMdohu nhi iqih Twau ] auhi, 345. prmprw dy dmb 62, pirvwrw di hwlq 63, qirq-vrq; Xg, bliaw qy hor JUTy krm-kwf 64, nsy, juawbwzi 65, ht-xog 66, gor-mvi; suc-ibt... 67, g`l ki bhuq kuj Swiml hy[ is`ki dw smwj drsn,pihlw kiqy smkyq muqwibk, hr mwvi kimq ƒ skqi nwl isdwqk qy ivhwrk pdr 'qy rddw hy[ auprokq ivcwrw qon AsIN hyt ilky nqiijaw qy phumcdy hw : (1) gurmiq dw prmwqmw kyvl brhm, inrmkus jw inrlyp nhin, auh kxkx ivc smwieaw hoieaw, hryk jiv dy AMg-sMg hy; krqw purku' hy, krqwr-ikrqi hy[ ikrqi r`b dy smklp ny hi dsw nhumaw di ikrq dw smklp pydw kiqw qy krnw hy[ (2) jgq pswrw, snwqni prmprwvw vwlw mwieaw Clwvw nhin,ieh scy vwihguru di sci ikrq hy, ies krky ies ƒ iqawgxw gurmiq nhin, iesy smswr ivc rih ky ies kudrq rwhin hi kwdr di pcwx krni hy[ (3) mnuk, srir qy Awqmw dw jov hy[ ies dw audys prmwqmw di BgqI krky ausƒ prwpq krnw qy smswr di syvw krnw hy[ smswr dw audwr, smswr ivc rih ky hi ho skdw hy[ ies qrhw gurmiq &ls&w BWjvwdI &ls&w nhin, rx-qqy (smswr) ivc jujx dw &lspw hy[ (4) AiDAwqmk drsn dy smqol hi gurmiq dw smwjk nzriaw hy[ dujy SbdW ivc smwj prqi is`ki di idrsti AiDAwqmk idrsti dy hi qul hy [ ieh sminawsvwd nhin, iesy krky gurmiq ivc smwjwlocnw dw AMS BwrU hy qy ivhwrk pdr auqy ieiqhwsk jdojihd hy[ aukq ivcwr cokty di idrsti ivc hux AsIN Agly pminaw 'qy suikrq dy isdwqk,ieiqhwsk Aqy smsqwgq srokwrw di inswndyhi krn dw jqn krwgy[ 62. brhmx KqRI sud vys cwir vrn cwir AwsRm hih... sb sukwli vutiaw iehu hoaw hlymi rwju jiau ] auhi, 74. 58. rwjy sih mukdm kuqy ] jwie jgwiein@ byty suqy ] auhi, 1288. 59. ly ky vfi dyin augwhi durmiq kw gil Pwhw hy ] auhi, 1032. 60. kwdi kuvu boil mlu Kwie ] auhi, 662. 61. rwjw inawau kry hiq hoie ] khy Kudwie nw mwny koie ] auhi, 349. jo hir idawvy so prdwin] auhi, 861. 63. jivq ipqr nw mwny koau muey isrwd krwhi ] auhi, 332. 64. hom jg jp qp sib smjm qit qiriq nhi pwieaw ] auhi, 1139. 65. bhu icmqw ipv cwly hwri ] juey Kylx kwci swri ] auhi, 222. 66. Bsm cvwie krih pwkmfu] mwieaw moih shih jm fmfu ] auhi, 903. 67. juti krci prosn lwgw juty hi byit KwieAw ] auhi, 1195. 22 23

AiDAwie dujw suikrq : isdwqk AiDAYn mnuki ivgws dy AwrMB smyn hi 'ikrq' iek smklp vjon hond grihx kr cuki iek AijhI Dwrnw hy, ijs dw muk smbmd jivn dy ivhwirk srokwr nwl hy[ ieh mnuki jivn di iek AmlI SwKw hy[ ieh koei klw, ivigawn jw iksy iksm dw igawn-anuswsn (acdemic discipline) nhin, blik mwnv dw iek Aijhw 'gux' (value) hy, ijhvw ivakqigq rup ivc vrqmwn hy, srup vjon BwvyN ieh koei vi rup Dwrn kr cukw hovy[ ieqy suikrq dy isdwqk AiDAYn rwhin, suikrq di vrqon dy prsmg ivc,ies dy ArQ inrdwrq krky, iek qrqib ivc ivdi-purvk ies dw Gyrw, pribwsw, srup, mnorq Awid vykx dw jqn kiqw jw irhw hy qy ivslysx dy AwDwr qy prwpq nqiijaw rwhin ies ƒ gurbwxi qy hor mufly is`k swihq dy pirpyk ivc 'Bwv' prgt krn di koiss kiqi jw rhi hy[ SbdwrQ Sbd 'ikrq' nwl 'su', Agyqr vjon juv ky 'suikrq' bixaw hy qy pmjwbi ivc ies dy do Sbd-joV prcilq qy prmwixq hn- suikrq qy suikrq[ 1 smsikrq dy k œx jw ik rq nwl su Agyqr vjon juv ky bxy Sbd suk q, suk íq, suk qm Awid Sbd-rUpW qon suikrq jw suikrq Sbd ivaunqpq hoieaw hy[ 2 ikrq qon su juv ky suikrq bxy ies smwsi-sbd dw ijqy ikrq Sbd nwlon rup-pirvrqn hoieaw hy, auqy, ijvyn ik AsIN A`gy cl ky vykwgy, ArQ-ivsqwr vi hoieaw hy[ 1. fw. hrkirq ismg, (smpw.) pmjwbi Sbd-rUp qy Sbd-joV kos, pmnw 137. 2. fw. prym prkws ismg, (smpw.) smsikrq pmjwbi kos, pmnw 1028. Sbd 'ikrq' ieiqhws ivc iek smsqwei-sbd vjon mwxqw prwpq hy, ijs ivc 'ikrq' ƒ Agyqr vjon rk ky GVy gey smsqwei-smwsw di lmmi suci hy, ijvyn (audwhrx vjon) : ikrq-skqi, ikrq-kmwei, ikrq-cori, ikrqivrodi Awid[ 3 iesy qrhw Bwvvwck nwv 'ikrq' qon ivkisq ho ky nwv (noun) bxy, 'ikrqi' Sbd ny vi smsqwei rup grihx kiqw hy, ijvyn ikrqi-rwj, ikrqi-smg, ikrqi-ikswn, ikrqi-lihr Awid 4 [ ivsys ArQ pirvrqn lei aukq smsqwei smwsw A`gy 'su' Agyqr inrsmkoc joivaw jw skdw hy, BwvyN ieiqhws ivc Aijhw nhin hoieaw[ ivawkrx di idrsti qonn 'ikrq' jw 'suikrq', puilmg, iesqri ilmg, (smsikrq ivc) npumsk ilmg, iek vcn, smgxw Awid AnykW rupw ivc vrqonxog hy[ 5 Sbd 'ikrq' ivc mul-ams 'kr' Sbd hy, ijs qon krn, kwrn, krqw, kwr Awid SbdW smyq 'ikrq' Sbd vi bxdw hy[ ies dw Bwv koei kmm krnw jw jo kiqw jwvy 6 (to do), Awid bxdw hy[ pmjwbi ivc 'kr' qon 'kwr-ikiraw' dy iesqri ilmg 'kwri' jdon iksy ik`qy (nwv) dy ipcyqr rup ivc jov idqw jwvy qw Awpxy Awp ivc 'ik`qwkrn' dw iek pbrmd isrijaw jwdw hy, ijvyn dsqkwri, ksidwkwri, PulkwrI, icqrkwri, buqkwri, minwkwri Awid[ ieqy 'kwri' smbmidq ik`qy dy krn, bnwaux jw isrjx dy ArQW ivc hy[ 