Czyli skąd mamy pieniądze i na co wydajemy? Szanowni Państwo! Publikacja ta ma za zadanie przybliżenie Państwu zagadnień związanych z gospodarką finansową Gminy. Źródłem danych o budżecie jest przyjęta przez Radę Gminy Luzino uchwała w sprawie budżetu Gminy Luzino na rok 2010. Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie ułatwi Państwu odpowiedź na pytanie, skąd pochodzą pieniądze w naszym budżecie i na co je wydajemy. Z poważaniem Kazimierz Kulhawik Przewodniczący Stowarzyszenia Samorządność Aby lepiej zrozumieć spotykane w budżecie pojęcia z dziedziny finansów, na wstępie spróbujemy je Państwu przybliżyć. 1
W celu lepszego zrozumienia czym jest budżet, spróbujemy wyjaśnić to pojęcie na przykładzie budżetu domowego rodziny Państwa Kowalskich. Rodzina Kowalskich uzyskuje rocznie dochody, które pochodzą z wynagrodzenia za pracę Państwa Kowalskich oraz dodatkowe dochody z pomocy rodziców, dziadków oraz czynszu za wynajem mieszkania. Dochody te rodzina przeznacza na wydatki konieczne (sztywne) tj. na wyżywienie, zakup odzieży, opłaty stałe (czynsz, energia, woda, kanalizacja, ogrzewanie, podatki, usługi medyczne, spłata kredytów utrzymanie samochodu). Pozostałą część dochodów może przeznaczyć na wczasy, wymianę sprzętu AGD zainwestować w przedsięwzięcia gwarantujące zwiększenie dochodów w przyszłości (kształcenie, inwestycje, lokaty). Planując większe wydatki np. zakup samochodu, remont mieszkania, domu musi zdecydować się na zaciągnięcie kredytu. Dochody rodziny 2
Budżet rodziny Dochody - nasze pensje Wydatki - idą na życie Przychody - pieniądze, które pożyczamy i możemy je wykorzystać, ale kiedyś trzeba będzie je oddać Rozchody - spłacamy raty kredytu na mieszkanie, czy samochód. Podobne decyzje, tylko w skali znacznie większej, podejmowane są przez samorząd gminny i dotyczą usług publicznych dla całej społeczności, zatem: Budżet Gminy jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki oraz przychody i roz - chody Gminy Luzino, uchwalanym w formie uchwały budżetowej. Przygotowanie projektu uchwały budżetowej należy do kompetencji Wójta Gminy. Projekt budżetu otrzymują ponadto indywidualnie wszyscy Radni oraz Przewodniczący Rady Gminy. Uchwała budżetowa najczęściej jest podejmowana na ostatniej sesji poprzedniego roku, tzn. że uchwała w sprawie budżetu na rok 2010 podejmowana będzie na ostatniej sesji roku 2009 (czyli w grudniu). Za pośrednictwem radnych lub samodzielnie mieszkańcy mogą zgłaszać ewentualne wnioski i uwagi do projektu budżetu najpóźniej do 25 września br. ale nie wszystkie muszą zostać uwzględnione. Finanse Gminy są jawne. 3
Każdy mieszkaniec ma prawo dostępu do informacji o działalności Gminy i realizowanym budżecie. Dochody czyli pieniądze, które dostajemy do dyspozycji i możemy je wydawać, w budżecie dzielone są na : Dochody własne, są to środki które wpływają do budżetu na podstawie różnych ustaw a wydać je można na dowolny cel. Są to przede wszystkim: - podatki i opłaty lokalne (np. podatek od nieruchomości, pod. od środków transportowych, pod. od posiadania psów, opłata targowa, opłata administracyjna) - inne podatkowe dochody własne ( np. podatek rolny, podatek leśny, podatek od spadków i darowizn, podatek 4
