Zasada równor wności szans kobiet i męŝm ęŝczyzn w projektach PO KL Toruń, 29 kwietnia 2010 r. Spotkanie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1
Zasady horyzontalne rozwój lokalny, rozwój społeczeństwa informacyjnego, zrównowaŝony rozwój, innowacyjność i współpraca ponadnarodowa, równości szans, w tym równość szans kobiet i męŝczyzn, partnerstwo. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Warszawa 2007, s. 149-152. Podręcznik przygotowania wniosków o dofinansowanie projektów PO KL, Warszawa, 1 kwietnia 2009, s.98-101. 2
Bariery równości płci 1. Segregacja pozioma rynku pracy - dominacja kobiet w sektorach o niŝszych zarobkach i niŝszym prestiŝu. Segregacja pionowa rynku pracy dysproporcje w reprezentacji kobiet i męŝczyzn na stanowiskach kierowniczych, im wyŝszy szczebel tym mniej kobiet. 2. Stereotypy płci postrzeganie kobiet jako mniej dyspozycyjnych i gorszych pracowników. 3. RóŜnice w płacach kobiet i męŝczyzn niŝsze zarobki kobiet. 4. Mała dostępność elastycznych rozwiązań czasu pracy. 5. Przemoc ze względu na płeć. 6. Niewystarczający system opieki przedszkolnej. 7. Niski udział męŝczyzn w wypełnianiu obowiązków rodzinnych. 8. Niski udział kobiet w procesach podejmowania decyzji. 9. Niewidoczność kwestii płci w ochronie zdrowia. 10. Dyskryminacja wielokrotna, szczególnie w odniesieniu do kobiet starszych, imigrujących, niepełnosprawnych oraz naleŝących do mniejszości etnicznych. 3
CYKL PROJEKTU I. Analiza pod kątem płci V. Ewaluacja i monitoring II. Cele równościowe IV. Równościowe zarządzanie projektem III. Działanie i rezultaty wraŝliwe na płeć 4
Analiza pod kątem płci - 4 kroki Analiza to 4 rodzaje pytań, na które kolejno odpowiadamy tak, aby postawić diagnozę sytuacji kobiet i męŝczyzn w danym obszarze problemowym. W kroku I i II zastanawiamy się jak wygląda sytuacja kobiet i męŝczyzn. W kroku III i IV zastanawiamy się, dlaczego tak jest i co z tego wynika z naszego projektu. Krok I REPREZENTACJA ILOŚCIOWA Krok II POTRZEBY BO Krok III PRZYCZYNY Krok IV POTRZEBY KOBIET I MĘśCZYZN 5
Analiza pod kątem płci- 4 kroki JAK JEST? Krok I REPREZENTACJA ILOŚCIOWA 1. Ile jest kobiet i męŝczyzn w danym obszarze? 2. Jaka jest struktura grupy K i M pod względem m.in. wieku, wykształcenia, staŝu pracy 3. Jak te dane zmieniają się w czasie? 4. Jak kształtuje się popyt na pracę/ usługi/branŝe? 6
Analiza pod kątem płci- 4 kroki JAK JEST? Krok II POTRZEBY BO 1. Kto zajmuje się dziećmi i osobami zaleŝnymi? Kto kiedy ma wolny czas? 2. Kto i gdzie mieszka? Kto ma prawo do lokalu mieszkalnego? 3. Kto i w jakim stopniu skorzystał z form wsparcia? Z jaką efektywnością? 4. Kto i gdzie pracuje? Na podstawie jakiej umowy? Ile zarabia? 5. Na jakie trudności napotykają kobiety i męŝczyźni w swoim Ŝyciu? 6. Kto osiada samochód? Kto korzysta z transportu publicznego? 7
Analiza pod kątem płci- 4 kroki JAK JEST? Krok III PRZYCZYNY 1. Dlaczego tak jest? Jakie są zaleŝności między połoŝeniem K i M a społecznymi rolami przypisywanymi K i M? 2. Kto ma wpływ na sytuacje w danym obszarze? Kto podejmuje decyzje? 3. Jakie są bariery równości w danym obszarze? 4. Które z barier są kluczowe i dopiero ich likwidacja spowoduje trwałą zmianę sytuacji danej płci? 8
Analiza pod kątem płci- 4 kroki JAK JEST? Krok IV POTRZEBY KOBIET I MĘśCZYZN 1. Jakie są potrzeby kobiet i męŝczyzn w związku z zaistniałą sytuacją? 2. Jakie są potrzeby praktyczne, bieŝące? 3. Jakie są potrzeby strategiczne, długofalowe? 4. Jak moŝemy uwzględnić te potrzeby planując nasz projekt? 9
