Przemiany w szkolnictwie wyższym w Polsce i Europie wynikające z wprowadzenia Krajowych Ram Kwalifikacji

Transkrypt

1 Przemiany w szkolnictwie wyższym w Polsce i Europie wynikające z wprowadzenia Krajowych Ram Kwalifikacji dr inż. Tomasz Saryusz-Wolski Ekspert boloński POLITECHNIKA ŁÓDZKA SEMINARIUM BOLOŃSKIE ROLA PRACODAWCÓW W PROCESIE KSZTAŁCENIA STUDENTÓW Łódź, 11 grudnia 2013 r. Politechnika Łódzka

2 Plan prezentacji Dlaczego wdrażana jest Europejska i Krajowa Rama Kwalifikacji? Dwa podejścia do wdrażania Krajowej Ramy Kwalifikacji Krajobraz edukacyjny Polski przed wdrożeniem PRK Docelowy krajobraz edukacyjny - po wdrożeniu PRK Co oznacza wdrożenie PRK dla: Instytucji sektora edukacji formalnej Instytucji sektora edukacji poza-formalnej Pracodawców Uczących się Co zmieniło wdrożenie KRK w szkolnictwie wyższym? W międzyczasie trochę dodatkowych informacji i definicji

3 Zacznijmy od podstawowej definicji KWALIFIKACJA Określony zestaw efektów uczenia się, zgodnych z ustalonymi standardami, których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez upoważnioną instytucję. Wg SŁOWNIKA PODSTAWOWYCH TERMINÓW DOTYCZĄCYCH KRAJOWEGO SYSTEMU KWALIFIKACJI IBE Warszawa 2013

4 Inna definicja Kwalifikacji * Qualification means a formal outcome of an assessment and validation process which is obtained when a competent body determines that an individual has achieved learning outcomes to given standards; kwalifikacja oznacza formalny wynik procesu oceny i walidacji uzyskany w sytuacji, w której właściwy organ stwierdza, że dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z określonymi standardami *THE EUROPEAN QUALIFICATIONS FRAMEWORK FOR LIFELONG LEARNING (EQF)

5 Inna definicja Kwalifikacji * Qualification means a formal outcome of an assessment and validation procesu process weryfikacji which (względem is obtained when a competent body determines that an individual has jako achieved wynik procesu learning nauczania outcomes to given standards; Kwalifikacja widziana jest jako wynik określonego standardu) i walidacji efektów kształcenia a nie koniecznie kwalifikacja oznacza formalny wynik procesu oceny i walidacji uzyskany w sytuacji, w której właściwy organ stwierdza, że dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z określonymi standardami *THE EUROPEAN QUALIFICATIONS FRAMEWORK FOR LIFELONG LEARNING (EQF)

6 Dwa znaczenia terminu Kwalifikacja Kwalifikacja zdefiniowana przez uczelnię zgodnie z obowiązującymi zasadami i zgodnie z wymaganiami Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego (standard kwalifikacji) Kwalifikacja nadana absolwentowi potwierdzenie, że absolwent osiągnął wszystkie efekty kształcenia zapisane dla kwalifikacji zdefiniowanej

7 Cele wdrażania ERK i KRK Porównywanie kwalifikacji dla celów mobilności Mobilności na rynku pracy Mobilności edukacyjnej Rynek pracy i rynek edukacyjny są tak duże, różnorodne i dynamiczne, że dla zapewnienia czytelności nadawanych kwalifikacji konieczne jest ich poszufladkowanie nazwa kwalifikacji niewiele mówi, często jest myląca Przystosowania systemu kwalifikacji do potrzeb uczenia się przez całe życie

8 Odniesienie kwalifikacji kraju A do Kwalifikacji kraju B ( przeliczenie kwalifikacji, znalezienie odpowiednika ) Kwalifikacja α Kraj A Ramy Europejskie Bolońskie Kraj B Kwalifikacja β

9 System nauczania a system uczenia się System nauczania to system input oriented oparty na treściach nauczania Zwykle poświadczane jest ukończenie nauki Np. dyplom ukończenia studiów, szkolenia itp. System uczenia się to system output oriented oparty na efektach uczenia się Poświadczane są ściśle określone kompetencje (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne)

