Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? Przedzjazdowy Biuletyn Instruktorski Warszawa, 8 kwietnia 2001 numer 1 PRZED XXXII ZJAZDEM ZHP OD KOMENDANTKI KONFERENCJI RUCH CA YM YCIEM KIM JESTEŒMY? Konferencj¹ "Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?" zaczynamy ponad pó³roczn¹ dyskusjê przedzjazdow¹. To bêdzie wa - na dyskusja, poniewa XXXII Zjazd powinien daæ odpowiedzi na wiele nurtuj¹cych nas wszystkich pytañ. Podstawowe z nich brzmi: Czym tak naprawdê jest dzisiaj i ma byæ jutro Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? Mam wra enie, e od co najmniej 20 lat mamy problemy ze sprecyzowaniem odpowiedzi na to proste z pozoru pytanie. Przez ostatnich kilka lat nie by³o w ZHP otwartej i uczciwej dyskusji, nie tylko na temat przysz³oœci i kierunku rozwoju naszego stowarzyszenia, ale tak e obecnej kondycji harcerstwa. Czasem uciekaliœmy w kilka utartych formu³ek i tym samym coraz bardziej grzêÿliœmy w pustos³owiu. A tymczasem w ci¹gu 5 lat straciliœmy prawie 50% cz³onków!!! Dzisiaj, w 2001 roku, na pocz¹-tku XXI wieku jest nas dok³adnie tyle samo, ile w roku 1939! Nie potrafiliœmy wyci¹gn¹æ wniosków z lekcji komunizmu, nie potrafimy odnaleÿæ siê w Polsce obecnej. W du ej mierze yjemy chwa³¹ dawnych lat i wierzymy, e to daje nam legitymacjê do istnienia, do obecnoœci w zbiorowym doœwiadczeniu Narodu w III Tysi¹cleciu. Ale w rzeczywistoœci tak nie jest. Polska bez harcerstwa przetrwa i nawet nie odczuje jego nieobecnoœci. Ktoœ lub coœ na pewno zagospodaruje miejsce na ziemi, które dot¹d zajmowa³o harcerstwo. Dinozaury tak e odesz³y. Brutalne? Ale niestety prawdziwe!!! cd. str. 3 cd. str. 3 Harcerstwo to nasze dru yny, szczepy, hufce. Dla mnie te przez lata Hufiec Mokotów by³ pañstwem w pañstwie, gdzie harcerstwo koñczy³o siê na poziomie hufca i nie by³o sensu zajmowaæ siê "tym, co dalej". Mo e dlatego, e mieliœmy zbyt wiele "ale" do "tego, co dalej". Wreszcie jednak pojawi³a siê refleksja, e przecie ka dy z nas jako cz³onek Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego - nie mo e dojrzale i odpowiedzialnie twierdziæ, e reszta spraw organizacji go nie dotyczy. Powinniœmy œwiadomie móc identyfikowaæ siê z ca³ym Zwi¹zkiem, a horyzont patrzenia nie mo e koñczyæ siê na naszym hufcu. Myœlê, e wielu instruktorów przechodzi przez taki w³aœnie próg myœlenia tylko o "swoim harcerstwie" - na pewno wielu i na pewno wci¹ zbyt ma³o. Zbli aj¹cy siê Zjazd jest okazj¹, aby rzetelnie odpowiedzieæ sobie na pytania: kogo wychowujemy, jakie mamy pryncypia ideowe, jak podejmowane na kolejnych zjazdach uchwa³y realizujemy w codziennym yciu? Budowanie si³y wychowawczej ZHP i naszej wyrazistoœci ideowej musi le eæ na sercu ka demu, to przecie nasz instruktorski obowi¹zek. Winni jesteœmy to sobie i rodzicom harcerzy. Rodzice powinni wiedzieæ do jakiej organizacji posy³aj¹ swoje dzieci, jakie wartoœci w wychowaniu s¹ gwarantowane przez ZHP. Dwa lata temu nagrywaj¹c na konferencjê arsena³ow¹ wywiady ze znanymi postaciami z ycia publicznego m.in. z Ann¹ Radziwi³³, Andrzejem Janowskim, Jurkiem Owsiakiem zadaliœmy pytanie: czy ZHP ma ich zdaniem wyrazisty wizerunek w spo³eczeñstwie? Jesteœmy ogólnopolskim ruchem programowo-metodycznym zrzeszaj¹cym instruktorki i instruktorów Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego. Powstaliœmy w grudniu 1998 roku; w styczniu 1999 roku nasz Ruch zosta³ wpisany przez Naczelnika ZHP do rejestru ruchów programowo-metodycznych ZHP pod numerem 5. Obecnie liczymy ponad 140 instruktorek i instruktorów. Pracujemy w 3 krêgach instruktorskich dzia³aj¹cych przy Chor¹gwiach: Krakowskiej, Sto³ecznej i Wielkopolskiej.

2 W NUMERZE CO W NUMERZE? Przed XXXII Zjazdem ZHP pisze Robert BOKACKI - Przewodnicz¹cy Ruchu Ca³ym yciem strona 1 Nasze harcerstwo - s³owo od Joli KRECZMAÑSKIEJ - Komendantki Konferencji strona 1 Pawe³ ZYGAR OWSKI mówi jako pierwszy - jego referat wstêpny strona 3 XXXI Zjazd ZHP z rozrzewnieniem wspomina - Kama BOKACKA strona 4 O seansie filmowym opowiada Piotr KRZEMIEÑ strona 16 Grupa dyskusyjna "Oblicze ideowe ZHP" Grupa dyskusyjna "Zarz¹dzanie w ZHP" 8 Grupa dyskusyjna "Program ZHP" 10 6 Grupa dyskusyjna "Gospodarka i finanse ZHP" 12 Grupa dyskusyjna "Przygotowanie ZHP do wejœcia Polski do Unii 14 Organizatorzy serdecznie dziêkuj¹ za wspó³finansowanie Konferencji: G³ównej Kwaterze Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego oraz sponsorom: Polskiej Grupie Producentów "Sport-Turystyka-Outdoor" i Firmom: JANYSPORT www.plecaki.pl YETI www.yeti.com.pl MARABUT www.namioty.pl Sk³adamy podziêkowania tak e druhowi Witkowi Wêgorkiewiczowi i zapraszamy do odwiedzenia stron internetowej sk³adnicy harcerskiej: www.skladnica.home.pl Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

ARTYKU Y 3 dokoñczenie ze str.1 PRZED XXXII ZJAZDEM ZHP Dlatego potrzebna jest nam szczera i otwarta dyskusja o Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego. O jego ideowej to samoœci. O programie wychowawczym. O kszta³ceniu starszyzny. O sposobie organizacji i zarz¹dzania. O wszys-tkim!!! Mo e w wyniku tej dyskusji oka e siê, e nie mo emy wszyscy nadal zmieœciæ siê w jednym domu, e trzeba bêdzie poszukaæ innych rozwi¹zañ. Ale to chyba lepsze od ba³aganu organizacyjnego, marazmu ideowego - po prostu: braku pomys³u na harcerstwo. XXXII Zjazd ZHP musi ten pomys³ stworzyæ. Przynajmniej daæ nadzie-jê na jego powstanie. dokoñczenie ze str.1 OD KOMENDANTKI KONFERENCJI W odpowiedzi us³yszeliœmy, e nie bardzo. Przy-kre i prawdziwe. I trzeba wyci¹gn¹æ z tego wnioski. Pamiêtajmy, e nasza wyrazistoœæ bêdzie wynika³a nie tylko z tego, co uchwalimy, ale przede wszystkim z na-szej postawy i dzia³ania. I w³aœnie teraz, przed Zjazdem, spróbujmy wspól-nie w ogólnopolskiej dyskusji instruktorskiej odpowiedzieæ na pytanie: w jakim miejscu znajduje siê Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego i jakiego Zwi¹zku chcemy? I jest to naszym obowi¹zkiem. hm. ROBERT BOKACKI - Przewodnicz¹cy Ruchu Ca³ym yciem. hm. JOLANTA KRECZMAÑSKA - Wiceprzewodnicz¹ca Ruchu Ca³ym yciem. Komendantka konferencji "Jaki ZHP?". PYTANIA PRZED ZJAZDEM ZHP Do kolejnego Zjazdu Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego pozosta³o jeszcze osiem miesiêcy. Czêsto œrodowiskach instruktorskich podejmowanych jest wiele tematów ze Zjazdem zwi¹zanych: od tych budz¹cych najwy sze emocje, czyli "Kto bêdzie kandydowa³?", do tych wybiegaj¹cych myœl¹ w dalek¹ przysz³oœæ i odno-sz¹cych siê do programu, spraw ideowych i wreszcie statutowo-organizacyjnych. Na jakie g³ówne pytania Zjazd powinien i mo e odpowiedzieæ, jakie sprawy powinien rozpatrzyæ, jakie decyzje podj¹æ? Warto chyba spróbowaæ usystematyzowaæ te najwa niejsze obszary. Punktem wyjœcia dla pracy Zjazdu ZHP powinno byæ jednoznaczne odniesienie siê najwy szej w³adzy Zwi¹zku do tego, co w moim odczuciu jest najwiêkszym dorobkiem koncepcyjnym i intelektualnym koñcz¹cej siê kadencji w³adz naczelnych - a mianowicie "Strategii ZHP do roku 2007". Potwierdzenie wa noœci i akceptacji przez ca³y ZHP tego dokumentu stworzyæ mo e podstawê do dalszej pracy Zjazdu, który w swoje dalsze decyzje winien konsekwentnie ze Strategi¹ podejmowaæ. Czegó bêd¹ dotyczyæ te decyzje? Wydaje siê, e mo na je podzieliæ na takie g³ówne obszary, jak: sprawy statutowe - tutaj wystêpuj¹ cztery podstawowe zakresy: kwestie ideowe, kwestie metodyczne, kwestie cz³onkowskie i kwestie zwi¹zane z zarz¹dzaniem i organizacj¹, sprawy programowe, sprawy personalne, czyli wybór w³adz. Warto bli ej przyjrzeæ siê tematom tworz¹cym materiê statutow¹. IDEA XXXI Zjazd ZHP praktycznie nie odniós³ siê w decyzjach statutowych do kwestii ideowych, mimo pojedynczych g³osów postuluj¹cych zmiany. Zjazd jednak w swoim stanowisku zobowi¹za³ w³adze naczelne ZHP do przeprowadzenia szerokiej dyskusji instruktorskiej na ten temat, aby XXXII Zjazd móg³ decyzje w sprawach ideowych podj¹æ. Jakie g³ówne pytania ideowe podnoszone s¹ przez instruktorów Zwi¹zku? Ca³y czas przez czêœæ instruktorów kwestionowana jest zasadnoœæ funkcjonowania tylko jednej roty Przyrzeczenia Harcerskiego, która odwo³uje siê do s³u by Bogu. Jednoczeœnie w imiê wiernoœci tradycji podnosi siê kwestiê zapisu I punktu Prawa Harcerskiego i przyjêcia go w brzmieniu "przedwojennym", co przy obecnej rocie Przyrzeczenia nie zmieni³oby merytorycznego wydÿwiêku tego Punktu. Kolejna sprawa to uczciwe odniesienie siê do kwestii abstynencji - tego, czy Zwi¹zek powinien trzymaæ siê za³o eñ abstynenckich, wprowadzonych do polskiego skautingu przez Ma³kowskiego, czy te, bior¹c pod uwagê zmiany spo³eczne 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

