Pakiet energetyczno klimatyczny porażką czy zwycięstwem Polski i Unii?

Pakiet energetyczno klimatyczny porażką czy zwycięstwem Polski i Unii? Opracowanie: Bolesław Jankowski (Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o.) Warszawa, 25 listopada 2008

Spis treści CZYM JEST PAKIET ENERGETYCZNO KLIMATYCZNY I RAPORT 2030?... 3 1. WPROWADZENIE... 5 1.1. KONTEKST NEGOCJACYJNY... 5 1.2. PAKIET JAKO PAPIEREK LAKMUSOWY POLSKIEGO CZŁONKOWSTWA W UE... 5 1.3. SŁABOŚĆ PUBLICZNEJ DEBATY W POLSCE... 6 1.4. CEL OPRACOWANIA... 7 1.5. JAK CZYTAĆ OPRACOWANIE?... 7 2. ILOŚCIOWE OCENY SKUTKÓW PAKIETU DLA POLSKI... 8 2.1. OCENY SKUTKÓW W RAPORCIE 2030... 8 2.2. PORÓWNANIE Z IMPACT ASSESSMENT KE... 8 2.3. WERYFIKACJA PORÓWNAWCZA NAJWAŻNIEJSZYCH WYNIKÓW... 9 2.3.1. Bezpośrednie koszty wdrożenia Pakietu energetyczno klimatycznego... 10 2.3.2. Wzrost cen energii elektrycznej... 10 2.3.3. Ubytek PKB wynikający ze wzrostu cen energii... 11 2.4. PODSUMOWANIE ILOŚCIOWYCH OCEN SKUTKÓW PAKIETU DLA POLSKI... 12 2.4.1. Oceny twarde, o małym zakresie niepewności... 12 2.4.2. Oceny o większym zakresie niepewności... 14 3. GŁÓWNE GRZECHY PAKIETU W ASPEKCIE SYSTEMOWYM... 16 3.1. EKSPERYMENTOWANIE NA ŻYWYM ORGANIZMIE GOSPODARCZYM... 16 3.2. NIERÓWNOMIERNY ROZKŁAD KOSZTÓW POŚREDNICH POMIĘDZY KRAJE CZŁONKOWSKIE... 16 3.3. WYSOKA ZŁOŻONOŚĆ I NIEKOMPLETNOŚĆ MECHANIZMU ALOKACJI UPRAWNIEŃ... 17 3.4. WYBIÓRCZE PODEJŚCIE DO INTERNALIZACJI KOSZTÓW ZEWNĘTRZNYCH... 17 3.5. NIEPEWNY EFEKT EKOLOGICZNY - ZAGROŻONY PRZEZ CARBON LEAKAGE... 18 3.6. PSUCIE RYNKU... 18 3.7. NOWY FISKALIZM... 18 3.8. ROZWIĄZANIA KORUPCJOGENNE I GRA INTERESÓW... 19 3.9. UŁOMNOŚĆ ROZWIĄZAŃ I KONIECZNOŚĆ DALSZYCH KOREKT... 19 3.10. BRAK OCHRONY INWESTYCJI... 20 3.11. DEFICYT DEMOKRACJI, SOJUSZ BIUROKRACJI... 20 3.12. DEFICYT SOLIDARNOŚCI I PRAWDY, METODA MAŁYCH KROKÓW... 20 4. NIEKTÓRE ASPEKTY TOCZĄCEJ SIĘ DEBATY PUBLICZNEJ... 21 4.1. WYBIÓRCZY CHARAKTER INFORMACJI PUBLIKOWANYCH W MEDIACH... 21 4.2. NIEJASNE STANOWISKO ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH... 22 4.3. USTAWIANIE DEBATY ORAZ LOBBYŚCI ENERGETYCZNI I WĘGLOWI... 23 5. WYBRANE ZAGADNIENIA I DYLEMATY NEGOCJACYJNE... 24 5.1. MIT OGROMNYCH PRZYCHODÓW Z AUKCJI I KORZYŚCI Z ICH WYKORZYSTANIA... 24 5.2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ POLITYCZNA ZA WZROST CEN ENERGII... 25 5.3. NIESYMETRYCZNY NOWY FISKALIZM... 25 5.4. OTWIERANIE PUSZKI PANDORY EKOLOGICZNEJ REGLAMENTACJI I FISKALIZMU... 26 5.5. MIT DOPRACOWANYCH I SPÓJNYCH ROZWIĄZAŃ UNIJNYCH... 26 5.6. NIEKOMPLETNY CHARAKTER PREZENTOWANYCH ROZWIĄZAŃ... 27 Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 1