10 Uczenie się przez całe życie System uczenia się przez całe życie to nie system nauczania organizowanego dla różnych grup wiekowych. System uczenia się przez całe życie to system w którym można uzyskać dowolną (czy każdą?) kwalifikację zdobywając efekty uczenia się dowolnym sposobem i w dowolnym miejscu i czasie Równość traktowania efektów uzyskanych w ramach Edukacji formalnej Edukacji poza-formalnej Nieformalnego uczenie się

11 LLL w 2011 r. (PRZEDZIAŁ WIEKOWY lata) 32 % 25% 24 % 5%< 11

12 Dwa podejścia do wdrażania Krajowej Ramy Kwalifikacji 1. Budowa Krajowej Ramy Kwalifikacji jako ramy opisującej stan zastany Opis sytemu kwalifikacji niezależnie od tego czy jest oparty na treściach nauczania (input) czy efektach uczenia się (output) Czasami ogranicza się do edukacji formalnej i to tylko w wybranych sektorach. 2. Budowa Krajowej Ramy Kwalifikacji jako ramy dostosowującej system kwalifikacji danego kraju do potrzeb uczenia się przez całe życie

13 Krajobraz edukacyjny Polski przed wdrożeniem KRK (obraz nieco przerysowany) System zdominowany przez dochodzenie do kwalifikacji na drodze edukacji formalnej i nauczania Np. ściganie jako przestępstwa nadania dyplomu osobie która nie przestudiowała odpowiedniej liczby lat System oparty głownie na treściach nauczania Uznawanie kompetencji uzyskanych poza systemem formalnym w szczątkowej postaci Trudno dostępna informacja o nadawanych kwalifikacjach i kompetencjach jej przypisanych (dostępne jedynie nazwy) Ograniczona wiarygodność kwalifikacji, wiarygodność kompetencji Były, są chlubne wyjątki

14 Krajobraz edukacyjny Polski po wdrożeniu KRK (stan docelowy, idealny) Kwalifikacje nadawane w kraju Są wpisane do Krajowego Rejestru Kwalifikacji Opisane są za pomocą efektów uczenia się zgodnie z obowiązującymi zasadami i przypisany jest im numer poziomu PRK Są możliwe do uzyskania w wyniku walidacji efektów uczenia uzyskanych w dowolnej sposób i w dowolnym czasie Istnieje wolny rynek instytucji nadających kwalifikacje, zgłaszających (tworzących) kwalifikacje Informacja na temat kwalifikacji i kompetencji z nią związanych jest powszechnie dostępna i zrozumiała Funkcjonuje system jakości zapewniający wiarygodność kwalifikacji

15 Krajowy Rejestr Kwalifikacji - założenia Zawiera informacje na temat dostępnych w Polsce kwalifikacji: poziom w PRK rodzaj/kategoria kwalifikacji instytucje, które mają prawo nadawać daną kwalifikację wymagania dla danej kwalifikacji dotyczące efektów uczenia się sposób ich walidowania system zapewniania jakości kwalifikacji Wpisanie do rejestru równocześnie oznacza przypisanie tej kwalifikacji do poziomu w PRK Wpisanie do rejestru odbywa się po merytorycznej ocenie zasadności włączenia danej kwalifikacji do rejestru (poza wpisywanymi z mocy prawa) Wszelkie zaświadczenia i dyplomy nie wpisane do Krajowego Rejestru Kwalifikacji będą funkcjonowały na dotychczasowych przedsystemowych zasadach

16 Rodzaje kwalifikacji w systemie kwalifikacji w Polsce Kwalifikacje pełne i kwalifikacje cząstkowe Kwalifikacje pełne pozwalają posiadaczowi o ubieganie się o kwalifikację pełną na następnym, wyższym poziomie Wypełniają wszystkie wymagania postawione dla danego poziomu KRK - potwierdzają uzyskanie przyrostu kompetencji w trzech obszarach (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Decydują o tzw. wykształceniu Kwalifikacje cząstkowe Są mniejsze objętościowo, Nie muszą potwierdzać efektów uczenia się we wszystkich trzech obszarach. (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne)