4 ARTYKU Y i doœwiadczenia innych organizacji skautowych, jedynie promowaæ zdrowy stosunek do u ywek, nie stawiaj¹c tak wysokich wymagañ jak obecnie. Kolejna kwestia le ¹ca na styku spraw ideowych i metodycznych to znacznie bardziej precyzyjne okreœlenie wynikaj¹cych z Prawa Harcerskiego obowi¹z-ków instruktorów. Obecnie zapisane "kierowanie siê" Prawem dla wielu jest zapisem nieostrym, czy wrêcz burz¹cym jeden z tradycyjnych filarów metody skautowej, jakim jest przyk³ad osobisty instruktora (nie kieruje siê, a jednoznacznie przestrzega). SPRAWY METODYCZNE W zakresie spraw metodycznych stoimy jako Zwi¹zek przed ostateczn¹ decyzj¹, czy w obliczu zmian w systemie oœwiaty pozostaæ przy podziale na trzy grupy wiekowe, czy te wprowadziæ czwart¹ grupê wiekow¹. Tutaj kluczowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji powinno mieæ uwzglêdnienie dorobku pracy zespo³u "Gimnazjum". CZ ONKOSTWO W zakresie spraw cz³onkowskich widzê dwa istotne obszary. Po czterech latach nale y oceniæ, czy decyzja o likwidacji statusu "dzia³acza harcerskiego" by³a decyzj¹ dobr¹. Mimo, e wprowadzenie kategorii "seniora" nie by³o przecie prostym "zast¹pieniem" dzia³acza, to sprawi³o, e dla czêœci cz³onków Zwi¹zku zabrak³o w nim miejsca. Druga sprawa to wiecznie powracaj¹ca kwestia podniesienia wieku instruktorskiego do 18 lat. ZARZ DZANIE Katalog spraw organizacyjnych zwi¹zanych z zarz¹dzaniem ZHP jest niezmiernie szeroki i obejmuje takie kwestie, jak (kolejnoœæ w adnym wypadku nie oddaje hierarchii wa noœci): wzajemne relacje oraz kompetencje Naczelnika i Przewodnicz¹cego ZHP, oddzielenie funkcji wychowawczych od finansowogospodarczych, kadencyjnoœæ w³adz (na marginesie: ZHP jest w tym zakresie ewenementem na skautowej mapie Europy gdzie w wiêkszoœci organizacji skautowych stosuje siê maksymalnie dwie kadencje nie d³u sze ni trzy lata ka da), wprowadzenie rad na poziomie chor¹gwi i hufca, wprowadzenie osobowoœci prawnej hufców i cho-r¹gwi, zwiêkszenie kompetencji komend - wiêksza liczba decyzji podejmowana, kolegialnie, a nie przez samego komendanta. Powy sza lista spraw "zjazdowych" z pewnoœci¹ nie jest pe³na, ale pokazuje, jak istotne problemy stan¹ przed najwy sz¹ w³adz¹ naszego Zwi¹zku. Oprócz ich zidentyfikowania i nazwania istotne jest to, w jaki sposób ZHP, a w szczególnoœci delegaci na Zjazd przygotuj¹ siê do tego wydarzenia. Ostatecznie w ci¹gu kilkudziesiêciu godzin pracy kilkusetosobowe gremium zdecyduje o naj-istotniejszych sprawach ZHP, w pewnym sensie zdecyduje o "byæ albo nie byæ" organizacji u progu XXI wieku. Mam nadziejê, e konferencja instruktorska organizowana przez Ruch "Ca³ym yciem" pod patronatem Przewodnicz¹cej ZHP bêdzie dobrym przy-czynkiem do rzetelnego przygotowania siê do Zjazdu. hm. PAWE ZYGAR OWSKI - Cz³onek GK ZHP w latach 1997-2000; cz³onek Zespo³u Statutowego XXXII Zjazdu ZHP. O DECYZJACH XXXI ZJAZDU ZHP Tak, to ju 4 lata minê³y od XXXI Zjazdu Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego, który obradowa³ w dniach 4-7 grudnia 1997 r. w Zegrzu. Cztery lata to dla jednych bardzo d³ugo, dla innych zaœ bardzo niewiele, zw³aszcza, gdy jest wiele do zrobienia. W nawale przedzjazdowych tematów spróbujmy siêgn¹æ do tych spraw, które by³y na tyle wa ne dla Zwi¹zku parê lat temu, e porusza³ je Zjazd. Pozosta³y po nich pozjazdowe dokumenty zapisy uchwa³ i stanowisk. Do ich realizacji zobowi¹zane by³y i w³adze naczelne Zwi¹zku i my wszyscy - instruktorki i instruktorzy Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego. Zanim zatem zaczniemy tworzyæ nowe dokumenty, przeczytajmy te "stare". Obok zmian statutowych g³ówn¹ decyzj¹ XXXI Zjazdu by³o przyjêcie uchwa³y "Harcerskie wychowanie ku przysz³oœci". Zwraca ona szczególn¹ uwagê na koniecznoœæ odpowiadania w harcerskim programie na takie sfery, jak: rozwój fizyczny, zapobieganie chorobom spo³ecznym i cywilizacyjnym, rozwój moralny i budo-wanie œwiata pozytywnych wartoœci, umacnianie wiêzi spo³ecznych i to samoœci kulturowej, inspirowanie rozwoju intelektualnego, kszta³towanie postaw twórczych. Zjazd okreœli³ tak e zadania, które nale y podj¹æ realizuj¹c harcerski system wychowawczy na wszystkich szczeblach organizacji. To przede wszystkim: Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

ARTYKU Y 5 wzmacnianie i poszerzanie zasiêgu oddzia³ywania wychowawczego harcerstwa na dzieci i m³odzie, ze szczególnym uwzglêdnieniem specyfiki pracy na wsi, umacnianie pozycji harcerstwa jako nowoczesnej, skutecznej, odpowiadaj¹cej na potrzeby spo³eczne organizacji wychowawczej, rozwijanie w zespo³ach instruktorskich umiejêtnoœci budowania atrakcyjnego programu dzia³ania, uwzglêdniaj¹cego potrzeby m³odzie y i odpowiadaj¹cego na spo³eczne oczekiwania, pog³êbianie wœród kadry instruktorskiej znajomoœci metody harcerskiej i umiejêtnoœci wykorzystania instrumentów metodycznych, zapewnianie gromadom i dru ynom skutecznego wspierania ich pracy w hufcu poprzez dzia³alnoœæ namiestnictw programowych oraz kszta³cenie i doskonalenie dru ynowych, pozyskiwanie nowej kadry i poszerzanie kwalifikacji kadry kszta³c¹cej i kierowniczej, zwiêkszanie efektywnoœci zarz¹dzania na wszystkich szczeblach organizacji. Ponadto - co bardzo istotne - Zjazd zobowi¹za³ w³adze Zwi¹zku do opracowania w ci¹gu roku strategii i szczegó³owych planów realizacji postawionych w niniej-szej uchwale zadañ programowych, kszta³ceniowych i organizacyjnych. To w³aœnie pok³osiem tej uchwa³y jest "Strategia rozwoju ZHP do 2007 roku". Ponadto Zjazd przekaza³ w³adzom naczelnym do ostatecznego rozstrzygniêcia wykaz wniosków szczegó³owych, które dotyczy³y nastêpuj¹cych obszarów: funkcjonowanie komend harcerskich - tu m.in. podkreœlano koniecznoœæ opracowania materia³ów poradnikowych (m.in. dla harcerskich komend, o budowaniu programu rozwoju hufca i chor¹gwi, do pracy namiestnictw i referatów programowych); praca z kadr¹ i kszta³cenie instruktorów - tu m.in. zobowi¹zano do podjêcia dzia³añ zwi¹zanych z na-daniem kursom instruktorskim statusu uprawnieñ pañstwowych, a szko³om instruktorskim statusu niepublicznych placówek oœwiatowych, zapewnieniem CSI ZHP sta³ej bazy lokalowej, analiz¹ systemu stopni instruktorskich (np. czy zwiêkszaæ ich liczbê) oraz kszta³ceniem kadry (m.in. kapelanów i instru-ktorów programowych harcerskich komend); tu tak e mówiono o potrzebie stworzenia materia³ów kszta³ce-niowych i metodycznych (m.in. dla kadry kszta³c¹cej) i stworzeniu czasopisma metodycznoinformacyjnego dla kadry kszta³c¹cej i kierowniczej; program - tu m.in. zwrócono uwagê na promowanie programu dla dziewcz¹t i ch³opców. Poruszono te kwestiê trybu przygotowania i realizacji centralnych propozycji programowych (powinien on uwzglêdniaæ konsultacje w œrodowiskach, przygotowanie kadry do pracy z programem, promocjê oraz ocenê realizacji programu). Wa nym wnioskiem by³ zapis o inicjo-waniu powstawania i wspierania dzia³ania ruchów programowometodycznych; harcerstwo na wsi - tu podkreœlono potrzebê wypracowania skutecznych metod wspierania przez komendy harcerskie dru ynowych pracuj¹cych na wsi; metoda harcerska - tu m.in. zwrócono uwagê na koniecznoœæ opracowania podrêcznika metodycznego opisuj¹cego metodê harcersk¹ w odniesieniu do poszczególnych ga³êzi wiekowych, poradnika dla dru ynowego dru yny starszoharcerskiej oraz przeprowadzenie analizy skutecznoœci obowi¹zuj¹cego sys-temu stopni harcerskich. Zjazd podj¹³ te kilka stanowisk: w sprawie wspó³pracy ze œrodowiskami harcerskimi na Wschodzie - podkreœlono w nim potrzebê pomocy dla œrodowisk prowadz¹cych sta³¹ wspó³pracê z Po-lakami mieszkaj¹cymi na Wschodzie; w sprawie Obietnicy i Prawa Zucha, Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego oraz Zobowi¹zania Instruktor-skiego - zobowi¹zuj¹ce Naczelnika ZHP do przepro-wadzenia ogólnozwi¹zkowej dyskusji instruktorskiej nad ich redakcj¹; w sprawie pomocy w³adz pañstwowych dla stowarzy-szeñ - bêd¹ce apelem o okreœlenie przez w³adze pañstwowe swojej sfery powinnoœci w stosunku do organizacji prowadz¹cych dzia³alnoœæ na rzecz wychowania dzieci i m³odzie y; w sprawie pracy z kadr¹ instruktorsk¹ - zobo-wi¹zuj¹ce w³adze naczelne do podjêcia dzia³añ ma-j¹cych na celu opracowanie spójnego programu pracy z kadr¹ instruktorsk¹, który obejmie pozyskiwanie kadry instruktorskiej, rzecznictwo spraw instruktor-skich, dokonanie analizy skutecznoœci funkcjonuj¹cych zasad kszta³cenia kadry i obowi¹zuj¹cego systemu stopni instruktorskich oraz opracowanie systemu moty-wowania i satysfakcjonowania instruktorów; w sprawie reprezentacji kobiet i mê czyzn we w³a-dzach ZHP - przypominaj¹ce o potrzebie wy³aniania w wyborach w³adz reprezentacji odzwierciedlaj¹cej koedukacyjny charakter naszej organizacji i wyra- aj¹ce przekonanie o s³usznoœci tej zasady; w sprawie wspó³dzia³ania organizacji harcerskich w wychowaniu dzieci i m³odzie y - bêd¹ce zaprosze-niem wszystkich organizacji harcerskich odwo³uj¹cych siê do idea³ów s³u by Bogu, Polsce i bliÿnim, do przyjaznej konkurencji w wychowaniu w takim duchu, aby wype³ni³y siê idea³y, którym wspólnie s³u ymy; w sprawie wyborów samorz¹dowych - podkreœlaj¹ce, e podczas zbli aj¹cych siê wyborów samorz¹dowych bêdziemy popieraæ tych kandydatów na radnych, którzy podzielaj¹ nasze pogl¹dy i opinie w sprawach oœwiaty i wychowania. G³ówna Kwatera ZHP zosta³a zobowi¹zana do reaktywowania dzia³alnoœci Harcer-skiego Centrum Samorz¹dowego. hm. KAMA BOKACKA - w latach 1997-1999 zastêpczyni Naczelnika ZHP; instruktorka Ruchu Ca³ym yciem. 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

6 GRUPY DYSKUSYJNE OBLICZE IDEOWE ZHP W toku dyskusji grupie uda³o siê wypracowaæ wspólne stanowisko w dwóch sprawach: Grupa opowiedzia³a siê za maksymalnym uproszcze-niem zapisów, dotycz¹cych oblicza ideowego orga-nizacji. Wyra ano przekonanie, e czytelnoœæ i wyra-zistoœæ takich zapisów wymaga lapidarnoœci jêzyka. Uznano, e cel wychowawczy harcerstwa powinien byæ zapisany w formie odwo³ania siê do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego. NASZA ANKIETA Celem pracy grupy by³o: przeanalizowanie dotychczasowych zapisów zwi¹zkowych, dotycz¹cych oblicza ideowego ZHP; przygotowanie zakresu proponowanych zmian w no-wym Statucie ZHP, zwi¹zanych z zapisem idea³ów harcerstwa. Dyskusjê w grupie poprzedzi³a próba stworzenia opisu celów dzia³ania harcerstwa. Zgodziliœmy siê, e do najwa niejszych efektów wychowania harcerskiego nale ¹: przygotowanie do ycia w spo³eczeñstwie, ukszta³towanie aktywnego i œwiadomego swych praw i obowi¹zków cz³owieka, promowanie wartoœci zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim, przygotowanie do godnego ycia w zgodzie z w³as-nym sumieniem, kszta³towanie umiejêtnoœci podejmowania odpowiedzialnoœci za siebie, za innych i za otaczaj¹cy œwiat, kszta³towanie postaw s³u by i braterstwa, budowanie œwiadomoœci tradycji i kultury. Nastêpnie stworzono katalog problemów, dotycz¹cych oblicza ideowego ZHP, z którymi borykaj¹ siê œrodowiska harcerskie. Do najczêœciej powtarzaj¹cych siê nale a³y te zwi¹zane z zapisami Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego oraz Zobowi¹zania Instruktorskiego (Obietni-cy i Prawa Zucha), uproszczenia zapisów ideowych zawar-tych w Statucie ZHP, miejsca osób niewierz¹cych w ZHP, abstynencji, apolitycznoœci harcerstwa (w tym instruktorów harcerskich) oraz nowej definicji patriotyzmu. Ankietê wype³ni³o 30 instruktorek i instruktorów z ca³ej Polski. Na pytanie: na ile Prawo Harcerskie jest dla Ciebie drogowskazem postêpowania w yciu, odpowiedzieli, e œrednio w 80%. Kolejnym zagadnieniem, jakie postawiliœmy ankietowanym, to wybranie piêciu najwa niejszych wartoœci, jakie powinny byæ uto samiane z harcerstwem, s¹ nimi: uczciwoœæ 17, braterstwo 15, niesienie pomocy potrzebuj¹cym 13, ojczyzna 12, wymaganie od siebie 12. W pierwszej pi¹tce nie znalaz³y siê (choæ te zebra³y spor¹ liczbê g³osów) w kolejnoœci: przyjaÿñ, zaradnoœæ, wiernoœæ Przyrzeczeniu i honor. Dalej chcieliœmy siê dowiedzieæ, czy zastanawiamy siê nad tym, czy bycie harcerk¹, harcerzem do czegoœ nas zobowi¹zuje. Tego zdania by³o 62% ankietowanych, a 33% uzale ni³o to od chwilowego nastroju, a 5% wskaza³o, e rzadko. Kolejna czêœæ ankiety dotyczy³a newralgicznego 10 punktu Prawa. Spoœród ankietowanych 56% opowiedzia³o siê za zapisem abstynenckim oraz wymaganiem przestrzegania tego punktu; 17% popiera³o taki zapis, ale ujmowa³o go raczej w kategoriach idea³u, do którego siê zmierza (nobody's perfect), 27% sugerowa³o liberalizacjê zapisu i proponowa³o "zachowanie umiaru w spo ywaniu u ywek". Nikt nie wyobra a sobie usuniêcia 10 punktu z naszego Prawa. Zapytaliœmy, czy XXXII Zjazd Zwi¹zku powinien zaj¹æ siê zmianami Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, Obietnicy Zuchowej i Zobowi¹zania Instruktorskiego, przeciwnych by³o 75% osób. Równie znaczna grupa, bo a 80%, opowiedzia³o siê za apolitycznoœci¹ ZHP. S³oneczko Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

GRUPY DYSKUSYJNE 7 Dyskutanci uznali, e istnieje potrzeba dostrze enia problemu przynale noœci do ZHP osób niewierz¹cych. Oczekuje siê znalezienia satysfakcjonuj¹cego rozwi¹zania tego problemu, pozwalaj¹cego na sk³adanie Przyrzeczenia Harcerskiego takim osobom w zgodzie z ich sumieniem. Cz³onkowie grupy wyrazili al, e w³adze naczelne ZHP, pomimo zobowi¹zania przez XXXI Zjazd ZHP, nie przeprowadzi³y powszechnej dyskusji na temat podstaw ideowych Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego. St¹d grupa opowiedzia³a siê za zorganizowaniem w ci¹gu kilku najbli szych miesiêcy ogólnopolskiej konferencji instruktorskiej poœwiêconej tylko i wy³¹cznie obliczu ideowemu ZHP. Grupê prowadzili: hm. ROBERT BOKACKI - Przewodnicz¹cy Ruchu Ca³ym yciem. hm. ANDRZEJ GRABOWSKI - Komendant Krêgu Krakowskiego Ruchu Ca³ym yciem, Komendant Szczepu "Têczowy", Hufiec Nowa Huta. hm. AGNIESZKA HY Y - Komendantka Krêgu Poznañskiego Ruchu Ca³ym yciem, Komendantka Szczepu 45, Hufiec Poznañ "7". FAKTY HISTORIA PRZYRZECZENIA I PRAWA W PIGU CE Od pocz¹tku istnienia skautingu w Polsce trwa³y dyskusje nad okreœleniem ideowego oblicza organizacji. Dotyczy³y one przede wszystkim zredagowania polskiej wersji Przyrzeczenia i Prawa Skautowego. 1 III 1914 r. Zwi¹zkowe Naczelnictwo Skautowego og³osi³o ich pierwsz¹ wersjê, która z trzema niewielkimi, redakcyjnymi zmianami przetrwa³a do koñca II Wojny Œwiatowej. Wszystkie wczeœniejsze wersje opracowane przez A. Ma³kowskiego, M. Schreibera, E. Piaseckiego i K. Lutos³awskiego potraktowano jako propozycje i nie sta³y siê one oficjalnie obowi¹zuj¹cymi w ca³ej organizacji. Fakt, i tak póÿno pojawi³a siê oficjalna wersja Przyrzeczenia i Prawa Skautowego by³ spowodowany istnieniem we w³adzach tworz¹cego siê w Polsce skautingu rozbie noœci pogl¹dów, co do jego przysz³ego charakteru (dotyczy³a ona przede wszystkim kwestii narodowych i religijnych). Datê 1 III 1914 r. mo na zatem uznaæ za zakoñczenie kszta³towania siê fundamentów ideowych harcerstwa. Pierwsza powojenna redakcja Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego zosta³a przyjêta przez Tymczasow¹ Naczeln¹ Radê Harcersk¹ w styczniu 1945 r. Od tego momentu wszystkie kolejne wersje by³y odzwierciedleniem tego, co dzia³o siê w Polsce, odbiciem obowi¹zuj¹cej w danej chwili ideologii. Jednak e w wielu œrodowiskach pielêgnuj¹cych tradycyjne idea³y harcerskie funkcjonowa³a ostatnia przedwojenna redakcja Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego z 1932 r. 10 VI 1995 r. XXX Nadzwyczajny Zjazd ZHP przyj¹³ obowi¹zuj¹cy do dziœ tekst Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego. By³a to jego dziesi¹t¹ po wojnie i czternast¹ w ogóle wersja. hm. Bogus³aw Ró ycki PROBLEM Piæ albo nie piæ, w tym ca³a bieda, e na trzeÿwo rozstrzygn¹æ siê tego nie da. WZÓR OSOBOWY Jedyne co nie ma dla picu, To wzór... podpisu. IDEOWOŒÆ ZHP Jedyna idea, która siê mo e d³u ej utrzymaæ, To, niestety... IDEA OPTIMA Darek Supe³ 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

8 GRUPY DYSKUSYJNE ZARZ DZANIE W ZHP Grupa zajê³a siê tylko niektórymi tematami zwi¹zanymi z zarz¹dzaniem organizacj¹, czêœæ wniosków wymaga uzupe³nienia po dok³adniejszej analizie omawia-nych zagadnieñ. Stwierdziliœmy, e niektóre problemy ZHP wynikaj¹ nie ze z³ego systemu zarz¹dzania, ale z jego z³ej realizacji. Dlatego z jednej strony poprawienie jakoœci zarz¹dzania mo na osi¹gn¹æ przez konsekwentne przestrze-ganie obecnych zapisów i lepsze przygotowanie kadry kierowniczej do pe³nienia kluczowych funkcji, a z drugiej strony najlepsze nawet modele zarz¹dzania wprowadzane bez uwzglêdnienia dotychczasowych problemów mog¹ przynieœæ podobne rozczarowania, co istniej¹ce obecnie. Funkcjonowanie istniej¹cego (a tak e przysz³ego) systemu: Usprawnienie mechanizmu kontroli w³adz ZHP - * doprecyzowanie sposobu wybierania bieg³ego rewidenta (wybierany przez CKR, RN?) niezbêdny zapis statutowy, * poprawienie zapisów reguluj¹cych funkcjono-wanie komisji rewizyjnych (np. zale noœci miêdzy hufcowymi i chor¹gwianymi komisjami rewizyjnymi), * kszta³cenie cz³onków komisji rewizyjnych (pod k¹tem ich zadañ). Przygotowanie do Zjazdu informacji (w jêzyku polskim) na temat materia³ów WOSM "Adults in Scouting" (Doroœli w skautingu), powo³anie na ZjeŸdzie osobnej komisji, która przygotuje projekt uchwa³y na temat nowego systemu zarz¹dzania ZHP z wykorzystaniem doœwiadczeñ AIS i przedstawi go Zjazdowi. Rozdzielenie funkcji wychowawczych od finansowogospodarczych: Nie ma potrzeby ani sensu tworzenia osobnych struktur (na wzór ZHP przedwojennego). W przypadku hufców, w których istniej¹ etaty, konsekwentne oddzielanie dzia³alnoœci gospodarczej (etat powinien byæ zwi¹zany nie z funkcj¹ komen-danta, ale z zarz¹dzaniem maj¹tkiem ZHP, z do-chodami przeznaczanymi na dzia³alnoœæ statutow¹ ZHP). Pracownik etatowy mo e byæ wybrany na komendanta hufca, ale wybory w³adz hufca nie powinny decydo-waæ o zatrudnieniu w hufcu. Regulamin pracy zak³adu zwanego Zwi¹zkiem Harcerstwa Polskiego powinien byæ uchwalany kolegialnie (np. przez G³ówn¹ Kwaterê), a nie jednoosobowo przez Naczelnika. Oczywiœcie powinien byæ konsekwetnie przestrzegany na wszystkich szcze-blach organizacji (co niestety nie jest regu³¹). Liczba etatów powinna wynikaæ z potrzeb hufca lub chor¹gwi (maj¹tku, obrotu, rozmiaru dzia³alnoœci) i ich mo liwoœci. Uproszczenie wewnêtrznych przepisów mog³oby zmniejszyæ liczbê potrzebnych etatów (np. ksiêgowych). Lobbing harcerski powinien mieæ na celu zmianê przepisów nieprzyjaznych harcerstwu (np. dotycz¹cych HAL). Zadania chor¹gwi po reformie administracyjnej (zapisy statutowe): Reprezentacja wobec w³adz centralnych ZHP, wobec w³adz i instytucji w województwie, wobec mediów. Kompetentna obs³uga finansowo-prawna hufców (np. Biuro Obs³ugi Harcerza). Kszta³cenie kadry hufców i wspieranie kszta³cenia dru ynowych. Finansowanie komend chor¹gwi: oddzielona dzia³alnoœæ gospodarcza (jak w hufcu), œrodki pozyskane na kszta³cenie, odp³atnoœci za us³ugi BOH (od hufców), koszty poœrednie od zadañ zleconych, inne dotacje. Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

GRUPY DYSKUSYJNE 9 Rady hufca, chor¹gwi, kadencje w³adz: W hufcu nie jest potrzebna kolejna w³adza - nawet jeœli to bêdzie w³adza uchwa³odawcza. W hufcu mo e funkcjonowaæ instruktorskie cia³o doradcze (np. o nazwie "Rada Hufca"), powo³ywane przez komendanta hufca (zapis wprost do instrukcji w sprawie dzia³ania komendanta i komendy hufca). Wobec ograniczonych zadañ chor¹gwi nie jest potrzebna w³adza uchwa³odawcza w choragwi, na-tomiast komendant mo e (powinien?) konsultowaæ swoje decyzje ze wspólnot¹ chor¹gwian¹, np. z ko-mendantami hufców. Wobec tego kadencje w³adz w hufcu powinny zostaæ skrócone, a ich liczba - ograniczona. Rozwa aliœmy warianty: co najwy ej 2 dwuletnie kadencje, co najwy ej 2 trzyletnie kadencje, co najwy ej 3 dwu-letnie kadencje. W³adze naczelne: Rada Naczelna powinna byæ mniejsza (ok. 20 osób), a przez to bardziej mobilna. Wyboru Rady powinien dokonywaæ Zjazd. Poprawienie niejednoznacznych zapisów na temat kompetencji Rady. Poprawienie niejednoznacznych zapisów na temat kompetencji Przewodnicz¹cego Zwi¹zku. Osobowoœæ prawna chor¹gwi, hufców: W¹tpliwoœci budzi przygotowanie kadry chor¹gwi do wziêcia na siebie odpowiedzialnoœci za chor¹gwie z osobowoœci¹ prawn¹. Wobec priorytetów zawartych w "Strategii rozwoju ZHP" i wobec proponowanych przez grupê zapisów dotycz¹cych zadañ chor¹gwi, rozwa ania na temat osobowoœci prawnej powinny raczej dotyczyæ hufców. WYBORY Jedyna polemika - Wykreœliæ przeciwnika... KOMENDANT Prawdziwa w³adza obok siê przechadza... KOMISJA REWIZYJNA Od akcji do akcji Bywa w akcji... RADA NACZELNA Jest rzecz, któr¹ w niej doceniam - Ma sporo ludzi... do wykreœlenia. Grupê prowadzi³: hm. PAWE ZYGAR OWSKI - Cz³onek GK ZHP w latach 1997-2000; cz³onek Zespo³u Statutowego XXXII Zjazdu ZHP. RADY Zbyt wielu ludzi, Co siê bêdzie razem... nudziæ. Darek Supe³ W INSTRUKTORSKIM KRÊGU - dwumiesiêcznik Ruchu Ca³ym yciem dostêpny jest wy³¹cznie w prenumeracie. Koszt prenumeraty 12 z³ za rok (od numeru 3 nale y doliczyæ koszty wysy³ki). Ukaza³y siê dotychczas 4 numery: nr 0 - Gniezno 2000; nr 1 - Szko³a; nr 2 - O idei harcerskiej; nr 3 - O szczepach. Szczegó³owe informacje o prenumeracie i dokonywaniu p³atnoœci mo na znaleÿæ pod adresem internetowym: www.calymzyciem.org.pl/prenumerata/wik-prenumerata2.htm 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

10 GRUPY DYSKUSYJNE PROGRAM ZHP Podczas rozmowy o programie dla Zwi¹zku zadaliœmy sobie pytania: co jest sensem programu Zwi¹zku? jak¹ jesteœmy organizacj¹? kogo chcemy wychowaæ? Odpowiadaj¹c na pytanie dotycz¹ce tego, na kogo mamy wychowywaæ nasze harcerki i harcerzy nasunê³o siê nam kilka okreœleñ: * œwiadomy obywatel, * œwiadomy praw rz¹dz¹cych doros³ym yciem, * zaradny yciowo, * odpowiedzialny, * wra liwy i gotowy do s³u by, * posiadaj¹cy w³asny system wartoœci oparty na Prawie Harcerskim, * umiej¹cy okreœliæ w³asny cel i d¹ ¹cy do niego, * profesjonalista, * poszukuj¹cy w³asnego miejsca w yciu, * krytyczny, * otwarty. NASZA ANKIETA FAKTY O PROPOZYCJACH PROGRAMOWYCH ZHP Od listopada 1994 roku wprowadzono w ZHP program Moje Ojczyzny. Jego celem jest aktywizacja ruchu harcerskiego w spo³ecznoœciach lokalnych, tzw. "ma³ych ojczyznach". Program by³ realizowany do roku 2000, zaœ jego podsumowanie nast¹pi³o podczas Œwiatowego Zlotu Harcerstwa Polskiego "Gniezno 2000". W ramach "Moich Ojczyzn" zosta³y opracowane nastêpuj¹ce centralne propozycje programowe: Woda jest yciem (od wrzeœnia 1995 r.), Odkrywcy Nieznanego Œwiata (od wrzeœnia 1996 r.), Paszport do Europy (od 1997 r.), Widok z ratusza (1998/99), Œcie kami zdrowia (od 1999 r.), Od samorz¹dnoœci do demokracji (od 2000 r.), B¹dŸ gotów (lipiec 1997 r.), UchodŸcy (kwiecieñ 1998 r.), Azymut 270 (od 1999 r.). W ankiecie wziê³o udzia³ 20 instruktorek i instruktorów z ca³ej Polski (uczestnicy Rajdu Arsena³). Po pierwsze zapytaliœmy ankietowanych, czy spotkali siê z formami realizacji Strategii ZHP. Byliœmy zaskoczeni, gdy 51% instruktorów odpowiedzia³o, e w ogóle nie wiedz¹, co Strategia zawiera. Powstaje pytanie: czy ten dokument nie dotar³ do œrodowisk, czy te mo e tak trudno jest zainteresowaæ instruktorów strategi¹ rozwoju Zwi¹zku? Kolejna grupa 44% instruktorów zna strategiê, ale nie spotka³a siê z adnymi formami jej realizacji. Tylko 5% zna i obserwuje jej realizacjê. Reasumuj¹c: 95% badanej kadry nie dostrzega realizacji strategicznego planu rozwoju Zwi¹zku. Drugie pytanie dotyczy³o oferty programowej ZHP. Tu œwiadomoœæ instruktorska jest znacznie wiêksza. Tylko 17% nie zna adnych programów ZHP, a 28% choæ zapozna³o siê z ofert¹, to nie korzysta z niej. Spora grupa 55% ankietowanych zarówno zna, jak i stosuje programy ZHP. Spoœród ankietowanych 66% uwa a, e programy proponowane przez G³ówn¹ Kwaterê by³y potrzebne, pozostali (43%) s¹ odmiennego zdania. Kama Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

GRUPY DYSKUSYJNE 11 Konstruowanie programu Zwi¹zku powinno uwzglêdniaæ nastêpuj¹ce zagadnienia: wychowanie powinno przebiegaæ we wszystkich kierunkach, lecz naszym zdaniem szczególn¹ uwagê nale y zwróciæ na rozwój duchowy i intelektualny sfery zaniedbane w dotychczasowych propozycjach, budowanie programu powinno opieraæ siê na potrzebach cz³onków Zwi¹zku, a jego realizacja powinna byæ konsekwentna, trzonem programu powinna byæ realizacja postulatów dotycz¹cych tego, kogo wychowujemy, uzupe³niona o propozycje programowe o charakterze wspieraj¹cym (dotycz¹ce bie ¹cych problemów, np.: wychowanie proekologiczne, prozdrowotne, nakierowane na zachodz¹ce zmiany, wzmacniaj¹ce wiêzi rodzinne), propozycje powinny byæ konstruowane tak, aby nie by³o mo liwoœci ich realizowania bez stosowania metody harcerskiej, w³aœciwa praca z kadr¹ jest naszym zdaniem warunkiem dobrej realizacji programu, program Zwi¹zku powinien byæ nakierowany na wzmacnianie wewnêtrzne Zwi¹zku poprzez konsekwentne przestrzeganie kultury organizacji (tj. systemu wartoœci, zasad dzia³ania i organizacji, metod, form). Program wychowawczy powinien byæ realizowany przez kadrê instruktorsk¹, która musi byæ dobrze przygotowana do wykonywania powierzonych jej zadañ i obowi¹zków. W wyniku okreœlenia mocnych i s³abych stron kszta³cenia w Zwi¹zku (szczególnie w odniesieniu do poziomu hufca NASZA ANKIETA Interesuj¹ce wyniki uzyskaliœmy pytaj¹c o jakoœæ kszta³cenia. W skali 10. punktowej najlepsza by³a CSI ZHP (8,25 pkt.), dalej szkolenia organizowane przez Chor¹gwie (7,90 pkt.) i na ostatnim miejscu - szkolenia hufcowe (6,94 pkt.). Choæ wyniki s¹ zadowalaj¹ce, a rozbie noœci punktowe niedu e, to jednak dok³adniejszej analizy wymagaj¹ szkolenia prowadzone na poziomie hufca. Dobre noty uzyska³y szkolenia organizowane przez RC, jednak ze wzglêdu na zasiêg nie mo emy ich tu porównywaæ. Chyba najwiêkszym zaskoczeniem by³y dla nas odpowiedzi na pytanie o stosowanie narzêdzi metodycznych. Niestety o podsumowaniu nie ma mowy, poniewa odpowiedzi wskazywa³y na spore pomieszanie pojêæ. Sprawdza siê zatem zdanie ze "Strategii ZHP", e choæ nasza mocn¹ stron¹ jest stabilny i dobry system metodyczny, to jednak nadal mamy problemy z jego wdra aniem. Na koniec jeszcze pytanie o periodyki harcerskie; jeœli chodzi o czytelnictwo - zdecydowanie prowadzi "Czuwaj" (85%), niez³y wynik uzyska³y te "Propozycje" (55%). A.S. i chor¹gwi) wysunêliœmy nastêpuj¹ce wnioski: Nale y przeprowadziæ ogólnozwi¹zkow¹ analizê i ocenê kszta³cenia ze szczególnym skierowaniem uwagi na wykorzystywanie narzêdzi do kszta³cenia kadry instruktorskiej (system stopni instruktorskich, zasady organizacji kszta³cenia w ZHP, odznaki kadry kszta³c¹cej) przez hufce i chor¹gwie. Wdra aniu dokumentów ogólnozwi¹zkowych dotycz¹cych programu i kszta³cenia musi towarzyszyæ moni-toring i system wsparcia. Aby zapewniæ dobry poziom kszta³cenia konieczne jest opracowanie standardów programowych dla kursów przygotowuj¹cych do pe³nienia funkcji w Zwi¹zku. Przyjête standardy pracy z kadr¹ (np. system stopni instruktorskich, zasady organizacji kszta³cenia w ZHP, odznaki kadry kszta³c¹cej) musz¹ byæ przez poszcze-gólne jednostki realizowane. W celu przezwyciê enia trudnoœci w egzekwowaniu poleceñ i przestrzegania standardów konieczne jest wprowadzenie zmian w sposobie zarz¹dzania Zwi¹zkiem. Pe³nienie funkcji kierowniczych w ZHP powinno byæ formalnie powi¹zane z odpowiednim wyszkoleniem instruktorskim. W kodeksie opiekuna próby instruktorskiej sugerujemy dopisanie w pkt. 2 wyrazu "czynnym" tzn. "Opiekun próby powinien byæ instruktorem czynnym, doœwiadczonym..." Ofertê kszta³ceniowê dla instruktorów nale y poszerzyæ o formy doskonalenia dla opiekunów prób instruktorskich. Zespó³ zaproponowa³ ponadto poni sze zapisy do uchwa³ zjazdowych: Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego jest organizacj¹ wychowawcz¹. Naszym celem jest wychowywaæ cz³owieka œwiadomego, odpowiedzialnego i zaradnego yciowo, posiadaj¹cego w³asny system wartoœci oparty na Prawie Harcerskim, wra liwego i gotowego do s³u by, poszukuj¹cego w³asnego miejsca w yciu, stawiaj¹cego cele i konsekwentnie d¹ ¹cego do ich realizacji. Cz³owieka otwartego, krytycznego, którego dzia³ania cechuje profesjonalizm. Œwiadomoœæ tego, kogo wychowujemy musi stanowiæ trzon programu Zwi¹zku. Powinien on byæ wspierany propozycjami programowymi wynikaj¹cymi z najbardziej aktualnych potrzeb spo³ecznych: - wychowanie proekologiczne i prozdrowotne, - wychowanie wzmacniaj¹ce wiêzi rodzinne, - wychowanie do zachodz¹cych zmian. Przy realizacji harcerskiego programu wychowawczego nale y po³o yæ szczególny nacisk na wszechstronny rozwój jednostek ze szczególnym uwzglêdnieniem ich rozwoju duchowego i intelektualnego. 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

12 GRUPY DYSKUSYJNE Warunkiem dobrej realizacji programu powinno byæ jego przeprowadzanie za pomoc¹ metody harcerskiej. Konsekwentna realizacja programu wymaga: - zaanga owania wszystkich struktur Zwi¹zku, - powszechnej promocji, -przygotowania kadry do pracy z programem, - ci¹g³ej oceny i okresowej modyfikacji. Warunkiem skutecznej realizacji programu jest tak e umocnienie wewnêtrzne organizacji, polegaj¹ce na: konsekwentnym przestrzeganiu kultury organizacji (system wartoœci, zasady dzia³ania i organizacji, metody i formy); budowaniu to samoœci kadry w zgodzie z wartoœciami i ide¹ harcersk¹; pe³nym i powszechnym przygotowywaniu kompetentnych i skutecznych w dzia³aniu dru ynowych, kadry kszta³c¹cej i kadry kierowniczej Zwi¹zku. STRATEGIA ZHP Czy jedyna strategia do zrealizowania To strategia... przetrwania? DLA OTWIERAJ CYCH PRÓBY Samokszta³cenie... lenie... lenie... lenie... Grupê prowadzili: Darek Supe³ hm. LUCYNA GRABOWSKA - Przewodnicz¹ca Krêgu Instruktorskiego Szczepu "Têczowy" Hufiec Nowa Huta; cz³onkini RC. hm. KATARZYNA SAWIAK - Zastêpczyni Komendanta Hufca ódÿ Polesie; cz³onkini RC. phm. ANDRZEJ STARSKI - Komendant Hufca Warszawa Mokotów; cz³onek RC. PRZYGOTOWANIE ZHP DO WEJŒCIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Zak³adaj¹c, i uzyskanie przez Polskê cz³onkostwa w UE nast¹pi w latach 2004-2005 (a wiêc w czasie trwania najbli szej kadencji w³adz ZHP), ju dziœ nale y zastanowiæ siê nad tym, na ile fakt ten wp³ynie na dzia³alnoœæ naszej organizacji, a tak e rozpocz¹æ zwi¹zane z tym wydarzeniem przygotowania Zwi¹zku. Powinny one byæ realizowane w dwóch p³aszczyznach: harcerskim). Pamiêtaæ powinniœmy o promowaniu roli Zwi¹zku jako "pomostu" pomiêdzy wschodnimi i zachodnimi organizacjami skautowymi. Wa ne jest tak e umacnianie znaczenia ZHP wœród wychowawczych organizacji pozarz¹dowych Europy Centralnej i Wschodniej. I. Formy dzia³ania 1. Standardy prawne: Zgodnie z uzyskanymi przez nas informacjami Unia Europejska nie posiada specjalnych uregulowañ prawnych, zwi¹zanych z funkcjonowaniem organizacji pozarz¹dowych. Ka dy z krajów cz³onkowskich reguluje tê sprawê w ustawodawstwie wewnêtrznym. Polska chc¹c byæ cz³onkiem UE ju w chwili obecnej musi dostosowywaæ swoje prawodawstwo do standardów unijnych. Rol¹ w³adz ZHP jest sta³a dba³oœæ o to, aby nasze zwi¹zkowe przepisy i instrukcje by³y zgodne z no-welizowanym prawem krajowym. Konieczne jest, aby w³adze Zwi¹zku usprawni³y dzia³ania zwi¹zane z promocj¹ ZHP, które bêd¹ podkreœla³y jego znacz¹c¹ rolê wœród innych organizacji pozarz¹dowych. 2. Rozwi¹zania organizacyjne: Istotne jest zapewnienie w ca³ym ZHP skutecznego przep³ywu informacji o ró norodnych formach wspó³pracy miêdzynarodowej (zarówno tej prowadzonej przez w³adze Zwi¹zku, jak i tej, która dostêpna jest œrodowiskom Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

GRUPY DYSKUSYJNE 13 3. Korzystanie z funduszy: Konieczne jest intensywniejsze upowszechnianie wœród œrodowisk harcerskich informacji, zwi¹zanych z mo liwoœciami korzystania z funduszy europejskich. Wi¹ e siê to z efektywn¹ promocj¹ programów (zarówno tych dostêpnych ju w chwili obecnej, np. program "M³odzie ", jak i tych, z których bêdziemy mogli korzystaæ po wejœciu Polski do UE), która trafi do podstawo-wych jednostek ZHP. Niezbêdne jest równie odpowiednie przygotowanie kadry instruktorskiej do korzystania z pro-gramów, które umo liwiaj¹ uzyskanie œrodków finan-sowych. Szkolenia takie powinny odbywaæ siê zarówno na poziomie przewodnikowskim (dru ynowi), jak i podhar-cmistrzowskim oraz harcmistrzowskim (kadra kierownicza). W szczególnoœci niezbêdne jest wyposa enie instruktorów w umiejêtnoœæ sk³adania wniosków grantowych i sponsoringowych. II. Program ZHP Cz³onkostwo Polski w UE przek³adaæ siê bêdzie na ycie poszczególnych obywateli, w tym tak e cz³onków ZHP. Wa ne jest zatem opracowanie propozycji programowych oraz form kszta³ceniowych, które pozwol¹ na odpowiednie przygotowanie zuchów, harcerzy i instruktorów do korzystania z mo liwoœci dostêpnych cz³onkom UE i funkcjonowania w nowych realiach, a tak e bêd¹ zwi¹zane z propagowaniem idei i postaw obowi¹zuj¹cych w zjednoczonej Europie. Istotne jest tak e przygotowanie cz³onków ZHP do odpowiedniego prezentowania Polski na forum miêdzynarodowym. dotycz¹ce wspó³pracy ze Wschodem (rozumianym jako polskie œrodowiska harcerskie, jak i narodowe zwi¹zki skautowe); zwi¹zane z wykorzystywaniem i promocj¹ europejskich programów wychowawczych. W zakresie kszta³cenia nale y pamiêtaæ o: szkoleniach instruktorskich przygotowuj¹cych do prowadzenia wspó³pracy skautowej, organizacji i uczestnictwa w przedsiêwziêciach miêdzynarodowych (m.in. podczas HALiZ); szkoleniach kadry instruktorskiej dotycz¹cych realizacji europejskich programów wychowawczych. Grupê prowadzili: hm. MARCIN CELIÑSKI - Zastêpca Komendantki Hufca Soko³ów Podlaski; cz³onek RC. phm. PAULA APUÆ - Zastêpczyni Komendanta Hufca Warszawa Mokotów; cz³onkini RC. hm. MAGDALENA POTAPOWICZ - Szefowa Sztabu Kszta³cenia Hufca Warszawa Praga Pó³noc. W³aœciwie ju Komedantka Warszawskiego Krêgu RC. W tym w³aœnie pomog¹ odpowiednio opracowane propozycje programowe: zwi¹zane z przekazaniem informacji o UE, poszczególnych krajach cz³onkowskich, ich kulturze, to samoœci narodowej, a tak e o wartoœciach i postawie œwiadomego obywatela itd.; zwi¹zane z promowaniem polskiej kultury, historii, tradycji, osi¹gniêæ itd. (mog³oby to m.in. zostaæ wplecione w wymagania na poszczególne stopnie, starszo-harcerskie znaki s³u b, sprawnoœci, inne instrumenty metodyczne); FAKTY WEJŒCIE POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Praktycznie ju od 1989 roku Polska rozpoczê³a starania o wstapienie do Unii Europejskiej. Razem z nami o uzyskanie cz³onkostwa ubiegaj¹ siê siê inne kraje m.in. by³ego bloku wschodniego: Czechy, S³owacja, Wêgry, Litwa, otwa, Estonia, a tak e Malta oraz w dalszej kolejnoœci Bu³garia i Rumunia. BOHATEROWIE ZHP Jedyny, co siê da obroniæ To Gall... bo Anonim. Darek Supe³ Trwa proces dostosowywania naszego prawa do standardów UE. Polska jest twardym negocjatorem warunków przyst¹pienia do Unii. W tej chwili przewidywana data ukoñczenia negocjacji oraz spe³nienia warunków przyjêcia to 31 XII 2002. Zatem rok 2003 mo e staæ siê dat¹ przyjêcia Polski do UE. Ale o tym zadecyduje proces negocjacyjny i referendum. Paula 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

14 GRUPY DYSKUSYJNE GOSPODARKA i FINANSE ZHP Z powodu koniecznoœci odprowadzania sk³adek do organizacji skautowych powinno rozszerzyæ siê obowi¹zek zbierania sk³adek na gromady zuchowe. Cele dyskusji: ocena realizacji zadañ ró nych w³adz harcerskich w pozyskiwaniu œrodków finansowych, okreœlenie rozwi¹zañ statutowych, które u³atwi¹ lub utrudni¹ pozyskiwanie œrodków (osobowoœæ prawna, jednoosobowa odpowiedzialnoœæ pe³nomocników, tworzenie bud etów i ich realizacja), okreœlenie jakoœci przepisów wewn¹trzzwi¹zkowych, dotycz¹cych dzia³alnoœci finansowo-gospodarczej, ocena sposobów wydawania œrodków na ró nych poziomach Zwi¹zku i zwi¹zanej z ni¹ odpowiedzial-noœci instruktorów, porównanie ró nych pomys³ów na kszta³cenie kadr finansowo-gospodarczych, okreœlenie swego stanowiska wobec zasad jawnoœci finansów i standardów sprawozdañ finansowych wobec podmiotów zewnêtrznych, sformu³owanie pomys³ów pomagaj¹cych stworzyæ zasady wzajemnego rozliczania siê ró nych jednostek i poziomów Zwi¹zku. Wnioski ogólne: W³adze harcerskie powinny kierowaæ siê zasad¹ pomocniczoœci w dzia³alnoœci finansowo-gospodarczej: wykonywaæ te zadania, które s³u ¹ pracy jednostek podstawowych, nie dok³adaj¹c niepotrzebnej biurokracji. Nale y zmieniæ zasady pobierania sk³adek cz³onkowskich tak, aby ka dy poziom struktury uczestniczy³ w zbieraniu i podziale sk³adek. Komendy hufców: komendant hufca i inne osoby powinny byæ przygoto-wane do prowadzenia dzia³alnoœci finansowo-gospodarczej (jako warunek ubiegania siê o funkcjê lub mianowanie); system pe³nomocnictw powinien szczegó³owo okreœlaæ uprawnienia komendantów (w tym do podpisywania umów cywilno-prawnych); statut powinien zobowi¹zywaæ wszelkie osoby podejmuj¹ce decyzje materialne do podpisywania zobowi¹zañ o odpowiedzialnoœci materialnej; hufce powinny przygotowywaæ œrodowiska do zdobywania i rozliczania œrodków pozyskiwanych od podmiotów zewnêtrznych oraz prowadziæ odpowiednie szkolenia finansowe; dzia³ania gospodarczo-finansowe hufca powinny byæ jawne wobec dru ynowych; komendant (wraz z komend¹) powinien rozliczaæ siê ze swych dzia³añ gospodarczych raz do roku przed cia³em niezale nym od niego, np. rad¹ hufca, zbiórk¹ sprawozdawcz¹; ponadto powinien odpowiadaæ przed wy ej wspomnianym organem za merytoryczne wykorzystanie posiadanych œrodków finansowych; nale y wykorzystaæ komisje rewizyjne hufców do analizy wp³ywów i wydatków hufców; do realizacji tego zadania powinny byæ one dobrze przygotowane. Takie partnerstwo u³atwi tworzenie realnych bud etów hufców oraz tworzenie efektywnych rozwi¹zañ zarz¹dzania maj¹tkiem hufca; maj¹tek danych jednostek powinien byæ przede wszystkim ich w³asnoœci¹ - a nie ogólnie ZHP (musi to wynikaæ z zapisów statutowych). Zwiêkszy to bezpieczeñstwo prawne tych jednostek. FINANSE ORGANIZACJI To kolejny dylemat, Jak dyskutowaæ o czymœ, czego nie ma... MAJ TEK ZHP Nie ka dy mo e mieæ ochotê kierowaæ takim... szrotem. Darek Supe³ Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001

GRUPY DYSKUSYJNE 15 Komendy Chor¹gwi: statutowym zadaniem komend chor¹gwi powinno byæ przygotowanie komend hufców do ubiegania siê o œrodki (np. do opracowywania wniosków grantowych) i prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej o konkursach grantowych; statutowym zadaniem komend choragwi powinno byæ przygotowanie ni szych szczebli organizacji do organizowania dzia³alnoœci gospodarczej; w KCH nale y opracowywaæ informacje o kosztach i wp³ywach hufców. Takie opracowania powinny staæ siê podstaw¹ do okreœlenia sytuacji finansowej hufca i jego bud etu, wzajemnych zobowi¹zañ miêdzy KCH i KH oraz analizy wydatków i niezbêdnych oszczê-dnoœci; etaty na poziomie komend hufców: nale y okreœliæ zasady op³acania pochodnych od wynagrodzeñ tak, aby komendy choragwi nie kredytowa³y tych zobowi¹zañ hufców, np. poprzez porozumienia miêdzy KH a KCH (problem - w przypadku zawarcia umowy o pracê komendant hufca staje siê formalnie pracownikiem KCH); rozliczenia miêdzy KH i KCH powinny byæ jawne i jasne. Zasady rozliczeñ powinny zawieraæ wycenê kosztów komend chor¹gwi przy realizacji zadañ programowych, finansowanych ze œrodków zewnêtrznych (np. dotacji samorz¹dowych). Œrodki przyznane na konkretne zadania programowe powinny trafiaæ do jednostek, które te zadania realizuj¹. Koszty w³adz powinny byæ jasno okreœlone i byæ finansowane w takich przypadkach z kosztów poœrednich tych zadañ. Wysokoœæ dofinansowañ dzia³alnoœci programowej hufców i KCH powinna byæ dostêpna dla zainteresowanych. Osobowoœæ prawna hufców i komend chor¹gwi: osobowoœæ prawna komend hufców by³aby bardzo kosztowna i nie jest mo liwa w obecnej sytuacji finansowej. Wiêkszoœæ kadr hufców nie jest przygotowana do wype³niania obowi¹zków z tym zwi¹zanych, jednostkom podrzêdnym (hufcom i dru ynowym) osobowoœæ prawna komend choragwi jest obojêtna. Zadania, które KCH spe³nia wobec jednostek ni szych nie zale ¹ od jej statusu prawnego. Przygotowanie œrodowisk do dzia³alnoœci gospodarczej: nale y przystêpnie wyjaœniaæ procedury i przepisy, np. stworzyæ poradnik (nie odsy³aj¹cy jedynie do Dzienników Ustaw), Komendy harcerskie powinny dbaæ o bie ¹ce informowanie œrodowisk o zmieniaj¹cych siê przepisach, np. publikowaæ w Internecie zmiany przepisów z odpowiednim komentarzem, stworzyæ forum pytañ i odpowiedzi dotycz¹cych dzia³alnoœci gospodarczej na poziomie GK, organizowaæ warszaty dla zainteresowanych œrodowisk na forum KCH. Wprowadzanie standardów finansowo-gospodarczych typowych dla organizacji pozarz¹dowych: oddzielenie dzia³añ nadzorczych od wykonawczych (cia³a kolegialne niezale ne od komend),jawnoœæ dzia³añ finansowych, tworzenie informacji typu raportów rocznych na poziomie hufca, chor¹gwi i GK dla potrzeb kontaktów z instytucjami zewnêtrznymi oraz przygotowanie kadr do tworzenia takich raportów. NASZA ANKIETA Ankietê wype³ni³o 30 osób (uczestnicy Rajdu Arsena³). W pierwszej kolejnoœci nale y podkreœliæ ogromne zró nicowanie poziomu wiedzy o tym, co wi¹ e siê z finansami i gospodarowaniem maj¹tkiem. Dla blisko po³owy ankietowanych s¹ to po prostu sprawy obce, z którymi w codziennej harcerskiej dzia³alnoœci siê nie styka. A 81% ankietowanych podkreœla, e samodzielnie pozyskuje œrodki finansowe na dzia³alnoœæ programow¹ z samorz¹dów terytorialnych. Brak jest kadrze wiedzy na temat przep³ywu œrodków finansowych z chor¹gwi na realizacje zadañ zleconych. Podobne k³opoty mo na zauwa yæ w kwestii znajomoœci bud etu w³asnego œrodowiska, hufca czy chor¹gwi, które raczej nie s¹ znane. Wydaje siê, e pisane "ksiêgowym" jêzykiem sprawozdania po prostu nie s¹ dla kadry instruktorskiej zrozumia³e. Stopieñ przygotowania kadr finansowogospodarczych nie jest postrzegany pozytywnie. Podkreœla siê niewielk¹ liczbê szkoleñ dla kwatermistrzów i brak oferty kszta³ceniowej dla pozosta³ej kadry zajmuj¹cej siê t¹ sfer¹ dzia³alnoœci. Przepisy w ZHP s¹ postrzegane jako zbyt biurokratyczne. Niestety, z odpowiedzi ankietowanych trudno okreœliæ, co siê pod tym kryje, gdy nie odpowiedziano szczegó³owo. Etatowoœæ w Zwi¹zku nie jest postrzegana jako zjawisko negatywne przez blisko 50% ankietowanych. Oko³o 1/3 ankietowanych wychodzi z za³o enia, e ich œrodowiska staæ na utrzymanie etatów. Grupê prowadzi³: K.B. hm. TOMASZ WERNER - Wiceprzewodnicz¹cy Ruchu Ca³ym yciem. Hufiec Warszawa Ochota; cz³onek Komisji Rewizyjnej Chor¹gwi Sto³ecznej ZHP. 7-8 kwietnia 2001 Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego?

16 SEANS FILMOWY KRÓTKIE ACZ TREŒCIWE PODSUMOWANIE TEGO, CO WIDZIELIŒMY PODCZAS POKAZU FILMÓW DOKUMENTALNYCH O HARCERSTWIE Na pocz¹tku wyszed³ jakiœ koleœ i powiedzia³, e filmy nie bêd¹ pokazane chronologicznie, chocia nie wiadomo dlaczego. No dobra, powiedzia³ to powiedzia³. Potem na szczêœcie zaczê³y siê ju filmy. Ja te nie bêdê pisaæ chronologicznie. "... oni brali ycie powa nie...", to cytat z filmu "Walterowcy", zrealizowanego przez Telewizjê Polsk¹. Zobaczyliœmy obszerny (mo e zbyt) dokument opowiadaj¹cy o eksperymencie wychowawczym, podjêtym przez grupê studentów w 1955 r. By³a relacja z ich spotkania po latach, rozmowy, wspomnienia, wywiady. Ciekawsze ich wypowiedzi, to np.: "...wychowanie to równie ³amanie charakteru...", czy "...to by³ dla nas kopniak, e trzeba walczyæ...". Pomys³y równie by³y ciekawe: poczucie wspó³odpowiedzialnoœci za grupê, publiczna spowiedÿ. Jedno z praw Konstytucji Walterowców, to "zawsze mówiæ prawdê". G³ównym problemem by³a próba wprowadzenia sprawiedliwoœci i wolnoœci. "Czy to siê da zrobiæ w yciu?". Czy siê da³o? Nie wiem, ale fajnie, e ktoœ próbowa³. Byli czerwoni? Byli i przyznaj¹ siê do tego. Czy to ich skreœla ca³kowicie? Czy wyroœli z nich porz¹dni ludzie? "W gromadzie Ducha Puszczy" - historia dwóch zastêpów rywalizuj¹cych o nazwê Rysie - zdecydowanie wygra³ wœród publicznoœci. ywa narracja, wartka akcja i pokaz prawie prawdziwego ycia obozowego. Kawa³ek historii i jednoczeœnie dobrego kina. Pere³ka pokazu. Na pewno do pokazania na ka dym kursie dru ynowych. "Harcerze œl¹scy". Klasyczny film dokumentalny, opowiadaj¹cy o trudnych losach harcerstwa na Œl¹sku od czasów sprzed I wojny œwiatowej po II wojnê. "Wypisz dziecko z polskiego harcerstwa, a damy Ci pracê" - takie has³a kierowali do biednych robotników na Œl¹sku niemieccy politycy. Po 1933 r. agresja Hitlerjugend siê nasili³a, owocuj¹c zakazem noszenia mundurów. Nie by³o ³atwo, ale podczas okupacji po 1939 r. powsta³ tam, jak wszêdzie, podziemny ruch oporu, do którego nale eli i harcerze. "Harcerskie œlubowanie" wywar³o chyba najwiêkszy odzew intelektualny. Pokazanie historii harcerstwa na kanwie zmieniaj¹cych siê rot przyrzeczenia. Kawa³ek dobrego filmu dokumentalnego z kilkoma kontrowersyjnymi tezami. O tym, e harcerstwo by³o narodowoœciowe, mia³o romans z Hitlerjugend, e weszliœmy (harcerze) do Zaolzia, e Lutos³awski by³ pra-wicowym ekstremist¹ i jak to mo liwe, e zaprojektowany przez niego krzy nosi lewicowa organizacja. Jeszcze ciekawsza od samego filmu by³a pokazana póÿniej dyskusja harcerzy, którzy go ogl¹dali. Pada³y ostre s³owa (o tendencyjnej formie komentarza i "to nie jest tak, e mo emy oderwaæ wychowanie od polityki") i ostrze enia "...oby to harcerstwo nie przesz³o z jednej skrajnoœci w drug¹...". W sumie ca³kiem fajne. By³ jeszcze film o ZHP pgk i króciutka gawêda "Orszy" ze Zlotu w Zegrzu, ale nie warto siê nad tym specjalnie rozwodziæ. W sumie impreza chyba trafiona i udana, dla niektórych mo e i za d³uga. PS. filmy "Harcerze œl¹scy", "Harcerskie œlubowanie", "W gromadzie Ducha Puszczy" i Kronika Filmowa zosta³y wypo yczone z Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (Warszawa, ul. Che³mska 21), a "Walterowcy", ZHP pgk i dokument o Zegrzu z Telewizji Polskiej (Warszawa, ul. J.P. Woronicza 17 blok F). phm. Piotr Krzemieñ Biuletyn redaguje zespó³: hm. Kama Bokacka, phm. Andrzej Starski Rysunki wykona³a phm. Kasia Matusiak i phm. Agata Mazur. Zdjêcia: Rados³aw Paszkowski Fraszki: Darek Supe³ - serdecznie dziêkujemy Adres do korespondencji: Ruch Ca³ym yciem, ul. Raszyñska 22 a, 02-026 Warszawa e-mail: ruch@calymzyciem.org.pl Jaki Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego? 7-8 kwietnia 2001