od czynności cywilnoprawnych, wpływy z karty podatkowej, opłata skarbowa) - dochody z majątku gminy( np. dochód ze sprzedaży składników majątku, czynsze z tyt. dzierżawy i wynajmu rzeczy, które wchodzą w skład mienia komunalnego, opłaty z tyt. wieczystego użytkowania gruntów komunalnych) - udziały we wpływach z podatków państwowych (udział w podatku dochodowym od osób fizycznych i udział w podatku dochodowym od osób prawnych) - pozostałe dochody własne (np. spadki, zapisy, darowizny, opłaty za wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu) Subwencje, są to środki finansowe z budżetu państwa przekazane jednostkom samorządowym na określone cele. Gmina może je przeznaczyć zgodnie z potrzebami np. na oświatę. Dotacje, są to środki finansowe otrzymane z budżetu państwa, przeznaczone na ściśle określone cele, trzeba się z nich dokładnie rozliczyć i nie wolno ich wydać na inny cel, natomiast kwoty niewykorzystane należy zwrócić. 5
Budżet Gminy Luzino na 2010 rok Dochód budżetu 39 017 675zł Wydatki budżetu. 45 696 800zł Przychody (deficyt)...8 196 000 zł Rozchody (raty kredytów)...1 516 875zł 39 017 675,66 + 8 196 000 1 516 875,00 = 45 696 800,66 Łatwo więc zauważyć, że zamierzamy więcej wydać niż zgromadziliśmy dochodów. Różnica ta zwana jest przez speców od finansów deficytem, który wynosi 8 696 800 zł. Prognozowany deficyt (dług publiczny) na początek 2010 roku wynosi 4 993 874 zł. Prognozowany deficyt na koniec 2010 roku wyniesie 11 672 999 zł. 6
Wiele pozycji w dochodach budżetu gminy ma znaczenie, ale warto zwrócić uwagę na kilka z nich 38 528 725 z³ Subwencje z budżetu państwa 20 282 970 zł, Dochody własne - 12001418zł Udział w podatku dochodowym (PIT, CIT) pobieranym przez Urząd Skarbowy od pracujących mieszkańców Gminy Luzino osób fizycznych i prawnych 4 653 081 zł. Z podatków gminnych należy wyróżnić podatek od nieruchomości 2 770 603 zł Dotacje celowe 6 733 287 zł, z czego największą dotację otrzymujemy na pomoc społeczną wysokości 5 524 160zł. Razem 39 017 675 zł 7
Dochody gminy Dochody własne 12001418; 31% Subwencje 20282970; 52% Dotacje 6733287; 17% Prawo nakłada na jednostki samorządu terytorialnego wiele zadań, które Gmina musi sfinansować własnymi dochodami. Ponadto Państwo dodatkowo przekazuje do realizacji jednostkom samorządu terytorialnego niektóre zadania, należące do kompetencji państwa, przekazując na ten cel: lub dotacje celowe np. na wybory subwencje np. dla szkół podstawowych i gimnazjów. 8
Zadań, które finansowane są z budżetu Gminy jest wiele. Można je podzielić według działów czyli według głównych zadań jakie ma do spełnienia samorząd. Najwięcej środków z budżetu przeznaczanych jest na oświatę i wychowanie, jest to kwota 17 548220 zł Z tych środków przede wszystkim utrzymujemy szkoły podstawowe, gimnazjum oraz przedszkola, przy czym koszty związane z utrzymaniem przedszkoli w całości są pokrywane ze środków własnych Gminy, ponieważ budżet państwa nie przekazuje na nie żadnych pieniędzy. Na utrzymanie szkół podstawowych i gimnazjum Gmina otrzymała subwencję oświatową z budżetu państwa w wysokości 14 450 430 zł 9
Na administrację publiczną przeznaczono kwotę 3 893 576 zł. Ze środków tych finansuje się zadania zlecone z zakresu administracji rządowej związane z ewidencją ludności, wydawaniem dowodów osobistych i obrony cywilnej. W tej grupie wydatków znajduje się również utrzymanie i funkcjonowanie Urzędu Gminy ( między innymi zakup materiałów biurowych, opału, energii, bieżące remonty, wypłata wynagrodzeń oraz pochodnych), oraz Biura Rady ( m.in. diety dla radnych). Z działu administracji publicznej wypłacane są również diety dla sołtysów. Transport i łączność 3 526 501 zł. Głównie są to koszty związane z budową, utrzymaniem i remontem dróg gminnych, chodników, placów, parkingów. Pozostałe koszty dotyczą dopłat do komunikacji autobusowej Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. 6 990 580 zł Jego 10
