OPIEKA FARMACEUTYCZNA

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DO ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU: OPIEKA FARMACEUTYCZNA 1

OPIEKA FARMACEUTYCZNA - WPROWADZENIE Seminarium Nauczyciel akademicki prowadzący zajęcia: dr n. farm. Arleta Matschay Seminarium: Grupa dziekańska, 1 seminarium x 3 godz. dydaktyczne (1 x 2h 15min). Cel zajęć: Zapoznanie studentów z ogólnymi zagadnieniami dotyczącymi procesu opieki farmaceutycznej prowadzonej w aptece. Wymagania wstępne: znajomość podstawowych zagadnień dotyczących problemów w farmakoterapii w tym: mechanizmów działań leków, wskazań, przeciwwskazań, działań niepożądanych, interakcji. Treści merytoryczne: definicja opieki farmaceutycznej, miejsce i sposób realizacji, aspekty prawne w zakresie prowadzonej opieki farmaceutycznej; problemy medyczne i problemy lekowe, współpraca lekarza, farmaceuty i pacjenta w ramach prowadzonego procesu opieki farmaceutycznej; przykłady problemów lekowych w terapii wybranych schorzeń przewlekłych; realizacja opieki farmaceutycznej u pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi (wywiad z pacjentem, określenie celów terapeutycznych, opracowanie planu terapeutycznego, wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych, dokumentowanie prowadzonego procesu opieki farmaceutycznej). Materiały obowiązujące: 1) Łazowski J.: Podstawy opieki farmaceutycznej w teorii i praktyce aptecznej, Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego, Farmapress, Warszawa 2005. 2) Rutter P: Opieka farmaceutyczna Objawy, rozpoznanie i leczenie. Wyd I polskie pod red. J. Pluty Urban & Partner, Wrocław 2004. 3) Brandys J. [red].: Apteka plus pacjent. Farmaceuta jako profesjonalny doradca, Raabe 2008. Materiały uzupełniające: 1) Polak S., Skowron A., Turska W., Wiśniowska B.: Prowadzenie opieki farmaceutycznej i rozwiązywanie problemów lekowych na wybranych przykładach. Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego. Farmapress, Warszawa 2010. 2) Jachowicz R. [red.]: Farmacja praktyczna, PZWL 2016. 2

OPIEKA FARMECEUTYCZNA W ASTMIE OSKRZELOWEJ ĆWICZENIA 1 i 2 Nauczyciel akademicki prowadzący zajęcia: dr n. farm. Marcin Skotnicki Ćwiczenia: Grupa do 6 osób (typ C), 1 raz w tygodniu, 2 ćwiczenia x 5 godz. dydaktycznych (2 x 3h 45min). Cel zajęć: W wyniku samodzielnej pracy oraz realizacji ćwiczeń student powinien posiąść podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu realizacji opieki farmaceutycznej w astmie oskrzelowej; powinien umieć rozwiązywać problemy lekowe, monitorować skuteczność terapii oraz przeprowadzić edukację pacjenta. Wymagania wstępne: przed zajęciami pobranie kart pracy niezbędnych do ćwiczeń (trzy tabele do realizacji opieki farmaceutycznej oraz instrukcja obsługi inhalatora); znajomość podstawowych pojęć związanych z astmą oskrzelową: definicja, objawy, rozpoznanie, czynniki wpływające na rozwój i ekspresję astmy, czynniki wpływające na zaostrzenie, cele skutecznego leczenia astmy; znajomość stopni kontroli astmy; znajomość możliwości terapeutycznych w leczeniu astmy oskrzelowej: główne grupy leków, mechanizm ich działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje, drogi podania; znajomość nowoczesnej aerozoloterapii: inhalatory - typy; podział komór inhalacyjnych; rodzaje nebulizatorów; znajomość różnicowania astmy oskrzelowej i POChP; znajomość podstawowych źródeł informacji o leku; znajomość obsługi programów Microsoft Office Word, PowerPoint, Excel. Treści merytoryczne: Zapoznanie studentów z praktycznymi aspektami realizacji opieki farmaceutycznej nad pacjentem z astmą oskrzelową: farmakoterapia astmy oskrzelowej: leki kontrolujące i leki doraźne; leki podawane drogą wziewną - możliwe działania niepożądane oraz sposoby ich eliminacji; zasady prawidłowego dawkowania i przygotowania leku do podania; efekt terapeutyczny możliwy do uzyskania dzięki zastosowaniu danego leku; zasady doboru inhalatorów; 3

podstawowe problemy lekowe związane z farmakoterapią astmy: niestosowanie się do zaleceń lekarza, brak skuteczności farmakoterapii spowodowany nieprawidłową aplikacją leku wziewnego, ekspozycja na czynniki ryzyka, zapobieganie działaniom niepożądanym; edukacja pacjenta chorującego na astmę: choroba, czynniki ryzyka, samodzielne monitorowanie skuteczności leczenia przez pacjenta, metody i procedury pomiaru, interpretacja wyników, czynniki zakłócające pomiar, konserwacja i kontrola urządzeń pomiarowych; przygotowanie indywidualnej informacji o preparatach stosowanych przez pacjenta; monitorowanie skuteczności terapii przeciwastmatycznej: szczytowy przepływ wydechowy (PEF); stosowanie pikflometru: rodzaje aparatów, zasady pomiaru, interpretacja wyników, test kontroli astmy; leczenie niefarmakologiczne astmy: styl życia, używki, dieta, masa ciała, aktywność fizyczna. Materiały obowiązujące: 1) Raport GINA 2014 / 2015, GOLD 2011-2015. 2) Emeryk A., Kurzawa R., Bręborowicz A.: Aerozoloterapia chorób układu oddechowego u dzieci, Elsevier 2007. 3) Lehnen J.:. Choroby dróg oddechowych., MedPharm 2011. Materiały uzupełniające: 1) Brandys J. red.: Apteka plus Pacjent. Farmaceuta jako profesjonalny doradca, Raabe 2008. 2) Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), Pneumonologia Alergologia. Polska 2012; 80, 3: 220 254. 4

Nauczyciel akademicki prowadzący zajęcia: dr n. farm. Magdalena Waszyk- Nowaczyk OPIEKA FARMECEUTYCZNA W CUKRZYCY ĆWICZENIA 1 i 2 Ćwiczenia: Grupa do 6 osób (typ C), 1 raz w tygodniu, 2 ćwiczenia x 5 godz. dydaktycznych (2 x 3h 45min). Cel zajęć: W wyniku samodzielnej pracy oraz realizacji ćwiczeń student powinien posiąść podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu sprawowania opieki farmaceutycznej nad pacjentem z cukrzycą; powinien umieć rozwiązywać problemy lekowe, monitorować skuteczność terapii oraz przeprowadzać edukację pacjenta. Wymagania wstępne: przed zajęciami pobranie kart pracy niezbędnych do ćwiczenia nr 2 (trzy tabele do realizacji opieki farmaceutycznej); znajomość podstawowych pojęć: klasyfikacja, etiologia oraz obraz kliniczny cukrzycy, prewencja i opóźnianie rozwoju cukrzycy, hiperglikemia/hipoglikemia; znajomość zasad prowadzenia badań w kierunku cukrzycy; znajomość terapii behawioralnej, doustne leki przeciwcukrzycowe i agoniści receptora GLP-1 w terapii cukrzycy typu 2 oraz insulinoterapia. Treści merytoryczne: cele opieki farmaceutycznej w cukrzycy; rola farmaceuty w sprawowaniu opieki farmaceutycznej w cukrzycy; edukacja pacjenta z cukrzycą (ogólne informacje na temat choroby, czynniki ryzyka, objawy sugerujące rozwój cukrzycy, rodzaje badań w kierunku cukrzycy, powikłania cukrzycy, samodzielne monitorowanie skuteczności leczenia, metody i procedury pomiaru poziomu glukozy we krwi, interpretacja wyników, obsługa wstrzykiwaczy do insulin i inkretynomimetyków, podanie glukagonu, ogólne zasady leczenia farmakologicznego i niefarmakologicznego); leczenie farmakologiczne (zasady prawidłowego dawkowania i podawania leku: doustne leki przeciwcukrzycowe i agoniści receptora GLP-1 w terapii cukrzycy typu 2 oraz insulinoterapia; działania niepożądane, interakcje i przeciwwskazania dotyczące terapii chorych; potencjalne i rzeczywiste problemy lekowe; monitorowanie skuteczności leczenia pacjenta); leczenie niefarmakologiczne (dieta, styl życia, aktywność fizyczna); realizacja opieki farmaceutycznej u pacjentów chorych na cukrzycę w praktyce studium przypadku (wywiad z pacjentem, określenie celów terapeutycznych, opracowanie planu 5

terapeutycznego, wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych, dokumentowanie opieki farmaceutycznej). Materiały obowiązujące: 1) Materiały z zajęć z farmakologii oraz z farmakoterapii. 2) Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2016 (https://journals.viamedica.pl/diabetologia_kliniczna/article/view/44880/30969) 3) Hinneburg I.: Opieka farmaceutyczna-cukrzyca. MedPharm Polska, Wrocław 2011. Materiały uzupełniające: 1) Brandys J. [red].: Apteka plus pacjent. Farmaceuta jako profesjonalny doradca, Raabe, Warszawa 2008. 2) Jasik M.: Opieka diabetologiczna. Wybrane zagadnienia z diabetologii klinicznej dla aptekarzy. Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego, Warszawa 2005. 3) Jachowicz R. [red.]: Farmacja praktyczna, PZWL 2016. 6

OPIEKA FARMACEUTYCZNA W NADCIŚNIENIU TĘTNICZYM ĆWICZENIA 1 i 2 Nauczyciel akademicki prowadzący zajęcia: mgr farm. Agnieszka Snela Ćwiczenia: Grupa do 6 osób (typ C), 1 raz w tygodniu, 2 ćwiczenia x 5 godz. dydaktycznych (2 x 3h 45min). Cel zajęć: W wyniku samodzielnej pracy oraz realizacji ćwiczeń student powinien posiąść podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu sprawowania opieki farmaceutycznej nad pacjentami z nadciśnieniem tętniczym: rozwiązywanie problemów lekowych, monitorowanie skuteczności terapii i edukacja pacjenta. Wymagania wstępne: przed zajęciami pobranie kart pracy niezbędnych do ćwiczenia nr 2 (trzy tabele do realizacji opieki farmaceutycznej); znajomość podstawowych informacji dotyczących nadciśnienia tętniczego: definicja, klasyfikacja, etiologia, objawy, następstwa nieleczonego nadciśnienia tętniczego, inne czynniki ryzyka choroby sercowo-naczyniowej; znajomość zasad farmakoterapii nadciśnienia tętniczego: główne grupy leków hipotensyjnych (mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje), preferencje kojarzenia leków hipotensyjnych. Treści merytoryczne: edukacja pacjenta z nadciśnieniem tętniczym (nadciśnienie tętnicze jako problem zdrowotny, sposoby oceny ryzyka choroby sercowo-naczyniowej; samodzielne monitorowanie skuteczności leczenia przez pacjenta, metody i procedury pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, interpretacja wyników; ogólne zasady postępowania leczniczego leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne); przykłady problemów lekowych pojawiających się w terapii nadciśnienia tętniczego; realizacja opieki farmaceutycznej u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym studium przypadku (wywiad z pacjentem, określenie celów terapeutycznych, opracowanie planu terapeutycznego, wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych, dokumentowanie prowadzonego procesu opieki farmaceutycznej). 7

Materiały obowiązujące: 1) Materiały z zajęć z farmakologii oraz z farmakoterapii. 2) Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2015 rok. 3) Galler C.: Opieka farmaceutyczna. Choroby serca i układu krążenia, MedPharm Polska, Wrocław 2011. Materiały uzupełniające: 1) Łazowski J. [red.]: Opieka farmaceutyczna w nadciśnieniu tętniczym. Wybrane zagadnienia dla aptekarzy, Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego, Warszawa 2006. 2) Brandys J. [red.]: Apteka plus pacjent. Farmaceuta jako profesjonalny doradca, Raabe 2008. 3) Jachowicz R. [red.]: Farmacja praktyczna, PZWL 2016. 4) Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego i Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne: Wytyczne ESH/ ESC dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym w 2013 roku. 8

OPIEKA FARMACEUTYCZNA W SCHORZENIACH UKŁADU MIĘŚNIOWO - SZKIELETOWEGO ĆWICZENIA 1 i 2 Nauczyciel akademicki prowadzący zajęcia: dr n. farm. Arleta Matschay Ćwiczenia: Grupa do 6 osób (typ C), 1 raz w tygodniu, 2 ćwiczenia x 5 godz. dydaktycznych (2 x 3h 45min). Cel zajęć: W wyniku samodzielnej pracy oraz realizacji ćwiczeń student powinien posiąść podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu sprawowania opieki farmaceutycznej nad pacjentami ze zmianami w układzie mięśniowo - szkieletowym: rozwiązywanie problemów lekowych, monitorowanie skuteczności terapii i edukacja pacjenta. Wymagania wstępne: przed zajęciami pobranie kart pracy niezbędnych do ćwiczeń (trzy tabele do realizacji opieki farmaceutycznej oraz karta pacjenta); znajomość podstawowych zagadnień dotyczących wybranych schorzeń układu mięśniowo - szkieletowego: ogólny zarys budowy układu mięśniowo szkieletowego, wybrane stany patologiczne stany zapalne stawów, zmiany zwyrodnieniowe, urazy, dna, osteoporoza (w tym etiologia, objawy, następstwa nieleczonych zmian, inne czynniki ryzyka schorzeń, profilaktyka); znajomość zasad farmakoterapii stosowanej w schorzeniach układu mięśniowo - szkieletowego: główne grupy leków (mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje). Treści merytoryczne: edukacja pacjenta ze zmianami w układzie mięśniowo szkieletowym (stany zapalne stawów, zmiany zwyrodnieniowe, urazy, dna, osteoporoza jako problemy zdrowotne, sposoby oceny ryzyka schorzeń, samodzielne monitorowanie skuteczności leczenia przez pacjenta, interpretacja wyników badań laboratoryjnych; ogólne zasady postępowania leczniczego leczenie farmakologiczne, w tym terapia ogólnoustrojowa i miejscowa oraz niefarmakologiczne, w tym terapia ruchowa, dieta); przykłady problemów lekowych pojawiających się w terapii wybranych schorzeń układu mięśniowo szkieletowego; realizacja opieki farmaceutycznej u pacjentów ze zmianami w układzie mięśniowo szkieletowym studium przypadku (wywiad z pacjentem, określenie celów terapeutycznych, opracowanie planu terapeutycznego, wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych, dokumentowanie prowadzonego procesu opieki farmaceutycznej). 9

Materiały obowiązujące: 1) Materiały z zajęć z farmakologii, farmakoterapii, bromatologii. 2) Aktualnie obowiązujące zalecenia Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego w zakresie schorzeń układu mięśniowo szkieletowego; 3) Brandys J. [red].: Apteka plus pacjent. Farmaceuta jako profesjonalny doradca, Raabe 2008. Materiały uzupełniające: 1) Rutter P: Opieka farmaceutyczna Objawy, rozpoznanie i leczenie. Wyd I polskie pod red. J. Pluty, Urban & Partner, Wrocław 2004. 2) Zieglmeier M., Hein T.; wyd. polskie pod red. P. Niewińskiego: Interakcje leków, MedPharm Polska 2009. 3) Framm J., Anschutz M., Heydel E., Mehrwald A., Richter A., Schomacker G., Stranz D.; wyd. polskie pod red. Chlebdy E.: Profile działania leków, MedPharm Polska 2007. 10

TABELE DO REALIZACJI OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ 11

Rok akademicki: 2017 /18 CELE TERAPEUTYCZNE Imię i nazwisko pacjenta:... Data Cel terapeutyczny Sposoby osiągnięcia celu terapeutycznego 12

Rok akademicki: 2017 /18 KARTA LEKÓW STOSOWANYCH PRZEZ PACJENTA Imię i nazwisko pacjenta:... Data rozpoczęcia Data zakończenia Lek (nazwa, dawka) Dawkowanie Uwagi (sposób przyjmowania, działania niepożądane, interakcje, zalecane badania laboratoryjne) 13

Rok akademicki: 2017 /18 PROBLEMY LEKOWE Imię i nazwisko pacjenta:... Data wizyty Problem lekowy (potencjalny lub rzeczywisty) Lek Przyczyna Propozycja rozwiązania problemu Podjęte działania 14

Rok akademicki: 2017 /18 KARTA PACJENTA 15

Rok akademicki: 2017 /18 KARTA PACJENTA OPIEKA FARMACEUTYCZNA W SCHORZENIACH UKŁADU MIĘŚNIOWO SZKIELETOWEGO Przypadek nr... Pacjent / Pacjentka:. Wiek / aktywność zawodowa / aktywność fizyczna/ itp.. Przyczyna wizyty w aptece:. FARMACEUTA w aptece: Jakie powinny wystąpić zapytania ze strony farmaceuty? Jakie zalecenia ze strony farmaceuty dla pacjenta / pacjentki? Dalszy tok postępowania (preparaty: Rx, OTC, suplementy diety): zastosowane środki miejscowo działające - zastosowane środki ogólnodziałające - Pozostałe zalecenia:.. 16

Rok akademicki: 2017 /18 INSTRUKCJA OBSŁUGI INHALATORA 17

Rok akademicki: 2017 /18 IMIĘ I NAZWISKO GRUPA ZADANIE TYP URZĄDZENIA INSTRUKCJA OBSŁUGI (krok po kroku) ZALETY I WADY + + + + + - - - - - PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI /ZALECENIA UTRZYMYWANIE W CZYSTOŚCI PRZYCZYNY BŁĘDÓW PRZYKŁADY PREPARATÓW HANDLOWYCH 18