5.7. ODPOWIEDZIALNOŚĆ I POLITYKA OSTROŻNOŚCI... 27 5.8. NIEKOŃCZĄCA SIĘ OPOWIEŚĆ... 27 5.9. MODEL PRZYWÓDZTWA UE... 28 5.10. KOMPROMIS ZA CENĘ BYLEJAKOŚCI?... 28 6. DIAGNOZA SYTUACJI I PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA PROBLEMU... 28 6.1. PODSUMOWANIE OCEN... 28 6.1.1. Unijna polityka klimatyczna z polskiej perspektywy... 28 6.1.2. Wnioski wynikające z oceny Pakietu... 29 6.1.3. Wnioski dotyczące sposobu projektowania nowych rozwiązań i tworzenia nowego prawa... 29 6.2. MOŻLIWOŚCI KONWENCJONALNEGO ROZWIĄZANIA PROBLEMU... 31 6.2.1. Stopniowe wprowadzanie alokacji przez aukcję... 31 6.2.2. Metoda wskaźnikowo aukcyjna zamiast aukcjoningu... 32 6.3. NOWE PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ... 33 6.3.1. Nowy wzorzec realizacji wspólnych celów w ramach UE... 33 6.3.2. Podział systemu EU ETS... 33 6.3.3. Dobrowolne mechanizmy w zakresie realizacji celów OZE... 35 7. UWAGI KOŃCOWE... 36 ZAŁĄCZNIK 1: DOTYCHCZASOWA POLITYKA KLIMATYCZNA UNII EUROPEJSKIEJ I JEJ SKUTKI DLA POLSKI... 39 1. GENEZA I UTWORZENIE SYSTEMU EU ETS... 39 2. ZASADY RÓWNEJ KONKURENCJI W SYSTEMIE EU ETS... 40 3. WADY SYSTEMU EU ETS... 40 4. WŁĄCZANIE LOTNICTWA DO EU ETS I EWOLUCJA SYSTEMU... 41 5. LEKCJE DLA POLSKI Z DOTYCHCZASOWEJ UNIJNEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ... 42 Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 2

Czym jest Pakiet energetyczno klimatyczny i Raport 2030? PAKIET ENERGETYCZNO KLIMATYCZNY Określenie Pakiet energetyczno klimatyczny lub Pakiet będzie używane odniesieniu do zbioru dokumentów przygotowanych przez Komisję Europejską i opublikowanych 23 stycznia 2008. Składa się on z propozycji legislacyjnych oraz z dokumentów pomocniczych, stanowiących uzasadnienie do przedstawianych propozycji. Pakiet zawiera propozycje wykonawcze do projektu unijnej polityki energetyczne przedstawionej w styczniu 2007 r. i spopularyzowanej pod hasłem 3*20% (redukcja emisji CO2 o 20%, uzyskanie 20% udział OZE w zużyciu energii, 20% poprawa efektywności). Pakiet energetyczno klimatyczny przedstawia propozycje dotyczące sposobu realizacji dwóch z wymienionych celów polityki energetycznej Unii: (i) redukcji emisji CO2, (ii) rozwoju wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Uwaga: Pakiet z 2008 r. nie zawiera propozycji legislacyjnych dotyczących uzyskania 20% poprawy efektywności energetycznej. Najważniejsze dokumenty pakietu energetyczno-klimatycznego KE z 2008 roku Lp. Obszar Oznaczenie dokumentu 1. Pakiet wykonawczy 2. Handel emisjami (EU ETS) 3. Redukcje emisji poza EU ETS COM (2008) 30 final[1] KOM (2008) 16 wersja ostateczna KOM (2008) 17 wersja ostateczna 4. Rozwój OZE KOM (2008) 19 wersja ostateczna 5. Wsparcie rozwoju CCS KOM (2008) 18 wersja Tytuł 20 20 by 2020 Europe's climate change opportunity Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie starań podejmowanych przez państwa członkowskie zmierzających do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych Wspieranie podejmowania na wczesnym etapie działań demonstracyjnych w dziedzinie Liczba stron 12 57 28 65 13 Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 3

ostateczna zrównoważonej produkcji energii z paliw kopalnych 6. Warunki stosowania CCS KOM (2008) 18 wersja ostateczna Wniosek dotyczący DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 50 w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywy Rady 85/337/EWG, 96/61/WE, dyrektywy 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 7. Pomoc państwa na rzecz ochrony środowiska Environmental guidelines Community guidelines on state aid for environmental Protection 56 Spośród dokumentów powiązanych na uwagę zasługują oceny wpływu (Impact assessment). Najobszerniejszy co do zakresu dokument tego typu, zawiera zintegrowaną ocenę skutków pakietu trzech dokumentów unijnych: KOM (2008) 16,17,19 dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych i udziału energii odnawialnej 1. Łącznie, wymienione dokumenty podstawowe wraz stanowią bardzo obszerny kilkusetstronicowy materiał. z dokumentami towarzyszącymi RAPORT 2030 Określenie Raport 2030 jest powszechnie stosowane w odniesieniu do opracowania pt.: Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzania europejskich strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości odbudowy mocy wytwórczych wykorzystujących paliwa kopalne oraz poziom cen energii elektrycznej wykonanego przez firmę Badania Systemowe EnergSys, na zlecenie Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej. Raport 2030 składa się z dwóch części, kilku załączników i opracowań cząstkowych. Obejmuje łącznie kilkaset stron analiz różnych aspektów istotnych dla oceny skutków wdrożenia pakietu energetyczno-klimatycznego. Całość raportu została przygotowana pod koniec września, a komplet opracowań w wersji zaktualizowanej na dzień 30.09.2008 dostępny jest od ponad dwóch miesięcy na stronie PKEE: http://www.pkee.pl/wazne_wydarzenia. Dostępna jest tam także synteza zawierająca opis głównych wyników w języku polskim i angielskim w wersji z 19.06.2008. Raport 2030 przedstawia obszerną ilościową i jakościową ocenę skutków wdrożenia Pakietu energetyczno klimatycznego w Polsce. Jest to jedyne tak kompleksowe opracowanie dokonujące oceny skutków Pakietu w odniesieniu do pojedynczego kraju w grupie nowych krajów członkowskich. 1 SEC (2008) 85: OCENA SKUTKÓW. Dokument towarzyszący: Pakiet środków wykonawczych w odniesieniu do celów UE w zakresie zmian klimatycznych i energii odnawialnej do 2020 r. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 4

1. Wprowadzenie 1.1. Kontekst negocjacyjny Od dłuższego już czasu pojawiają się w prasie doniesienia o możliwych dla Polski kosztach przyjęcia zestawu projektów legislacyjnych przedstawionych przez KE w styczniu 2008 r., określanych jako Pakiet energetyczno klimatyczny. Przed szczytem mieliśmy okazją do usłyszenia z ust wysokich przedstawicieli rządu polskiego kilku słów prawdy na ten temat. Padły stwierdzenia, że Pakiet jest zabójczy dla Polski oraz, że rząd intensywnie zabiega by to zmienić. Wypowiedzi te wskazywały, że rząd zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji. Po szczycie unijnym w wypowiedziach Premiera Donalda Tuska prezentowane były optymistyczne oceny co do możliwości uwzględnienia polskich postulatów. W podobnym tonie utrzymane były późniejsze wypowiedzi po spotkaniach z Prezydentem Francji. Jednak każdy kto choć pobieżnie zaznajomiony jest ze sposobem procedowania przy tego rodzaju projektach prawnych nie może mieć wątpliwości, że zwolennicy Pakietu zrobią wszystko, by przełamać opór Polski i wspierających ją krajów, bez naruszania istoty proponowanych całościowych rozwiązań. Ponieważ Pakiet jest wyjątkowo niekorzystny dla Polski spodziewać się można zażartej walki. Czy jednak na pewno? Czy rząd polski wykaże wystarczająco dużo determinacji by wytrzymać ogromną presję na jaką będzie narażony? Pytanie jest tym bardziej zasadne, że w miarę toczonych negocjacji publikowane są stanowiska, odbywają się wizyty robocze ekspertów i urzędników KE, a także formułowane są propozycje Prezydencji francuskiej, które mają na celu zmiękczenie polskiego stanowiska i wymuszenie ustępstw z naszej strony tak, aby Pakiet został przyjęty w formie bliskiej jego pierwotnej propozycji. 1.2. Pakiet jako papierek lakmusowy polskiego członkowstwa w UE Sprawa Pakietu energetyczno - klimatycznego, jak mało która, stanowi obecnie swego rodzaju wyznacznik członkowstwa Polski w UE. Ukazuje bowiem z jednej strony podejście głównych organów władzy UE: Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej do polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej oraz skłonność do uwzględniania problemów poszczególnych krajów. Pokazuje także zdolność polskich organów państwowych do zapewnienia w ramach UE właściwych warunków rozwoju polskim przedsiębiorcom i awansu cywilizacyjnego Polaków. Ukazuje także jakość debaty publicznej w kluczowych dla Polski sprawach oraz rolę w niej różnych organizacji i grup interesu oraz środków przekazu. Są to wszystko bardzo ważne dla nas lekcje, których nie powinniśmy zaniedbać. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 5

1.3. Słabość publicznej debaty w Polsce Mimo ogromnej dla Polski wagi rozstrzygnięć dotyczących Pakietu jego skutki nie zostały w sposób przystępny wyjaśnione społeczeństwu. W efekcie brakuje szerszej świadomości konsekwencji jakie będą związane z jego wdrożeniem. Taka sytuacja sprawia, że informacje podawane publicznie są najczęściej spłycone i powtarzają to co już wcześniej było powiedziane. Nie brakuje też wypowiedzi tendencyjnych, a także błędnych i to nawet w szanowanych mediach o zasięgu ogólnokrajowym. Mimo sporej ilości informacji trudno dopatrzeć się oznak pogłębionej dyskusji merytorycznej. Zdarzają się ciekawe i wartościowe wypowiedzi dotyczące tematów cząstkowych, natomiast znacznie rzadziej można natrafić na kompetentne poglądy bardziej całościowe. Prezentują je na ogół znani eksperci z dziedziny energetyki, jednak ich wypowiedzi rzadko podparte są odpowiednimi analizami. Organizacje przemysłowe zorganizowały się głównie wokół inicjatywy tzw. Green Effort Group, reprezentowanej głownie przez prof. K. Żmijewskiego. Znaczną aktywność wykazuje były Premier, obecnie poseł Parlamentu Europejskiego prof. J. Buzek. W ostatnim czasie znacznie uaktywniły się organizacje ekologiczne, które głównie poprzez tzw. Koalicję Klimatyczną oraz osobę A. Kassenberga przypuściły. niedawno bezpardonowy atak mający na celu zdeprecjonowanie wyników analiz Raportu 2030, wykazujących wysokie koszty wdrożenia Pakietu dla Polski. Niestety te wypowiedzi to głównie pomówienia, które nie są oparte na materiałach i argumentach merytorycznych. Tym co najbardziej uderzające w toczącej się debacie to jej ograniczone grono uczestników. Brakuje w niej szczególnie przedstawicieli organizacji konsumenckich. Również żaden ze znanych ośrodków ekonomicznych, nie przedstawił własnych ocen skutków Pakietu dla Polski (dotyczy to również Ewaluacji Raportu 2030 autorstwa IBnGR, która nie zawierała własnego materiału analitycznego). Wygląda to tak, jak gdyby ekonomiści pozostawili sprawę Pakietu energetykom, a przecież oceny skutków gospodarczych dokonywane są głównie przy pomocy modeli makroekonomicznych, którymi powinny posługiwać się ekonomiczne ośrodki badawcze. Wśród nieobecnych w dyskusji nad Pakietem należy też wymienić duże firmy konsultingowe (poza firmą Ernst & Young zaangażowaną przez UKIE), banki, instytucje naukowe, KASHUE oraz tzw. think tanki. A przecież zakres proponowanych w Pakiecie rozwiązań daje duże pole do popisu do ocen prawnych, rynkowych i systemowych, pod kątem wpływu na regulacje prawne, procedury administracyjne, funkcjonowanie rynku, na warunki prowadzenia biznesu, a tym samym na wartość przedsiębiorstw - szczególnie polskich firm energetycznych. Wdrożenie Pakietu będzie miało też poważny wpływ na skalę inwestycji energetycznych, zakres akcji kredytowej na budowę nowych instalacji, kierunki rozwoju technologicznego i konkurencyjność polskiej gospodarki. Te wszystkie kwestie nie są podejmowane w sposób pogłębiony. Praktycznie poza Raportem 2030 nie pojawiła się w Polsce żadna poważna ocena skutków wdrożenia Pakietu, nawet w odniesieniu do zagadnień cząstkowych. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 6

1.4. Cel opracowania Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie szerszego, merytorycznego spojrzenia na pakiet energetyczno klimatyczny z perspektywy interesu Polski. To szersze spojrzenie polega z jednej strony na przedstawieniu rzadko dostrzeganych jakościowych cech propozycji KE, ważnych dla oceny długoterminowych skutków Pakietu. A z drugiej strony na ukazaniu i ocenie polskich doświadczeń negocjacyjnych na forum UE z ostatnich lat, szczególnie w zakresie unijnej polityki klimatycznej. Autor ma nadzieję, że przedstawione w opracowaniu informacje i oceny przyczynią się do lepszego zrozumienia złożoności i doniosłości skutków jakie niesie ze sobą wdrożenie Pakietu w proponowanym obecnie kształcie. A także poprzez zawarte w opracowaniu spojrzenie retrospektywne - uświadomią ryzyko bezkrytycznego dryfowania z prądem unijnej polityki klimatycznej. Podstawą do prezentowanych opinii jest wiedza i doświadczenia autora zdobyte w toku wieloletnich prac badawczych i eksperckich w zakresie systemowych zagadnień energetyki i ochrony środowiska, a szczególnie: Prac i analiz związanych z wypracowaniem koncepcji kompleksowego systemu handlu emisjami w Polsce (lata 2002/2003, praca na zlecenie TGPE); Prac i analiz związanych z opracowaniem projektu KPRU-I (2003/2004, na zlec. MŚ); Prac nad przedstawieniem polskich doświadczeń z pierwszego KPRU (projekt FEEM, w wyniku którego powstała publikacja przeglądowa wydana przez Cambridge University Press, zawierająca także część poświęconą opisowi polskich doświadczeń); Uczestnictwa w charakterze eksperta krajowego przedstawiciela Urzędu Lotnictwa Cywilnego w pracach nad włączeniem lotnictwa do systemu EU ETS (2005/2006); Prac i analiz wykonywanych na potrzeby Raportu 2030 (na zlecenie PKEE); Analiz i opracowań dot. Pakietu energetyczno klimatycznego wykonanych na potrzeby instytucji rządowych; Innych prac o charakterze analitycznym, systemowym i modelowym w obszarze polityki energetycznej i ekologicznej. 1.5. Jak czytać opracowanie? Osoby zainteresowane oceną skutków Pakietu energetyczno klimatycznego ze stycznia 2008 powinny skupić się na przeczytaniu rozdz. 2, 3 i 5. Propozycje rozwiązań alternatywnych do rozwiązań KE, mające na celu uczynienie z Pakietu mechanizmu możliwego do zaakceptowania przez wszystkie kraje w tym Polskę, przedstawione są w rozdz. 6. Czytelnicy, którzy chcieliby spojrzeć na obecne problemy negocjacyjne z perspektywy wcześniejszych doświadczeń z unijną polityką klimatyczną mogą uzupełnić swoją wiedzę na ten temat w Załączniku 1. Natomiast w rozdz. 1.3 oraz rozdz. 4 można znaleźć uwagi i spostrzeżenia dotyczące toczonej publicznej debaty w sprawie Pakietu. Niezależnie od przytoczonych podpowiedzi, autor dopuszcza, a nawet zachęca do czytania całości tekstu po kolei. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 7