zadaniem jest udzielanie pomocy społecznej potrzebującym mieszkańcom naszej gminy. Pomoc społeczna obejmuje przede wszystkim wypłatę zasiłków stałych, zasiłków okresowych (celowych, celowych specjalnych, celowych na zdarzenia losowe), wypłatę świadczeń rodzinnych oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego, wypłatę składek na ubezpieczenia zdrowotne opłacane za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej oraz składek na ubezpieczenie społeczne. Rolnictwo i łowiectwo 5 775125 zł Środki w tym dziale zostały przeznaczone na utrzymanie i rozbudowę sieci kanalizacyjnych, wodociągowych i ujęć wody, zwrot akcyzy za paliwo dla rolników. Na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska 11
przeznaczono 1 018419 zł. Ze środków tych finansujemy takie zadania jak: sprzątanie dróg i przystanków autobusowych, wywóz nieczystości, zimowe utrzymanie dróg, oświetlenie ulic i placów oraz rozbudowa i konserwacja oświetlenia ulicznego. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1 269 278 zł. Wydatki te można podzielić na dwie grupy, z jednej części pokryto koszty związane z szerzeniem i promocją kultury ralizowaną przez GOK 482 551zł a drugą przeznaczono na działalność Gminnej Biblioteki Publicznej 255 713zł. Gminna Biblioteka przekazaną im dotację przeznaczy przede wszystkim na uzupełnienie księgozbiorów oraz na działalność statutową. Pozostała kwota przeznaczona została na inwestycje Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 123 591 zł. Kwotę tę przekazano głównie na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem gotowości bojowej ochotniczych straży pożarnych są to: naprawy i przeglądy 12
techniczne samochodów strażackich, zakup i konserwacja sprzętu p. poż., utrzymanie remiz strażackich. Kultura fizyczna i sport 752 300 zł. z budżetu gminy + 280 300 dochód własny GOSRIT razem 1 032 600 zł Środkami tymi w większości zarządza GOSRIT realizując zadania z zakresu kultury fizycznej i sportu ze środków tych utrzymywanie są boiska i inne obiekty sportowe. Z tego działu przekazujemy również dotacje dla klubów sportowych. Obsługa długu publicznego 477 096 zł. Odsetki od zaciągniętych pożyczek i kredytów 13
Ponadto Gmina Luzino ponosi wiele innych wydatków, m.in. związanych z: utrzymaniem budynków gminnych, gospodarką gruntami i nieruchomościami, wykonaniem planów zagospodarowania przestrzennego, poborem podatków itp. Wydatki budzetu Obsługa długu Sport 10; 497096; 1% Inne 9; 752300; 2% 11; 4302114; 9% Oświata 1; 17548220; Bezpieczeństwo 38% 8; 123591; 0% Kultura 7; 1269278; 3% Gospodarka komunalna 6; 1018419; 2% Rolnictwo i łowiectwo GOP 5; 5775125; 13% S 4; 6990580; 15% Transport 3; 3526501; 8% Administracja 2; 3893576; 9% ŁĄCZNIE W 2010 R. WYDATKI WYNIOSĄ 45 696 800 zł 14
Szanowni Mieszkańcy! Przedstawiliśmy Państwu najistotniejsze definicje i składniki budżetu. Mamy nadzieję, że sposób w jaki to zrobiliśmy był dla Państwa zrozumiały i przystępny. Chcemy by każdy mieszkaniec naszej gminy miał możliwość zaznajomienia się z funkcjonowaniem i realizacją budżetu. Wraz z rozpoczęciem 2010 roku, rozpoczęła się realizacja tegoż właśnie planu, jednak do końca roku pozostało jeszcze trochę czasu i budżet może ulec zmianie. Może wystąpić taka sytuacja, że rzeczywiste dochody będą wyższe od planowanych, wtedy będzie można je przeznaczyć na dodatkowe wydatki, czyli zrobić więcej niż planowaliśmy. Nie jest jednak możliwe by wydatki zrealizowane w ciągu roku przekroczyły te zaplanowane, gdyż naruszyło by to równowagę budżetu. Jednak by sytuacja ta nie wystąpiła nad poprawnością realizacji budżetu czuwają Rada Gminy, Komisja Rewizyjna, Wójt, Skarbnik oraz Regionalna Izba Obrachunkowa. Opracował: Kazimierz Kulhawik 15