Program wieloletni. Ulepszanie krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach

Transkrypt

1 Program wieloletni Ulepszanie krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach ustanowiony został uchwałą Rady Ministrów dnia 9 sierpnia 2011 roku Autorzy programu Prof. dr hab. Wojciech Święcicki IGR PAN Poznań Prof. dr hab. Andrzej Rutkowski UP Poznań Prof. dr hab. Jerzy Szukała UP Poznań Dr hab. Michał Jeżak prof. nadz. UP Poznań

2 Program realizowany jest w latach i obejmuje cztery obszary badawcze 1. Zwiększenie stabilności i jakości plonu wysokobiałkowych roślin strączkowych 2. Nowe trendy w agrotechnice roślin strączkowych i sposoby zwiększania opłacalności uprawy 3. Rodzime źródła białka roślinnego w żywieniu zwierząt monogastrycznych 4. Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, infrastruktury rynku i systemu obrotu, a także opłacalności wykorzystania roślin strączkowych na cele paszowe w Polsce.

3 . Każdy obszar badawczy ma wyszczególnione zadania badawcze Obszar 1 IGR PAN Poznań koordynuje prof. Wojciech Święcicki - 10 zadań do realizacji: Określenie fizjologicznych wskaźników odporności na susze odmian i materiałów hodowlanych roślin strączkowych (IGR PAN Poznań, Inst. Fizj. Roś. PAN Kraków) Znaczenie efektywności wykorzystania wody i składników pokarmowych dla poziomu i stabilności plonowania odmian i rodów grochu siewnego (IGR PAN Poznań) Fizjologiczna i genetyczna kontrola rozwoju kwiatów i owoców u roślin strączkowych (IGR PAN, UMK Toruń) Poszukiwanie i ocena różnych form łubinów i grochów tolerancyjnych na przymrozki i przystosowanych do wczesnych wysiewów (IGR PAN, HR Smolice Oddz. Przebędowo)

4 Badanie stabilności plonowania roślin strączkowych w celu wyodrębnienia form zmniejszających ryzyko uprawy (IGR PAN) identyfikacja grzybów chorobotwórczych występujących na nasionach roślin strączkowych oraz oznaczanie ich metabolitów o właściwościach toksycznych i antyżywieniowych (IGR PAN) Identyfikacja genów warunkujących ważne cechy użytkowe i ich charakterystyka funkcjonalna u łubinu wąskolistnego (IGR PAN). Analiza loci warunkujących sztywność łodygi i odporność na askochytozę u grochu (IGR PAN) Opracowanie metody skracania cyklu hodowlanego wybranych gatunków roślin strączkowych z zastosowaniem techniki pojedynczych nasion i kultury in vitro (IGR PAN)

5 Wpływ zmienności składu i zawartości α-d-galaktozydów na jakość fizjologiczną nasion roślin strączkowych (IGR PAN, UWM Olsztyn) α-d-galaktozydy tzw. oligosacharydy z rodziny rafinozy (rafinoza, stachioza, werbaskoza) zawarte są w nasionach od kilku do kilkunastu procent suchej masy i zaliczane są do podstawowych czynników antyżywieniowych wywołujących efekt wzdymający w przewodzie zwierząt monogastrycznych. Związki te pełnią jednak w nasionach rolę fizjologiczną stanowią pierwszy materiał zapasowy zużywany podczas kiełkowania nasion, warunkując: - szybkość kiełkowania i potencjalnie wigor nasion -uczestniczą w wykształceniu w dojrzewających nasionach i utrzymaniu podczas kiełkowania odporności na stres desykcji i wysokiej lub niskiej temperatury - korzystnie wpływają na wartość przechowalniczą nasion strączkowych

6 Obszar 2 koordynuje prof. Jerzy Szukała - 7 zadań do realizacji: Ocena trwałego oddziaływania uproszczeń w uprawie roli na plonowanie, jakość nasion i efekty ekonomiczne uprawy grochu i łubinu w zmianowaniu z różnym udziałem zbóż (UP Poznań, UPH Siedlce, HR Smolice Oddz. Przebędowo) Przyrodnicze, produkcyjne i ekonomiczne skutki różnej intensywności uprawy trzech gatunków łubinu i grochu (UP Poznań, UTP Bydgoszcz) Rolnicza i ekonomiczna waloryzacja przedplonów. strączkowych w uprawie zbóż i rzepaku (UP Poznań, UP Wrocław, UTP Bydgoszcz, UWM Olsztyn) Jesienny siew grochu i łubinu białego jako kierunek do większego wykorzystania potencjału biologicznego tych roślin (UTP Bydgoszcz)

7 Wpływ nawożenia słomą i uprawy w mieszankach na plonowanie i jakość nasion roślin strączkowych IUNG PIB Puławy, UP Wrocław) Monitorowanie ważniejszych patogenów grzybowych oraz potencjału toksynotwórczego wybranych gatunków roślin strączkowych w różnych warunkach siedliskowych Polski (UWM Olsztyn). Zastosowanie siewu punktowego jako nowego trendu w agrotechnice roślin strączkowych (UP Poznań, UP Wrocław, UTP Bydgoszcz, UWM Olsztyn, IUNG PIB Puławy)

8 Obszar badawczy 3 Prof. Andrzej Rutkowski - 5 zadań do realizacji: Ocena wartości pokarmowej rodzimych źródeł białka roślinnego (UP Poznań) Ocena możliwości stosowania rodzimych źródeł białka w gospodarstwach tradycyjnych i ekologicznych (UP Poznań, Wytwórnia Pasz Morawski Kcynia, PHR Tulce) Ocena przydatności oraz określenie granicznych udziałów rodzimych źródeł białka roślinnego dla zwierząt gospodarskich z ferm przemysłowych (UP Poznań, Inst. Fizjol. i Żywienia Zwierząt PAN Jabłonna, UWM Olsztyn) Wpływ zabiegów technologicznych na podwyższenie wartości pokarmowej rodzimych źródeł białka roślinnego (UP Poznań, IFiŻZ Jabłonna, UWM Olsztyn)

9 Wpływ rodzimych źródeł białka roślinnego na stan funkcjonowania przewodu pokarmowego zwierząt oraz jakość produktów zwierzęcych (UP Poznań, Inst. Rozrodu i Badań Żywności PAN Olsztyn) Obszar badawczy 4 dr hab. Michał Jeżak prof. UP Jedno zadanie do realizacji: Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, infrastruktury rynku i systemu obrotu, a także opłacalności wykorzystania roślin strączkowych na cele paszowe w Polsce (UP Poznań). Cel opracowanie modelowego systemu rynkowego produkcji i obrotu nasionami roślin strączkowych w Polsce

10 Główny cel badań STWORZENIE WARUNKÓW DO ZMNIEJSZENIA IMPORTU BIAŁKA PASZOWEGO (POEKSTRAKCYJNA ŚRUTA SOJOWA) O OKOŁO 50% W WYNIKU ZWIĘKSZENIA WARTOŚCI BIOLOGICZNEJ I UŻYTKOWEJ BIAŁKA ROŚLINNEGO POCHODZĄCEGO Z RODZIMYCH SUROWCÓW

11 Na wypadek wystąpienia światowego kryzysu białkowego program ma stworzyć warunki zapewniające bezpieczeństwo białkowe Polski.

12 Aktualnie roczny import białka paszowego w Polsce wynosi około 1,0 milion ton. Przewidywany równoległy wzrost produkcji zwierzęcej powinien spowodować wzrost zapotrzebowania na białko importowane do 1,3 mil. ton.

13 RODZIME SUROWCE BIAŁKOWE CZYLI:. - ŚRUTA RZEPAKOWA I MAKUCHY - NASIONA STRĄCZKOWYCH - BIAŁKA Z SUSZONYCH WYWARÓW - INNE SUROWCE (MACZKI RYBNE) POKRYWAJĄ ZAPOTRZEBOWANIE NA BIAŁKO PASZOWE ZALEDWIE W 24-25%, A WIĘC DEFICYT BIAŁKA PASZOWEGO W POLSCE Tak więc deficyt białka paszowego w Polsce WYNOSI OKOŁO 76% wynosi około 76% DEFICYT TEN UZUPEŁNIANY JEST GŁÓWNIE IMPORTOWANĄ ŚRUTĄ SOJOWĄ

14 . Import śruty sojowej nie da się wyeliminować ale można go ograniczyć o połowę produkując własne białko paszowe z rodzimych roślin strączkowych Rodzime gatunki nasiona roślin strączkowych zawierają następujących ilości białka: - groch siewny 20-22% - bobik 28-30% - łubin wąskolistny 32-34% - łubin biały 33-34% - łubin żółty 41-44% - śruta sojowa 45% Np.100 tys. ha łubinu żółtego przy plonie 1,5 t/ha to ponad 55 tys. ton białka paszowego

15 Obniżyć import śruty sojowej o połowę czyli o 1 milion ton to znaczy mniej białka w kraju o około 380 tys. ton. poza tym ten deficyt białka (380 tys. ton) wraz z potrzebami białka związanymi z przewidywanym równoległym wzrostem produkcji zwierzęcej o 300 tys. ton. da łącznie deficyt wynoszący około 680 tys. ton białka paszowego rocznie

16 Deficyt ten planuje się uzupełnić poprzez: - zwiększenie do tys. ha areału uprawy roślin strączkowych, co przełoży się na produkcję około 300 tys. ton białka paszowego - wzrost produkcji białka rzepakowego o 230 tys. ton - zwiększenia produkcji białka z suszonych wywarów o 150 tys. ton.

17 Jakie są aktualnie największe problemy dotyczące roślin strączkowych 1. Poznanie niekorzystnego dla tej grupy roślin mechanizmu odpowiedzialnego za opadanie około 80% organów generatywnych. 2. Wprowadzenie do struktury zasiewów 3-4% udziału roślin strączkowych 3. Poprawa stabilności plonowania, 4. Opracowanie technologii produkcji, zwiększających opłacalność uprawy 5. Niepokojący brak na rynku zarejestrowanych pestycydów (zapraw nasiennych, herbicydów, f)ungi- i insektycydów) 6. Brak na rynku dużych partii jednolitych gatunkowo nasion ogranicza wykorzystanie nasion strączkowych w produkcji pasz

18 7. Brak na rynku dużych partii jednolitych gatunkowo nasion ogranicza wykorzystanie nasion strączkowych w produkcji pasz 8. Szkolenia rolników i organizacji producenckich przy udziale ODR-ów z zakresu technologii uprawy, metod ochrony roślin i konieczności wymiany materiału siewnego 9. Zabezpieczenie w dobry materiał siewny

19 10. Nowoczesne, wysokoprodukcyjne rasy drobiu i świń potrzebują pasz o wysokiej koncentracji białka i energii, nie powodujące zakłóceń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, dlatego zadaniem jest weryfikacja oznaczeń koncentracji energii metabolicznej oraz współczynników strawności jelitowej aminokwasów nasion strączkowych 11. Na tej bazie opracowanie optymalnych receptur mieszanek dla różnych gatunków i grup wiekowych zwierząt monogastrycznych z udziałem rodzimych surowców białkowych, bez udziału poekstrakcyjnej śruty sojowej

20 Dziękuję za uwagę