Dlaczego szkoła wyższa powinna. (Lifelong Learning)

Dlaczego szkoła wyższa powinna włączać uczenie się przez całe życie (Lifelong Learning) do swej misji i strategii? t Andrzej Kraśniewski Politechnika Warszawska Seminarium Bolońskie dla prorektorów, Uniwersytet Śląski, 20.06.2013

... bo tak robią inni LLL jako element misji uczelni, 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 2

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 3

Uczenie się przez całe życie lifelong learning (LLL) proces uczenia się odbywa się przez całe życie i obejmuje różne formy uczenia się (formalne, pozaformalne i nieformalne) odbywa się w rozmaitych warunkach i w różnych sytuacjach życiowych (life-wide learning - LWL) uczenie się ma różne cele przygotowanie do pracy zawodowej doskonalenie kompetencji zawodowych w celu poprawy zatrudnialności rozszerzenie wiedzy i umiejętności niezwiązanych z wykonywaną pracą zawodową rozwój osobowości zachowanie sprawności intelektualnej cele te mogą się z czasem zmieniać 4

Uczenie się przez całe życie (LLL) Europejski obszar uczenia się przez całe życie* proces uczenia się rozpatrywany przede wszystkim z punktu widzenia osoby uczącej się, a nie instytucji i osób prowadzących kształcenie równorzędność uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia możliwość poddania się procedurze walidacji osiągniętych i efektów uczenia się -niezależnie ż i od formy uczenia się * Making a European area of lifelong learning a reality, Komunikat Komisji Europejskiej, COM(2001) 678, listopad 2001 5

LLL a kształcenie ustawiczne kształcenie ustawiczne określone w ustawie o systemie oświaty nie występuje w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym Dotyczy osób, które spełniły obowiązek szkolny i uczą się w placówkach kształcenia ustawicznego, praktycznego, ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego uczęszczają do szkół dla dorosłych Uwaga skoncentrowana jest na młodszych osobach, często do 24 roku życia uczęszczaniu do placówek systemu oświaty źródło: Perspektywa uczenia się przez całe życie, 2011 6

LLL w szkołach wyższych tradycyjne rozumienie kursy, szkolenia studia podyplomowe studia niestacjonarne (dla pracujących) przygotowanie i doskonalenie zawodowe poszerzanie dostępu do SzW kształcenie przyszłych studentów uniwersytet otwarty (PL), uniwersytet trzeciego wieku rozwój osobisty trzecia misja 19 24 wiek 7

LLL kluczowy komponent PB (EOSW) Prague Communiqué (2001) Lifelong learning is an essential element of the European Higher Education Area. In the future Europe, built upon a knowledgebased society and economy, lifelong learning strategies are necessary to face the challenges of competitiveness and the use of new technologies and to improve social cohesion, equal opportunities and the quality of life. Kolejne komunikaty ministrów (2003, 2005, 2007, 2009) wskazanie różnych elementów tworzących kulturę uczenia się przez całe życie elastyczne ścieżki kształcenia uznawanie efektów uczenia się osiągniętych poza systemem kształcenia formalnego (RPL) krajowe ramy kwalifikacji współpraca uczelni z interesariuszami zewnętrznymi, w tym pracodawcami 9

EUA Charter on LLL w odpowiedzi na apel premiera Francji podczas seminarium nt. LLL (Sorbona, grudzień 2007) zobowiązania ze strony uczelni zobowiązania ą ze strony rządówą oczekiwane - umożliwiające uczelniom realizację swoich zobowiązań odniesienie do EUA Charter on LLL -w komunikacie ministrów (Leuven, 2009) 10

Zobowiązania ze strony uczelni EUA Charter on LLL 1. Embedding concepts of widening access and lifelong learning in their institutional strategies. 2. Providing education and learning to a diversified student population. 3. Adapting study programmes to ensure that they are designed to widen participation and attract returning adult learners. 4. Providing appropriate guidance and counselling services. 5. Recognising prior learning. 6. Embracing lifelong learning in quality culture. 7. Strengthening the relationship between research, teaching and innovation in a perspective of lifelong learning. 8. Consolidating reforms to promote a flexible and creative learning environment for all students. 9. Developing partnerships at local, regional, national and international level to provide attractive and relevant programmes. 10. Acting as role models of lifelong learning institutions. 11

trochę danych LLL w ogólności - przedwczesna dezaktywacja edukacyjna udział osób dorosłych w kształceniu formalnym i pozaformalnym, 2011 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,00 0,0 EU SE CH LU NL DK PT NO MT FR AT DE EE IT CZ SK CY BE SI HU ES LT LV PL BG 27 ISCED 0 2 ISCED 3 4 ISCED 5 6 źródło: Adult Education Survey, Eurostat (A. Chłoń-Domińczak, 2013) 13

trochę danych LLL w ogólności - przedwczesna dezaktywacja edukacyjna procent osób w wieku 25-64 uczestniczących w zorganizowanych formach kształcenia w okresie 4 tygodni poprzedzających badania, 2011 source: Delivering lifelong learning for knowledge, creativity and innovation, European Commission, COM(2007) 703, Nov. 2007 14

- przedwczesna dezaktywacja edukacyjna trochę danych LLL w SzW procent studentów w wieku lat 30 i więcej, 2008/09 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 15

jak nas widzą... OECD Reviews of Tertiary Education - Poland (Sept. 2007) Strategies for promoting LLL are embryonic. the lifelong education offerings of tertiary institutions are underdeveloped, and the needs of adult learners do not seem to be a focus for tertiary institutions course provision. we were struck by the weakness, bordering on invisibility, of tertiary-level continuing education. 16

Bologna Scorecard (BP Stocktaking Exercise London 2007) jak nas widzą... 17

jak nas widzą... poziom zaawansowania w zakresie uznawania efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego źródło: 2010 Update of the European Inventory on Validation of Non-formal and Informal Learning, Cedefop, 2010 18

jak nas widzą... uznawalność efektów uczenia się uzyskanych poza systemem kształcenia formalnego (recognition of prior learning) 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 19

Dlaczego trzeba działać? niesatysfakcjonujący stan spraw (zwłaszcza w porównaniu z innymi krajami) niekorzystne trendy demograficzne potrzeby rynku pracy zła struktura kierunkowa absolwentów szybkie zmiany popytupy nowe, korzystne uwarunkowania zmiany w profilu typowego LL-learnera wprowadzenie PRK 20

niż demograficzny Prognoza zmian w liczbie studentów w okresie 2005-2025 (2005 = 100%) źródło: raport E&Y, IBnGR, 2010 21

zła struktura kierunkowa absolwentów zbyt mało absolwentów w pewnych obszarach* kierunki inżynieryjno-techniczne 7% zbyt dużo absolwentów w innych obszarach* kierunki ekonomiczne i administracyjne 33% kierunki pedagogiczne 17% * absolwenci z ostatnich 5 lat źródło: J. Górniak, Bilans Kapitału Ludzkiego, 2013 rosnące bezrobocie wśród absolwentów szkół wyższych zatrudnienie niezgodne z posiadanymi kwalifikacjami formalnymi potrzeba przekwalifikowania (uzyskania kwalifikacji w nowych dziedzinach) 22

szybkie zmiany popytu na rynku pracy dotyczą - w znacznej mierze - osób o średnio wysokim i wysokim poziomie i kwalifikacji zmiana charakteru pracy w wielu zawodach (nowe zadania, nowe środowisko i warunki pracy) znikające ( kurczące się ) zawody nowe zawody (cloud computing engineer, waste data handler,...) potrzeba uzyskania nowych kompetencji w tradycyjnych dzeidzinach (zawodach) uzyskania kwalifikacji w nowych dziedzinach 23

zmiana profilu typowego LL-learnera LL- learner : kim jest osoba ucząca się przez całe życie i dlaczego jest ona ważna dla uczelni? prof. Ewa Chmielecka 24

wprowadzenie ram kwalifikacji Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady (24 kwietnia 2008 r.) w sprawie ustanowienia Europejskich Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie LLL efekty uczenia się ramy kwalifikacji (ERK, PRK) Ramy kwalifikacji ułatwiają opis kwalifikacji przez efekty uczenia się niezależnie od sposobu ich osiągnięcia (ścieżki edukacyjnej) planowanie kształcenia dla celów zawodowych i rozwoju osobowości walidację kompetencji osiągniętych w wyniku różnych form uczenia się (w tym pozaformalnego i nieformalnego) ERK/PRK instrument wspomagający realizację idei LLL 25

Polska Rama Kwalifikacji raport przyjęty przez Komitet ds. Europejskich Rady Ministrów (maj 2013) przedstawiony na forum międzynarodowym (EQF Advisory Group, maj 2013) 26

Polska Rama Kwalifikacji Struktura charakterystyk (deskryptorów) poziomów źródło: PQF Referencing Report, May 2013 27

Wizja i kierunki działania środowiskowa strategia rozwoju SzW strategia (perspektywa) rządowa plany MNiSW 28