17 Rodzaje kwalifikacji w systemie kwalifikacji w Polsce Kwalifikacje złożone i kwalifikacje składowe Kwalifikacje złożone składają się z kilku kwalifikacji na tym samym lub różnych poziomach Zwykle zawierają kompetencje potrzebne do wykonywania zawodu Kwalifikacje składowe Są uzyskiwane w oddzielnych procesach walidacji efektów uczenia się Mogą to być kwalifikacje pełne lub cząstkowe

18 Przypisywanie kwalifikacji do poziomu PRK Każda kwalifikacja (zarejestrowana) nadana w Polsce będzie musiała zostać przypisana do poziomu PRK Przypisanie do poziomu odbywa się na podstawie zbieżności opisu poziomu Ram Kwalifikacji i efektów uczenia się zdefiniowanych dla danej kwalifikacji Polska Rama Kwalifikacji opisuje efekty uczenia się na różnych poziomach generyczności Powinno to ułatwić przypisywanie kwalifikacji do poziomów Ułatwić zapisywanie efektów kształcenia dla różnych grup kwalifikacji

19 Polska Rama Kwalifikacji (PRK) Źródło Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie

20 Polska Rama Kwalifikacji poziom 6 P O Z I O M 6 W dziedzinie uczenia się lub w odniesieniu do działalności zawodowej zna i rozumie: Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne w zaawansowanym stopniu fakty, teorie, metody oraz złożone zależności między nimi różnorodne, złożone uwarunkowania prowadzonej działalności W dziedzinie uczenia się lub w odniesieniu do działalności zawodowej potrafi: innowacyjnie wykonywać zadania oraz rozwiązywać złożone i nietypowe problemy w zmiennych i nie w pełni przewidywalnych warunkach; samodzielnie planować własne uczenie się przez całe życie; komunikować się z otoczeniem, uzasadniać swoje stanowisko W związku z dziedziną uczenia się lub działalności zawodowej jest gotów do: kultywowania i upowszechniania wzorów właściwego postępowania w środowisku pracy i poza nim; samodzielnego podejmowania decyzji, krytycznej oceny działań własnych, działań zespołów, którymi kieruje, i organizacji, w których uczestniczy; przyjmowania odpowiedzialności za skutki tych działań

21 Polska Rama Kwalifikacji poziom 7 Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne P O Z I O M 7 W dziedzinie uczenia się lub w odniesieniu do działalności zawodowej zna i rozumie: w pogłębiony sposób wybrane fakty, teorie, metody oraz złożone zależności między nimi, także w powiązaniu z innymi dziedzinami różnorodne, złożone uwarunkowania i aksjologiczny kontekst prowadzonej działalności W dziedzinie uczenia się lub w odniesieniu do działalności zawodowej potrafi: wykonywać zadania oraz formułować i rozwiązywać problemy, z wykorzystaniem nowej wiedzy, także z innych dziedzin samodzielnie planować własne uczenie się przez całe życie i ukierunkowywać innych w tym zakresie komunikować się ze zróżnicowanymi kręgami odbiorców, odpowiednio uzasadniać stanowiska W związku z dziedziną uczenia się lub działalności zawodowej jest gotów do: tworzenia i rozwijania wzorów właściwego postępowania w środowisku pracy i życia podejmowania inicjatyw, krytycznej oceny siebie oraz zespołów i organizacji, w których uczestniczy przewodzenia grupie i ponoszenia odpowiedzialności za nią

22 Struktura Polskiej Ramy Kwalifikacji Źródło Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie

23 Plan prezentacji Dlaczego wdrażana jest Europejska i Krajowa Rama Kwalifikacji? Dwa podejścia do wdrażania Krajowej Ramy Kwalifikacji Krajobraz edukacyjny Polski przed wdrożeniem KRK Docelowy krajobraz edukacyjny - po wdrożeniu KRK Co oznacza wdrożenie KRK dla: Instytucji sektora edukacji formalnej Instytucji sektora edukacji poza-formalnej Pracodawców Uczących się Co zmieniło wdrożenie KRK w szkolnictwie wyższym?