7 so ikrq dw ArQ kmm, ikraw jw kuj hox dy Bwv ivc hy[ 'su' Agyqr nwl bxy Sbd 'suikrq' dw Bwv cmgw kmm hy[ dwrsink idrsti qon cmgw kmm jw SuB kmm ikhvw hy? ieh bihs dw mslw hy, ijs dw izkr smbmdq QW 'qy kiqw jwvygw, pr koskwrw ny kmm dy cmgy hox dw iek lcx 'Drm dy kmm ƒ mminaw hy[ 8 Drm dw kmm, DrmI kmm jw is`k boli ivc 'Drm di ikrq' ivc idbqw (divineness) Swiml hy, ijs dw Bwv bixaw 'r`bi kmm'jw r`b di rzw ivc kiqw jwx vwlw kmm[ AMgryzI ivc 'ikrq' prqwie 'labour' Sbd vriqaw jwdw hy, pr 'suikrq' prqwie vrqy jwdy synkvy SbdW ivcon AsIN 'virtue' Sbd vrq skdy hw, ijs dw Bwv cmgw, TIk jw shi kmm hy qy ies ivc dyvi SkqI (divine-power) dw prvys 3. ei. AYs. rwibno ivc, (smpw.) pmjwbi-rusi Sbd kos, pmny 345-46. 4. auhi[ 5. pmjwbi kos, ij.1, pmnw 456. 6. <> icmnh ivc 'kwr' (> ) prmsqw dy isrsti krqw hox dw suck hy[ 7. pusti lei: prmjiq ismg, koskwri-klw Aqy pmjwbi koskwri, pmnw 28. 8. f w. Bol wnwq iqvwri, ihñdi pxwévwc I k os, p. 668 ; k wil k wprs wd (s Mpw.), bƒhq@ihndi k os, p.1513; k { x wizpwti, l DuihNdI S ds wgr, p. 1011 Awid [ 24 25

lwzmi hy[ 9 moniar ivliam di nzr ivc aukq prsmgwrq lei 'sukrmn' (performing good works) Sbd vdyry auicq hy[ 10 vrgikrn iksm di idrsti qon AsIN ik`iqaw jw hox vwli ikrq dw pwrwvwr nhin pw skdy, Bwv igxqi nhin kr skdy[ smuci mwnvi Gwlxw ƒ aun\ iqmn BwgW ivc vrgiikrq kiqw jw skdw hy: KyqIbwVI vpwr qy nokri gurmiq dy smdrb ivc, ijvyn ik smbmidq prkrx ivc vyikaw jwvygw, mwnisk sihj Gwlxw; ijs ivc nwm ismrn vi Swiml hy, aukq vrgikrn di ikrq-iksm qon bwhr hy[ prikrqi (nature) di idrsti smuci 'ikrq' dy srup/subwa ƒ muk do ihisaw ivc vmifaw jw skdw hy: cmgi, TIk jw sci ikrq mwvi, glq jw JUTI ikrq gurmiq di boli ivc pihli ƒ Drm di ikrq jw dsw nhumaw di ikrq Bwv 'suikrq' ikhw jwvygw qy dusri ƒ hrwm, byeimwni jw 'duikrq' ikhw jwvygw[ lov, siqqi, smwj, BUgol, ieiqhws Awid AnykW idrstikoxw qon 'ikrq' dw vrgikrn kiqw jw skdw hy, pr swfw srokwr ikrq di aukq prikrqi-vmf nwl hi hy[ gurbwxi smklp-smdrb gurbwxi ivc ikrq di vmf dw AwDwr isrp subwa (nature) pkon hy, dujy 9. The OXFOD Dictionary, vol, XIX, pp. 675-76; V.S. Apte, Sanskrit-English Dictionary, p.605; Vdydhar Vaman Bhide, A Concise Sanskrit English- Dictionary, p.1136 etc. 10. A Sanskrit-English Dictionary, p. 1220. SbdW ivc gurbwxi dw srokwr ausdi iksm, jwq jw pdr nw ho ky kmm krn vwly di niaq nwl hy[ ies prsmg ivc sci ikrq qy mwvi/juti ikrq prqwie byamq Sbd-pRsMg/smws prwpq humdy hn[ ienhw ƒ AsIN ies qrhw pys kr skdy hw: sci, Drm di ikrq (suikrq) (a) pirawie/smwnwqr swcau vkr, scu cugy, sci/swci kwr, scu vwpwru, sukrm, scu kmwey/ kmwvixaw/kmwei, kwr scu, sukrni, siq krxi, scu/scw saudw, sukwr, inrml riiq, inrml krxi, inrml krm, inrml jugqw, inrml riqw, suikrq Drm, AMimRq+Kwxw;pIxw; pihnx, mhw inrml riiq, krxi scu, krmu Blw, praupkwr, vkru scu, krxi swri, scu smjmu krxi, hku hlwl, scuriiq, suikrq krxi, dudu krm, ruki suki TMFw pwxi, gurmuik krm, Krw (krm), nikw (krm),inhkpt kmwei, nykikwr Awid[ (A)inktwrQ audmu, swci pumji, scu rwis, spl kwri, Gwl, scy rmig, scu gux, inhkrm, auc ibauhwr, gux vyhwjian, kusl Kym, scu smpy, srm GwlY, sq KitAY, siq pdwrq, swc Drm, pumn, gux, scu smwie, sucwcwri, purw krmwau, scw Bojn, scu sigwru, privrqi krm, inrml cwrw, ibkvi kwr, pumn; dwn; iesnwn, jqu; squ; smjmu, guxw ki rwis, swcw Dn, scu Kypu,pUr krim, Blw krm, purn krm, hmsw kw Kwxw Awid[ (e) ArQMS gux rmx, isdk krxi, hirrws, scu ilv, hir krm, scw mwrg, gur ki kwr, hir ky mwrig, hir ki kwrw, AiDAwqm krm, hir ki thl, scu inawau, kwr Dur ki, BwxY kwr, hukmi kwr, sweikwr, BY kwr, sudwn ikiraw, krmn ky krmw, Bgqw ki cwl (inrml/sci), kmcn Awid[ 26 27

JUTI, hrwm di ikrq (duikrq) (a) pirawie/smwnwqr BKu ABKu, duikrq, KotI rwis, ibku smcy/ibhwjih, ivkrm, kuvw/kurw, nic krm, duhkrm, Awin kmm/ibauhwr, JUTw Dn, qwiq prwei, prpmc, nic ibauhwr, ibikaw jmjwl, kuv TgI, AMDI kmm, kuvw vwpwr, mwieaw ikriq, JUT DMD, pwp, DMD ipty, kpt, ml krm, gujw kmwxw, dok(kmwqy), vlvmc, Kotu, kuvu kpt, kuvi rwis/kuvw vwpwr, duhikrq, mwieaw, mwieaw ibauhwr, auxy kwmw, Kotw vwpwr, bmdn kmwvhy, eyhv qyhv, prpmc, piqq krm, Awn krxi, kuvw AMfbr, AnrQ, ClM icdry, inhpl krm, burw kwm, lux hrwm, vydinw kw Kwxu, ibikaw Plu, pwp drb, kwc ibhwjn, blbmcw, ibky TgaurI, nwnw krm, kuv bol ibku KwieAw, JUT kwmvy, AMD krm, vfi, AaurI krm, horo Kwxw, PkV DMD, PIky lob, Anrs swd, Cl, Awl jmjwl, tyfi cwl, BUMfI cwl, fgri cwl, ibrqw ibauhwr, AMD ibauhwr, AMDulI kwr, Awn ibauhwr, kwc ibauhwr, DRoh, Bs mswvxi, ibikaw vwpwr, imq ibauhwr, prwei copvi, kuvw saudw, mmdy Aml, AxcwrI kw Dwm, pwpi krm, vl Cl, Kqy, kupkvy Awid[ (A) inktwrq DMDw, jmjwl/jmjwr, Avgux, mnmuik krm, duji kwry, Cwr, hor vxju, bwvy mwrg, Avir jmjwl, hor bwid, ibpriiq, DMDVy kulwh, kumiq, kumwrig, prwikrqh, durqu, bmdn kmwxy, AprwD kmwxy, smswri krm;smswr ki kwr, srmu, lwlc krm, mwieaw bmd, kwlw(krm), rog kurw, GuMmxvwVI/ GUmn GyrY, duniaw ky DMDy, bd Aml, mlaun, psuaw krm, hocau kwj, kusudu Awid[ (e) ArQMS ibsqwr, Pulw ki bwgwiq, hau/haumy krm/kwr, dujy Bwie, jm kw pmiq, AhuMbuiD krm, ivfwxi cwkri, mwieaw mdu, duku kmwie, iklivkhu, hau ivic KitAw, mdm krm, haumy Kyl, CpiV, ickiv Aid[ auprokq vyrvy qon ielwvw gurbwxi ivc hor vi AnykW icmnh, prqik, smkyq Aqy smdrb prwpq humdy hn, ijmnhw dw smbmd ikrq dy prsmg nwl juvdw hy[ienhw sb dw ivslysx Agly pminaw 'qy kiqw jw irhw hy[ kwrj-kyqr gurbwxi &lspy dy smucy smdrb ivc ikrq jw ik`qy dw muk smbmd vsqu jw iksm nw ho ky, ikrqi jw krn vwly di ikraw-idrsti nwl hy; krn di Bwvnw nwl hy[ik`qy di cox, iksm jw pdr dujyly drjy di cyqnw hy[ dujy SbdW ivc gurbwxi ivc iksy cmgy/mmdy kmmw di suci prwpq nhin humdi, blik iksy vi 'kmm' ipcy kwrjsil idrsti di cmigawei-mmidawei nwl smbmidq itpxi prwpq humdi hy[ niaq, FMg jw idrsti iemwndwrwnw, sci jw DrmI hoxi cwhidi hy, ik`qw/kmm/ ikrq koei vi hovy[ gurbwxi ivc lok-jivn dy ik`iqaw dw ivsqwr sihq hoieaw vrxn aukq miq di pusti krdw hy[ ieqy ieh ivcwr idawn ivc rkxw zruri hy ik smwj dy smkwli (bwxikwr smkwli) prbmd ƒ, ijs ivcon hqly ivsy dw smbmd lok-jivn di ikrq-inrbwh nwl hy, iek smwj-swsqr jw ieiqhwswrq ivc icqrnw gurbwxi di mul privrqi jw audys nhin[ ieh icqrn mnuki jivn di sucji GwVq GVn ihq prqik; icmn vjon qy jnmwns dy pdr qk AiDAwqmk rmzw ƒ smjwaux lei lok-smsikrqi dy ies Aihm pk ƒ AwDwr bxw ky, smcwr-jugiq dy rup ivc vrqxw hy[pr ieh vi smjxw zruri hy ik ik`iqaw jw ikrq dy gurbwxi smdrbw ƒ kyvl rupk-rcnw jw smcwr-jugqw qk siimq nhin mmnxw cwhidw[ ienhw dy aupmwn kriqaw (bwxikwrw) diaw rijw, sdrw jw audysw qon vk nhin[ hryk ibmb (symbol) di rcnw jw vrqon ipcy rcyqw qy ausdy smucy BweIcwry/ kom diaw rijw, AkWiKAwvW jw supinaw dw hq humdw hy[ gurbwxi ivc sb qon vdyry izkr, prqik, icmn, ibmb jw ibrqwq ikrswxi jivn nwl smbmidq imldy hn[ ies prsmg ivc: mosmw dy AwDwr qy PslW hox, ijvyn hwvi-sauxi diaw PslW, ikswnw kolon hwlw augrwhux vwly munisp (mwl APsr), ienhw dw swq dyx vwly ptvwri, KyqW lei pwxi dy sroq-vrkw;kuh;qlwb Awid[ vrkw nwl AMn; kmwd; kpwh; cwrw hoxw, KyqW di rwki lei frnw (vwv) lwauxw Awid qon ibn@w KyqIbwVI di smuci prikraw dy lgpg swry rupk ijvyn pwxi lwauxw; suhwgw mwrnw; (AMn ; kmwd) pivnw; vfxw, Foxw, hl, vqr, bohl prwpq ho jwdy hn[ guru swihb ny Aijhy prqik vrq ky audys vjon SuB AmlW di KyqI krn dw aupdys idqw hy Aqy nwl hi ikrq prqi iemwndwrwnw phumc hox di pryrnw: 28 29

hoie ikrswxu eimwnu jmmwie ly ibsqu dojku muvy eyv jwxi ] 11 ikrswn AwpxI ikrswxi 'jiau' (mn) lw ky krygw qw hi r`j ky Kw skdw hy qy Aijhy audm nwl AOlwd vi BuKI nhin rhygi: ikrswxi ikrswxu kry locy jiau lwie ] hlu joqy audmu kry myrw puqu DI Kwie ] 12 dujy pwsy TgI-corI jw Dky SwhI nwl ikrswnw 'qy zulm krn vwly zminw dy mwilk 'BUmIey' byeimwn hox kwrn lvdy ibvdy, duk pwaundy hn: jy kir KyqY Kwie vwiv ko lhy n swrw ] 13 ikrq dy kwrj Kyqr ivc vxj-vwpwr dy ik`qy dw izkr kei prsmgw ivc hoieaw hy, pr syd qy aupdys 'swc vkr' di idqi hy[ iksmw pkon hiiraw; GoiVAW; jvwhrw Awid dy vwpwr/ikìqaw di sucnw auplbd ho jwdi hy[ 14 hor Coyty-moty ik`iqaw ivc hwr-ismgwr;khwr;qyli; jolwhy; pwidaw Awid dy kmm; PyrI pwaux vwly; bwjigr; ht; spyiraw di aupjivkw Awid ƒ Swiml kiqw jw skdw hy[ 15 BweI gurdws ji ny ik`iqaw di lmmi suci idqi hy: ijs ivc gwdi; luxwri; pwhru; drbwri Awid Swiml hn[ 16 srkwri kmmw-kwrw qy AhuidAW ijvyn vzir; divwn; mumisp; koqvwl; drbwn; Awbdwr bwry ivsiqrq smkyq prwpq hmudy hn[ 17 GrylU dsqkwriaw, ijhw ik K`fI dw kmm, kpvw rmgxw; buxnw, cmvw, isawhi 18 Awid qon ielwvw AnykW Aijhy ik`iqaw dw vrxn vi bwxi ivcon prwpq ho jwdw hy, ijhvy pysy bx ky bdnwm sn, ijvyn cori, T`gI, rwhzni, mmgxw, juaw, vysvwigri Awid[ 19 guru swihb ienhw ƒ 'ik`iqaw' dy rup ivc prvwn nhin krdy, blik Aijhy pysy smwj; ivakqi ƒ klmikq krdy hn, 11. guru grmq swihb, 24. 12. auhi, 166. 13. BweI gurdws, vwr/pauvi 35/22. 14. qwji rq qukwr hwqi pwkry ] auhi, 141. saudwgr saudwgri GoVy vxj krin Aiq Bwry ] BweI gurdws 15/8. 