środowiskowa strategia rozwoju SzW grudzień 2009 29

środowiskowa strategia rozwoju SzW Działalność edukacyjna uczelni cele strategiczne CS1: Dostosowanie systemu kształcenia do zmieniających się potrzeb społecznych CO1.1: 1: Upowszechnienie uczenia się przez całe życie 1. Wspieranie przez państwo idei LLL, m.in. poprzez... 2. Pełnienie przez uczelnie roli integratorów procesu uczenia się przez całe życie w różnych warunkach i okolicznościach (LWL),... 3. Zapewnienie otwartości i drożności systemu szkolnictwa wyższego, m.in. poprzez odpowiednią konstrukcję Krajowych Ram Kwalifikacji,... 4. Dostosowanie systemu kształcenia w uczelniach do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców,... 5. Oferowanie przez uczelnie możliwości kształcenia zindywidualizowanego,... 6. Wypracowanie koncepcji funkcjonowania jednostek edukacyjnych typu uniwersytet otwarty... 30

strategia (perspektywa) rządowa dokument opracowany przez Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe życie, w tym KRK (luty 2011) roboczo przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów (marzec 2011) aneks do Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 31

strategia (perspektywa) rządowa cele strategiczne 32

plany MNiSW Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (projekt z 2.05.2013) 1. Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim: 1) ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym w ramach uczenia się przez całe życie... Ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym, w ramach uczenia się przez całe życie, ma na celu umożliwienie im ukończenia studiów w specjalnym trybie uwzględniającym wcześniej uzyskane kwalifikacje i kompetencje.... Zapewni to nowy system potwierdzania (...) kompetencji zdobytych poza systemem szkolnictwa wyższego, a więc ę np. uzyskanych y w procesie samodoskonalenia, wykonywania pracy zawodowej, uczestnictwo w kursach i szkoleniach,... 33

plany MNiSW Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (projekt z 2.05.2013) prawo do uzyskania potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna 5 lat doświadczenia po maturze / 3(2) lata doświadczenia po ukończeniu studiów I(II) stopnia prawo do potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna jednostki posiadające pozytywną ocenę PKA lub uprawnienia do nadawania stopnia doktora ograniczenia potwierdzenie efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna 50% punktów ECTS przypisanych do programu kształcenia liczba osób uzyskujących takie potwierdzenie (na danym kierunku studiów i poziomie kształcenia) 20% ogólnej liczby studentów 34

LL- learner : kim jest osoba ucząca się przez całe życie i dlaczego jest ona ważna dla uczelni? prof. Ewa Chmielecka 36

Co dalej? wyzwanie na najbliższą ą przyszłość - wykorzystanie spodziewanych nowych regulacji prawnych w dalszej perspektywie kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK? dostosowanie się ę do MOOCs? 38

Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK zdefiniowane w EOSW jako krótki program (short cycle) w ramach kształcenia na poziomie studiów I stopnia może mieć charakter akademicki praktyczny/specjalistyczny 39

Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK Polish Qualifications Framework 40

Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK jedyny możliwy sposób dalszego zwiększania współczynnika skolaryzacji przy zachowaniu (choćby pozorów) utrzymania jakości dyplomów na poziomie zgodnym ze standardami międzynarodowymi odpowiada zapotrzebowaniu rynku pracy Zapotrzebowanie rynku pracy w USA na kwalifikacje określonego poziomu źródło: D. Neumark, H. Johnson, M.C. Mejia, Future Skill Shortages in the U.S. Economy?, 2011 41

MOOCs 42

Massive MOOCs co to takiego? Massive(ly) Open Online Courses bez limitu liczby studentów Openp brak formalnych wymagań wstępnych brak wpisowego (opłaty rejestracyjnej) - są wyjątki jedyne wymaganie/warunek rejestracji ji (podjęcia kształcenia) ł dostęp do Internetu Online kształcenie przez Internet Course przedmiot ( course w rozumieniu USA) podstawowe źródła danych: M. Goebel, MOOCs - Massive Open Online Courses, EUA Occasional Paper, January 2013 The Year of the MOOC, New York Times (Nov. 2, 2012) M. Waldrop, Campus 2.0: MOOCs are transforming higher education..., Nature, 14 March 2013 43

MOOCs kto za tym stoi? najczęściej - oferta konsorcjów (współ)tworzonych przez firmy IT (for-profit lub not for-profit) obsługujące przedsięwzięcie od strony organizacyjnej i technicznej uczelnie lub grupy wykładowców odpowiedzialne za wkład merytoryczny i jakość 44

przykłady Coursera MOOCs kto za tym stoi? firma for profit + ok. 60 uczelni z 17 krajów (marzec 2013) (Stanford U., Princeton U., Duke U.,..., EPFL, U. Edinburgh, U. London Int l Programmes) edx firma not for-profit, utworzona i zarządzana ą przez MIT i Harvard U.; dołączono kilka wybranych uczelni (UC Berkeley,...) Udacity firma for-profit, fit utworzona przez profesorów ze Stanford U. partnerzy: Google, Microsoft, Facebook,... współpraca: Pearson VUE (Virtual University Enterprise) Futurelearn (UK) firma utworzona przez Open University UK; dołączono 11 innych uczelni (8 z Russell Group, ale bez Oxford, Cambridge, Imperial College) 45

MOOCs jak to działa? Prowadzenie przedmiotu najlepsi nauczyciele, stosujący innowacyjne techniki kształcenia (kwalifikacje formalne bez znaczenia) Udacity odrzuca 98% zgłoszeń aplikujących nauczycieli jeden z najlepiej ocenionych przedmiotów (Landmarks in Physics) prowadzony przez absolwenta studiów I stopnia inteligentne materiały dydaktyczne umożliwiające zindywidualizowane samokształcenie oraz weryfikację nabywanej wiedzy i umiejętności wykorzystanie doświadczeń Akademii Khana promowanie i wspomaganie wspólnego uczenia się (social networking) to działa!!! regularne spotkania samoorganizujących się grup studentów, po czym np. wizyty w pubie 46

MOOCs jak to działa? Zaliczanie przedmiotu ustalony lub elastyczny harmonogram zajęć (terminy sprawdzianów) certyfikat uczestnictwa lub zaliczenia przedmiotu niewielka opłata warunek: zaliczenie sprawdzianów (testów, egzaminów) - sprawdzanych automatycznie lub przez innych studiujących nie są przyznawane punkty (credits) 47

MOOCs jak to działa? Studenci ok. 50% - osoby ypracujące ok. 70% - osoby z wykształceniem wyższym LLL! y ( ) w różnym wieku (14-81 lat na Circuits and Electronics) z całego świata (Coursera 74% spoza USA) Source: Daphne Koller, TED Talk 2012 źródło: M. Goebel, EUA Council, 2013 48

MOOCs skala zjawiska Machine Learning (Stanford U. + Google, 2011) zarejestrowanych -ok. 104 000 studentów tó 46 000 złożyło co najmniej jedną pracę domową (assignment) 20 000 ukończyło istotną część przedmiotu 13 000 (12.5%) zaliczyło przedmiot Circuits and Electronics (MITx) zarejestrowanych - ok. 155 000 studentów ze 160 krajów pierwszą pracę domową złożyło 23 000 osób ukończyło > 7 000 osób (tyle co przez 40 lat na MIT) maksymalny wynik na b. trudnym (w ocenie prowadzącego) egzaminie 340 osób (w tym 15-letni student z Mongolii) ankieta wśród absolwentów absolwentów : 63% - lepsza jakość niż podobnego przedmiotu zaliczonego na uczelni, 36% - podobna jakość Introduction to Computer Science (Udacity) zarejestrowanych > 270 000 studentów 49

MOOCs niezwykła ekspansja Coursera źródło: Nature, 14.03.2013 50

MOOCs niezwykła ekspansja szybkość wzrostu liczby użytkowników większa niż w przypadku Facebooka dlaczego? wzrost czesnego (1985-2011): 559% źródło: M. Goebel, EUA Council, 2013 Source: Daphne Koller, TED Talk 2012 51

MOOCs - skutki upowszechnienia ogromna ilość danych charakteryzujących h proces uczenia się/zachowanie się studenta (każde kliknięcie kliknięcie jest rejestrowane) materiał wykorzystywany do doskonalenia procesu kształcenia (on-campus i on-line) [Stanford, MIT] np. w oparciu o model flipped classroom zalążek nowej dyscypliny naukowej learning informatics (analogia bioinformatics ) 52

MOOCs efemeryda czy zalążek rewolucji? źródło: Google Graphics European Univesity Association (EUA) powołało zespół roboczy do analizy tego zjawiska i jego potencjalnego wpływu na funkcjonowanie uczelni europejskich 53

Zakończenie Kształcenie związane z realizacją idei LLL - szansa na rozwój (przetrwanie?) uczelni w warunkach niżu demograficznego stopniowego wysychania tradycyjnych źródeł przychodu sprzyjających ją y uwarunkowań związanych ą ze wzrostem poziomu wykształcenia społeczeństwa 55

Zakończenie Nie ma uniwersalnej strategii realizacji idei LLL (tak jak nie ma uniwersalnej misji i strategii rozwoju uczelni), ale LLL powinno czym prędzej ę znaleźć należne miejsce w strategii rozwoju uczelni żródło: Google Graphics 56