24 Co oznacza wdrożenie KRK Dla instytucji sektora edukacji formalnej Nadawane kwalifikacje będą musiały zostać opisane językiem efektów uczenia się (jeśli jeszcze nie są tak opisane) Sposób walidowania efektów uczenia się będzie musiał być zdefiniowany, opisany Każdej kwalifikacji będzie przypisany poziom PRK Dla każdej kwalifikacji będzie musiał zostać uwidoczniony, opisany system zapewniania jakości. Większość kwalifikacji nadawanych w systemie oświaty, szkolnictwa wyższego oraz na podstawie odpowiednich ustaw zostanie wpisana do rejestru z mocy prawa

25 Co oznacza wdrożenie KRK Dla instytucji sektora edukacji poza-formalnej Instytucje prowadzące kształcenie nie prowadzące do nadawania kwalifikacji, które zostały wpisane do rejestru z mocy prawa A. Będą mogły wystąpić o wpisanie zbioru uzyskiwanych efektów uczenia się do Rejestru zdefiniować kwalifikację Lub B. Będą mogły prowadzić kształcenie bez zmian kształcenie nie będzie powiązane z nadaniem tzw. kwalifikacji zarejestrowanej, na certyfikacie nie będzie podany numer poziomu PRK W przypadku A będą musiały być spełnione określone warunki wpisu do Rejestru

26 Co oznacza wdrożenie KRK Dla pracodawców, związków pracodawców, związków branżowych itp. Będą mogli/mogły określić własne kwalifikacje i wystąpić o ich wpis do Rejestru Pracodawcy będą mogli łatwo i szybko uzyskać informację o kompetencjach, efektach uczenia się pracowników posiadających kwalifikacje zarejestrowane Jako interesariusze będą mogli/mogły mieć wpływ na wymagania stawiane dla danych kwalifikacji w wyniku realizacji zasad zapewnienia jakości kwalifikacji.

27 Co oznacza wdrożenie KRK Dla uczących się Uczący się będą mogli uzyskać kwalifikację na podstawie Kształcenia formalnego prowadzącego do danej kwalifikacji Lub Na podstawie walidacji efektów uczenia się uzyskanych poza tym systemem Będą mogli łatwo i szybko uzyskać informację o kompetencjach, efektach uczenia się potrzebnych dla danej kwalifikacji Zalecenie Rady Europejskiej z dnia 20 grudnia 2012 wymaga aby uczący się mógł przejść proces audytu i walidacji posiadanych efektów uczenia się w ciągu 3 miesięcy od zgłoszenie takiej potrzeby.

28 Plan prezentacji Dlaczego wdrażana jest Europejska i Krajowa Rama Kwalifikacji? Dwa podejścia do wdrażania Krajowej Ramy Kwalifikacji Krajobraz edukacyjny Polski przed wdrożeniem KRK Docelowy krajobraz edukacyjny - po wdrożeniu KRK Co oznacza wdrożenie KRK dla: Instytucji sektora edukacji formalnej Instytucji sektora edukacji poza-formalnej Pracodawców Uczących się Co zmieniło wdrożenie KRK w szkolnictwie wyższym?

29 Jakość kwalifikacji (nadanej osobie) A. Jakość kwalifikacji zdefiniowanej - kwalifikacja dobrze pomyślana : adekwatna do potrzeb, aktualna, realna - kwalifikacja dobrze opisana B. Jakość walidacji (z uwzględnieniem różnych ścieżek dojścia do kwalifikacji) - adekwatność procesu walidacji (do charakteru danej kwalifikacji) - kompletność procesu walidacji - skuteczność zapewniania jakości na każdym etapie procesu (ludzie, miejsca, sposoby działania, metody, narzędzia) Jakość nauczania i uczenia się Źródło Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie 29

30 DAWNIEJ Co wprowadzenie Ram Kwalifikacji zmieniło w działalności edukacyjnej uczelni? Spojrzenie przez pryzmat definicji kwalifikacji 1. Kwalifikacja była zdefiniowana na szczeblu państwowym Rozporządzenie MNiSzW wprowadzające standardy kształcenia, definiując kierunki studiów 2. Uczelnia opracowywała proces (program studiów) który miał doprowadzić studenta do osiągnięcia efektów kształcenia, zdefiniowanych poprzez treści programowe zapisane w standardzie. 3. Ze względu na zdefiniowanie kwalifikacji za pomocą treści kształcenia weryfikacja uczenia się studentów egzaminowanie, w znacznym stopniu i w znaczącej liczbie przypadków polegało na sprawdzaniu wiedzy znajomości treści programowej