Standard minimum W części A Karty Oceny Merytorycznej zamieszczony jest tzw. standard minimum. wniosku o dofinansowanie SłuŜy on sprawdzeniu czy wniosek jest zgodny z zasadą równości szans kobiet i męŝczyzn. Standard minimum zawiera 6 pytań oraz 3 wyjątków. Standard minimum jest spełniony w przypadku uzyskania 2 pozytywnych odpowiedzi. Zgodnie z instrukcją do wniosku o dofinansowanie projektu PO KL Nieuzyskanie co najmniej dwóch pozytywnych odpowiedzi w standardzie minimum równoznaczne jest z odrzuceniem wniosku w przypadku projektów konkursowych Wszystkie punkty Standardu Minimum muszą być traktowane rozłącznie. 10
Standard minimum Pyt. 1 Czy uzasadnienie potrzeby realizacji projektu zawiera analizę sytuacji kobiet i męŝczyzn, która wskazuje na nierówności ze względu na płeć? (punkt 3.1 wniosku o dofinansowanie) Analiza sytuacji K i M oznacza przedstawienie danych jakościowych i ilościowych w podziale na płeć w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu a takŝe wskazanie jakie nierówności i bariery równościowe zdiagnozowano na podstawie analizy sytuacji kobiet i męŝczyzn. 11
Standard minimum Obszary interwencji to obszary objęte wsparciem w ramach PO KL np. zatrudnienie, integrację społeczną, edukację, adaptacyjność. Zasięg oddziaływania projektu odnosi się do przestrzeni, której on dotyczy regionu, powiatu, kraju, instytucji, przedsiębiorstwa, konkretnego działu w danej instytucji. 12
Kryteria równościowego celu Cele projektu powinny wynikać z problemów m.in. zdiagnozowanych w analizie sytuacji kobiet i męŝczyzn i być na nie odpowiedzią, tzn. przyczyniać się do ich rozwiązywania. projektuje zmianę oddzielnie dla kobiet, oddzielnie dla męŝczyzn, przyczynia się do osłabienia istniejących nierówności, wzmacniać tę grupę, która jest w mniej korzystnej sytuacji, przynajmniej odzwierciedlać proporcje istniejące w rzeczywistości, wskazane w analizie problemu, podejmować konkretne działania na rzecz wzmacniania płci niedoreprezentowanej lub będącej w gorszej sytuacji w danym obszarze, dodatkowym celem projektu moŝe być jeden ze strategicznych celów równości płci. 13
Cele strategiczne równości płci Równy stopień niezaleŝności ekonomicznej kobiet i męŝczyzn. Godzenie Ŝycia prywatnego i zawodowego. Równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji. Eliminowanie stereotypów związanych z płcią. Propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych oraz polityce rozwojowej. 14
Standard minimum Pyt.2 Czy analiza sytuacji kobiet i męŝczyzn zawarta w uzasadnieniu potrzeby realizacji projektu, zawiera dane ilościowe, które wskazują na brak istniejących nierówności w obszarze problemowym projektu? (punkt 3.1 wniosku o dofinansowanie) Beneficjent powinien wskazać na brak istniejących nierówności na podstawie danych ilościowych moŝliwych do zweryfikowania dla członków KOP. Uwaga: brak istnienia nierówności w obszarze projektowym będzie dotyczył w większym stopniu projektów skierowanych wsparciem do instytucji niŝ osób. 15
Pyt. 3 Dane w podziale na płeć uŝyte w uzasadnieniu potrzeby realizacji projektu dotyczą zasięgu i obszaru interwencji projektu (punkt 3.1 wniosku o dofinansowanie) Dane ilościowe w podziale na płeć powinny dotyczyć zasięgu realizacji projektu a więc np. regionu, powiatu, jak równieŝ obszaru interwencji np. rynku pracy, danej branŝy czy sektora. Podane dane powinny odnosić się do specyfiki grupy docelowej np. jeŝeli wsparcie kierowane jest do kobiet powracających na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci z terenu województwa to do analizy powinny zostać uŝyte dane dotyczące tychŝe kobiet z obszaru tego konkretnego województwa. Pyt. 1-3- Analiza Standard minimum Do zdobycia pozytywnej odpowiedzi winno być wskazania przynajmniej jednej danej dot. zasięgu i obszaru interwencji projektu w podziale na płeć. 16
Dane!!! W analizie dopuszczalne jest wykorzystanie danych pochodzących z badań własnych. Wymagane jest jednak w takim przypadku podanie w miarę dokładnych informacji na temat tego badania (np. daty jego realizacji, wielkości próby, metodologii pozyskiwania danych itd.). JeŜeli nie istnieją dokładne dane (jakościowe i/lub ilościowe), do wykorzystania w analizie sytuacji kobiet i męŝczyzn, naleŝy skorzystać z informacji, które są jak najbardziej zbliŝone do obszaru interwencji i zasięgu oddziaływania projektu. 17
Standard minimum Pyt.4 Rozwiązania planowane do wprowadzenia i działania podejmowane w projekcie odpowiadają na nierówności lub bariery ze względu na płeć, istniejące w obszarze problemowym projektu lub róŝnicują działania (formy wsparcia) dla kobiet i męŝczyzn przyczyniając się do zmniejszenia istniejących nierówności w obszarze projektu (punkt 3.2 i 3.3 wniosku o dofinansowanie) Zaplanowane działania powinny odpowiadać na nierówności i bariery zdiagnozowane w analizie sytuacji kobiet i męŝczyzn i być zróŝnicowane pod kątem odmiennych potrzeb kobiet i męŝczyzn. Uwaga: projekty, w których nie zdiagnozowano barier ze względu na płeć powinny takŝe przewidywać działania zmierzające do przestrzegania zasady, aby na Ŝadnym etapie realizacji projektu nie pojawiły się nierówności szans kobiet i męŝczyzn. NaleŜy podać co najmniej jedno działanie, na rzecz wyrównywania szans kobiet i męŝczyzn lub działania zmierzającego do przestrzegania zasady, tak aby na Ŝadnym z etapów realizacji projektu nie pojawiła się nierówność szans kobiet i męŝczyzn. 18
Działania równościowe Niestereotypowe doradztwo i szkolenia; uwraŝliwienie osób prowadzących moduł doradztwa zawodowego na problem stereotypizacji zawodów, dzielenie ich na męskie i Ŝeńskie. Zapewnienie opieki nad dziećmi lub osobami zaleŝnymi dla uczestników projektu. Dostosowanie godzin otwarcia placówki Beneficjenta lub rozkładu zajęć do potrzeb K i M uczestniczących w projekcie. Zapewnienie dostępu do szkoleń osobom niepełnosprawnym np. poprzez dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych lub poprzez zapewnienie transportu. Organizacja modułu z zakresu polityki równości, godzenia Ŝycia zawodowego i prywatnego podczas szkoleń. Rekrutacja BO zgodna z zasadą równości szans. Niestereotypowy przekaz w strategiach promocyjnych i komunikacji na temat przedsiębiorczości. 19
Jak realizować równość szans kobiet i męŝczyzn w projektach promocyjno-informacyjnych? 6.2 W planowaniu projektów promocyjno-informacyjnych, z perspektywy zasady równości szans kobiet i męŝczyzn, naleŝy zwrócić szczególną uwagę na: Pokazywanie kobiet i męŝczyzn w aktywnych i niestereotypowych rolach, Bezwzględne unikania przekazów seksistowskich, stereotypowych, poniŝających dla którejkolwiek z płci, Bezpośrednie zwrócenie się do kobiet i męŝczyzn z grup tradycyjnie wykluczanych lub nieobecnych w danym obszarze np. poprzez dodatkowe zdanie: Na nasze szkolenia w szczególności zapraszamy kobiety. Zapewniamy specjalne wsparcie dla uczestniczek naszego projektu, Do udziału w naszych spotkaniach informacyjnych szczególnie zapraszamy młodych ojców. Nasz projekt jest równieŝ dla was, ZróŜnicowanie kanałów komunikacji tak, aby dotrzeć do jak najszerszej grupy odbiorców i odbiorczyń, UŜywanie języka wraŝliwego na płeć i tzw. Ŝeńskich końcówek, Bezpośrednie słowne odniesienie się do zasady równości szans kobiet i męŝczyzn. 20
Rezultaty powinny być: Standard minimum Pyt. 5 Rezultaty są podane w podziale na płeć i wynikają z uzasadnienia potrzeby realizacji projektu. Rezultaty wskazują jak projekt wpłynie na sytuację kobiet i męŝczyzn w obszarze projektu (punkt 3.4 wniosku o dofinansowanie) adekwatne do diagnozy i zidentyfikowanych potrzeb kobiet i męŝczyzn. spójne z celami i działaniami. podane w podziale na płeć (dotyczy to rezultatów twardych i miękkich). NaleŜy zawrzeć informację, w jaki sposób rezultaty przyczyniają się do zmniejszenia istniejących nierówności ze względu na płeć w obszarze projektu. 21
Standard minimum Pyt. 6 Projekt przewiduje równościowy sposób zarządzania projektem (punkt 3.5 wniosku o dofinansowanie) Równościowe zarządzanie projektem nie polega na zatrudnieniu do obsługi projektu 50% K i 50% M, ani na jednozdaniowej deklaracji, iŝ projekt będzie zarządzany równościowo. Stosowanie kryterium płci w procesie rekrutacji pracowników jest niezgodne z prawem pracy, a stosowanie polityki równych wynagrodzeń dla K i M na tych samych stanowiskach jest obowiązkiem projektodawcy wynikającym z prawa pracy, nie zaś zasady horyzontalnej. Równościowe zarządzanie polega na uświadomieniu osób zaangaŝowanych w realizację projektu (zarówno personelu jak i np. wykonawców), nt. obowiązku przestrzegania zasady równości szans K i M. 22
Zarządzanie równościowe (pkt. 3.5 wniosku) NaleŜy zaplanować w ramach projektu co najmniej jedno działanie równościowe, np.: a) Skład zespołu projektowego - ZróŜnicowanie zespołu projektowego ze względu na płeć. - Rekrutacja osób do zespołu projektowego: - zatrudnianie pracowników zgodnie z posiadanymi kompetencjami i wiedzą a nie ze względu na płeć, - nazewnictwo równościowe w ogłoszeniach o pracę, - klauzula o niedyskryminacji zamieszczana w ogłoszeniach o pracę. - Gwarantowanie stosowania polityki równych wynagrodzeń dla K i M na tych samych stanowiskach. - Zapewnienie, Ŝe w proces podejmowania decyzji zaangaŝowani są męŝczyźni i kobiety. 23
Zarządzanie równościowe (pkt. 3.5 wniosku) b) Organizacja prac zespołu projektowego - elastyczny czas pracy pozwalający na godzenie Ŝycia zawodowego i rodzinnego (m.in. dopasowane godziny pracy do potrzeb); podejmowanie decyzji z uwzględnieniem zasady równości szans kobiet i męŝczyzn. c) Przeszkolenie zespołu projektowego z zasady równości szans kobiet i męŝczyzn np. szkolenie dla doradców zawodowych na temat niestereotypowego doradztwa zawodowego uczestników/uczestniczek projektu). c) Zakup lub pobranie z Internetu materiałów, podręczników, opracowań dotyczących obszaru działań projektu i równości szans kobiet i męŝczyzn w celu podniesienia kompetencji zespołu. e) Partnerami w realizacji projektu mogą być instytucje/organizacje działające na rzecz wyrównywania szans (płci, osób niepełnosprawnych, mniejszości etnicznych). 24
Standard minimum wyjątki 1. Profil działalności projektodawcy ze względu na ograniczenia statutowe (np. Stowarzyszenie Samotnych Ojców). Projektodawca ma wpisany w statut organizacji (lub w innym równowaŝnym dokumencie) w ramach swojej działalności wsparcie skierowane tylko do jednej z płci. W przypadku tego wyjątku statut organizacji moŝe być zweryfikowany przed podpisaniem umowy. Na etapie przygotowania wniosku o dofinansowanie projektu, beneficjent musi podać w treści wniosku informację, Ŝe jego projekt naleŝy do wyjątku od standardu minimum ze względu na ograniczenia statutowe. Brak niniejszej informacji we wniosku o dofinansowanie wyklucza moŝliwość zakwalifikowania tego wniosku do niniejszego wyjątku. 25
Standard minimum wyjątki 2. Realizacja działań pozytywnych (pozytywna dyskryminacja) - w przypadku istnienia potrzeby, wynikającej z analizy, skierowania działań projektowych do jednej płci. Działania pozytywne pozwalają na wpłynięcie na niekorzystną sytuację danej płci w konkretnym obszarze interwencji i zasięgu oddziaływania projektu, a tym samym wyrównywanie jej szans społecznych i zawodowych. Konieczność skierowania projektu tylko i wyłącznie do jednej płci powinna wynikać z gorszego połoŝenia danej płci w obszarze interwencji i/lub zasięgu a takŝe mieć swoje uzasadnienie w analizie sytuacji kobiet i męŝczyzn zawartej we wniosku o dofinansowanie projektu. Tak więc nawet jeśli projekt moŝna zaliczyć do wyjątku z powodu realizacji działań pozytywnych, beneficjent musi zawrzeć we wniosku o dofinansowanie projektu analizę sytuacji kobiet i męŝczyzn wskazującą na konieczność realizacji takich działań. 26
Standard minimum wyjątki 3. Zakres realizacji projektu - w przypadku istnienia ograniczonej rekrutacji, gdy projekt kierowany jest do jednorodnej pod względem płci grupy osób. O ograniczonej rekrutacji moŝna mówić, gdy projekt kierowany jest np. Do więźniów z zakładu karnego, pracowników jednego urzędu/firmy, pracowników linii produkcyjnej w zakładzie, OSP (w skład którego wchodzą tylko np. męŝczyźni), Koła Gospodyń wiejskich itp. Pkt. 7 Projekt naleŝy do wyjątku, co do którego nie stosuje się standardu minimum. Tak Nie 27
Uwaga: Ostateczna decyzja o zakwalifikowaniu danego projektu do któregoś z powyŝszych wyjątków, naleŝy do instytucji oceniającej wniosek o dofinansowanie. Ponadto IZ PO KL zaleca, aby w przypadku projektów, które naleŝą do wyjątków, równieŝ zaplanować działania zmierzające do przestrzegania zasady równości płci pomimo iŝ nie będą one przedmiotem oceny za pomocą pytań ze standardu minimum ale mogą podlegać ocenie merytorycznej wniosku. 28
Kiedy wniosek na pewno nie jest równościowy? Nie zauwaŝa zróŝnicowania na kobiety i męŝczyzn. W Ŝaden sposób nie odnosi się do istniejących nierówności ze względu na płeć. Utrwala istniejące stereotypy płciowe i segregację pionową/poziomą. 29
Najczęściej popełniane błędy Brak spójności między uzasadnieniem, celami, działaniami itd. Brak analizy sytuacji kobiet i męŝczyzn w danym obszarze problemowym. Dane podawane bez związku z problematyką projektu/dane wybiórcze. Analiza pojmowana wyłącznie ilościowo. Stereotypowe oferty dla kobiet/męŝczyzn. Sztampowe, standardowe działania bez analizy lokalnego rynku pracy/potrzeb edukacyjnych itp. W pkt. 3.5 - projektodawcy wpisują jedno zdanie - Projekt będzie zarządzany równościowo. 30
Publikacje/dane statystyczne Raport GUS Kobiety w Polsce (2008) Raport UNDP Polityka równości Polska 2007 (2007) Projekt PIW EQUAL Elastyczny pracownik, partnerska rodzina równość poprzez przedszkola, elastyczne formy pracy - www.eppr.pl/publikacje.htm Projekt PIW EQUAL Gender Index równość w miejscu pracy i firmach Raport PARP Rola kobiet w innowacyjnej przedsiębiorczości wysokich technologii Raport MPiPS Wieloaspektowa diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy Dane GUS 31
Dane w podziale na płeć moŝliwe są do uzyskania na stronach: Krajowego Systemu Monitorowania Równego Traktowania Kobiet i MęŜczyzn www.monitoring.rownystatus.gov.pl Banku Danych Regionalnych - www.stat.gov.pl/bdr_n/app/strona.indeks Portale: www.kongreskobiet.pl www.bezuprzedzen.org www.kobieta.gov.pl Publikacje/dane statystyczne 32
Publikacje Poradnik Zasada równości szans kobiet i męŝczyzn w projektach PO KL Praktyczny Poradnik w zakresie równego traktowania kobiet i męŝczyzn w Funduszach Strukturalnych 33
Moje prawa w pracy Broszura Departamentu ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Równość płci w instytucjach rynku pracy 34
Adres skrzynki mailowej: rownoscplci@mrr.gov.pl Pod tym adresem moŝna uzyskać informacje na temat równości szans kobiet i męŝczyzn w PO KL. 35
Dziękuję za uwagę! Alina Lewalska Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu Spotkanie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 36