PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO DLA POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO NA LATA 2011 2015

Załącznik do Uchwały Nr VII /55/2011 Rady Powiatu w Hrubieszowie z dnia 29 czerwca 2011 r. PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO DLA POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO NA LATA 2011 2015 Hrubieszów 2011

Wprowadzenie Zdrowie człowieka według koncepcji WHO to komfort fizyczny, psychiczny, społeczny, a nie tylko brak choroby. Zdrowie psychiczne to pewne kontinuum, według M. Jahody, W. Tatarkiewicza, od dobrego samopoczucia, prawidłowego myślenia, pamięci, zachowania, planowania, działania, percepcji rzeczywistości, samoświadomości, samorealizacji do nieprawidłowego funkcjonowania intelektualnego, deficytów mniejszych lub większych w tym zakresie. Niekiedy granica między zdrowiem psychicznym, a zaburzeniem psychicznym jest niewyraźna, nieostra i dopiero specjalistyczne badanie psychiatryczne, decyduje o zdrowiu czy chorobie. Granicę między zdrowiem a chorobą stanowi zespół objawów psychopatologicznych. I tak stwierdzenie objawów psychotycznych, trwających określony czas daje podstawę do rozpoznań psychiatrycznych zgodnie z obowiązującą w Polsce klasyfikacją ICD 10. Człowiek chory psychicznie nie posiada prawidłowej zdolności do percepcji świata zewnętrznego, prawidłowego myślenia, ma w mniejszym lub większym stopniu trudności z zapamiętywaniem i pamięcią. Charakteryzuje się zaburzonym zachowaniem, działaniem, przystosowaniem, a według ustawy o ochronie zdrowia psychicznego nie jest on zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, realizacji własnej matrycy życiowej. Matryca życiowa, to według Erica Berne'a psychika ze wszystkimi genetycznymi uwarunkowaniami, predyspozycjami, możliwościami. Od chwili urodzenia w psychice rejestrowane są wszystkie zdarzenia, które dzieją się w życiu człowieka. I tak stopniowo każdego dnia rodzice, którzy odgrywają w pierwszych dniach, latach dziecka najważniejszą rolę zapisują w niej zasady, według których będzie ono w przyszłości funkcjonować, nakazy, zakazy, którymi będzie się kierować. I tak stopniowo ta psychika, którą niektórzy określają tabula rasa (niezapisana karta) zapełnia się zapisami. To wszystko co się dzieje w życiu młodego człowieka, dziecka ma ogromne znaczenie w życiu dorosłym. Wartość zapisów rodziców w dużej mierze decyduje o tym jaki będzie człowiek. I tak jakim będzie rodzicem: bardziej 1

krytycznym, czy bardziej opiekuńczym, dzieckiem bardziej wolnym, a więc umiejącym się śmiać, bawić, żartować, czy adoptowanym, w którym będzie dużo lęku, niepokoju, które będzie mieć trudności z adaptacją do warunków środowiskowych. W diagnostyce psychiatrycznej konsylium lekarskie, często stara się dotrzeć do okresu dzieciństwa i tam poszukuje przyczyn toczących się w życiu dorosłym zaburzeń. Stąd częste są pytania psychiatrów, z jakimi bohaterami i jakich bajek utożsamia się pacjent. Myślenie każdego zdrowego psychicznie człowieka, ma charakter głównie prospektywny, czyli przyszłościowy. Natomiast osoby zaburzonej psychicznie retrospektywny czyli wglądowy, bilansujący, pomimo np. młodego wieku, gdzie specyficzne jest myślenie prospektywne. Bardzo ważnym elementem dla zdrowej psychiki każdego człowieka jest tzw. samoakceptacja. A często w rozmowach z osobami zaburzonymi psychicznie słyszy się o nieakceptowaniu i nielubieniu samego siebie. Zmiana tego typu nieprawidłowych postaw, to jedno z zadań promocji zdrowia psychicznego. I należy objąć nią człowieka od chwili poczęcia poprzez całe życie. Niekiedy jest tak, że ciąża jest nieprzewidziana, niepożądana, niechciana, co niekorzystnie odbija się na matce, dziecku już w tym momencie, a w przyszłości na psychice, zdrowiu psychicznym i akceptacji samego siebie, bądź kogoś. Całe szczęście, że zdecydowana większość to ciąże pożądane, oczekiwane, a dzieci od chwili poczęcia kochane przez rodziców. A zadaniem promotorów zdrowia psychicznego jest pielęgnowanie takich postaw rodziców, tj. umacnianie, dowartościowywanie, wspieranie, potęgowanie. Często rodzice są sfrustrowani z powodu dylematów jak żyć i wychowywać dzieci, aby wychować je dobrze. To nie jest łatwe, to jest sztuką. Żadne pozycje książkowe nie są w stanie, w pełni dać odpowiedzi. Często dochodzi do ostrych konfliktów między rodzicami a dziećmi, mówi się o konflikcie pokoleń. Rodzice szczególnie w okresach przełomowych, adolescencji (dorastania, dojrzewania dzieci) maja duże trudności. I tu promocją zdrowia psychicznego należy objąć zarówno dorastające dzieci, jak też rodziców. Rodziców utwierdzać w przekonaniach i postawach, że dobrze robią kontrolując swoje dzieci. Mają obowiązek jako rodzice dbać o los swoich dzieci i często walczyć o nie. A rozmowy prowadzone 2

indywidualnie, bądź grupowo z dorastającymi młodymi ludźmi mają być ukierunkowane na kształtowanie prawidłowych postaw życiowych i relacji z rodzicami, nauczycielami, wychowawcami, innymi ludźmi z zachowaniem szacunku i poszanowaniem autorytetów. Kształtowanie uczuć miłości, przyjaźni, etycznych, estetycznych, religijnych, patriotycznych, uczyni życie młodego pokolenia satysfakcjonującym. Powszechnie wiadomo, że wnuki z dziadkami dobrze komunikują się. I niekiedy rozmowy lepiej przebiegają niż między rodzicami a dziećmi. Wynika to głównie z tego, że dziadkowie mają dużo doświadczenia życiowego. A ponadto z tego, że kochając bardzo wnuki, rozpieszczają je i mniej od nich wymagają niż rodzice konsekwentni i wymagający. Co na tym etapie podoba się wnukom i bardziej im to odpowiada, bo jest łatwiejsze. Rolą promotorów zdrowia psychicznego jest umiejętna negocjacja ze stronami, by nie było zbędnych konfliktów, pasma długotrwałych nieporozumień męczących psychicznie zaangażowane osoby. Najtrudniejszym okresem jest krystalizacja poglądów młodego pokolenia. Na tym etapie promocja zdrowia psychicznego ma wiele złożonych zadań, wpływających jak jakość psychiki i na samoświadomość. Uświadamianie sobie wszystkiego co dobre i złe wpływa na wybory życiowe. I to, że jeden człowiek wybiera dobro a drugi zło, nie jest dziełem przypadku. I tak cały proces dydaktyczny i wychowawczy od domu rodzinnego, poprzez szkołę i środowisko oraz złożony proces socjalizacji, metody, techniki, sposoby, powinny być ukierunkowane na promowanie zdrowej, mocnej psychiki. Zapobieganie zjawiskom patologii społecznej, wykrywanie zagrożeń w środowisku zamieszkania, objęcie opieką terapeutyczną jednostek i grup zamieszkałych w Powiecie Hrubieszowskim, to główne zadania promocji zdrowia na lata 2011 2015. 3

I. Charakterystyka dostępności psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W związku z niekorzystną sytuacją epidemiologiczną zaburzeń psychicznych w Polsce i w świecie, wzrostem nowych przypadków zachorowań, istnieje pilna potrzeba zintensyfikowania działań mających na celu skuteczniejsze im zapobieganie. Trudno jest na dzień dzisiejszy ustalić rzeczywistą liczbę chorych psychicznie w mieście Hrubieszowie i całym Powiecie Hrubieszowskim, gdyż osoby te podejmują leczenie najchętniej jak najdalej od miejsca zamieszkania, co wynika w dużej mierze z dyskryminacji tych osób przez najbliższe środowisko lokalne. W Hrubieszowie funkcjonują następujące formy leczenia chorób psychicznych: 1. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie. 2. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Hrubieszowie Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu. 3. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Hrubieszowie Poradnia Terapii Uzależnień w Przychodni Rejonowej. 1. Poradnia Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie W oparciu o informacje i dane liczbowe z Poradni Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie wynika, że choroby psychiczne w Powiecie Hrubieszowskim to problem dużej wagi, a podejmowanie zdecydowanych działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego jest pilną potrzebą w naszym mieście i przyległych okolicach. Zatrudnienie w NZOZ Poradnia Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie przedstawia się następująco: - 1 lekarz psychiatra - internista - 1 lekarz specjalista psychiatrii - 1 psycholog - 1 psycholog kliniczny - 2 psychoterapeutów - 1 pielęgniarka 4

Z psychologów jeden jest specjalistą dla osób dorosłych, a drugi dla dzieci i młodzieży. Tabela 1. Liczba pacjentów przyjętych do poradni w latach 2008-2010 Rok Pacjenci 2008 2110 2009 2076 2010 2050 I tak w roku 2010 do Poradni Zdrowia Psychicznego zgłosiło się ponad 2 tys. osób, a w tym największa liczba tj. 552 z powodu zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem. Tabela 2. Rodzaje schorzeń z NZOZ Poradni Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie. Rozpoznanie choroby 2008 2009 2010 Razem 1. Organiczne zaburzenia 168 112 167 447 niepsychotyczne 2. Organiczne zaburzenia 44 87 45 176 psychotyczne 3. Schizofrenia 184 194 214 592 4. Zaburzenia psychotyczne 70 69 52 191 urojeniowe 5. Epizody afektywne 439 419 383 1 241 6. Depresje nawracające 172 173 164 509 7. Zaburzenia nerwicowe 529 511 552 1 592 związane ze stresem 8. Zaburzenia zachowania i 113 102 115 330 emocji wieku dziecięcego 9. Upośledzenie umysłowe 148 157 151 456 Razem 1 867 1 824 1 843 5 534 Obecnie do Poradni Zdrowia Psychicznego w Hrubieszowie rejestruje się codziennie około 30 osób. W tym roku (do miesiąca maja) zarejestrowano już 1516 osób, tj. 5

- kobiety 976 - mężczyźni 540 - mieszkańcy miasta 697 - mieszkańcy wsi 819 - przeważają osoby w wieku 30-64 lat. 2. Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu. W strukturach Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Hrubieszowie znajduje się Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu. Oddział składa się z 33 łóżek, z możliwością przyjęcia 37 pacjentów. Kadra: - specjalista psychoterapii uzależnień 6 osób - instruktorzy terapii uzależnień - 4 osoby - pielęgniarki 4 osoby - oraz salowe i kuchenkowe W oddziale leczone są osoby uzależnione od: - alkoholu - leków - narkotyków - hazardu - innych substancji psychotropowych. Pacjenci w oddziale mają zapewnioną opiekę całodobową (lekarz i pielęgniarka dyżurna sprawują opiekę medyczna przez całą dobę). Czas trwania terapii podstawowej wynosi co najmniej 6 tygodni, z możliwością przedłużenia do 8 tygodni. Oddział realizuje także program radzenia sobie z nawrotami choroby (4 tyg.), oraz program terapii dla hazardzistów (6-8 tyg.). Specjalistyczna kadra dba o zapewnienie pełnej indywidualizacji programu terapeutycznego dla każdego pacjenta. Program terapeutyczny dla osób uzależnionych oparty jest na koncepcji działania psychologicznych mechanizmów uzależnienia i obejmuje 8 tygodni zajęć terapeutycznych. Tygodniowy czas pracy pacjenta obejmuje 6 dni, tj. od poniedziałku do soboty. 6

Dzienny program terapii obejmuje: 6,5 godziny terapii grupowej co najmniej 1 godzinę terapii indywidualnej 1,5 godziny zajęć zorganizowanych (społeczność, bilans dnia, relaksacja) 2 godziny pracy własnej (przygotowywanie prac własnych). Celem programu terapeutycznego jest uzyskanie określonych zmian w funkcjonowaniu pacjentów: 1. Dostarczenie pacjentom niezbędnej wiedzy na temat choroby jaką jest uzależnienie od alkoholu. 2. Zwiększenie zdolności pacjentów do rozpoznawania u siebie objawów choroby. 3. Zwiększenie zdolności pacjentów do utrzymywania abstynencji. 4. Rozwój umiejętności pacjentów radzenia sobie z objawami głodu alkoholowego i zapobiegania nawrotom choroby. 5. Rozwój umiejętności pacjentów do wychodzenia i utrzymywania relacji intrapersonalnych i interpersonalnych. 6. Rozwój umiejętności pacjentów potrzebnych im do rozwiązywania problemów osobistych. Tabela 3. Dane statystyczne z Oddziału Terapii Uzależnienia od Alkoholu SPZOZ w Hrubieszowie. Liczba w tym Rok pacjentów kobiety 2008 265 10 2009 285 37 2010 332 45 Razem 882 92 Na Oddziale Terapii Uzależnienia od Alkoholu są leczeni pacjenci nie tylko z terenu Powiatu Hrubieszowskiego, lecz z całego woj. Lubelskiego, gdyż pacjenci często wybierają leczenie poza miejscem swojego zamieszkania. Do maja 2011 r. przyjęto już 143 pacjentów, obecnie udział w terapii bierze 31 osób. Na oddziale nie prowadzi się tzw. detoxu. Kierownictwo oddziału widzi następujące problemy: 7