31 TERAZ Co wprowadzenie Ram Kwalifikacji zmieniło w działalności edukacyjnej uczelni? Spojrzenie przez pryzmat definicji kwalifikacji 1. Uczelnia sama definiuje kwalifikacje przyjmując uchwałą senatu efekty kształcenia dla programu/kierunku kształcenia 2. Wydział (uczelnia) konstruuje proces kształcenia przygotowuje program studiów, który ma doprowadzić studentów do uzyskania efektów kształcenia zgodny z przyjętym wcześniej standardem danej kwalifikacji (kierunku studiów/programu kształcenia pkt.1) 3. Wydając dyplom potwierdza, że absolwent osiągnął wszelkie efekty kształcenia zapisane dla danej kwalifikacji. W tym celu waliduje osiągnięcie efektów kształcenia.

32 Odpowiedzialność uczelni DAWNIEJ 1. Program studiów zawierał wszystkie elementy (przedmioty) zapisane w standardzie dla danego kierunku 2. Student uczestniczył i zaliczył wszystkie elementy (przedmioty/zajęcia) kształcenia wymaganych standardem dla danego kierunku TERAZ 1. Prawidłowe zdefiniowanie kwalifikacji co to oznacza prawidłowe? 2. Zgodne z prawdą potwierdzenie, że absolwent osiągnął wszystkie efekty kształcenia zapisane dla danej kwalifikacji. 3. Zorganizowanie kształcenia tak aby maksymalnie wspomóc studentów w osiągnięciu efektów kształcenia.

33 Kwalifikacje nadawane przez uczelnie W obecnym stanie prawnym, gdy uczelnia sama definiuje kierunek studiów, dyplom wydany przez uczelnię jest kwalifikacją danej uczelni - odmienną niż kwalifikacja na tak samo nazwanym kierunku innej uczelni Dyplom licencjata na kierunku.. Uniwersytetu Dyplom magistra na kierunku.. Politechniki Dyplom studiów podyplomowych PWSZ w..

34 Jak możemy wpływać na jakość Kwalifikacji zdefiniowanej? Prawo wymaga aby: 1. Efekty kształcenia dla danego programu kształcenia wypełniały efekty kształcenia dla danego obszaru, poziomu i profilu studiów; 2. Tworząc programy brać pod uwagę opinie interesariuszy zewnętrznych i wewnętrznych; badania opinii i losów absolwentów Dlaczego takie wymagania i co to oznacza? punkt 1 powinno to zapewnić, że poziom danej kwalifikacji będzie odpowiadał odpowiednio 6 lub 7 poziomowi Polskiej i Europejskiej Ramy Kwalifikacji punkt 2 powinno to zapewnić, że kwalifikacja będzie: dostosowana do potrzeb (jakich?, czyich?) aktualna dynamicznie dostosowywana do zmieniającego się otoczenia Czy badanie losów absolwentów nie daje zbytniego opóźnienia reakcji?

35 Jak możemy wpływać na jakość Kwalifikacji zdefiniowanej? Prawo wymaga aby: 1. Efekty kształcenia dla danego programu kształcenia wypełniały efekty Czy kształcenia to wszystko? dla danego obszaru, poziomu i profilu studiów; Czy jeszcze inne czynniki 2. Tworząc programy brać pod uwagę mają wpływ na jakość kwalifikacji zdefiniowanej Czy wypełnienie wymagań 1,2 wystarcza aby być opinie interesariuszy zewnętrznych i wewnętrznych; badania opinii i losów absolwentów Dlaczego takie wymagania i co to oznacza? punkt 1 powinno to zapewnić, że poziom danej kwalifikacji będzie odpowiadał odpowiednio 6 lub 7 poziomowi Polskiej i Europejskiej Ramy Kwalifikacji najlepszym w swojej klasie punkt 2 powinno to zapewnić, że kwalifikacja będzie: dostosowana do potrzeb (jakich?, czyich?) aktualna dynamicznie dostosowywana do zmieniającego się otoczenia Czy badanie losów absolwentów nie daje zbytniego opóźnienia reakcji?

36 To od uczelni zależy czy zaprojektowana kwalifikacja jest. Strzałem w dziesiątkę Strzał jest i to w dobrym kierunku ale cel nie jest trafiony

37 Dziękuję za uwagę W prezentacji wykorzystano materiały opracowane w ramach projektu Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie prowadzonego przez Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie