INSTYTUT UPRAWY NAWOŻENIA I GLEBOZNAWSTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Do użytku służbowego PROGRAM DZIAŁALNOŚCI NAUKOWO-BADAWCZEJ W ROKU PUŁAWY
2
3 SPIS TREŚCI 1. Prace naukowo-badawcze w ramach działalności statutowej 5 1.1. Informacja o podprogramach badawczych 7 1.2. Podprogram 1. pt. Rozpoznawanie procesów wzrostu i rozwoju roślin oraz możliwości kształtowania jakości ziemiopłodów 1.3. Podprogram 2. pt. Opracowanie oraz doskonalenie efektywnych i bezpiecznych dla środowiska systemów i technologii produkcji podstawowych ziemiopłodów 1.4 Podprogram 3. pt. Ocena i wspieranie procesów kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej na różnych poziomach zarządzania z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjnoekonomicznych 11 14 19 2. Prace badawcze w ramach programów wieloletnich 23 2.1. Program wieloletni pn. Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce oraz kształtowania jakości surowców roślinnych na lata - 2.2. Program wieloletni pn. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju 2.3. Zadanie w programie wieloletnim pn. Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju 23 32 33 3. Prace badawcze w ramach systemu monitoringu suszy rolniczej 33 4. Projekty badawcze krajowe i międzynarodowe 34 4.1. Projekty badawcze Narodowe Centrum Nauki 34 4.2. Projekty badawcze rozwojowe Narodowe Centrum Badań i Rozwoju 35 4.3. Prace realizowane w ramach projektów finansowanych ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 4.4. Projekty realizowane w ramach 7. Programu Ramowego UE 37 4.5. Projekty realizowane w ramach programu HORYZONT 37 4.6. Projekty realizowane w ramach programu Interreg Baltic Sea Region 38 4.7. Inne projekty finansowane ze środków międzynarodowych 38 37
4
5 1. PRACE NAUKOWO-BADAWCZE W RAMACH DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ W p r o w a d z e n i e Działalność statutowa IUNG-PIB jest realizowana w ramach programu naukowobadawczego pn. Zrównoważony rozwój produkcji roślinnej i kształtowanie przestrzeni rolniczej Polski. Realizacja koncepcji rozwoju zrównoważonego jest celem nadrzędnym wszystkich działań o charakterze gospodarczo-społecznym podejmowanych w Polsce. Konieczność jej realizacji wynika z zapisów zawartych w dokumentach o charakterze międzynarodowym, takich jak konwencje, agendy czy też oficjalnie i powszechnie akceptowane teorie rozwoju. Koncepcja rozwoju zrównoważonego, zwanego także ekorozwojem, jest również jedną z podstawowych zasad wymienionych w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 r. Stanowi także ważny element Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012- oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-. Uwzględnia założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa, zawarte w Krajowym Programie Badań. Produkcja rolnicza, jako jedna ze sfer działalności gospodarczej powiązanych ze środowiskiem przyrodniczym, obejmuje produkcję roślinną i zwierzęcą. Oba te działy są powiązane szeregiem zależności i sprzężeń zwrotnych. Jednak pierwotny, surowcowy charakter produkcji roślinnej w przeważającej części wykorzystywanej na paszę hierarchizuje problematykę, wskazując na rolę i znaczenie produkcji roślinnej. Problemem podstawowym jest zatem zrównoważony rozwój produkcji roślinnej bezpośrednio zdeterminowany różnorodnymi zależnościami w układzie rolnicza przestrzeń produkcyjna roślina. Zależności te uwidaczniają się na różnych poziomach; w odniesieniu do rośliny, pola (łanu, technologii produkcji), gospodarstwa i regionu. Realizacja programu, mającego charakter interdyscyplinarny, wymaga działań zespołowych, prowadzących do kompleksowego rozwiązywania problemów. Program ma układ horyzontalny, nakierowany na realizację celów badawczych na poziomie rośliny i gleby, łanu roślin i zmianowania oraz gospodarstwa, regionu i kraju. Stosownie do realizowanych celów zawiera 3 podprogramy merytorycznie powiązane ze sobą i stanowiące integralną całość. Jego zakres obejmuje problematykę rozwoju produkcji roślinnej na użytkach rolnych oraz jej oddziaływanie na kształtowanie przestrzeni rolniczej. Działalność IUNG-PIB koncentruje się głównie na problemach agronomii oraz ochrony i kształtowania środowiska. Celem głównym programu jest prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie zrównoważonego rozwoju produkcji roślinnej oraz ochrony i kształtowania środowiska rolniczego, wspieranie decyzji resortu i władz regionalnych, a także dostarczanie informacji i zaleceń dla doradztwa i praktyki rolniczej.
6 WYKAZ PODPROGRAMÓW Nr Nazwa podprogramu badawczego Koordynator podprogramu Liczba tematów Strony w planie 1 Rozpoznawanie procesów wzrostu i rozwoju roślin oraz możliwości kształtowania jakości ziemiopłodów prof. dr hab. Teresa Doroszewska 10 11-14 2 Opracowanie oraz doskonalenie efektywnych i bezpiecznych dla środowiska systemów i technologii produkcji podstawowych ziemiopłodów prof. dr hab. Teresa Doroszewska 11 14-18 3 Ocena i wspieranie procesów kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej na różnych poziomach zarządzania z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjnoekonomicznych prof. dr hab. Stanisław Krasowicz 9 19-22 R a z e m 30
7 1.1. INFORMACJA O PODPROGRAMACH BADAWCZYCH W RAMACH DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ IUNG-PIB PODPROGRAM 1 Rozpoznawanie procesów wzrostu i rozwoju roślin oraz możliwości kształtowania jakości ziemiopłodów Produkcja roślinna uzależniona jest od szeregu czynników, z których do najważniejszych należą cechy biologiczne samej rośliny jak i uwarunkowania siedliskowe jej wzrostu i plonowania. Rozwój metod i technik badawczych dostarcza nowych narzędzi dla doskonalenia roślin uprawnych pod względem odporności na stresy biotyczne i abiotyczne, wzrostu poziomu plonowania oraz poprawy jakości produktów roślinnych. Uwarunkowania genetyczne roślin podlegają modyfikującym wpływom środowiska, z czego wynika potrzeba badań uwzględniających aspekty biologiczne, siedliskowe i agrotechniczne. Zwiększenie plonu roślin i poprawa jego jakości może odbywać się poprzez ukierunkowaną hodowlę, rozpoznanie i wykorzystanie właściwości fizjologicznych oraz stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Bardzo ważny wpływ na produkcję roślinną mają czynniki środowiskowe, w szczególności światło, woda i temperatura. Podstawowym i nieodnawialnym elementem środowiska przyrodniczego i tym samym rolniczego jest gleba i dostępne substancje pokarmowe. Żyzność i produkcyjność gleb jest zasadniczym aspektem warunkującym uzyskanie optymalnych plonów o wysokich parametrach jakościowych. Uwzględnienie wszystkich procesów biologicznych, chemicznych i fizycznych gleb oraz ocena jakości i bioróżnorodności środowiska glebowego pozwoli na bardziej efektywne wykorzystanie istniejącego potencjału jak też przyczyni się do zapewnienia należytej ochrony. Celem podprogramu badawczego jest rozpoznanie wpływu uwarunkowań biologicznych i siedliskowych na przebieg procesów warunkujących wysoki poziom i pożądaną jakość produktów roślinnych. Poszczególne zagadnienia podprogramu uwzględniają aspekty hodowlane, fizjologiczne, fitochemiczne, fitopatologiczne i mikrobiologiczne mające wpływ na pożądaną jakość produktów. Dotyczą kwestii bioróżnorodności w uprawach rolniczych oraz w środowisku glebowym. Wyniki badań pozwolą na wyjaśnienie omawianych zagadnień w oparciu o naukowe podstawy. Przyczynią się również do opracowania zasad działania pozwalających na uzyskiwanie optymalnych plonów roślin uprawnych o wysokich parametrach jakościowych.
8 PODPROGRAM 2 Opracowanie oraz doskonalenie efektywnych i bezpiecznych dla środowiska systemów i technologii produkcji podstawowych ziemiopłodów Specyfika produkcji roślinnej polega na realizacji procesów technologicznych w przestrzeni i czasie. W skali gospodarstwa przestrzeń stanowią wszystkie wydzielone pola uprawne, a czas obejmuje jedną lub kilka rotacji zmianowania, to znaczy kilka uprawianych po sobie roślin. Skutki wielu zabiegów agrotechnicznych można ocenić dopiero w skali całej tak zdefiniowanej czasoprzestrzeni, a więc na całym areale gospodarstwa w okresie kilku lat. Dotyczy to w szczególności zabiegów uprawy roli i regulacji zachwaszczenia oraz gospodarki składnikami mineralnymi, to znaczy nawożenia. Zagadnienia uprawowe i nawozowe muszą być dlatego rozpatrywane zarówno w aspekcie technologii produkcji poszczególnych roślin, jak i w obrębie całego zmianowania. Technologie muszą być efektywne, to znaczy zapewniające minimalny nakład środków produkcji na wytworzenie jednostki produktu oraz bezpieczne dla szeroko rozumianego środowiska przyrodniczego. Bezpieczeństwo technologii produkcji polega na eliminowaniu ujemnego wpływu zabiegów agrotechnicznych na glebę, wodę gruntową i uprawianą roślinę, a także na uzyskiwaniu produktów roślinnych o założonych parametrach jakościowych i użytkowych. Produkty takie powinny sprzyjać zachowaniu zdrowia człowieka i zwierząt gospodarskich. Celem podprogramu badawczego jest opracowanie technologii produkcji roślinnej zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin oraz Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej. Opracowanie i wdrożenie Kodeksu DPR stanowi podstawową formę realizacji międzynarodowych zobowiązań Polski wynikających z Konwencji Helsińskiej (HELCOM) i Dyrektywy Azotanowej UE. W części dotyczącej zasad zrównoważonego nawożenia uwzględnia się wymagania ustawy o nawozach i nawożeniu.
9 PODPROGRAM 3 Ocena i wspieranie procesów kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej na różnych poziomach zarządzania z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjno-ekonomicznych Środowisko rolnicze jest jednym z wyznaczników potencjału rolnictwa. O stopniu wykorzystania tego potencjału decydują warunki organizacyjno-ekonomiczne. Kształtowanie środowiska rolniczego jest ściśle związane z koncepcją rozwoju zrównoważonego. Oznacza ono świadome wprowadzanie i ocenę skutków zmian w ekosystemach oraz wskazywanie działań zapewniających racjonalne gospodarowanie rolniczą przestrzenią. Procesy kształtowania środowiska rolniczego obejmują: ocenę warunków przyrodniczych z punktu widzenia możliwości rozwoju produkcji rolniczej, dostrzeganie wszystkich funkcji gleb, wskazywanie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, wyznaczanie obszarów wrażliwych, narażonych na procesy degradacji środowiska, poszukiwanie możliwości ograniczania lub wyeliminowania zagrożeń, wspieranie koncepcji wielofunkcyjnego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Działania w zakresie kształtowania środowiska rolniczego przebiegają jednocześnie z procesami jego użytkowania i ochrony. Rolnictwo polskie, zgodnie z nakreśloną strategią jego rozwoju oraz wymaganiami akcesyjnymi, podlegać będzie dość głębokim przemianom. Warunkiem ich przeprowadzenia jest racjonalizacja użytkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz uwzględnienie w jej kształtowaniu nowych potrzeb i programów rozwoju rolnictwa. Konieczność sprostania tym wyzwaniom zwiększy zapotrzebowanie na wspomaganie informacyjne, które jest nieodzowną podstawą właściwych decyzji. Budowa systemów informatycznych, zgodnych z potrzebami i standardami przyjętymi w Unii Europejskiej, wymaga pilnego przetworzenia danych agroklimatycznych, glebowych oraz urządzeniowych do postaci numerycznej. Podprogram będzie realizowany poprzez tworzenie i adaptację modeli i aplikacji umożliwiających szybki dostęp do informacji charakteryzujących: warunki produkcji rolniczej, waloryzację przestrzeni, sposoby jej użytkowania, spodziewane efekty produkcyjne, skutki wykorzystywania przyrodniczych zasobów rolnictwa i inne funkcje przestrzeni. Opracowywane modele i aplikacje opisywać będą w sposób dynamiczny zmienność zjawisk i procesów przyrodniczych oraz antropogenicznych z uwzględnieniem uwarunkowań ekonomicznych i zasad ekorozwoju. Bazy danych, modele i aplikacje generujące niezbędne informacje odnosić się będą do trzech szczebli zarządzania i podejmowania decyzji krajowego, regionalnego i lokalnego. Ponadto będzie prowadzona ocena potencjalnych możliwości produkcyjnych różnych regionów Polski, gdyż po wprowadzeniu gospodarki rynkowej zróżnicowanie to wyraźnie wzrosło i uległy dezaktualizacji dotychczasowe kryteria rejonizacji produkcji roślinnej. Uzyskane wyniki mogą być przydatne do regionalizacji przyszłej polityki rolnej. Celem podprogramu badawczego jest wspieranie racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej na różnych poziomach zarządzania z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjno-ekonomicznych. Jednocześnie podprogram ma na celu opracowanie zasad organizacji i funkcjonowania gospodarstw rolniczych, umożliwiających realizację celów zrównoważonego rozwoju w różnych warunkach przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych. Prace badawcze będą przede wszystkim ukierunkowane na poszukiwanie takiej struktury produkcji, która umożliwi efektywne wykorzystanie zasobów własnych gospodarstwa oraz właściwe powiązanie produkcji roślinnej i zwierzęcej.
10 W planie zastosowano następujące symbole jednostek organizacyjnych IUNG-PIB: NMI - Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki NBA - Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych NBP - Zakład Biochemii i Jakości Plonów NCH - Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli NGEO - Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów NHB - Zakład Hodowli i Biotechnologii Roślin NMR - Zakład Mikrobiologii Rolniczej NSE - Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej NUP - Zakład Uprawy Roślin Pastewnych NUZ - Zakład Uprawy Roślin Zbożowych NŻN - Zakład Żywienia Roślin i Nawożenia DUW - Dział Upowszechniania i Wydawnictw GLACH - Główne Laboratorium Analiz Chemicznych HW - Hala wegetacyjna RZD - Rolniczy Zakład Doświadczalny
Symbol tematu 11 1.2. PODPROGRAM 1 Rozpoznawanie procesów wzrostu i rozwoju roślin oraz możliwości kształtowania jakości ziemiopłodów Koordynator podprogramu: prof. dr hab. Teresa Doroszewska Nazwa tematu i zadania rocznego (forma opracowania wyników) Rok rozpoczęcia zakończenia Zakłady naukowe Kierownik tematu Członkowie zespołu badawczego Forma realizacji badań 1.10 Hodowla odmian i linii hodowlanych tytoniu o obniżonej zawartości niepożądanych alkaloidów 2014 (raport końcowy) NHB mgr K. Kursa prof. A. Berbeć prof. T. Doroszewska dr A. Trojak-Goluch mgr H. Olszak- Przybyś 1 doświadczenie polowe o pow. 0,08 ha, RZD Kępa 1.14 Uzyskiwanie triploidalnych genotypów chmielu odpornych na mączniaka prawdziwego (raport końcowy) 2015 NHB dr A. Trojak-Goluch mgr M. Agacka mgr M. Kawka- Lipińska mgr K. Kursa 1 doświadczenie polowe o pow. 0,1 ha RZD Kępa; eksperyment szklarniowy; laboratoryjne 1.15 Zawartość aktywnych metabolitów wtórnych w nowych odmianach lucerny, szczepionych bakteriami korzeniowymi Sinorizhobium meliloti (raport końcowy) 2015 NBP, NMR mgr S. Pawelec prof. A. Stochmal dr I. Kowalska dr A. Gałązka mgr Ł. Pecio mgr K. Gawryjołek eksperyment mikropoletkowy, RZD Kępa; doświadczenie wazonowe HW; laboratoryjne 1.19 Zróżnicowanie występowania patogenów wirusowych i grzybowych w kukurydzy uprawianej w systemie ekologicznym i integrowanym 2017 NBP, NUP, NMI dr A. Czubacka prof. J. Księżak prof. A. Doroszewski dr A. Trojak-Goluch dr M. Przybyś dr G. Korbecka- Glinka mgr H. Olszak- Przybyś mgr D. Czarnecka mgr M. Kawka- Lipińska 1 doświadczenie polowe o pow. 1,0 ha RZD Kępa (Osiny); laboratoryjne
1) Ocena występowania chorób kukurydzy uprawianej w systemie ekologicznym i integrowanym dr A. Czubacka dr A. Trojak-Goluch dr M. Przybyś prof. J. Księżak 12 1.20 Ocena strukturalnej różnorodności mikroorganizmów w glebie i w ryzosferze zbóż 2017 2019 NMR, NUZ, NBP dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk prof. G. Podolska dr G. Korbecka-Glinka dr M. Przybyś dr B. Abramczyk mgr J. Grządziel mgr M. Woźniak mgr K. Gawryjołek eksperyment mikropoletkowy; laboratoryjne 1) Ocena aktywności i różnorodności funkcjonalnej zbiorowisk mikroorganizmów glebowych w oparciu o metodę BIOLOG EcoPlates dr A. Gałązka dr B. Abramczyk mgr J. Grządziel mgr M. Woźniak mgr K. Gawryjołek 1.21 Identyfikacja molekularna i biochemiczna bakterii endofitycznych i ich zastosowanie w promowaniu wzrostu roślin 2017 2019 NMR mgr M. Woźniak dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk dr B. Abramczyk mgr J. Grządziel eksperyment wazonowy, szklarniowy; laboratoryjne 1) Ocena różnorodności bakterii metodą elektroforezy w gradiencie czynnika denaturującego (PCR- DGGE) oraz ocena różnorodności funkcjonalnej bakterii w oparciu o BIOLOG Gen III mgr M. Woźniak dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk dr B. Abramczyk mgr J. Grządziel 1.22 Mikrobiologiczne uwalnianie fosforu przez bakterie ryzosferowe i ich charakterystyka molekularna NMR, NGEO mgr M. Kozieł prof. S. Martyniuk dr A. Gałązka mgr J. Grządziel mgr M. Pecio laboratoryjne; eksperyment wazonowy
1) Określenie profilu filogenetycznego wybranych izolatów bakterii fosforowych z wykorzystaniem systemu Biolog (płytki GenIII) mgr M. Kozieł dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk 2) Określenie zdolności wybranych szczepów bakterii PSB do rozpuszczania fosforanów 3) Ocena efektywności rozpuszczania fosforanów przez wybrane szczepy bakterii PSB 1.23 Biologiczne i agrotechniczne aspekty reakcji soi zwyczajnej (Glycine max (L.) Merr.) na stres chłodu 13 NUP, NHB dr hab. M. Staniak prof. J. Księżak dr J. Bojarszczuk dr M. Przybyś mgr A. Stępień mgr K. Czopek ścisłe w fitotronach; doświadczenia wazonowe; prace kameralne 1) Ocena wpływu stresu chłodu na kiełkowanie, początkowy wzrost, parametry fizjologiczne i produktywność wybranych odmian soi 1.24 Charakterystyka fitochemiczna młodych pędów chmielowych, ocena wartości odżywczych oraz przydatności polskich odmian chmielu do ich pozyskiwania 1) Opracowanie metody ilościowego i jakościowych oznaczania metabolitów wtórnych w szparagach chmielowych 2) Opracowanie metody ilościowego i jakościowego oznaczania białek 3) Opracowanie metody oznaczania cukrów oraz kwasów tłuszczowych i witamin 4) Opracowanie metody analizy aminokwasów dr hab. M. Staniak prof. J. Księżak dr J. Bojarszczuk dr M. Przybyś mgr A. Stępień mgr K. Czopek NBP mgr J. Mołdoch prof. A. Stochmal mgr D. Jędrejek mgr J. Mołdoch mgr S. Pawelec mgr D. Jędrejek mgr J. Mołdoch mgr S. Pawelec mgr D. Jędrejek mgr J. Mołdoch mgr J. Mołdoch mgr S. Pawelec laboratoryjne
1.25 Ocena genetycznego zróżnicowania biotypów chwastów segetalnych (raport końcowy) 14 NCH dr hab. H. Gołębiowska prof. M. Kucharski mgr J. Topolski doświadczenie wazonowe Symbol tematu 1.3. PODPROGRAM 2 Opracowanie oraz doskonalenie efektywnych i bezpiecznych dla środowiska systemów i technologii produkcji podstawowych ziemiopłodów Koordynator podprogramu: prof. dr hab. Teresa Doroszewska Nazwa tematu i zadania rocznego (forma opracowania wyników) Rok rozpoczęcia zakończenia Zakłady naukowe Kierownik tematu Członkowie zespołu badawczego Forma realizacji badań 2.29 Biologiczne podstawy odporności chwastów jednoliściennych na herbicydy z różnych grup chemicznych NCH dr K. Marczewska- Kolasa prof. M. Kucharski mgr M. Bortniak mgr J. Sumisławska eksperyment szklarniowy; ankietowe 1) Identyfikacja odporności roślin Apera spica-venti i Alopecurus myosuroides na herbicydy metodą biotestu dr K. Marczewska- Kolasa mgr M. Bortniak mgr J. Sumisławska 2) Wyznaczanie ED 50 i indeksu odporności dr K. Marczewska- Kolasa prof. M. Kucharski mgr M. Bortniak 2.31 Wpływ czynnika genetycznego oraz elementów technologii produkcji na efektywność wykorzystania azotu przez rośliny zbożowe 2017 NUZ, NŻN, NGEO prof. G. Podolska prof. K. Noworolnik prof. A. Pecio dr hab. J. Grabiński dr hab. B. Jaśkiewicz dr hab. D. Leszczyńska dr hab. A. Sułek dr G. Siebielec dr J. Niedźwiecki dr M. Wyzińska mgr E. Boguszewska 7 doświadczeń polowych o łącznej pow. 3,42 ha, RZD Kępa (Osiny); laboratoryjne; prace kameralne
1) Określenie wartości wypiekowej prof. G. Podolska pszenicy mgr E. Boguszewska 15 2) Określenie efektywności wykorzystania azotu przez odmiany pszenicy i żyta prof. A. Pecio dr hab. J. Grabiński prof. G. Podolska 2.32 Wilgotność gleby jako czynnik różnicujący produktywność i wskaźniki fizjologiczne kukurydzy uprawianej w monokulturze i zmianowaniu 2017 2019 NUP, NGEO, NBA prof. J. Księżak dr hab. M. Staniak dr J. Bojarszczuk dr J. Niedźwiecki dr J. Kozyra mgr K. Czopek 1 doświadczenie polowe o pow. 0,71 ha, RZD Grabów; laboratoryjne 1) Ocena produktywności i wskaźników fizjologicznych kukurydzy 2) Wpływ stanowiska i sposobu uprawy roli na plony ziarna kukurydzy dr hab. M. Staniak dr J. Bojarszczuk prof. J. Księżak 2.33 Badania nad wdrożeniem metody Mehlich 3 do oznaczania przyswajalnych form mikroskładników w glebie dla potrzeb doradztwa nawozowego 2017 2019 NCH, NŻN dr hab. J. Korzeniowska dr hab. E. Stanisławska-Glubiak dr T. Jadczyszyn pobieranie próbek z pola (OSCHR); laboratoryjne (OSCHR); analizy statystyczne; prace kameralne 1) Opracowanie liczb granicznych do oceny zawartości przyswajalnych form mikroelementów w glebie dla rzepaku dr hab. J. Korzeniowska dr hab. E. Stanisławska-Glubiak dr T. Jadczyszyn 2.34 Wpływ dolistnej aplikacji kwasu salicylowego na odporność roślin na wybrane czynniki stresogenne 2017 2019 NCH dr hab. E. Stanisławska-Glubiak dr hab. J. Korzeniowska, dr hab. R. Weber mgr J. Topolski eksperyment wazonowy; laboratoryjne
1) Ocena wpływu dolistnej aplikacji kwasu salicylowego na tolerancję pszenicy na skażenie gleby Cu i Zn dr hab. E. Stanisławska-Glubiak dr hab. J. Korzeniowska dr hab. R. Weber mgr J. Topolski 2.35 Wpływ krzemu na łagodzenie skutków działania czynników stresogennych w uprawie pszenicy 1) Wstępna ocena wpływu dolistnego stosowania krzemu na stopień porażenia pszenicy Fusarium culmorum oraz łagodzenie stresu suszy 2.36 Wpływ wybranych superabsorbentów na plonowanie niektórych odmian kukurydzy 1) Określenie produkcyjności kukurydzy w zależności od rodzaju zastosowanego superabsorbentu 2) Ocena oddziaływania biowęgla i hydrożelu na właściwości fizykochemiczne gleby 3) Określenie wpływu superabsorbentów na aktywność mikrobiologiczną gleby poprzez określenie dynamiczności wymiany gazowej oraz intensywności fotosyntezy roślin 4) Określenie wpływu wybranych superabsorbentów na wilgotność gleby w okresie wegetacji 5) Ocena warunków meteorologicznych na plonowanie kukurydzy 16 NCH dr U. Sienkiewicz- Cholewa dr hab. J. Korzeniowska dr hab. R. Weber mgr J. Topolski dr U. Sienkiewicz- Cholewa dr hab. J. Korzeniowska dr hab. R. Weber mgr J. Topolski NMI, NUP, NŻN, NGEO dr hab. A. Doroszewski prof. J. Księżak dr T. Jadczyszyn dr A. Nieróbca dr B. Smreczak mgr T. Berbeć mgr T. Jóźwicki mgr A. Górnik prof. J. Księżak mgr T. Berbeć dr B. Smreczak dr T. Jadczyszyn mgr T. Berbeć mgr A. Górnik mgr T. Jóźwicki dr hab. A. Doroszewski dr A. Nieróbca doświadczenia wazonowe 1 doświadczenie polowe o pow. 0,91 ha, RZD Grabów; 1 doświadczenie polowe o pow. 0,99 ha, RZD Kępa (Osiny); eksperyment wazonowy
2.37 Wpływ biowęgla na właściwości gleby oraz produkcyjność i jakość ziarna pszenicy 17 NUZ, NGEO, NMR, NUP dr M. Wyzińska dr hab. J. Grabiński prof. G. Podolska dr B. Smreczak dr A. Gałązka dr J. Bojarszczuk mgr A. Ukalska- Jaruga eksperyment wazonowy; analizy laboratoryjne; prace kameralne 1) Charakterystyka biowęgla, określenie cech fizykochemicznych gleby 2) Określenie plonowania pszenicy w zależności od dawki i rodzaju biowęgla dr B. Smreczak dr A. Ukalska-Jaruga dr M. Wyzińska dr hab. J. Grabiński 2.38 Ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo na podstawie zróżnicowania metabolicznego i genomowego oraz aktywności biologicznej 2021 NMR, NŻN, NSE, NGEO dr A. Gajda prof. S. Martyniuk dr A. Gajda dr A. Gałązka dr T. Jadczyszyn dr K. Jończyk dr A. Klimkowicz- Pawlas dr B. Smreczak mgr K. Furtak mgr J. Grządziel eksperyment polowy (pobieranie próbek z pola); laboratoryjne 1) Ocena wpływu różnych systemów uprawy roli i zróżnicowanych systemów gospodarowania na wybrane właściwości fizyczne, chemiczne i mikrobiologiczne gleb dr A. Gajda dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk dr T. Jadczyszyn dr K. Jończyk dr A. Klimkowicz- Pawlas dr B. Smreczak, mgr K. Furtak mgr J. Grządziel
2.39 Ocena oddziaływania preparatów zawierających związki humusowe na żyzność gleby oraz plonowanie roślin 2021 18 NŻN, NGEO, NMR, NSE dr D. Wach prof. A. Pecio dr A. Rutkowska dr D. Pikuła dr J. Niedźwiecki dr A. Gałązka dr A. Madej 1 doświadczenie polowe o pow. 0,5 ha, RZD Grabów; 1 doświadczenie polowe o pow. 0,5 ha, RZD Baborówko 1) Ocena stanu pola przed zastosowaniem obornika i preparatów zawierających związki humusowe 2) Określenie właściwości chemicznych badanych preparatów zawierających związku humusowe dr D. Wach prof. A. Pecio dr A. Rutkowska dr D. Pikuła dr J. Niedźwiecki dr A. Gałązka dr D. Pikuła dr A. Rutkowska 2.40 Ocena wybranych odmian owsa w aspekcie przydatności dla celów browarniczych 2021 NUZ, NMI dr hab. D. Leszczyńska dr hab. A. Sułek prof. G. Podolska dr A. Nieróbca 1 doświadczenie polowe o pow. 1,2 ha, RZD Kępa (Osiny); laboratoryjne 1) Określenie parametrów fizjologicznych i produkcyjności łanów odmian owsa 2) Wyselekcjonowanie odmian owsa o najlepszych cechach browarniczych oraz ocena ich podatności na kumulację w ziarnie mykotoksyn fuzaryjnych dr hab. D. Leszczyńska dr hab. A. Sułek prof. G. Podolska dr A. Nieróbca
Symbol tematu 19 1.4. PODPROGRAM 3 Ocena i wspieranie procesów kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej na różnych poziomach zarządzania z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjno-ekonomicznych Koordynator podprogramu: prof. dr hab. Stanisław Krasowicz Nazwa tematu i zadania rocznego (forma opracowania wyników) Rok rozpoczęcia zakończenia Zakłady naukowe Kierownik tematu Członkowie zespołu badawczego Forma realizacji badań 4.14 Ocena wpływu rolniczych i pozarolniczych oddziaływań antropogenicznych na liczebność i różnorodność pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego 2015 (raport końcowy) NGEO, NSE dr B. Suszek-Łopatka dr hab. B. Feledyn- Szewczyk dr J. Stalenga dr A. Klimkowicz- Pawlas dr B. Smreczak mgr A. Łopatka mgr P. Koza prace kameralne; laboratoryjne i terenowe 3.11 Współoddziaływanie zanieczyszczeń w mieszaninach w zależności od zróżnicowanych warunków glebowych (raport końcowy) NGEO, NMR dr A. Klimkowicz- Pawlas dr B. Smreczak dr A. Gajda mgr A. Ukalska- Jaruga laboratoryjne; prace kameralne 3.12 Opracowanie krajowych współczynników bilansu węgla organicznego w glebie 2019 NGEO, NUP, NŻN, NSE dr J. Niedźwiecki prof. J. Księżak prof. A. Pecio dr hab. J. Smagacz dr G. Siebielec dr D. Pikuła dr K. Jończyk dr B. Smreczak mgr R. Kaczyński mgr A. Łopatka mgr P. Koza laboratoryjne i ankietowe; prace kameralne
1) Opracowanie zaktualizowanych współczynników bilansu węgla w glebie oraz indeksu humifikacji dla upraw, zmianowania, sposobu uprawy roli w różnych warunkach glebowych dr J. Niedźwiecki dr G. Siebielec prof. J. Księżak dr D. Pikuła dr hab. J. Smagacz dr K. Jończyk dr B. Smreczak mgr R. Kaczyński prof. A. Pecio 20 3.13 Ocena oddziaływania biowęgla na produkcyjność roślin oraz właściwości fizyko-chemiczne i mikrobiologiczne gleby 2019 NSE, NMR, NGEO dr K. Jończyk prof. J. Kuś prof. S. Martyniuk dr B. Smreczak dr A. Gałązka eksperyment mikropoletkowy i wazonowy HW; laboratoryjne 1) Analiza biometryczna roślin uwzględniająca wzrost i rozwój 2) Ocena produkcyjności roślin z uwzględnieniem struktury plonu dr K. Jończyk prof. J. Kuś dr K. Jończyk prof. J. Kuś 3.14 Agroekologiczna i ekonomiczna ocena produkcji roślinnej w różnych typach gospodarstw rolnych 2019 NSE, NMI prof. A. Harasim dr hab. M. Matyka dr hab. A. Doroszewski dr hab. J. Kopiński dr A. Madej produkcyjnoekonomiczne we wszystkich RZD; prace kameralne 1) Analiza nakładów i kosztów oraz efektywności produkcji głównych roślin uprawnych prof. A. Harasim dr hab. M. Matyka dr hab. J. Kopiński dr A. Madej 3.15 Ocena strat gleby i biogenów w wyniku erozji wodnej i wietrznej oraz walidacja modeli prognostycznych (raport końcowy) NGEO, NBA, NŻN dr R. Wawer dr hab. J. Kozyra dr E. Nowocień dr G. Debaene dr J. Niedźwiecki dr J. Jadczyszyn mgr B. Jurga 2 doświadczenia polowe o pow. 0,16 ha, RZD Grabów; laboratoryjne; monitoring zlewni; prace kameralne
21 3.16 Wykorzystanie metod chemometrycznych w ocenie jakości rolniczo użytkowanych gleb organicznych oraz pochodzenia organicznego 2017 2019 NGEO dr G. Debaene dr M. Kowalik dr J. Niedźwiecki dr G. Siebielec dr B. Smreczak prace kameralne 1) Pozyskiwanie widm spektroskopowych, 2) Analiza hydrofobowości gleb, 3) Opracowanie bazy danych spektralnych, dr G. Debaene dr J. Niedźwiecki dr J. Niedźwiecki dr G. Debaene dr M. Kowalik dr M. Kowalik dr G. Debaene 4) Wykorzystanie widm spektralnych do wykonania krajowych modeli kalibracyjnych w celu przewidywania poszczególnych właściwości gleb dr G. Debaene dr J. Niedźwiecki dr G. Siebielec 3.17 Wpływ materii organicznej i wilgotności na skład frakcyjny trwałych zanieczyszczeń organicznych w glebach 2017 2019 NGEO, NMR dr B. Smreczak dr A. Klimkowicz- Pawlas dr J. Niedźwiecki dr A. Gajda mgr A. Ukalska- Jaruga mgr R. Gałązka 2 serie doświadczeń laboratoryjnych 1) Analizy składu frakcyjnego trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) w glebach świeżo zanieczyszczonych tymi związkami, 2) Analizy składu frakcyjnego materii organicznej w glebach historycznie zanieczyszczonych, dr B. Smreczak mgr A. Ukalska- Jaruga mgr A. Ukalska Jaruga dr B. Smreczak dr J. Niedźwiecki 3) Badania reakcji roślin i mikroorganizmów w glebach historycznie zanieczyszczonych TZO; testy ekotoksykologiczne dr A. Klimkowicz - Pawlas dr A. Gajda
3.18 Wpływ długotrwałego stosowania słomy i obornika na obieg węgla organicznego, jakość próchnicy oraz żyzność i urodzajność gleb 2017 22 NSE, NŻN, NMR, NGEO dr hab. J. Smagacz prof. S. Martyniuk dr D. Pikuła dr A. Rutkowska dr A. Gałązka dr K. Jończyk dr hab. J. Kopiński mgr R. Kaczyński 3 doświadczenia polowe o łącznej pow. 4,18 ha RZD Grabów; 2 doświadczenia polowe o łącznej pow. 19,0 ha RZD Kępa; 1 doświadczenie polowe o pow. 8,0 ha RZD Baborówko 1) Ocena wybranych wskaźników żyzności gleby w zależności od wybranych czynników agrotechnicznych dr hab. J. Smagacz dr K. Jończyk dr A. Gałązka dr D. Pikuła dr A. Rutkowska
23 2. PRACE BADAWCZE W RAMACH PROGRAMÓW WIELOLETNICH 2.1. PROGRAM WIELOLETNI pn. Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce oraz kształtowania jakości surowców roślinnych na lata - Uchwałą nr 223/2015 z dnia 15 grudnia 2015 r. Rada Ministrów ustanowiła program wieloletni pn. Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce oraz kształtowania jakości surowców roślinnych na lata -. Program ten jest kontynuacją programu realizowanego w latach 2011-2015 pn. Wspieranie działań w zakresie kształtowania środowiska rolniczego i zrównoważonego rozwoju produkcji rolniczej w Polsce, podczas którego dokonano identyfikacji i rozpoznania problemów związanych z procesami kształtowania środowiska rolniczego i zrównoważonym rozwojem produkcji rolniczej w Polsce. Proponowany program wieloletni będzie: 1) stanowił wsparcie dla działań w zakresie racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce i ograniczenia niekorzystnego oddziaływania rolnictwa na środowisko; 2) nakierowany na ocenę skutków WPR, polityki klimatyczno-energetycznej, a także na wspieranie działań mających na celu ograniczanie degradacji środowiska przyrodniczego (ochrona gleb, wód, powietrza); 3) uwzględniał problemy kształtowania jakości surowców roślinnych, wiążące się z oczekiwaniami i presją społeczeństwa, którego świadomość zagrożeń dla bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowia systematycznie wzrasta. Problemy te będą rozpatrywane z uwzględnieniem zasad Wspólnej Polityki Rolnej UE; 4) odgrywał istotną rolę w ograniczaniu niekorzystnych oddziaływań rolnictwa na środowisko naturalne. Ma on na celu zapobieganie degradacji środowiska rolniczego i kształtowanie jakości produkcji poprzez stosowanie różnych instrumentów i dostosowywanie produkcji rolniczej do nowych wyzwań i uwarunkowań związanych z dyrektywami i rozporządzeniami UE; 5) uwzględniał ocenę wpływu na rolnictwo realizowanej polityki klimatyczno-energetycznej, która w coraz większym stopniu wkracza w obszar produkcji rolniczej; 6) uwzględniał wymagania nakładane na produkcję rolniczą związane z kryteriami zrównoważonego rozwoju, w tym ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych w uprawach rolnych wykorzystywanych na cele biopaliwowe, które wynikają z Dyrektywy 2009/28/WE; 7) uwzględniał nowe wyzwania dla polskiego rolnictwa, takie jak: przewidywane zmiany klimatyczne; dążenie do zachowania bioróżnorodności biologicznej i zabezpieczenia zapotrzebowania na żywność i paszę oraz pokrycie zapotrzebowania na biomasę do produkcji energii odnawialnej; racjonalne nawożenie i ograniczanie emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększanie sekwestracji CO 2 w glebach, z uwzględnieniem naturalnych metod zwiększania ilości pierwiastka węgla w glebach (biosekwestracja);
24 nawozowe wykorzystanie produktów pofermentacyjnych z biogazowni rolniczych na środowisko przyrodnicze. Obszary działań objęte Programem, będą nakierowane na ocenę skutków WPR, polityki klimatyczno-energetycznej, a także na wspieranie działań mających na celu ograniczanie degradacji środowiska przyrodniczego (ochrona gleb, wód, powietrza). Jednocześnie Program będzie uwzględniał problemy kształtowania jakości surowców roślinnych, istotne z punktu widzenia jakości żywności i jej bezpieczeństwa. Problemy te będą rozpatrywane z uwzględnieniem zasad WPR. Głównym celem Programu jest wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ograniczanie niekorzystnego wpływu rolnictwa na środowisko oraz kształtowanie jakości surowców roślinnych z uwzględnieniem zasad WPR i zmian klimatu. Realizacja Programu będzie służyła wspieraniu działań i decyzji ministra właściwego do spraw rolnictwa, jak również innych organów administracji państwowej, w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego oraz wspierania postępu technologicznego i innowacyjności produkcji roślinnej. Uporządkowanie zadań według obszarów o kluczowym znaczeniu dla rolnictwa ułatwi koordynację Programu oraz podporządkuje jego realizację określonym celom. Uwzględniając specyfikę Programu, przyjęto następujące cele szczegółowe: 1) prowadzenie i wzbogacanie systemu informacji o przestrzeni rolniczej oraz opracowywanie analiz przestrzennych; 2) ocena i prognozowanie skutków produkcyjnych i środowiskowych WPR; 3) doskonalenie technologii produkcji roślinnej mające na celu uzyskiwanie ziemiopłodów o pożądanej jakości w sposób bezpieczny dla środowiska z uwzględnieniem zasad WPR i przewidywanych zmian klimatu; 4) doskonalenie i upowszechnianie postępu technologicznego w celu zwiększenia innowacyjności i konkurencyjności produkcji roślinnej (rolniczej) w Polsce. Zadania realizowane w ramach Programu pozwolą na: zapewnienie samowystarczalności żywnościowej Polski i zwiększenie eksportu; pokrycie popytu na surowce roślinne na paszę i do spożycia; poprawę jakości surowców roślinnych; zabezpieczenie możliwości produkcji surowców rolniczych dla przemysłu i na cele energetyczne; utrzymanie potencjału produkcyjnego polskiego rolnictwa i zwiększenie jego konkurencyjności; zmniejszenie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego; łagodzenie skutków zmian klimatu; realizację funkcji środowiskowych i retencyjnych gleb; wsparcie realizacji dyrektyw i rozporządzeń UE oraz ocena skutków WPR.
Symbol zadania 25 Nazwa zadania wieloletniego i celu/celów do osiągnięcia w roku realizacji programu, (forma opracowania wyników) Rok rozpoczęcia zakończenia Zakłady naukowe Kierownik tematu Członkowie zespołu badawczego 1 2 3 4 Obszar Wykorzystanie i ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski I z uwzględnieniem zasad WPR 1.1 Ocena zmian w gospodarowaniu ziemią z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych, organizacyjno-ekonomicznych i procesów urbanizacyjnych oraz wskazanie działań prowadzących do racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej 1) Opracowanie metod i wskaźników do oceny różnorodnych funkcji gruntów rolnych oraz waloryzacja funkcji różnorodności krajobrazu, bioróżnorodności gleb oraz funkcji kulturowej 2) Opracowanie schematu monitorowania ubytku powierzchni gruntów rolnych NGEO, NMI, NSE dr G. Siebielec prof. F. Woch dr hab. A. Doroszewski dr R. Wawer dr J. Stalenga dr J. Niedźwiecki dr G. Debaene dr M. Kowalik mgr A. Łopatka mgr P. Koza 1.2 Ocena gleb użytkowanych rolniczo z uwzględnieniem prawidłowego funkcjonowania ekosystemów glebowych oraz wskazanie działań zapobiegających procesom degradacyjnym 1) Opracowanie zintegrowanych wskaźników oceny prawidłowego funkcjonowania gleb użytkowanych rolniczo NGEO, NCH, NSE, NMR dr J. Niedźwiecki prof. F. Woch prof. M. Kucharski dr hab. B. Feledyn- Szewczyk dr G. Siebielec dr B. Smreczak dr R. Wawer dr E. Nowocień dr A. Klimkowicz- Pawlas dr A. Gałązka dr G. Debaene dr M. Kowalik
1 2 3 4 1.3 Monitorowanie różnych parametrów środowiska glebowego dla właściwej oceny WPR 26 1) Szczegółowa ocena wpływu instrumentów WPR na stan i zmiany parametrów glebowych na obszarach wiejskich, w tym przeprowadzenie analizy związków między poszczególnymi instrumentami WPR a zmianami w wybranych parametrach gleb dla różnych typów i wielkości gospodarstw rolnych oraz intensywności produkcji NGEO, NSE, NMR dr B. Smreczak prof. S. Martyniuk prof. S. Krasowicz prof. A. Harasim dr hab. B. Feledyn- Szewczyk dr A. Klimkowicz-Pawlas dr J. Niedźwiecki dr G. Siebielec dr A. Gajda dr A. Gałązka dr E. Nowocień dr G. Debaene mgr A. Łopatka mgr P. Koza 1.4 Ocena i kształtowanie bioróżnorodności środowiska glebowego oraz aktywności mikrobiologicznej gleb z uwzględnieniem warunków siedliskowych i systemów gospodarowania 1) Analiza występowania wybranych rodzajów drobnoustrojów glebowych wiążących azot (Azotobacter, Azospirillum Rhizobium) w różnych glebach i pod wpływem różnych systemów gospodarowania 1.5 Ocena możliwości i kierunków wykorzystania środowiska rolniczego Polski z uwzględnieniem koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, specyfiki obszarów problemowych oraz kierunków rozwoju infrastruktury 1) Ocena możliwości oddziaływania planów przestrzennego zagospodarowania oraz instrumentów natury finansowej i technicznej na rozwój alternatywnych kierunków działalności gospodarczej i usługowej na obszarach wiejskich NMR, NGEO, NSE dr A. Gałązka prof. S. Martyniuk prof. S. Krasowicz dr A. Gajda dr B. Smreczak dr A. Klimkowicz- Pawlas dr K. Jończyk dr J. Czaban dr J. Niedźwiecki NGEO, NSE, NMI dr J. Jadczyszyn prof. F. Woch dr K. Jończyk dr A. Nieróbca dr G. Siebielec dr A. Klimkowicz- Pawlas dr E. Nowocień dr A. Madej dr J. Niedźwiecki dr J. Czaban mgr A. Łopatka mgr P. Koza
1 2 3 4 1.6 Ocena wpływu rolnictwa na jakość wód oraz wspieranie działań mających na celu ochronę zasobów wodnych w Polsce 27 1) Ocena jakości wód oraz trendów zmian, na podstawie wyników obserwacji prowadzonych przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze do 2017 r., przy uwzględnieniu i odniesieniu do wyników Państwowego Monitoringu Wód realizowanego przez Inspekcje Ochrony Środowiska, wraz z identyfikacją wód zagrożonych zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, 2) Analiza kierunku zmian zawartości azotu mineralnego w glebach w okresie 2008-2017, 3) Modelowe przedstawienie emisji azotu i fosforu z rolnictwa, wskazanie obszarów ryzyka i identyfikacja działań mitygujących, 4) Analiza i ocena wpływu działalności rolniczej i jej oddziaływań na stan zasobów wodnych i ekosystemów od nich zależnych z wykorzystaniem dostępnych danych satelitarnych oraz wyników modelowania emisji azotu i fosforu z rolnictwa do wód, 5) Przegląd lub ewentualna analiza Programu działań wynikającego z realizacji dyrektywy azotanowej, 6) Udział w opracowaniu działań wynikających z ramowej dyrektywy wodnej wraz z przygotowaniem analiz naukowych uzasadniających przyjęcie szczegółowych rozwiązań lub działań, 7) Współpraca z MRiRW w zakresie opiniowania, tworzenia dokumentów, w zakresie obowiązujących przepisów prawnych, 8) Udział przedstawicieli Instytutu w pracach krajowych i międzynarodowych gremiów w obszarze ochrony wód przed zanieczyszczeniem i emisją pochodzenia rolniczego. Prowadzenie działań informacyjno-promocyjnych dotyczących racjonalnej gospodarki nawozowej NŻN, NCH, NSE, NGEO, DUW dr T. Jadczyszyn prof. A. Pecio dr hab. E. Stanisławska- Glubiak dr hab. J. Korzeniowska dr hab. J. Kopiński dr A. Madej dr A. Rutkowska dr U. Sienkiewicz- Cholewa dr D. Pikuła dr A. Bochniarz mgr A. Łopatka
1 2 3 4 1.7 Opracowanie i doskonalenie metod oceny oraz prognozowania (modelowania) skutków środowiskowych i produkcyjnoekonomicznych WPR i zmian klimatu 28 1) Kalibracja i parametryzacja modeli, ocena efektów klimatycznych WPR w aktualnych warunkach klimatycznych z uwzględnieniem wdrażanych działań w latach 2014-1.8 Analiza i ocena wpływu działań WPR na środowisko oraz strukturę, poziom, koncentrację i konkurencyjność produkcji rolniczej, z uwzględnieniem zróżnicowania regionalnego rolnictwa i specyfiki różnych grup gospodarstw rolnych 1) Analiza i ocena wpływu WPR na strukturę, poziom, koncentrację i konkurencyjność produkcji rolniczej NBA, NSE, NGEO, NCH, DUW, NMI dr R. Borek prof. A. Faber dr hab. M. Matyka dr hab. J. Kozyra dr R. Wawer dr A. Nieróbca dr T. Sekutowski dr A. Madej dr M. Zarychta dr A. Bochniarz mgr A. Jędrejek mgr A. Król NSE, NGEO, NŻN dr hab. M. Matyka prof. S. Krasowicz dr hab. B. Feledyn- Szewczyk prof. A. Harasim prof. J. Kuś dr hab. J. Kopiński dr K. Jończyk dr J. Stalenga dr A. Madej dr K. Kęsik mgr P. Koza 1.9 Opracowanie i doskonalenie metod oraz instrumentów przydatnych do kształtowania wpływu WPR na środowisko przyrodnicze 1) Ekonometryczna wycena środowiskowych dóbr publicznych oraz kosztów zewnętrznych powiązanych z produkcją rolną (ochrona różnorodności krajobrazu, bioróżnorodności, zanieczyszczenie wód biogenami, degradacja gleb) zgodnie z metodą cen hedonistycznych (wykorzystanie internetowych wyszukiwarek ofert cenowych działek budowlanych na obszarach rolniczych) oraz społecznych dóbr publicznych (bufor dla rynku pracy) zgodnie z metodą kosztu alternatywnego pomocy społecznej (dane GUS dla gmin po-pgrowskich) NGEO, NSE mgr A. Łopatka prof. F. Woch dr hab. M. Matyka dr G. Siebielec dr J. Jadczyszyn dr J. Niedźwiecki dr B. Smreczak dr R. Wawer dr M. Kowalik mgr P. Koza
1 2 3 4 Obszar II Wspieranie postępu technologicznego i innowacyjności produkcji roślinnej w Polsce 29 2.1 Analiza i ocena regionalnego zróżnicowania możliwości rozwoju różnych systemów i kierunków produkcji rolniczej oraz prognozowanie ich wpływu na środowisko z uwzględnieniem zasad WPR 1) Analiza stanu oraz prognoza rozwoju różnych systemów i kierunków produkcji w Polsce uwzględniająca zróżnicowanie regionalne NSE, NMI, NUP, NUZ, NGEO dr hab. J. Kopiński prof. A. Harasim prof. S. Krasowicz prof. J. Księżak dr hab. M. Matyka dr hab. B. Feledyn- Szewczyk dr hab. J. Smagacz dr hab. B. Jaśkiewicz dr hab. D. Leszczyńska dr hab. A. Sułek dr K. Jończyk dr J. Stalenga dr A. Madej dr A. Nieróbca dr J. Bojarszczuk mgr A. Łopatka 2.2 Wspieranie gospodarki nawozowej w Polsce i ocena jej skutków środowiskowych oraz doskonalenie systemów doradztwa nawozowego z uwzględnieniem stosowania produktów pofermentacyjnych z biogazowni 1) Ocena przestrzennego zróżnicowania zasobności gleb Polski w fosfor, potas i magnez na podstawie wyników monitorowania tego zróżnicowania prowadzonego przez KSChR, 2) Doskonalenie procedury wprowadzania do obrotu oraz zasad stosowania w rolnictwie nawozów i środków poprawiających właściwości gleby, i stymulatorów wzrostu w tym bieżąca współpraca z MRiRW w zakresie opiniowania, tworzenia dokumentów, stanowisk resortu oraz opiniowania nowych rozwiązań prawnych, 3) Doskonalenie systemu zaleceń nawozowych na podstawie wskaźników roślinnych lub glebowych oraz aktualnej analizy składu środków o działaniu nawozowym, w tym odpadów, w szczególności odpadów z biogazowni, NŻN, NCH, NSE, NMR, DUW dr A. Rutkowska prof. A. Pecio dr hab. J. Korzeniowska dr hab. E. Stanisławska- Glubiak dr hab. A. Podleśna dr hab. J. Kopiński dr K. Jończyk dr A. Gajda dr D. Pikuła dr T. Jadczyszyn dr K. Kęsik dr A. Gałązka dr M. Zarychta dr A. Bochniarz
1 2 3 4 4) Aktualizacja internetowej bazy danych dotyczącej wprowadzonych do obrotu nawozów i środków wspomagających uprawę roślin 30 2.3 Ocena i wspieranie procesów wdrażania integrowanej produkcji i postępu technologicznego w produkcji roślinnej (zboża, rośliny pastewne i rośliny energetyczne) 1) Wspieranie procesów wdrażania Integrowanej Produkcji (IP) oraz ocena stopnia wprowadzania postępu biologicznego i technicznego w gospodarstwach rolnych prowadzących integrowaną technologię produkcji, 2) Opracowanie i uaktualnienie zaleceń agrotechnicznych i nawozowych do metodyk integrowanej ochrony roślin i Integrowanej Produkcji (IP) wybranych roślin rolniczych, 3) Doskonalenie systemu informacji o regionalnym zachwaszczeniu upraw rolniczych 2.4 Ocena możliwości kształtowania poziomu i jakości produkcji roślinnej z uwzględnieniem przewidywanych zmian klimatu 1) Ocena możliwości kształtowania jakości plonów zbóż i roślin pastewnych w warunkach związanych z suszą NUP, NCH, NUZ, NŻN prof. J. Podleśny prof. K. Domaradzki prof. J. Księżak prof. M. Kucharski prof. K. Noworolnik prof. G. Podolska dr hab. J. Grabiński dr hab. D. Leszczyńska dr hab. A. Podleśna dr hab. M. Staniak dr J. Bojarszczuk dr E. Gaweł dr R. Kieloch mgr A. Stępień NUZ, NUP, NBP, NCH dr hab. J. Grabiński prof. G. Podolska prof. K. Noworolnik prof. A. Stochmal prof. K. Domaradzki prof. J. Podleśny prof. J. Księżak dr hab. A. Sułek dr hab. D. Leszczyńska dr hab. B. Jaśkiewicz dr hab. M. Staniak dr hab. H. Gołębiowska dr J. Żuchowski dr E. Gaweł
1 2 3 4 2.5 Wykorzystanie wyników badań naukowych i prac hodowlanych do doskonalenia odmian oraz technologii produkcji chmielu i tytoniu zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin 31 1) Opracowanie internetowego systemu sygnalizacji występowania agrofagów w uprawie chmielu i tytoniu, 2) Aktualizacja bazy agrofagów stanowiących zagrożenie dla upraw chmielu i tytoniu oraz opracowanie strategii hodowlanej ukierunkowanej na uzyskanie odmian spełniających wymagania integrowanej ochrony roślin NHB dr U. Skomra prof. T. Doroszewska prof. A. Berbeć dr A. Czubacka dr G. Korbecka-Glinka dr A. Trojak-Goluch dr M. Przybyś 2.6 Analiza możliwości redukcji emisji gazów cieplarnianych, amoniaku oraz azotanów z rolnictwa w perspektywie do 2030 oraz do 2050 1) Szacunki i symulacje emisji gazów cieplarnianych amoniaku i azotanów dla kraju: analizy wiarygodności, oceny technicznej i ekonomicznej efektywności 2.7 Analiza i doskonalenie metod przekazywania wyników badań naukowych do doradztwa i praktyki rolniczej oraz wspieranie działalności różnych typów gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych 1) Merytoryczna aktualizacja zakładki strony internetowej Instytutu Nauka praktyce rolniczej, organizacja szkoleń i seminariów prowadzonych przez pracowników naukowych z zakresu integrowanej ochrony chmielu i tytoniu oraz różnych technologii produkcji roślinnej, 2) Ocena możliwości zwiększenia innowacyjności w rolnictwie, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw rolnych NBA, NSE, NŻN, DUW dr Z. Jarosz prof. A. Faber prof. S. Krasowicz dr hab. M. Matyka dr J. Bojarszczuk dr T. Jadczyszyn dr A. Madej dr G. Hołubowicz-Kliza mgr T. Żyłowski DUW, NSE, NUZ dr M. Zarychta prof. W. Oleszek prof. T. Doroszewska prof. A. Harasim dr hab. B. Jaśkiewicz dr hab. A. Sułek dr hab. J. Kopiński dr K. Jończyk dr A. Bochniarz dr A. Madej dr G. Hołubowicz-Kliza
32 2.2. PROGRAM WIELOLETNI pn. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju (IUNG-PIB koordynator) Nazwa obszaru: Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych objętych Programem Symbol Nazwa zadania w programie wieloletnim zadania 1. Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych objętych Programem Zakład naukowy Lata realizacji Kierownik zadania i wykonawcy - Zakład Uprawy Roślin Pastewnych prof. J. Księżak Prace realizowane przez IUNG-PIB w ramach Programu a nadzorowane przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Lp. Tytuł pracy Zakład naukowy Lata realizacji Kierownik zadania i wykonawcy 1. Rozmieszczenie roślin w łanie a rozwój, plonowanie i jakość nasion najplenniejszych odmian grochu, bobiku, łubinu i soi w różnych regionach kraju - Zakład Uprawy Roślin Pastewnych prof. J. Księżak 2. Określenie możliwości uprawy ozimych form roślin strączkowych, uprawy pasowej oraz efektów stosowania hydrożeli w warunkach agroklimatycznych Polski 3. Opracowanie technologii uprawy soi z uwzględnieniem warunków regionalnych kraju
33 2.3. ZADANIE W PROGRAMIE WIELOLETNIM NADZOROWANYM PRZEZ INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY pn. Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju Nazwa obszaru: Ochrona Zasobów Genowych Roślin Użytkowych Symbol zadania Nazwa zadania wieloletniego Lata 1.2 Prowadzenie kolekcji zasobów genowych odmian uprawnych i dzikich gatunków z rodzaju Nicotiana oraz odmian uprawnych, cennych klonów i roślin męskich rodzaju Humulus realizacji Zakład naukowy Kierownik zadania i wykonawcy 2015- Zakład Hodowli i Biotechnologii Roślin prof. T. Doroszewska dr U. Skomra dr A. Czubacka mgr A. Depta 3. PRACE BADAWCZE W RAMACH SYSTEMU MONITORINGU SUSZY ROLNICZEJ Nazwa pracy badawczej System monitoringu suszy w Polsce Numer umowy W trakcie uzgodnień z MRiRW Zakłady naukowe Kierownik zadania Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych Zakład Uprawy Roślin Zbożowych Zakład Hodowli i Biotechnologii Roślin Zakład Uprawy Roślin Pastewnych Dział Upowszechniania i Wydawnictw Dr hab. A. Doroszewski
34 4. PROJEKTY BADAWCZE KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE Lp. Tytuł projektu badawczego Lata realizacji Numer projektu/umowy Kierownik projektu 4.1. PROJEKTY BADAWCZE Narodowe Centrum Nauki 1. Profil wolnych aminokwasów w gwiazdnicy pospolitej (Stellaria media) i fiołku trójbarwnym (Viola tricolor), jako jeden ze wskaźników reakcji chwastów na czynniki środowiskowe 2. Metabolity wtórne części nadziemnych Pulmonaria officinalis L. i ich aktywność biologiczna 3. Wpływ pierwotnego i wtórnego metabolizmu na oddziaływania roślina roślinożerca na przykładzie uszkodzeń nasion bobiku (Vicia faba L. var. minor) przez strąkowca (Bruchus rufimanus Boh.) 4. Ocena stopnia wysycenia gleb Polski fosforem z wykorzystaniem dwóch metod oraz wyznaczenie bezpiecznego dla stanu wód poziomu badanych wskaźników 5. Rola mikroorganizmów w zasiedlaniu składowisk odpadów pohutniczych przez rośliny oraz ich wpływ na biodostępność pierwiastków śladowych 6. Metabolity wtórne owoców, liści oraz gałązek rokitnika zwyczajnego (Hippophae rhamnoides L.) jako naturalne substancje bioaktywne 7. Charakterystyka metabolitów wydzielanych przez Phomopsis prunorum nowego w warunkach Polski patogena roślin sadowniczych oraz jego identyfikacja molekularna 8. Odpady z uzdatniania wody pitnej jako dodatek do osadów ściekowych wykorzystywany w celu ich uzdatniania do bezpiecznego stosowania w rekultywacji gleb na obszarach zanieczyszczonych metalami ciężkimi 2014-2013/09/N/NZ9/01960 mgr M. Dziągwa-Becker 2014-2013/11/D/NZ9/02771 dr J. Krzyżanowska- Kowalczyk 2015-2014/15/B/NZ9/04302 dr M. Kowalczyk 2015-2014/15/N/ST10/05162 mgr B. Jurga - 2015/17/N/ST10/03182 mgr S. Siebielec -2019 2015/19/B/NZ9/03164 prof. A. Stochmal 2017-2019 /21/NB/NZ9/01526 dr B. Abramczyk 2017- /21/N/ST10/02936 mgr R. Gałązka
9. Wyjaśnienie wpływu zmian w rolnictwie na poziom zawartości węgla organicznego w glebie w ujęciu przestrzennym z wykorzystaniem modelu RothC 2017- /21/N/ST10/02649 mgr R. Kaczyński 10. Wpływ szybko rosnących drzew Paulownia Clon In Vitro 112 (P.elongata x P. fortunei) na właściwości mikrobiologiczne i fizykochemiczne gleb w warunkach Polski 35 2017- /23/N/NZ9/02157 mgr M. Woźniak 4.2. PROJEKTY BADAWCZE ROZWOJOWE Narodowe Centrum Badań i Rozwoju 1. Wsparcie dla rolnictwa niskoemisyjnego zdolnego do adaptacji do zmian klimatu obecnie oraz w perspektywie lat 2030 i 2050 (LCAgri) 2015- BIOSTRATEG1/271322/3 /NCBR/2015 prof. W. Oleszek 2. Interdyscyplinarne nad poprawą efektywności energetycznej oraz zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym polskiego rolnictwa (BIOGAS&EE) * 3. Technologia przetwarzania surowców i odpadów rolniczych do kwasu D-mlekowego (D-LA) i (S)-(-)-2- chloropropionowego (S-MCP), półproduktów do otrzymywania biodegradowalnych polimerów i nowoczesnych herbicydów. Technologie i formy użytkowe herbicydów aryloksyfenoksypropionowych i fenoksypropionowych (S-MCP) * 4. Innowacyjna i zrównoważona intensyfikacja zintegrowanych systemów produkcji na cele żywnościowe i nieżywnościowe dla rozwoju agroekosystemów odpornych na zmiany klimatu w Europie i poza jej obszarem (SustainFARM) 2015-2019 BIOSTRATEG1/269056/5 /NCBR/2015-2019 BIOSTRATEG2/298338/2 /NCBR/ -2019 FACCE SURPLUS/I/SustainFARM/06/ dr hab. M. Matyka dr hab. J. Grabiński dr R. Borek
36 5. Strategia przeciwdziałania 2017- BIOSTRATEG3/347445/1 prof. K. uodparnianiu się chwastów na /NCBR/2017 Domaradzki herbicydy jako istotny czynnik zapewnienia zrównoważonego rozwoju agroekosystemu (BioHerOd) * 6. Bioprodukty z biomasy lignocelulozowej pozyskanej z gruntów marginalnych w celu wypełnienia luki obecnej w narodowej biogospodarce (BioMagic) * 7. Opracowanie innowacyjnej biodegradowalnej otoczki dla nasion soi opartej na biopolimerach z surowców odnawialnych dla zwiększonej tolerancji roślin na niekorzystne warunki środowiskowe (BIOSOYCOAT) * 8. Opracowanie technologii innowacyjnych nawozów mineralnych wzbogaconych mikrobiologicznie (BIO-FERTIL) * 9. Nowe technologie eko-energetyczne dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i niskoemisyjnej produkcji rolnej (TechRol) * 10. Nowe rozwiązania biotechnologiczne w diagnostyce, zwalczaniu i monitoringu kluczowych patogenów grzybowych w ekologicznej uprawie owoców miękkich (EcoFruits) * 11. Opracowanie metody wytwarzania produktów piekarniczych o właściwościach hipoalergicznych dla osób z nietolerancją białek pszenicy * *) IUNG-PIB współwykonawca 2017- BIOSTRATEG3/344253/2 /NCBR/2017 2017- BIOSTRATEG3/346390/4 /NCBR/2017-2021 BIOSTRATEG3/347464/5 /NCBR/2017 - BIOSTRATEG3/344128/12 /NCBR/2017 dr hab. M. Matyka dr G. Korbecka- Glinka dr A. Rutkowska dr hab. R. Pudełko - W trakcie negocjacji z NCBiR dr hab. B. Feledyn- Szewczyk - W trakcie negocjacji z NCBiR prof. G. Podolska
37 4.3. PRACE REALIZOWANE W RAMACH PROJEKTÓW FINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW PROGRAMU OPERACYJNEGO INTELIGENTNY ROZWÓJ Lp. Tytuł pracy Lata realizacji Jednostka nadzorująca Projekt Kierownik pracy 1. Ocena przydatności eksperymentalnych adiuwantów o działaniu wielokierunkowym uzyskanych w pracach laboratoryjnych do stosowania z wybranymi herbicydami dolistnymi i doglebowymi -2019 PHU AGROMIX Opracowanie efektywnych i bezpiecznych dla środowiska adiuwantów o wielokierunkowym mechanizmie działania jako istotnego elementu optymalizacji chemicznej ochrony roślin prof. M. Kucharski 2. Przeprowadzenie badań w zakresie nowych konstrukcji chmielników i technologii uprawy integrowanej chmielu - Energy Composites Sp. z o.o. Technologia produkcji chmielu wykorzystująca innowacyjną konstrukcję nośną oraz zintegrowany system optymalizacji nawadniania, nawożenia i ochrony roślin prof. T. Doroszewska, dr U. Skomra 4.4. PROJEKTY REALIZOWANE W RAMACH 7. Programu Ramowego UE 1. Zapobieganie i remediacja gleb zdegradowanych w Europie poprzez zrównoważone użytkowanie gruntów (RECARE) * 2013- kontrakt nr 603498 dr G. Siebielec *) IUNG-PIB partner w konsorcjum 4.5. PROJEKTY REALIZOWANE W RAMACH PROGRAMU HORYZONT 1. Nowe strategie dotyczące biogospodarki w Polsce (BioEcon) 2015- kontrakt nr 669062 prof. W. Oleszek 2. Wykorzystanie potencjału odpadów drewna w różnych regionach UE i przemysłowych ekosystemach opartych na produktach naturalnych (BioReg) * 2017-2019 kontrakt nr 727958 dr M. Borzęcka 3. Sieć Innowacji na rzecz Agroleśnictwa 2017-2019 kontrakt nr 727872 dr R. Borek (AFINET) *
38 4. Poprawa wydajności rolnictwa ekologicznego w Europie poprzez zwiększanie dostępności ekologicznego materiału siewnego oraz efektywności w hodowli roślin (LIVSEED) * 2017-2021 kontrakt nr 727230 dr J. Stalenga 5. Dywersyfikacja poprzez zmianowanie, uprawę współrzędną, uprawę mieszanek roślin wspierana przez różne podmioty i łańcuchy wartości ukierunkowana na zrównoważony rozwój (DiverIMPACT) * *) IUNG-PIB partner w konsorcjum 2017-2021 kontrakt nr 727482 dr J. Stalenga 4.6. PROJEKTY REALIZOWANE W RAMACH PROGRAMU INTERREG BALTIC SEA REGION 1. Nowe standardy zawartości biogenów w nawozach naturalnych środkiem zrównoważonego zarządzania składnikami nawozowymi (MANURE STANDARDS) * 2017-2019 #R057 mgr B. Jurga *) IUNG-PIB partner w konsorcjum 4.7. INNE PROJEKTY FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW MIĘDZYNARODOWYCH 1. Analizy agro-środowiskowe dla oceny wspólnej polityki rolnej CAP 2015- JRC/IPR/2014/H.4/0004/ OC-390912 dr G. Siebielec 2. Improving quality of tobacco breeding lines carrying resistance to Tomato spotted wilt virus and Chalara elegans (IMBRENIC) 3. Service contract for providing support in relation to the implementation of the EU Soil Thematic Strategy 2015-2019 Umowa z dnia 09.03.2015-2019 07.0201//742739/ SER/ENV.D.l prof. T. Doroszewska dr G. Siebielec Program działalności naukowej i rozwojowej na rok Z a t w i e r d z a m: