Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 3 funkcjonowanie ekosystemów Plansza 1 najważniejsze pojęcia z bioróżnorodności Bezpośrednie nawiązania do treści nauczania z PP rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) ( ) składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi (4.1 PP) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu (5.3 PP) Pośrednie nawiązania do treści nauczania z PP wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie (4.2) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi posługując się modelem lub schematem (4.6) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu (4.3) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce (7.4 PP) 1
6. scenariusz zajęć terenowych Cele lekcji uczeń: Wyszukuje informacje na temat wymagań środowiskowych różnych gatunków organizmów Ocenia warunki środowiska obserwowanego ekosystemu pod kątem ich przydatności dla wymagań opisanych gatunków Przewiduje możliwe następstwa wprowadzania gatunków obcych do lokalnego ekosystemu Kryteria sukcesu (czyli po czym uczeń pozna, że osiągnął cel lekcji): Wyszukasz i wyselekcjonujesz informacje niezbędne do wypełnienia karty organizmu Ocenisz warunki obserwowanego środowiska pod kątem ich przydatności dla wymagań opisanych gatunków Opiszesz następstwa wprowadzania gatunków obcych do ekosystemu Niezbędne pomoce: karty pracy: wymagań środowiskowych gatunku, obserwowanego gatunku, następstw wprowadzenia gatunku do środowiska. Teren: Bez znaczenia, możliwe też do przeprowadzenia w terenie przekształconym przez człowieka. Uwaga dla nauczyciela: Konspekt zajęć jest ogólny i pozostawia nauczycielowi wybór gatunków, nad którymi będą pracować uczniowie dzięki czemu nauczyciel może dopasować ten wybór do środowiska, w którym odbędą się zajęcia terenowe. W zależności od potrzeb i możliwości nauczyciel może różnie podzielić, zorganizować i rozłożyć w czasie etapy pracy uczniów. 2
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przebieg zajęć Przygotowanie przed zajęciami, lub zespołowa praca domowa: moje wymagania Uczniowie podzieleni przez nauczyciela na zespoły wyszukują w dostępnych źródłach (serwisy internetowe, leksykony, encyklopedie, ) informacji na temat danych przez nauczyciela gatunków (najlepiej by było, gdyby to były dwa gatunki zwierząt chronionych w Polsce, o zbliżonych warunkach środowiskowych do badanego środowiska i dwa gatunki zwierząt inwazyjnych w tym regionie, lub takich które mogłyby się nimi stać). Na podstawie znalezionych informacji uczniowie wypełniają kartę wymagań środowiskowych gatunku. Wstęp: Króliki w Australii Nauczyciel czyta krótką notatkę historyczną: Wśród fauny Australii nigdy nie występowały króliki. W 1859 roku australijscy kolonizatorzy wypuścili na wolność kilkadziesiąt królików, aby móc na nie później polować. 20 lat później rząd ogłosił olbrzymią nagrodę, na wymyślenie metody, by królików się pozbyć. Uzyskano prawie 1 500 propozycji najróżniejszych metod. To pokazuje, jak dużym problemem stały się w tym czasie króliki dla Australii. Ich populacja był tak silna i liczna, że odstrzelenie w sezonie dwóch milionów osobników nie powodowało zmniejszenia jej liczebności. Uczniowie zastanawiają się dlaczego rząd australijski chciał walczyć z królikami. Nauczyciel ewentualnie koryguje lub uzupełnia uczniowskie pomysły: Króliki niszczyły środowisko wyjadając roślinność. Wiele gatunków roślin przez to przestało istnieć, wiele gatunków zwierząt nie miało co jeść, gleba podlegała erozji i tworzyły się pustynie. Uczniowie zastanawiają się dlaczego kilkadziesiąt wypuszczonych na wolność osobników spowodowało katastrofę ekologiczną. Nauczyciel ewentualnie koryguje lub uzupełnia uczniowskie pomysły: Króliki są gatunkiem szybko się rozmnażającym, bo w Europie mają wiele czynników zmniejszających przeżywalność potomstwa. W Australii nie było tych czynników nie występują niskie temperatury, praktycznie nie było zagrażających im drapieżników. Dodatkowo duże tereny niskiej roślinności dawały doskonałe warunki do zdobywania pożywienia. Uczniowie zastanawiają się w jaki sposób ostatecznie udało się w Australii opanować sytuację związaną z królikami. Nauczyciel ewentualnie koryguje lub uzupełnia uczniowskie pomysły: 3
6. scenariusz zajęć terenowych Przebieg zajęć Wstęp: powtórzenie wiadomości (cd.) Ostatecznie problem udało się rozwiązać częściowo dzięki wprowadzeniu ponad 3000 km ogrodzenia, które zapobiegło dalszemu rozprzestrzenianiu się populacji, a częściowo dzięki zmniejszeniu ich populacji biologicznymi metodami (króliki celowo zarażano różnymi chorobami). Nauczyciel tłumaczy uczniom, że ich najbliższe działania mają na celu ocenę warunków badanego środowiska na potrzeby konkretnych gatunków i próbę oceny skutków ewentualnego ich wprowadzenia do tego środowiska. Część zasadnicza: Ocena warunków obserwowanego środowiska Uczniowie w grupach w których wypełniali karty wymagań środowiskowych gatunku na podstawie obserwacji środowiska, a także analizy źródeł dotyczących środowiska wypełniają kartę oceny obserwowanego środowiska. Nauczyciel monitoruje postępy prac, ewentualnie pomaga w ocenie poszczególnych składników środowiska. Podsumowanie: Zespoły uczniowskie przedstawiają wartości punktów, które przyznali opisywanym gatunkom, oraz uzasadniają wysokość tych wartości. Uczniowie prezentują również przyjęty przez siebie scenariusz wydarzeń w przypadku wprowadzania tego gatunku do lokalnego środowiska. Nauczyciel podsumowuje w tabeli efekty prac. Poniżej znajduje się przykładowy nagłówek tabeli podsumowującej. Gatunek do potrzeb żywieniowych Ocena warunków środowiska do potrzeb bezpieczeństwa ogółem Co się stanie, gdy tu zamieszka? 4
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Karta wymagań środowiskowych gatunku Nazwa gatunku zwyczajowa Czy w Polsce pod ochroną? Występowanie Biotop Krótki opis wyglądu Rozwój młodych osobników Kryjówki Zimowanie Pożywienie Nazwa gatunku łacińska: TAK / NIE (jeśli TAK to podaj formę ochrony) (na jakim obszarze geograficznym na świecie można spotkać?) (w jakim środowisku najczęściej występuje? Np. las, łąka, polana, park, ) (podaj wielkość, pokrycie ciała, kolor, kształt kończyn i inne cechy charakterystyczne) (opisz jak młode mają zapewnione bezpieczeństwo i warunku rozwoju) (opisz gdzie się kryje przed niebezpieczeństwami np. niepogodą lub drapieżnikami) (opisz jak sobie radzi ze zmianą warunków w zimie) (wymień typowe gatunki, lub grupy organizmów, którymi się żywi) Zdobywanie pożywienia (opisz sposób zdobywania pożywienia) Naturalni wrogowie Inne uwagi o potrzebach (wymień gatunki, dla których jest ważnym pożywieniem) (np. czy chętnie zamieszkuje w pobliżu ludzi, czy wyjątkowo źle znosi zanieczyszczenia) 5
6. scenariusz zajęć terenowych Karta oceny obserwowanego środowiska Rodzaj biotopu (np. las, łąka, polana, pole, park, brzeg rzeki, brzeg jeziora, teren podmokły, ) Krótki opis biotopu (opisz jak teren wygląda) Pokrycie terenu Dostępność wody (podaj rodzaj roślinności, ilość martwych szczątek roślin, wytworów człowieka) (podaj skąd i jak zwierzęta mogą czerpać wodę) (roślin zielnych) Najliczniej występujące gatunki roślin (krzewów) (drzew) (roślinożerców) Najliczniej występujące gatunki zwierząt (konsumentów I) (drapieżników) Stopień przetworzenia przez człowieka (opisz widoczny w środowisku wpływ człowieka) 6
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przydatność środowiska dla potrzeb wylosowanego gatunku:.. Element oceny Ocena bezpieczeństwa Czy ma się gdzie skryć przed niekorzystnymi warunkami klimatycznymi? (podaj przykłady tych miejsc) Czy występują gatunki, które mogą na niego polować? TAK / NIE (zapisz te gatunki) Czy ma gdzie się ukryć przed drapieżnikami? TAK / NIE (podaj przykłady tych miejsc) Czy młode mają gdzie się wychować? TAK / NIE (podaj przykłady tych miejsc) Ocena (w skali 1 5) Średnia: Ocena możliwości zdobywania pożywiania Czy ma się czym odżywiać? TAK / NIE (zapisz przykłady dostępnego pożywienia) Czy ilość pożywienia wystarczy dla potrzeb organizmu? TAK / NIE (opisz czynniki ograniczające ilość pożywiania) Czy ma skąd czerpać wodę? TAK / NIE (opisz te miejsca) Średnia: Średnia ocena przydatności środowiska dla potrzeb gatunku: 7
6. scenariusz zajęć terenowych Opiszcie najbardziej prawdopodobny waszym zdaniem scenariusz wydarzeń zmian, które nastąpią gdy ten gatunek zostanie wprowadzony do badanego środowiska. 8