15. guru grmq swihb, pmny????????????????????? Awid;?? BweI gurdws 5/5; 8/22, 14/12/ 33/41 Awid[ 16. vyko: vwr/pauvi 8/12; 8/15 17. guru grmq swihb, pmny 159,306,394,413,792,936,1002,1161,1212 18. ijvyn: bwrhw kmcnu sudu krwieaw ] ndir srwp vmni scvwieaw] auhi, 1074. ies krky rdx dy hkdwr hn[ iesy prsmg ivc hi 'cwkri' ƒ gurbwxi ivc jdon 'gulwmi' dy ArQW ivc vriqaw igaw hy qw prvwn nhin kiqw hy, pr syvw Bwv vwli 'nokri' ƒ zrur prvwinaw igaw hy: srup cwkri ivfwxi KrI dukwei Awpu vyic Drmu gvwey ] 20 suikrq dy srup bwry iek dwrsink bihs jnm lyndi hy[ ies bihs dw kyndri qq SuB; ASuB dw inrxw hy[ dujy SbdW ivc ieh ikvyn inrxw kiqw jwvy ik Awh kmm cmgw hy qy Awh kmm mwvw hy? ies bihs jw msly ƒ drsn-swsqr (philosophy) di iek SwK vjon prvwixq niqi-swsqr (ethics) ADIn AiDAYn-vsqU bxwieaw jwdw hy[ ies SwSqr dy AiDAYn- Gyry ivc nyki, bdi, SuB; ASuB, auicq jw Axuicq Awid msilaw ƒ ivcwrdin kiqw jwdw hy[ pmjwbi ivc AsIN ies prqwie 'sdwcwr' Sbd vrqdy hw[ niqi SwSqr jw sdwcwr mnuki ivhwr dy cmgy-mwvy ivhwrw dw mulwkx krky mnuki Awcwr 'qy bl idmdw hy[ieh sucji jivn-jwc nwl smbmidq cirqr-inrmwx dy inxmw, isdwqw dy ivhwrw nwl qluak rkdw hy, ies lei iesƒ 'ivhwr dw ivigawn' (normative science of conduct) ikhw jwdw hy[ 21 ieh idawn rhy ik niqi-swsqr ivhwr di qq-mulk ivawikaw nhin, kimq-mulk ivawikaw hy[ kimq jw mul (value) qon Bwv kmm jw vsqu di swriqkqw qon hy[ 'swrqkqw' ivakqi dy Awcwr 'qy inrbr krdi hy qy Awcwr ausdi soc-skqi qy aupjivkw auqy, ies qrhw kmm, ausdi kimq qy (ivakqi di) 'aupjivkw' Awps ivc AMqr-sMbMiDq smklp hn[ iesy prsmg ivc sdwcwrk smklpw dy AwpsI smbmd qy aunhw dw mulwkx/ivslysx niqi-swsqr dw ivsw hy[ 22 suikrq, niqi-swsqr di idrsti qon iek srv-ivawpk kimq hy qy is`k drsn ivc iesdw somw qy swriqkqw AiDAwqmkqw nwl jov ky iesƒ swdnw mwrg vjon prvwn kiqw igaw hy[ ies qrhw suikrq dy srup-ivslysx ivc iqmn pk Swiml humdy hn: 20. auhi,???? 21. William Lille, An Introduction to Ethics. p.1. hor : 718,797,962,1020 Awid [ 22. Encyclopaedia Britanica, vol. 4, p.578. 19. mmgx smbmdi: lok idkwru khy mmgq jn mwgq mwnu n pwieaw]????????? 30 31

(a) somw (a) somw (A) nyiqk kimq/jivn-jwc (e) swdnw mwrg smswr ivc hryk jiv ƒ ijaundy rihx lei imhnq-muskq krni pyndi hy[ ies imhnq-muskq dy AwDwr 'qy hi mnuk dw idrstikox bxdw hy[ smswr prisd ieiqhwskwr twienbi ilkdw hy ik smswr ivc ijmny ik`qy hn, auny hi zwviey (idrstikox) hn[ 23 ies qrhw iksy ik`qy prqi ijho-ijhi phumc hy, auho ijhw subwa ivkisq humdw hy; pr ieh inrw ik`qy 'qy inrbr nhin krdw, mnuk dy buinawdi subwa dw smskwri ih`sw vi humdw hy, ijsƒ gurbwxi muhwvry ivc 'DuroN ilikaw' ikhw jwdw hy[ gurbwxi iesƒ AiDAwqmk prbmd ivc pys krky ikrq di buinawd idbqw nwl smbmidq krdi hy[ pro. purn ismg dy SbdW ivc ikrqi dw subw humdw hy ik auh inrmwx ho ky lgw rihmdw hy auhdy kmm ivc brkq pwaux vwlw koei hor humdw hy[ suci ikrq krn vwly dw ieh sihj-subw AnuBv hy ik myrw kmm qw 'krnw' bxdw hy, Pl dyx vwlw koei hor hy[ 24 so ikrq dy soimaw ivc do muk somy Swiml hn: idbqw (divineness) mnuki Awpw (self) idbqw: guru nwnk ji Anuswr prmwqmw ny swry jhwn ƒ pydw krky hr iek ƒ kmm-kwj qy lwieaw hoieaw hy: qudu smswru aupwieaw] isry isir DMDy lwieaw ] 25 prmwqmw ny byamq krm-bumiaw swj ky 26, duniaw ƒ DMdy lwieaw Aqy ikrq dy duhw isiraw 27 ; Bwv cmgy jw mmdy kmmw dw krqw/isrjnhwr Awp bixaw: 23. A Study of History, vol.10, pp.1-2. 24. Ku`ly lyk, pmnw 112. 25. guru grmq swihb, 71. 26. kyqiaw krm BUmI myr kyqy ] auhi, 7. 27. duhw isiraw kw Ksmu Awpu Avru n dujw Qwau ] auhi, 71. Awip aupwey DMDY lwey] lk caurwsi irjku Awip ApVwey ] 28 ijvyn-ijvyn ausdw Bwxw hy, iqvyn-iqvyn sb jia-jmq DMdy lw ky 29 smswr ivc 'ilv-dwqu' (cmgy-mmdy) dy do rwh Awp clw idqy hn qy jiv iesy 'hukm' ivc kwr kmwei jw rhy hn: ilv Dwqu duie rwh hy hukmi kwr kmwie ] 30 Koty-Kry Awp isrj ky, aunhw di ikrq Anuswr 'inawau' krn vwlw vi prmwqmw Awp hy qy jiv ƒ DMdy lwaux vwlw vi Awp hy, ies qrhw ijvyn ausny jiv ƒ lwieaw hy, iqvyn hi auh lgw hoieaw hy: Koty Kry qudu Awip aupwey ] Kry prik KjwnY pwieih Koty Brim BulwvixAw ] 31 ijqu ko lwieaw iqq hi lwgw ] 32 so mnuk AwauNdw jwdw rihmdw hy qy 'DuroN' ilky (hukm) Anuswr kmm krdw rihmdw hy: hukmy krm kmwvxy pieay ikriq iprwau ] 33 kumt cwir dhidis BRmy krm ikriq ki ryk ] 34 so 'ikrq' dw mul somw prmwqmw hy[ smswr ivc pydw kiqy hr prkwr dy 'dohy isry' iek prmwqmw ny hi pydw kiqy hn[ ies prmwqmw duawrw krwey jw rhy kwrj dw Pl vi auh Awp hi idmdw hy[ 35 ies qrhw kmm qy ausdi prwpqi; aus qon bixaw subwa.. ies dw somw idbqw hy[ 28. auhi, 112. 29. ijqu ijqu Bwxw iqqu iqqu lwey ] auhi, 103. 30. auhi, 87. 31. auhi, 119. 32. auhi, 239. 33. auhi, 66. 34. auhi, 253. 35. ikrq kmwvn sub AsuB kiny iqin prib Awip ] psu Awpn hau hau kry nwnk ibnu hir khw kmwiq ] auhi, 251. 32 33

mnuki Awpw: ikrq dw dusrw mul somw mnuk dw Awpxw subwa hy[ Awpxw Awpw (self) hy[ mnuk cmgy-mmdy kmm krn dw Awp izmmyvwr hy qy ienhw krmw (kmmw) dy AwDwr 'qy hi auh Pl (duk-suk) Bogdw hy[ gurbwxi ivc 'ikrq' Aqy 'purb kmwey' Sbd/ivcwr vrq ky ies qq di guhj ivawikaw ivc synkvy prmwx prwpq ho jwdy hn, ijvyn : ikrq ki bwdi sb ipry dykhu bicwri ] 36 ikrq krm n imty nwnk ] 37 ijau ncwey iqau iqau ncin isir isir ikrqu ivhwxiaw ] 38 purib ilikaw kmwvxw koie n mytxhwru ] 39 purib ilikaw ikau mytiay ilikaw lyku rjwie ] 40 mnuk ijho ijhw kmwaundw hy; bijdw hy, auho ijhw hi KWdw hy[ 41 pihlw vriqaw Sbd 'ikrq' vi ieho ArQ dsdw hy[ so mnuk: jo bijy KwvY soie ] 42 ies qrhw, mnuk dy krm (kmm) ADwirq hi ausdw subwa bxdw hy[ 43 cmgy kmm krygw qw cmgw subwa bxygw, mwvy krygw qw mwvw; ibku bij ky AMimRq di prwpqi di Aws krnw, ieh 'inawau' jwiez nhin[ 44 jy kuvu kmwvygw qw ausny 'kuvw' hi prwpq krnw hy[ 45 iesdy ault ijhvy scu vxmjdy hn, auh scu ƒ prwpq kr lyndy hn[ 46 36. auhi, 334. 37. auhi, 705. 38. auhi, 1020. not: gurbwxi ivc ieh 39. auhi, 27. Sbd aukq ArQW ivc lgpg 90 vwr (ikrq/ikrqu/ikriq) vriqaw igaw hy[ 40. auhi, 49. not: gurbwxi ivc ieh Sbd aukq 41. jysw bijy so luxy jo Kty so Kwey] ArQW ivc lgpg 50 vwr (purb/purbu/ auhi, 730. purib) vriqaw igaw hy[ 42. auhi, 40. 43. jysw syvy qyso hoie ] auhi, 223. 44. bijy ibku mmgy AMimRq vykhu eyhu inawau ] auhi, 474. PrIdw lovy dwk ibjauriaw ikrir bijy jtu ] hmfy aun kqwiedw pydw lovy ptu ] auhi, 1379. 45. kuiv kmwxy kuvo hovy ] auhi, 414. 46. ijni scu vxmijaw sy scy prb nwil ] auhi, 1015. ies qrhw síy-kwr hi kwj svwrdi hy: Awpx hqi Awpxw Awpy hi kwju svwriay ] 47 so ikrq dw dusrw somw mnuk hy qy ieh ijs qrhw dw kmwaundw hy, iqvyn dw ho jwdw hy[ qisrw somw smwijk vwqwvrx vi prbwivq krdw hy, iesy krky gurmiq ny siqsmgq krn di qwgid kiqi hy qw ik mnuk ivc cmgy kmmm krn diaw AwdqW pyx : sqi phri squ Blw bhiay pivaw pwis ] EQY pwpu pumnu bicwriay kuvy GtY rwis ] EQY Koty stiaih Kry kicih swbwis ] 48 (A) nyiqk kimq/jivn-jwc sci ikrq kmwei jw Drm di ikrq krnw iek nyiqk kimq hy qy pihlw kiqy smkyq muqwibk ieh srv-ivawpk kimq hy[ smyn, sqwn jw siqqi dy inxm qqw prbwv, ikrq di iksm auqy pyndy hn, idrsti jw Bwvnw qy nhin[ ikrq di srv-ivawpkqw dw AwDwr ies qq ivc vi hy ik sibawcwrk FWcy ivc kmm nw krn vwlw jw qw rogi hy, jw pwgl qy jw ipr kukrmi Aqy vwsqv ivc humdw vi ievyn hi hy[ ieqy (sibawcwrk FWcy ivc) hryk mnuk lei kmm krnw zruri humdw hy[ guru swihb Anuswr, ikrq ivhuxy 'nmgy BuKy', mwnisk rogi humdy hn, kmm-rihq auh 'giq Avgiq' di swr nhin jwxdy[ 49 mnuk dw ivakqiqí ikaunik aus duawrw kiqy kmmw rwhin ausrdw hy, 50 ies lei mnuk dy mnukipx dw Anumwn ausdi ikrq qon lgwieaw jwdw hy[ is`k Drm ny aukq prsmg ivc ies ƒ (ikrq krn ƒ) sucji jivn-jwc dy qor 'qy ApxwieAw[ ies pkon ieh Drm horw DrmW dy mukwbly invyklw mhqv grihx kr igaw hy[ guru nwnk ji ny smkwli Dwrimk AwgUAW 47. auhi, 474. 48. auhi, 146. 49. ieik nwgy BUKy Bvih Bvwey ] ieik htu kir mrih n kimiq pwey ] giq Aivgq ki swr n jwxy bujy sbdu kmwei hy ] auhi, 1025. 50. jyhw Gwly Gwlxw qyvyho nwau pcwriay ] auhi, 469. jyhy krm kmwie qyhw hoiesi ] auhi, 730. 34 35

diaw mmg Kwx vwliaw prmprk lihw ƒ qovidaw ikrq dy mhqv ƒ Apxwaux vwlw nvw jivn-isdwq pys kiqw[ 51 fw. nwrmg ieiqhwsk prsmg ivc aukq miq di qulnwqmk idrsti qon ivawikaw kridaw ilkdw hy bud, jyn Aqy CykVly ihmdu Drm ny sdw smswr iqawg ƒ sb qon vfw gux smijaw qy smswrk s`qw qy KuShwlI ƒ igrxw diaw nzrw nwl vyikaw[ iesƒ kuj lwzmi gunwh dy qor qy ApxwieAw igaw[ guru nwnk dyv ji ny ieh sb kuj bdl idqw[aunhw ny smswrk kwr-ivhwrw 'qy AwpxI prvwngi di {bwxi qy AmlW rwhin} mohr lw idqi [ 52 iehi gurmiq dy nyiqk jivn-ibauhwr dw AwDwr si qy ieh nyiqkqw puri qrhw mwnv ihqkwri ho ky 'srbq dy Bly' qk gei, ijsƒ spst krdy hoey fw. jgbir ismg ilkdy hn, is`k nyiqkqw purn rup ivc mwnv ihqkwri ho inbvdi hy[ ieh nyiqkqw krmhix pdr auqy, mwnv-cirqr Aqy Awcwr ivc, sdbwvnw vwly nyiqk gux Dwrn krn di pryrxw jgwaundi hy[iehi kwrn hy ik is`k Ardws dy AMiqm Sbd 'srbq dy Bly' di kwmnw krn vwly hn [ 53 ieh ikrqmei jivn-jwc drvysi jivn hy, ijs ivc smswr 'c ivcridaw Dwrimkqw kmwauxi hy[ BweI vir ismg iesƒ 'grihsq sminaws' kihmdy hn[ 54 gurmiq duawrw idrvwei aukq nyiqk jivn-jwc ivc smqoki jivn-ibauhwr di aucqw drswa ky PzUl dy DMidAW, iqrsnwvw, Btkxw, hvs qy kwhl ƒ nkwiraw hy[ DMidAW rwhin kiqi kmwei nwl BwvyN 'nvw KMfW' (swry jgq) ivc mihmw PYl jwvy, pr auh iksy 'kmm' nhin[ iesdy ault kyvl smqoki; sbr vwlw jivn-ibauhwr hi r`j dw jivn hy[ mnuk di iqrsnw; BuK smqok nwl hi bujdi hy[ sihj smqok dw ismgwr krky; Bwv gux Dwrn krky hi jivn dw Asl AnMd prwpq humdw hy: 51. He (Guru Nanak Ji) reproached his Hindu compatriots, who lived upon alms wrung from the people, and he taught the dignity of Labour. James Hastings (ed.), Encyclopaedia of Religion and Ethics, vol.xi, p.507. 52. gokl cmd nwrmg, isk miq dw pirvrqn (pmjwbi Anu.), pmnw 93. 53. 'gurmiq di nyiqkqw', isk PlsPy di rup-rykw, (smpw.) pro. priqm ismg, pmny 193-94. 54. sri guru nwnk dyv ny igrhsqi rihxw..igrhsq ivc rihxw,pr lmpt nw hoxw, mn di lgn hr GVI 'byamq' vl rkxi guru nwnk ny igrhsq dy sminaws dw AmlI qrikw ieh disaw [ 'sb qon v`fw siqguru nwnk', BweI vir ismg rcnwvli, ijld coqi, pmny 911-12. jwie puchu sohwgxi qusi rwivaw ikni guxi ] shij smqok sigwriaw imtw bolxi ] 55 jivn dw Asl r`j; Asl suk guru dy d`sy mwrg (gurmiq cwnx) rwhin jivn-ivhwr ivc scu dw vkru, eimwndwri dw vpwr jw ikrq kmwei krn nwl prwpq humdw hy[ ijmnhw di pumji sci nhin, byeimwni di hy; hrwm di hy, auh suk prwpq nhin kr skdy[ Koty vxj kmwaux vwilaw dw mnqn Kotw ho jwdw hy: ijnw rwis n scu hy ikau iqnw suku hoie ] Koty vxij vxmijaw mnu qnu Kotw hoie ] 56 TgIAW-TorIAW di mnmuki kwr kdy vi rws nhin AwauNdI, ieh ies qrhw hy ijvyn CutV (jiv) iesqri imiqaw ismgwr kry[ 57 ies ivcwr jw aupdys ƒ ibnhw smijaw kiqy jwx vwly kmm, mnuki jivn-rupi imly vfy pdwrqw ƒ AzweIN gvw idmdy hn[ 58 byeimwniaw, TgIAW dy pwp kmwaux vwly pwpw ivc hi gl sv jwdy hn[ 59 ieh 'ibk ki kwr' dw nqijw ibk prwpqi dy Pl ivc hi inkldw hy[ 60 smswr di mwieaw 'kti krn krn lei mnuk qrhw-qrhw dy pwpv vyldy hn[ Anyk qrhw dy vl-cl rupi bhu-ibid krmw (kmmw) nwl duxi myliek pwpw di qy iek haumy di 61 - lgw lyndy hn, 62 pr guru swihb kihmdy 'kuiv kpit' nwl kdy kuj prwpq nhin humdw, ijho ijhw biijaw jwvygw qyho ijhw hi prwpq hovygw[ 63 rozwnw jivn diaw Awm lovw qon ibnhw jdon kwrw, kotiaw, zminw qy hor byamq Dn jovnw jw juvnw SurU ho jwvy qw ies Awl-jMjwl ivc hi jivn Kip jwdw hy, ienhw ivcon iek vi kmm Awaux vwli vsqu nhin : 55. sri guru grmq swihb, 17. 56. auhi, 22-3 57. mnmuk krm kmwvxy ijau dohwgix qin sigwru ] auhi, 31. 58. ibnu bujy krm kmwvxy jnmu pdwrqu Koie ] auhi, 33. 59. pwpo pwpu kwmvdyy pwpy pcih pcwie ] auhi, 36. 60. ibku ki kwr kmwvxi ibku hi mwih smwih ] auhi. 39. 61. pumji pwp lob ki kiqu] auhi, 153. 62. bhu ibid krm kmwvdy duxi mlu lwgi Awie ] auhi, 39. 63. kuiv kpit ikny n pwiee jo bijy KwvY soie ] auhi, 40. 36 37

dr Gr mhlw sohxy pky kot hjwr ] hsqi GoVy pwkry lskr lk Apwr ] iks hi nwil n cilaw Kip Kip muey Aswr] 64 kbizaw dy haumy rup aukq mnhit krm ijqy ieh KuAwr krdy hn 65 auqy jykr ieh iemwn; imhnq-kmwei di gurmuik kwr 66 nwl kmwey gey hox, qw ieh prvwinq hn : iqn ky Gr mmdr mhl sib pivqu hih ijni gurmuik syvk isk AiBAwgq jwie vrswqy ] iqn ky qury jin KurgIr sib pivqu hih ijni gurmuik isk swd smq civ jwqy ] 67 mn dy ipcy clx vwly mnht krm qw kri jwdy hn, pr qq nhin jwxdy 68 ik AwKr jo auh kr rhy hn, iks lei, ikaun kr rhy hn? aunhw dy swry kmmw dw audys rwj imlk iskdwriaw dy JUTy rmgw di rmgq 69 prwpq krnw humdw hy qy Aijhy haumy dy mnmuki krm duk di prwpqi dw hi swdn bxdy hn[ 70 mn qy krm ivc Kot rkx vwly, BwvyN ikmnw vi Brm-BulyKw isrjx jw ieh smjx ik aunhw di kmwei vfi hy, pr auh kuv hi kmw rhy humdy hn 71 qy hrwm di ibstw 'kti krn vwly gmdgi dy kiivaw qon vdyri AihmIAq nhin rkdy[ 72 pr smswr di riiq aulti hy, ieqy kuv (JUT) bolx vwly qy 64. auhi, 63. 65. mnhit krm kmwvdy inq inq hoih KuAwru ] auhi, 66. 66. gurmuik kwr kmwvxi scu Git prgt hoie ] auhi, 27. 67. auhi, 648. 68. mnmuik krm krih nhi bujih ibrqw jnmu gvwey ] auhi, 67. 69. rwj imlk iskdwriaw rs Bogx ibsqwr ] bwg suhwvy sohxy cly hukmu APwr ] rmg qmwsy bhu ibdi ] auhi, 70. 70. mnmuik krm krih nhi bujih ibrqw jnmu gvwey ] auhi,70. mnmuk krm kry AhMkwrI sbu duko duku kmwey ] auhi, 87. mnmuk krm kry AhMkwrI ] auhi, 130. 71. mnmuk KotI rwis Kotw pwswrw ] kuvu kmwvin duku lwgy Bwrw ] auhi, 116. 72. ibstw ky kivy ibstw kmwvih ipir ibstw mwih pcvwixaw ] auhi. hrwm dw Kwx vwly, aultw duijaw ƒ aupdys krdy hn, Aijhy 'AwgU' Awp qw horw ƒ TgwauNdy hi hn, Kud vi Tgy jwdy hn: kuvu boil murdwru Kwie ] AvrI no smjwvix jwie ] mutw Awip muhwey swqy ] nwnk AYsw AwgU jwpy ] 73 ies smswr dy ivhwr ivc jy kpvy ƒ lhu lg jwvy qw ausƒ mylw smijaw jwdw hy, pr ijhvy TgIAW-TorIAW krky, gribw dw rqu pindy hn, auh Blw pliq hoxo ikvyn rih skdy hn? Asl ivc myly jw pliq auho lok hn jo dusiraw di kmwei hvpdy hn[ 74 prwieaw hk Kwxw ies qrhw hy ijvyn ihmduaw dy Dwrimk kwiedy ausƒ gau Kwx qon rokdy hn, pr auh gau KWdy qy muslmwnw dy kwiedy-kwƒn ausƒ sur hrwm krdy hn, pr auh sur KWdy hn: 75 hku prwieaw nwnkw ausu suar ausu gwie ] 76 kei qrhw dy AnrQ krky 'kti kiqi mwieaw AwKr ausdy (mnuk dy) hq ivc nhin rihmdi, prmwqmw aus qon Koh ky iksy hor ƒ dy idmdw hy, Bwv iek swri aumr vl-cl krky mwieaw 'k`ti krdy rihmdy hn, vrqdw koei hor hy[ ipr ki Pwiedw hoieaw dyhi qy mn ƒ duk dyx dw, jdon ik 'kwci ggriaw'(dyhi) qw icxw-plw di hi Kyf hy? 77 BwvyN puty-isdy qriikaw dy lkw krm kmwey jwx, iqrsnw ƒ 'bmd' (rok) nhin pyndi[ 78 Asl ivc rwj mwl sb 'jmjwl' hn, ieh iksy kmm ivc nhin igxy jwdy[ 79 smswr ivc mnuk QoVy smyn lei AwieAw hy, pr pkw fyrw smj ky ieqy kbzy SurU kr idmdw hy qy kbizaw lei iemwn di ikrq qw swq nhin idmdi, 73. auhi, 140. 74. jy rqu lgy kpvy jwmw hoie pliqu ] jo rqu pivih mwxsw iqn ikau inrmlu ciqu ] auhi, 140. 75. aukq aupdys is`k lei vi hy[ 76. guru grmq swihb, 141. 77. kwc ggriaw AMB mjriaw ] auhi. 392. 78. jy lk krm kmweiaih ikcu pvy n bmdw ] auhi, 396. hor vyko: auhi, 362, 601, 1174, 1347. 79. rwju mwlu jmjwlu kwij n ikqy gnuo ] auhi, 398. 38 39

ipr kuv kmwaux lg jwdw hy[ 80 prmwqmw di idrsti ivc Aijhy KoitAW ƒ koei QW prwpq nhin[ 81 smswr ivc rihmidaw ausny duku KwDw; 'ktw kiqw, BoigAw qy duk-rupi hi qrki kiqi[ 82 ies qrhw kuvi rwis dy kuvy vwpwr nwl, 83 kuv kmwaundw mnuk kuv-rup hi bx igaw[ 84 JUTI ikrq kmwei dy AMDy DMidAW ivc mwieaw dy Anyk 'pwp' kridaw 85 mnuk qnu mnu krky AMDw ho jwdw hy[ 86 iek rwq dw prhuxw ieqy lmmi Aws bmndw hy qy 'qrvr di CW' smwn Dn, mihl auswrdw hy[ 87 ienhw DMidAW ivc hi ausdi kaufi-kaufi krky AnykW jugqw (vl-cl) nwl Dn jovidaw jivn rup rwq guzr gei[ 88 ies 'dujy Bwie' ivc rqw AigAwnI jgq idn rwq kmwei jwdw hy [ 89 AigAwn dy AMD ivc jgq ƒ ieh smj nhin pyndi ik 'cori dy mwl' dw mul do gmifaw (quc) ijmnw humdw hy 90 qy 'Kotw' kdy 'kmm' nhin AwauNdw[ 91 pr mwieawdwri swkq AMD kup ivc AYny igry hoey hn ik zor lw-lw ky hrwm di ibku smcdy rihmdy hn 92 qy ienhw DMidAW ivc hi Awrjw ivhw idmdy hn[ 93 muv mnuk JUTy DMdy ivc rv ky 94 mn rupi BWfw Aiq mlin kr lyndw hy, ijhvw nwtk-cytk dy 'kukwjw' 95 nwl DoieAW SuD nhin humdw[ 96 80. kuv kmwvih AwdmI bwdih Gr bwrw DMDw ipithu BweIho qumu kuvu kmwvhu ] auhi, 418. 81. Koty Tvr n pwieni rly jutwny] auhi, 421. 82. duku Kwvih duku smcih Bogih duk ki ibrid vdwei ] auhi, 442. 83. kuvi rwis kuvw vwpwru ] kuvu boil krih Awhwru ] auhi, 471. 84. kuiv kmwxy kuvo hovy ] auhi, 474. 85. krqy pwp Anyk mwieaw rmg ritaw ] auhi, 705. 86. AMDI kmmi AMDu mnu min AMDY qnu AMDu ] auhi, 1287. AMDw soie ij AMDu kmwvy iqsu irdy is locn nwhi ] auhi, 1289. 87. eyk ryx ky pwhun qum Awey bhu jug Aws bdwey ] igrh mmdr smpy jo disy ijau qrvr ki Cwey ] auhi, 212. 88. DMDw krq ibhwni AauDih ]kaufi kaufi jorq kpty Aink jugiq...] auhi, 501. 89. jgqu AigAwnI AMDu hy dujy Bwie krm kmwie ] auhi, 593. 90. coru suawilau coru isawxw ] Koty kw muulu eyku dugwxw ]auhi, 662. 91. Kotw kwim n AwvY vyku ] auhi. 92. swkq bmd Bey hy mwieaw ibku smcih lwie jkivw ] auhi, 698. 93. Awrjw gei ivhwie DMDY DwieAw ] auhi, 707. 94. JUTY DMDY ricau muvw ] auhi, 744. swdwrn mnuk kyvl lok idkwvy lei hi AMD kmwaundy rihmdy hn[ 97 auh prdrb lei dyhi ƒ qrhw-qrhw dy kst idmdy hn, pr prwieaw mwl nw aunhw dy kmm AwauNdw hy qy nw hi aunhw lokw dy,ijmnhw ƒ idkwaux Kwqr auh 'tyfi cwl' 98 cldy hn[ 99 kaufi-kaufi Kwqr Kwk Cwxdw Aink prkwr dy 'Doh' Cl krdw, 100 ieh mnuk nwnw prkwri 101 jmjwlw dy vyivaw ivc Ps ky pwpw ivc gl jwdw hy[ 102 lokw ivc vfw hox lei haumy vdwaundw hy qy iesy haumy ivc 'Dnu kwcw ibku Cwr' 103 'ktw krky Kp jwdw hy[ 104 ies qrhw kuv bolidaw qy ibk KWidAW idn DMidAW qy rwq nind ivc guzr jwdi hy[ 105 vlvmc 106 krky vdwey DMdy mn ƒ ivkwrw di guvi zmgwl (mnur) lw idmdy hn qy ies qrhw jutw hoieaw mn jut (hrwm di kmwei) hi kmwaundw rihmdw hy[ 107 prwieaw mwl ihrxw (curwauxw) bhuqy ivgnw dw kwrn hy, ieh psuaw vrgw kmm hy, ijs ivc Awpxy (iemwn) prwey (hrwm) di soji nhin[ 108 mmdy AmlW nwl KVyH kiqy 'koty mmfp mwviaw' sb kuv dw saudw hn 109,ienHW nwl iksy qq di prwpqi nhin humdi [ ijnhw num jivn dw sc pqw hy auh bhuqy ivsqwrw ivc nhin pyndy[ 110 vlcl 111 krky kiqy ivkrm 112 di KotI 97. lok pcwrw AMDu kmwie ] auhi, 888. 98. tyfi pwg tyfy cly lwgy biry Kwn ] auhi, 1124. 99. ismcih drubu dyih duku log ] qyry kwij n Avrw jog ] auhi, 889. 100. Drq Doh Aink Cl jwny] kaufi kaufi kau Kwku isir CwnY] auhi, 899. 101. nwnw JUiT lwie mnu qoike ] auhi, 712. 102. mnu jmjwli vyivaw pwpy pcih pcwih ] auhi, 935. 103. auhi, 937. 104. haumy KpY KpwiesI bijau vqu ivkwru] auhi. 105. DMDw Dwvq idnu gieaw ryix gvwei soie] kuvu boil ibku KwieAw mnmuik cilaw roie ] auhi, 948; hor : auhi, 1067,1248. 106. vlvmc kir audru Brih ] auhi, 461. vlvmc kir aupwv mwieaw ihir AwixAw ] auhi, 1248. 107. DMDY Dwvq mnu BieAw mnurw ] mn ki juti jut kmwvy ] auhi, 1047. 108. prdrb ihrxm bhu ivgn krxm ]krm krq is sukrh ] auhi, 1360. 109. PrIdw koty mmfp mwviaw kuvw saudw kir gey ] auhi, 1380. 110. ijni clxu jwixaw sy ikau krih ivqwr ] auhi, 787. 95. nwtk cytk kiey kukwjw ] bicqr nwtk, AiD. 5 bmd 14. 96. BWfw miq mlixu Doqw hcw n hoiesi ] guru grmq swihb, 729. 111. auhi, 85. 112. auhi, 105. 40 41

rwis 113 nwl 'ktw kiqw kuv 114, ibk 115 qy ibstw 116 Kwx ; hmfwaux dy qul hy [ ies duji kwry 117 di Cwr 118, jm kw pmiq 119 hy [ ieh bwvy mwrg 120 di ibpriiq 121 dy duhkrm 122 JUTy Dn 123 dy Awn kwrij 124 hn, ijhvy qwiq prwei 125 nwl hor bwid 126, prpmc 127 di ivfwxi cwkri 128 vl lw ky sryst mnuki jnm num Avy qvy ki cwkri 129 ivc hi auljwei rkdy hn[ TgIAWcorIAW dy nic ibauhwr 130,kUVI TgI 131 mnuk dy Awpxy Awp nwl kiqy Doh 132, kpt 133 hn, ijnhw rwhin mnuk jmjwlw 134 di Avgx pmf 135 isr 'qy bmn lyndw qy AnrQ 136 krky ivhwji mwieaw 137 (mwl) nwl Awpxy pirvwr ƒ vi gwl lyndw hy[ kuvy lob 138 Kwqr kumwrg 139 'qy py ky kiqy ml krm 140 BwvyN smswr qon gujy kmwie 141 jwdy hn, pr buri Gwl 142 dy idrg krm 143 smswr ivc prgt ho hi jwdy hn[ Asl kuvw lwlc 144 hi mnuk ƒ Awn ibauhwrw 145 dy vlvmc 146 ivc PswauNdw hy, pr ieh auxy krm 147 inhpl 148 jwdy hn[ mwieaw dw ibauhwr 149 kei qrhw dy eyhv qyhv 150, kptw 151 dw pwp krm 152 hy, ijs dy Cly icdry 153 piqq krm 154 vydinw 155 di duji kwr 156 hn[ Avr kwj 157 AijhI ibky TgaurI 158 hy, ijhvi Awn rsw-ksw 159 ivc Psw ky mnuk ƒ kurw rog 160 lw idmdi hy qy ieho JUTy Kyl 161 dy cog cugdw auh Pokt krmw 162 dy mhwjwl 163 di GUmn Gyr 164 biji kwr 165 ivc jivn brbwd kr idmdw hy[ 113. auhi, 116. 114. auhi, 116,123. 115. auhi, 120,134. 116. auhi, 116. 117. auhi, 144. 118. auhi, 141. 119. auhi, 320. 120. auhi, 185. 121. auhi, 195. 122. auhi, 194. 123. auhi, 197. 124. auhi, 195. 125. auhi, 215. 126. auhi, 218. 127. auhi, 225. 128. auhi, 246,586. 129. Aby qby ki cwkri ikau drgh pwvy ]auhi, 420. 130. auhi, 277. 131. auhi, 303. 132. auhi, 321. 133. auhi, 437. 134. auhi, 439. 135. auhi, 23,76. 136. auhi, 497,331,706. 137. auhi, 391. 138. auhi, 459. 139. auhi, 441. 140. auhi, 458. 141. auhi, 460. 142. auhi, 474. 143. auhi, 489. 144. auhi, 512. 145. auhi, 501. 146. auhi, 546. 147. auhi, 547. 148. auhi, 723. 149. auhi, 647. 150. auhi, 646. 151. auhi, 652,660. 152. auhi, 680. 153. auhi, 708. 154. auhi, 692. 155. auhi, 790. 156. auhi, 791. 157. auhi, 822. 158. auhi, 900. 159. auhi, 858. 160. auhi, 901. 161. auhi, 935,990. 162. auhi, 1001. 163. auhi, 1009. 164. auhi, 1012. 165. auhi, 1069,1343. imq ibauhwr 166 dy mmdy Aml 167 AijhI guxhin 168 rws ibgwni 169 hn ik iesy ickv 170 dy CpiV ivc 171, pwpi krm krn vwly ipr hwey-hwey krdy hn[ iesy krky gurmiq ny AxcwrI ky Dwnu 172 nmu s^qi nwl ridaw hy[ hrwm jw vl-cl krky KwDw jw hmfwieaw jwdw mwl ijqy jivn, pirvwr jw smwj ƒ duisq krdw hy, auqy smswr ivc, guru goibmd ismg ji dy SbdW ivc, kuikrq krm krn vwly ƒ Asur ikhw jwdw hy[ 173 guru swihb ieqy idawn rhy 'Asur' iksy imqk smklp ƒ mmnx di QW 'kuikrq' kmm krn vwly prqi vrq rhy hn[ BweI gurdws ji vl-cl krky kmwei krn vwly num ikrqgn 174 jw luxhrwmi 175 Sbd nwl smboidq humdy hn[ JUTy kmmw prqi auh 'duikrq' Sbd vi vrqdy hn[ 176 BweI swihb Anuswr sc qy kuv dw AwDwr mnuk dy kmm hi hn[ 177 swd-aswd di pcwx dw AwDwr vi kmm hi hy [ 178 prwey mwl (Dn) dy AOgux dsdy hoey BweI swihb ilkdy hn ik ijvyn rqw ku zihr,vir@aw di pwli dyh ƒ nst kr idmdi hy; dud, rqw ku kwji brbwd kr idmdi hy; rqw ku A`g di cmigawvi krovw pmfw Bwr rum ƒ suawh kr idmdi hy, iqvyn prwieaw mwl (qy qn) grihx krn nwl SuB krm, SWqI qy prsmnqw auf-puf jwdi hy: jysy ibk qnk ki Kwq mir jwq qwq, gwiq murjwq priqpwli brkn ki] qysy pr qn Dn duknw ibkwr kiey, hry inid suikrq shj hrkn ki ] 179 BweI nmd lwl ji 'Cl kw vwpwr' krn vwly ƒ hzwrw nrkw Bogx di szw AKiqAwr krdy hn[ 180 BweI dxw ismg ny rihqnwmy ivc jivnmukiq ivakqi di pirbwsw ivc 'prwey-dn' dy krm (kmm) nw krn vwly 166. auhi, 1364. 167. auhi, 1380. 168. auhi, 638,1391. 169. auhi, 1369. 170. auhi, 1380. 171. auhi, 1380. 172. auhi, 1413. 173. kuikrq krm jy jg my krhi ] 174. kibq 521. nwm Asur iqnko sb Dr hi ] bicqr nwtk, AiD. 2 bmd 15. 175. vwr/pauvi 35/11. 176. auhi, 31/13. 177. auhi, 30/8. 178. auhi, 35/17; kibq 596. 179. kibq 506. 180. golk rwky nwih jo Cl kw kry vpwr ] khy goibmd ismg lwl ji Bogy nrk hzwr ] qnkwhnwmw, bmd 37. 42 43