I. Widoczny brak terapii after care, tzn. terapii po zakończeniu leczenia stacjonarnego, szpitalnego. II. Braki w doposażeniu oddziału: konieczność remontu, brak ksera, materiałów biurowych, braki w materiałach edukacyjnych dla pacjentów dotyczących uzależnień (takich jak filmy edukacyjne do terapii pacjentów). III. Brak terapii ambulatoryjnej dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol, np. leki, narkotyki, hazard. IV. Brak organizacji systemu pomocy dla osób objętych przemocą w rodzinie, zarówno dla ofiar jak i sprawców. 3. Poradnia Terapii Uzależnień. W Przychodni Rejonowej funkcjonuje także Poradnia Terapii Uzależnień, w której przyjmowanych jest dziennie od 2 do 18 osób. Kadra obejmuje: - 3 psychologów (2 w trakcie specjalizacji) na 2 etatach - 1 instruktor terapii uzależnień na ¼ etatu - 1 psychiatra dojeżdża z Chełma raz w tygodniu na 3 godziny. Do Poradni zgłasza się więcej mężczyzn niż kobiet, przeważają mieszkańcy wsi i są to osoby starsze. Poradnia w ramach opieki ambulatoryjnej przyjmuje tylko pacjentów z uzależnieniami. Obserwuje się tendencję do coraz większej liczby kobiet uzależnionych zgłaszających się do Poradni. Tabela 4. Dane statystyczne z Poradni Terapii Uzależnień SPZOZ w Hrubieszowie. Liczba i rodzaj 2009 rok 2010 rok pacjentów Poradni 1. Leczeni ogółem 306 322 2. w tym kobiety 60 67 3. Pierwszorazowi 97 107 4. w tym kobiety 11 16 5. Współuzależnieni 42 61 6. w tym kobiety 35 55 8

Zgłaszane problemy to: 1) Braki w doposażeniu (brak bezpośredniego telefonu, brak alkomatu). 2) Utrudniony dostęp pacjentów do poradni (duże odległości, brak autobusu po południu, drogie bilety). 3) Potrzeba doszkolenia kadry. Mieszkańcy Powiatu leczeni są także poza Hrubieszowem w zakładach specjalistycznych, takich jak: 1. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Radecznicy. 2. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie. 3. Szpital Neuropsychiatryczny im. Prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie. 4. Samodzielny Publiczny Szpital Klinicznym Nr 1 w Lublinie Klinika Psychiatrii. 1. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Radecznicy Jak wynika z dostępnych informacji w najbliższym Szpitalu w Radecznicy w roku 2008 z Powiatu Hrubieszowskiego leczono 4 osoby z powodu schizofrenii paranoidalnej, w 2009 r. 45 osób, 2010 r. 33 osoby. Natomiast z powodu różnych zaburzeń psychotycznych na tle zespołu zależności alkoholowej roku 2008 13, 2009 14, 2010 14. SP Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Radecznicy zatrudnia: - lekarze psychiatrzy 16,5 etatu - pielęgniarki 95 etatów - psychologowie 9,3 etatów - terapeuci zajęciowi 12 etatów - certyfikowani specjaliści i instruktorzy terapii uzależnień 5 etatów Szpital posiada w swej strukturze 422 łóżka na następujących oddziałach: - Oddział I Terapii Uzależnień od Alkoholu 57 łóżek - Oddział II Psychiatryczny dla Przewlekle Chorych 60 łóżek - Oddział III Psychiatryczny Ogólny Męski 59 łóżek 9

- Oddział IV Psychiatryczny Ogólny Żeński 45 łóżek - Oddział V Psychiatryczny Ogólny Męski 45 łóżek - Zakład Opiekuńczo Leczniczy dla Psychicznie Chorych 144 łóżka - Zakład Opiekuńczo Leczniczy Somatyczny 12 łóżek Tabela 5. Podział pacjentów z Powiatu Hrubieszowskiego wg schorzenia leczonych w Radecznicy. Liczba pacjentów Lp. Rodzaj schorzenia Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 1. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane 14 12 12 chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcja mózgu 2. Substancje psychoaktywne - 1 1 3. Zaburzenia depresyjne 11 12 7 4. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 13 14 14 spowodowane użyciem alkoholu 5. Schizofrenia 38 45 3 6. Urojenia 2 8 3 7. Zaburzenia schizoafektywne 7 25 2 8. Zaburzenia lękowe 5 3-9. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne 1 4 5 10. Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne 4 1-11. Upośledzenie umysłowe 9 6 5 12. Inne zaburzenia 4 5 5 Tabela 6. Dane statystyczne ze Szpitala w Radecznicy. Razem 108 129 89 Rok Kobiety Mężczyźni Poniżej 30-64 Powyżej Razem 29 lat lat 65 lat 2008 41 67 8 97 3 108 2009 51 78 11 103 15 129 2010 29 60 7 73 9 89 2. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie W SP Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Chełmie na oddziale psychiatrycznym leczono z powodu schizofrenii paranoidalnej w roku 2009 4 osoby i w 2010-1 osobę. 10

Z całodobowego Oddziału Terapii Uzależnienia od Alkoholu w Chełmie korzystało w roku 2008-5 osób, 2009 4 osoby, 2010 1 osoba. Z informacji pochodzących od Kierownictwa Oddziału wynika, że program promocji zdrowia psychicznego realizowany jest na podobnych zasadach w Chełmie i w Hrubieszowie, gdyż obydwa te oddziały wspierają się kadrowo, merytorycznie i metodycznie. Tabela 7. Dane statystyczne z Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie Rok Kobiety Mężczyźni Poniżej 30-64 Powyżej Razem 29 lat 65 lat 2008 11 24 2 26 7 35 2009 10 30 11 28 1 40 2010 3 15-18 - 18 Tabela 8. Podział pacjentów z Powiatu Hrubieszowskiego wg schorzeń leczonych Liczba pacjentów Lp. Rodzaj schorzenia Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 1. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane - 1 - chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcja mózgu 2. Substancje psychoaktywne 1 1 2 3. Zaburzenia depresyjne 7 2 2 4. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 12 23 9 spowodowane użyciem alkoholu 5. Schizofrenia 10 10 2 6. Urojenia 1-1 7. Zaburzenia schizoafektywne 1 1 1 8. Zaburzenia lękowe 1 - - 9. Otępienie w chorobie Alzheimera 1 - - 10. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne 1-1 11. Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne - 1-12. Upośledzenie umysłowe - 1 - Razem 35 40 18 Reasumując ilość osób korzystających z leczenia psychiatrycznego stacjonarnego całodobowego (Szpital Radecznica i Chełm) stwierdzono tendencję 11

utrzymywania się schizofrenii paranoidalnej na czele wśród innych typów choroby, określanej mianem schizofrenia. 3. Szpital Neuropsychiatryczny im. Prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie. Z danych statystycznych Szpitala Neuropsychiatrycznego im. Prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie wynika, że w 2010 r. w całodobowym Oddziale Terapii Uzależnienia od Alkoholu przebywały 2 osoby, Oddziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych - 3 osoby. Szpital prowadzi bardzo szeroką działalność. I. Podstawowa działalność medyczna szpitala: - izba przyjęć, oddziały psychiatryczne ogólne, oddziały psychiatryczne specjalistyczne, oddziały odwykowe, oddziały somatyczne, w tym neurologiczne, internistyczny, rehabilitacja neurologiczna, oddziały psychiatrycznej opieki środowiskowej, gabinety konsultacyjne, zakład opiekuńczo leczniczy w Łysołajach, sterylizatornia. II. Przychodnia Specjalistyczna: - Poradnia Zdrowia Psychiatrycznego dla Dorosłych - Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży - Ośrodek Psychoterapii - Poradnia Neurologiczna - Poradnia Ogólna Podstawowej Opieki Zdrowotnej - Poradnia Rehabilitacji Neurologicznej - Poradnia Psychogeriatryczna - Poradnia Chirurgii Ogólnej - Poradnia Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych - Poradnia Logopedyczna III. Ośrodek Rehabilitacji Leczniczej IV. Ośrodek Rehabilitacji Psychiatrycznej V. Zakład Lecznictwa Odwykowego VI. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia W skład Zakładu Lecznictwa Odwykowego przy Szpitalu Neuropsychiatrycznym SPZOZ w Lublinie wchodzą: 12

1) Przychodnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia 2) Dzienny Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu 3) Całodobowy Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu Tabela 9. Liczba osób z Powiatu Hrubieszowskiego leczona we wszystkich oddziałach Szpitala Neuropsychiatrycznego w Lublinie. Rok Kobiety Mężczyźni Poniżej 30-64 Powyżej Razem 29 lat 65 lat 2008 62 44 61 37 8 106 2009 57 58 64 41 10 115 2010 29 61 53 32 5 90 Tabela 10. Podział pacjentów z Powiatu Hrubieszowskiego wg schorzeń leczonych w Szpitalu Neuropsychiatrycznym w Lublinie w latach 2008-2010 Liczba pobytów Lp. Rodzaj schorzenia Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 1. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane 6 10 4 chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcja mózgu 2. Substancje psychoaktywne 1 7 3 3. Zaburzenia depresyjne 16 11 2 4. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 8 5 5 spowodowane użyciem alkoholu 5. Schizofrenia 9 21 15 6. Urojenia 8 2-7. Zaburzenia schizoafektywne 5 5 5 8. Zaburzenia lękowe 3 4 5 9. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne 2 5 5 10. Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne 1 - - 11. Upośledzenie umysłowe 17 15 10 12. Zaburzenia odżywiania 3 10 5 13. Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości 10 9 18 ruchowej) 14. Zaburzenia zachowania 9 1 2 15. Zaburzenia emocjonalne z dzieciństwa 1-3 16. Całościowe zaburzenia rozwojowe (autyzm, inne) 6 8 1 17. Inne zaburzenia nerwicowe 1 1 7 18. Otępienie w chorobie Alzheimera - 1 - Razem 106 115 90 13

4. Samodzielny Publiczny Szpital Klinicznym Nr 1 w Lublinie Klinika Psychiatrii. Baza łóżkowa Kliniki liczy 150 łóżek. W ramach Kliniki funkcjonują: Oddział Ogólnopsychiatryczny, Oddział Psychiatrii dla Dzieci i Młodzieży, Oddział Leczenia Nerwic i Terapii Zaburzeń Odżywiania, Oddział Sądowo Psychiatryczny, Oddział Dzienny Ogólno-psychiatryczny. W oddziałach tych, zgodnie z profilem prowadzone są: diagnostyka, terapia zaburzeń psychicznych, przede wszystkim psychoz, zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, ponadto reakcji kryzysowych, zaburzeń odżywiania się. Oddział sądowo-psychiatryczny prowadzi obserwacje sądowo-psychiatryczne oraz wykonuje tzw. środki zabezpieczające na 2-gim poziomie referencyjnym. Oznacza to, że Klinika, poza terapią uzależnień, prowadzi całość opieki psychiatrycznej stacjonarnej. W ramach opieki ambulatoryjnej działa Psychiatryczna Poradnia Zdrowia Psychicznego - ma ona charakter konsultacyjny. Klinika prowadzi badania naukowe dotyczące symptomatologii terapii i przebiegu psychoz schizofrenicznych, chorób afektywnych oraz zaburzeń niepsychotycznych. Tabela 11. Liczba osób z Powiatu Hrubieszowskiego leczona w Klinice Psychiatrii w Lublinie w latach 2008-2010 Rok Kobiety Mężczyźni Poniżej 20-40 40-60 Powyżej Razem 20 lat 60 lat 2008 3 1-4 - - 4 2009 7 2 1 3 2 3 9 2010 7 2-4 2 3 9 14

Tabela 12. Podział pacjentów z Powiatu Hrubieszowskiego wg schorzenia leczonych w Klinice Psychiatrii w Lublinie w latach 2008-2010 Liczba pacjentów Lp. Rodzaj schorzenia Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 1. Próby samobójcze 1 4 4 2. Substancje - 1 1 psychoaktywne 3. Depresja - 2 2 4. Jadłowstręt psychiczny 2 1 1 5. Zaburzenia psychotyczne 1 1 1 Razem 4 9 9 II. Ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi w Powiecie Hrubieszowskim. 1. Środowiskowy Dom Samopomocy w Hrubieszowie. 2. Hrubieszowskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego przy ŚDS w Hrubieszowie. 3. Środowiskowy Dom Samopomocy w Modryniu. 4. Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Nasz Dom przy ŚDS w Modryniu. 5. Stowarzyszenie Integracji Rodzin Przystań z siedzibą w Chełmie. 6. Warsztat Terapii Zajęciowej w Hrubieszowie prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Hrubieszowie. 7. Warsztat Terapii Zajęciowej w Turkowicach prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Werbkowicach. 8. Warsztat Terapii Zajęciowej w Oszczowie prowadzony przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Dołhobyczowie. 9. Niepubliczny Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Smoligowie. 10. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Hrubieszowie. 11. Powiatowy Zespół Placówek Szkolno Wychowawczych w Hrubieszowie. 15

12. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Mamy Siebie przy SOSW w Hrubieszowie. 1. Środowiskowy Dom Samopomocy w Hrubieszowie. Środowiskowy Dom Samopomocy w Hrubieszowie jest cenną placówką pośrednią lecznictwa psychiatrycznego, gdzie realizowany jest program socjalizacji pacjentów na etapie wychodzenia z choroby i stabilizowania się zdrowia psychicznego. Mieszkańcy ŚDS przygotowują się poprzez możliwie jak największą ilość zajęć, treningów, do powrotu do domu i samodzielności w funkcjonowaniu. Udział pensjonariuszy w pracach w poszczególnych pracowniach, pozwala im sprawdzać się w różnych pracach, ma służyć poprawie jakości życia z chorobą i umacniać zdrowie psychiczne. ŚDS w Hrubieszowie jest ośrodkiem wsparcia dla 35 osób z zaburzeniami psychicznymi z terenu miasta i powiatu. Zatrudnia 12 osób, w tym 8 pracowników merytorycznych z wyższym wykształceniem specjalistycznym: - instruktorzy - specjaliści terapii zajęciowej - psycholog - pielęgniarka Aktualnie z usług ŚDS korzysta 38 uczestników, w tym 12 kobiet i 26 mężczyzn. 32 osoby to mieszkańcy Hrubieszowa i 6 osób z sąsiadujących gmin, 12 osób w wieku 20-40 lat i 26 osób powyżej 41 lat. Schorzenia uczestników ŚDS Hrubieszów: - upośledzenie umysłowe 13 osób - choroby psychiczne 20 osób - zaburzenia psychotyczne 10 osób - zaburzenia spowodowane spożywaniem alkoholu 7 osób. 16

2. Hrubieszowskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego. Przy ŚDS powstało Hrubieszowskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego wspierające cele statutowe Domu. Zespół ŚDS osiąga sukcesy w konkursach plastycznych i literackich, w poprawie higieny osobistej uczestników, w relacjach we wspólnocie domu. Problemem jest wzrost kosztów utrzymania domu oraz brak środka transportu do dowozu uczestników. Brak jest kompetentnej informacji dla pacjentów, ich rodzin oraz opiekunów osób przebywających w szpitalach neuro i psychiatrycznych, o możliwości skorzystania z usług ŚDS po zakończeniu leczenia zamkniętego w szpitalu i powrocie do domu. Kierownictwo ŚDS widzi potrzebę utworzenia mieszkań chronionych. 3. Środowiskowy Dom Samopomocy w Modryniu. Środowiskowy Dom Samopomocy w Modryniu powstał w 2009 r. i jest jedyną placówką dziennego wsparcia działającą na terenie gminy Mircze. Cieszy się dużym zainteresowaniem społecznym, sympatią środowiska lokalnego i władz gminnych, co pomaga w realizacji działań na rzecz poprawy funkcjonowania osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo w środowisku lokalnym. ŚDS w Modryniu przeznaczony jest dla 25 osób z zaburzeniami psychicznymi i upośledzeniem umysłowym z terenu powiatu ze szczególnym uwzględnieniem Gminy Mircze. W chwili obecnej w Domu przebywają następujące osoby: - 8 osób z upośledzeniem umysłowym - 17 osób z zaburzeniami psychicznymi - w przedziale wiekowym 20-40 lat jest 10 osób - powyżej 41 lat 15 osób - 24 osoby z terenów wiejskich - 1 osoba mieszka w Hrubieszowie. W Domu zatrudnionych jest 5 pracowników (w tym 4 merytorycznych), tj. kierownik i instruktorzy terapii zajęciowej, co jest niewystarczające. Przy wsparciu Powiatowego Urzędu Pracy w Hrubieszowie będzie zatrudniony pracownik socjalny, instruktor, a także psycholog. 17

Do najpilniejszych potrzeb Domu należą, w ramach posiadanych lub pozyskanych środków: - zakup samochodu do przewozu uczestników, - remont i przystosowanie budynku na pracownię, - wyposażenie pracowni, - organizowanie imprez sportowo kulturalno intergacyjnych na terenie Gminy, - organizowanie pogadanek i wykładów, - organizowanie grup wsparcia dla osób uzależnionych od alkoholu i innych używek, - podnoszenie kwalifikacji pracowników Domu poprzez organizację szkoleń i kursów oraz umożliwienie uczestnictwa w studiach podyplomowych lub policealnych, - organizowanie kursów i warsztatów dla uczestników, - utworzenie świetlicy dla dzieci, młodzieży i mieszkańców okolicy. 4. Zespół Placówek Szkolno Wychowawczych w Hrubieszowie. W skład Zespołu wchodzą: Bursa Międzyszkolna w Hrubieszowie i Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy w Hrubieszowie. Struktura Ośrodka: - Szkoła Podstawowa - Gimnazjum - Zespół Szkół Zawodowych - Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy - Zespoły Rewalidacyjno Wychowawcze W strukturze organizacyjnej SOSW w Hrubieszowie znajduje się Specjalna Szkoła Podstawowa. Jej nadrzędnym zadaniem jest wszechstronny rozwój dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym, znacznym oraz głębokim, zapewnienie im możliwie najpełniejszego funkcjonowania w środowisku oraz życiu społecznym. Integralną częścią procesu edukacji w szkole jest rewalidacja indywidualna wspomagająca rozwój dziecka w sposób korekcyjny, kompensacyjny i usprawniający. W ramach zajęć rewalidacyjnych uczniowie mają możliwość korzystania z form usprawniania, jak: rehabilitacja ruchowa, spotkania z psychologiem, zajęcia 18

logopedyczne, komputerowe, ćwiczenia usprawniające techniki czytania i pisania oraz terapii pedagogicznej. Do głównych celów rewalidacji należą: rozwijanie i doskonalenie zmysłów, korekcja wad postawy, rozwijanie i doskonalenie mowy i innych systemów komunikowania, rozwijanie zainteresowań techniką komputerową, korygowanie niepożądanych społecznie zachowań, wspomaganie nauki czytania, pisania i liczenia itp. Uczniowie Gimnazjum są przygotowywani do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie, podejmowania decyzji o dalszej edukacji odpowiedniej do ich możliwości, uzdolnień i osiągnięć. Odpowiednio dostosowane programy nauczania umożliwiają naukę uczniom z niepełnosprawnością. Nauka polega na integralnej realizacji funkcji dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej szkoły, uwzględniając odpowiednie metody pracy i zasady nauczania. W wyniku oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych uczniowie mogą osiągnąć poziom rozwoju umysłowego, pozwalający im brać czynny udział w życiu rodzinnym i społecznym. Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy przeznaczona jest dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, absolwentów gimnazjum specjalnego. Nauka trwa trzy lata, okres edukacji może być wydłużony jednak maksymalnie do ukończenia przez podopiecznych 24 roku życia. Edukacja polega na całościowej i jednoczesnej realizacji funkcji dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i profilaktycznej szkoły, z uwzględnieniem specyficznych form i metod pracy oraz zasad nauczania. Każdy uczeń realizuje indywidualny program edukacyjno terapeutyczny dostosowany do jego potrzeb i możliwości. Celem edukacji w Szkole Specjalnej Przysposabiającej do pracy jest rozwijanie autonomii, wdrażanie do funkcjonowania społecznego, nauka rozumienia i uznawania norm społecznych, a w szczególności wyposażenie ucznia stosownie do indywidualnych możliwości w takie umiejętności i wiadomości, które pozwolą mu na postrzeganie siebie jako niezależnej osoby. Szkoła przygotowuje młodzież do pełnienia różnych ról społecznych oraz autonomicznego (na miarę ich możliwości rozwojowych) i aktywnego dorosłego życia. 19