2. Ilościowe oceny skutków Pakietu dla Polski Przedstawiając pakiet projektów prawnych w styczniu 2008 KE dołączyła do nich kilkaset stron materiałów, uzasadniających zgłoszone propozycje. Miały one wykazać, że propozycje KE nie są szkodliwe dla gospodarki, a obciążenia kosztami poszczególnych krajów będą sprawiedliwe. Materiały te stanowią główny oręż KE w obronie własnych propozycji. Analizy te jednak nie uwzględniają specyfiki poszczególnych krajów i nie ukazują wszystkich istotnych skutków. Ich zakwestionowanie wymaga jednak wykonania własnych ocen przy pomocy porównywalnych modeli. Wraz z opracowaniem tzw. Raportu 2030 rząd Polski zyskał poważny materiał analityczny, uzasadniający przedstawiane przez niego zastrzeżenia do Pakietu. 2.1. Oceny skutków w Raporcie 2030 W Raporcie 2030 wykazano, że wdrożenie Pakietu spowoduje: wzrost rocznych kosztów wytwarzania energii ok. 8-12 mld zł rocznie, wzrost nakładów inwestycyjnych o 58 mld zł, wzrost cen energii elektrycznej u wytwórcy o ok. 60%, Wtórnym efektem tych zmian będzie spowolnienie wzrostu gospodarczego skutkujące utratą ok. 7,5 % PKB w roku 2020 (co stanowi k.. 150 mld zł), Wzrost cen energii spowoduje wzrost udziału kosztów energii w budżetach domowych z 11% w roku 2005 do ok. 14,1-14,4% w latach 2020 2030 (ok. 18% w przypadku emerytów i rencistów). Są to wyniki, które ukazują znaczący regres społeczny i gospodarczy na skutek wdrożenia pakietu. Przyczyniły się one do aktywizacji działań rządu polskiego i większej skłonności KE do rozmów. Czytelne przedstawienie argumentów Polski stworzyło także większe szanse na pozyskane wsparcia innych krajów. 2.2. Porównanie z impact assessment KE Propozycje KE poparte są obszernymi analizami, których celem było określenie skutków proponowanych rozwiązań. Najważniejsze elementy tych ocen przedstawiono w dokumentach SEC (2008) 85, a szczególnie w załączniku do impact assessment (SEC (2008) 85 VOL II). Niektóre wskaźniki odnoszą się do poszczególnych krajów, pozostałe określane są jako średnie dla EU-27. Poniżej przedstawiono porównanie ocen wykonanych przez KE z ocenami wykonanymi dla Polski w Raporcie 2030 w odniesieniu do wzrostu kosztów i cen energii elektrycznej oraz wzrostu kosztów energii dla gospodarstw domowych. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 8

Koszty wytwarzania energii elektrycznej w analizach KE wzrost średnich kosztów wytwarzania energii elektrycznej w EU-27 oszacowano na 23-33% w roku 2020 (por. Table 26); analizy wykonane dla Polski w Raporcie 2030 wykazują, że wzrost średnich kosztów wytwarzania wyniesie 65-80% w latach 2015 2020 i będzie 2-3 wyższy od średniego wzrostu kosztów w EU; wzrost cen energii elektrycznej wg analiz KE wyniesie 19 26 % średnio w UE-27; wzrost cen energii elektrycznej wyznaczony w Raporcie 2030 przy analogicznych założeniach wyniesie w Polsce ok. 60%. Koszty energii dla gospodarstw domowych w analizach KE wzrost kosztów energii dla gospodarstw domowych w EU-27 oszacowano na 4,4-6,8 % (por. Table 27); analizy wykonane dla Polski w Raporcie 2030 wykazują, że wzrost kosztów energii dla gospodarstw domowych wyniesie 19% w roku 2020 i będzie prawie 3-4 krotnie wyższy od średniego wzrostu w EU-27; wg ocen KE Udział kosztów energii w budżetach gospodarstw domowych w Polsce w roku 2020 wyniesie 10% (por. Fig 4, GDP mod scenario); wg analiz wykonanych dla Polski w Raporcie 2030 udział ten wyniesie od roku 2020 powyżej 16% (ok. 14% przy zasileniu gospodarstw domowych strumieniem 50% przychodów z aukcji CO2). Wykonane szczegółowe oceny skutków dla Polski w Raporcie 2030 wskazują, że wzrost cen energii elektrycznej będzie ok. trzykrotnie wyższy niż średnio w EU-27. Ponad trzykrotnie wyższy od średniej EU-27 będzie także wzrost kosztów energii dla gospodarstw domowych, co będzie spowodowane nie tylko wyższym wzrostem cen energii elektrycznej ale też wzrostem cen ciepła, które ogrzewa 40% gospodarstw domowych w Polsce. Ze względu na wyższy od średniej unijnej wzrost cen energii należy w Polsce oczekiwać również poważniejszych jego skutków dla gospodarki. 2.3. Weryfikacja porównawcza najważniejszych wyników Mimo, że główne wyniki Raportu 2030 są publicznie dostępne od początku lipca 2008 r. - nie była dotychczas kwestionowana metodyka tych analiz, ani zastosowane w nich narzędzia. Wątpliwości zgłaszane są głównie pod adresem wyników określających przewidywania skutki odnośnie: a) bezpośrednich kosztów wdrożenia Pakietu energetyczno - klimatycznego, b) wzrostu cen energii elektrycznej w wyniku wdrożenia Pakietu i w wyniku wprowadzenia unijnej polityki klimatycznej, c) utraty PKB w wyniku wzrostu cen energii. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 9

W celu skonfrontowania wyników uzyskanych w Raporcie 2030 w odniesieniu do ww. skutków, poniżej przytoczone zostały wyniki lub opinie przedstawione przez ekspertów KE lub zawarte w opracowaniach wykonanych na zlecenie organizacji ekologicznych. 2.3.1. Bezpośrednie koszty wdrożenia Pakietu energetyczno klimatycznego Wyniki uzyskane w Raporcie 2030 W Raporcie 2030 uzyskano następujące oszacowanie: Bezpośrednie koszty związane z dopasowaniem struktur technologicznych i paliwowych w wyniku wdrożenia Pakietu energetyczno-klimatycznego wyniosą 8-12 mld zł rocznie ( 2-3 bln/a) w okresie 2020 2030; Wyniki uzyskane w Impact assessment KE W uwagach przedstawionych przez ekspertów KE do Raportu 2030 stwierdza się: Wyniki modelu EnergSys są zbliżone do oceny wykonanej przez KE i wynoszą 0,42 % PKB z roku 2020 w Raporcie 2030 oraz 0,48% PKB w analizach KE. 2 2.3.2. Wzrost cen energii elektrycznej Wyniki uzyskane w Raporcie 2030 W Raporcie 2030 uzyskano następujące wyniki dotyczące wzrostu cen energii elektrycznej: wzrost cen energii elektrycznej u wytwórcy o ok. 60% w stosunku do scenariusza bez obciążeń energii kosztami emisji CO 2. Ze względu na występowanie w tym samym czasie innych czynników powodujących wzrost cen energii elektrycznej, w okresie 2005-2013 nastąpi ok. 3 krotny wzrost cen producenta 3. 2 Nevertheless the EnergSys energy model and the commission Impact Assessment point to similar overall results. For instance the EnergSys energy model predict an increase in total energy needs costs that is equal to 8,% billion Polish Zloty or 0,42% of 2020 GDP. This is similar to the results of total increase direct costs as presented in table II of the Commission s Impact Assessment. which estimated direct system costs equal to 0,48% of GDP before auctioning redistribution. 3 Oprócz pakietu energetyczno-klimatycznego największy wpływ na wzrost cen energii będą miały: zaostrzający się deficyt mocy i konieczność budowy nowych źródeł oraz zaostrzające się wymagania ekologiczne dla istniejących obiektów. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 10

W Raporcie 2030 wzrost cen o 60% dotyczy różnicy pomiędzy scenariuszem wdrożenia Pakietu energetyczno klimatycznego (EU_MIX) i scenariusza z zerową ceną uprawnień emisyjnych (sytuacja sprzed 2008 r.). Odwzorowuje więc skutki całej polityki klimatycznej UE, wraz z propozycjami zawartymi w Pakiecie. Wyniki uzyskane w Raporcie WWF 4 Raport WWF ukazuje ogromny wpływ polityki klimatycznej na hurtowe ceny energii elektrycznej poprzez podanie oszacowań cen energii elektrycznej dla następujących dwóch sytuacji: (i) bez systemu EU ETS, (ii) z systemem EU ETS i rozdziałem uprawnień przez aukcję. Wyniki dla poszczególnych krajów są następujące: Niemcy: 54 /MWh (bez EU ETS) i 83 /MWh (EU ETS + aukcjoning), Polska odpowiednio 37 /MWh (bez EU ETS) i 91 /MW (EU ETS + aukcjoning), Czechy odpowiednio 32 /MWh (bez EU ETS) i 95 /MW (EU ETS + aukcjoning). Według wyliczeń New Carbon Finance, system handlu emisjami zgodny z propozycjami KE ze stycznia 2008 spowoduje wzrost hurtowych cen energii elektrycznej w Polsce z poziomu 37 do 91 /MW (ok. 2,5 krotny wzrost) i o podobnej skali w Czechach. Wyniki tego studium wskazują też, że po wdrożeniu rozwiązań proponowanych w Pakiecie - ceny energii elektrycznej w roku 2013 będą w Polsce i Czechach wyższe niż w Niemczech. Oszacowania te są znacznie bardziej drastyczne niż wyniki Raportu 2030. 2.3.3. Ubytek PKB wynikający ze wzrostu cen energii Najczęściej kwestionowanym elementem Raportu 2030 jest ubytek PKB wyliczony jako skutek wzrostu cen energii. Wyniki uzyskane w Raporcie 2030 spadek średniego tempa wzrostu PKB w okresie 2005-2030 z 5,1% do 4,4%, co przyniesie utratę 7,5% PKB w roku 2020 (prawie 40 mld Euro). Należy podkreślić, że wyniki te uwzględniają skutki wzrostu cen nie tylko w odniesieniu do energii elektrycznej, ale też ciepła, które jest istotnym czynnikiem produkcji wielu branż przemysłowych. 4 New Carbon Finance: The impact of auctioning on European wholesale electricity prices post-2012. A report for WWF. 16th September 2008. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 11

Wyniki uzyskane w Raporcie Prevision 5 Skutki wzrostu cen energii elektrycznej przedstawione są w dwóch scenariuszach: Scenariusz zbilansowany 39 ubytek 2,1% PBK w latach 2016 2020, Scenariusz zbilansowany 69 ubytek 3,8% PBK w latach 2016 2020. Należy podkreślić, że wyniki te uwzględniają skutki wzrostu cen wyłącznie w odniesieniu do energii elektrycznej. Wyniki z Raportu PreVision potwierdzają zasadność twierdzeń, że wzrost cen energii powodować może istotny negatywny wpływ na poziom PKB. 2.4. Podsumowanie ilościowych ocen skutków Pakietu dla Polski 2.4.1. Oceny twarde, o małym zakresie niepewności Wbrew twierdzeniom organizacji ekologicznych, próbujących dyskredytować oceny skutków Pakietu energetyczno klimatycznego dla Polski zawarte w Raporcie 2030 oceny te w przeważającej części są co do ich skali obarczone stosunkowo małą niepewnością. Jako dobrze zweryfikowane i obarczone niewielką niepewnością należy traktować: 1. Oceny kosztów bezpośrednich; 2. Oceny dotyczące wzrostu kosztów wytwarzania energii w Polsce, 3. Oceny dot., udziału kosztów energii w budżetach domowych. Poziom kosztów bezpośrednich wdrożenia Pakietu w wysokości 8-12 mld zł rocznie jest m.in. zbieżny z ocenami KE. Znaczny udział w tych kosztach ma realizacja celu 15% udziału OZE w zużyciu finalnym. Poziom wzrostu kosztów marginalnych i średnich wytwarzania energii elektrycznej wynika ze starannie zweryfikowanych i szczegółowych danych techniczno ekonomicznych, które prowadzą do uzyskania wykresów kosztów marginalnych i średnich jak na rys poniżej. 5 T.Kaczor, K. Soszyński: Symulacja wpływu zmian cen energii elektrycznej na gospodarkę polską. PreVision, Warszawa, październik 2008. Opracowanie dystrybuowane przez Instytut na Rzecz Ekorozwoju, członka Polskiej Koalicji Klimatycznej. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 12

400 350 300 [zł/mwh] 250 200 150 BAU ODN EU_CO2 EU_MIX BAU-E EUMIX-E 100 50 0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 RYS. 3.1. Krzywa kosztów marginalnych wytwarzania energii elektrycznej wg Raportu 2030 6 400,0 350,0 300,0 [Zł/MWh] 250,0 200,0 150,0 BAU ODN EU_CO2 EU_MIX BAU-E EU-MIX-E 100,0 50,0 0,0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 RYS. 3.2. Średnie koszty wytwarzania energii elektrycznej w badanych scenariuszach wg Raportu 2030 6 BAU, scenariusze z zerową ceną CO2, ODN scenariusz z obecnym systemem EU ETS i ceną 20 Euro/t CO2, EU_CO2 scenariusz z modyfikacją EU ETS wg propozycji zawartych w Pakiecie cena uprawnień 39Euro/t CO2, EU_MIX modyfikacja EU ETS oraz cele dot. OZE wg Pakietu, scenariusze BAU-E i EUMIX-E analogicznie jak BAU i EU_MIX ale przy niższym popycie na energię będącym skutkiem aktywnej polityki poprawy efektywności energetycznej. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 13

Przedstawionego kształtu krzywych kosztowych praktycznie nikt nie kwestionuje. Można jedynie na ich podstawie dobrze zilustrować różne sposoby ich przełożenia na hurtowe ceny energii. Scenariusze EU_MIX i EUMIX-E, w których uprawnienia są kupowane przez elektrownie charakteryzuje się gwałtownym wzrostem kosztów średnich i marginalnych od roku 2013 co sprawia, że wzrost cen w tym scenariuszu do poziomu ok. 350 zł /MWh jest nieunikniony. Oznacza to ok. trzykrotny wzrost hurtowych cen energii w okresie kilku lat (w roku 2007 cena energii wynosiła ok. 120 zł/mwh licząc bez podatku akcyzowego). W przypadku scenariusza ODN, gdzie występuje darmowy rozdział uprawnień widoczna jest duża różnica pomiędzy kosztami średnimi i marginalnymi. Daje to z jednej strony możliwość windowania cen i uzyskania przez firmy tzw. windfall profits, a drugiej strony jednak istnieją rozwiązania związane z działaniami regulacyjnymi lub podatkowymi (podatek od windfall profits) a także inne metody darmowej alokacji, które pozwalają uniknąć windfall profits i obniżyć cenę energii przy zachowaniu podobnych efektów ekologicznych co w przypadku aukcjoningu. Do ocen twardych zaliczyć należy także uzyskane oszacowania dot. kosztów energii w gospodarstwach domowych. Wyniki te są bowiem oparte na klarownych założeniach i są wynikiem złożenia prognoz dot. zmian cen energii powodowanych pakietem oraz zapotrzebowania na energię, z uwzględnieniem cenowego efektu spadku popytu w wariantach z wdrożeniem Pakietu. 2.4.2. Oceny o większym zakresie niepewności Nieco większy zakres niepewności dotyczy ocen Pakietu na rozwój gospodarczy. Oszacowany w Raporcie 2030 spadek PKB jest kwestionowany przez KE jako zbyt wysoki. Komisja operuje ocenami na poziomie 1,6% spadku PKB. Jednak bliższa dyskusja z ekspertami KE prowadzi do nast. spostrzeżeń: 1) Oceny skutków makroekonomicznych wykonane przez KE dotyczyły całej UE-27. Komisja nie wykonywała analiz skutków gospodarczych dla poszczególnych krajów; 2) Metodyka wykonania analiz KE była nieco inna niż w analizach wykonanych dla Polski; w badaniach KE oceniano bezpośrednio wpływ cen uprawnień emisyjnych na gospodarkę, podczas gdy w ocenach dla Polski badano wpływ wzrostu cen energii (elektrycznej i ciepła), będących skutkiem wdrożenia Pakietu, na rozwój gospodarczy; 3) Oceny KE ukazują skutki wdrożenia Pakietu w porównaniu do sytuacji funkcjonowania obecnego systemu EU ETS, podczas gdy oceny wykonane dla Polski pokazują efekt całej polityki klimatycznej, czyli zmiany w stosunku do sytuacji zerowych cen uprawnień emisyjnych jaka występowała do roku 2007. Biorąc pod uwagę powyższe czynniki różnice w uzyskanych wynikach stają się stosunkowo łatwe do wyjaśnienia, szczególnie ze względu na znacznie silniejsze przełożenie się Pakietu na wzrost cen energii w Polsce w porównaniu ze średnią dla całej UE. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 14

Dodatkową weryfikację stanowią wyniki analiz rozpowszechnianych przez Instytut na Rzecz Ekorozwoju gdzie oceniono, że wzrostu cen samej tylko energii elektrycznej spowoduje spadek PKB o 2,1 3,8% w roku 2020 (w porównaniu ze spadkiem o 7,5% na skutek wzrostu cen energii elektrycznej i ciepła w Raporcie 2030). Przy nieco większej niepewności niż w przypadku wyników dot. kosztów bezpośrednich czy cen energii skala utraty PKB wydaje się w Raporcie 2030 poprawnie oszacowana. Dość klarowny jest też główny mechanizm makroekonomiczny odpowiadający za te zmiany. Przewidywany spadek PKB jest bowiem w warunkach Polski wynikiem nakładania się kilku zjawisk uruchamianych wzrostem cen energii: a) utraty konkurencyjności energochłonnej produkcji w Polsce w stosunku do produkcji w innych krajach UE (gdzie wzrost cen energii jest znacznie mniejszy) oraz w stosunku do krajów spoza UE (np. sąsiednia Białoruś, czy Ukraina). b) wzrostu cen innych czynników produkcji w tym pracy - w warunkach gospodarki rynkowej wzrost cen na jeden czynnik produkcji powoduje zmniejszenie popytu na ten czynnik przy równoczesnym wzroście popytu na inne. Wzrost cen energii spowoduje spadek popytu na energię (m.in. wskutek ograniczenia produkcji energochłonnej) i rozwój mniej energochłonnych dziedzin produkcji generujących zwiększony popyt na pracę. Zwiększony popyt na pracę powodować będzie wzrost ceny pracy i przełoży się na słabszą konkurencyjność Polski m.in. w usługach bazujących na pracy, co może np. skutkować zahamowaniem obserwowanego obecnie dynamicznego rozwoju korporacyjnych centrów usług). Oszacowany spadek PKB jest więc skutkiem występowania sprzężonych ze sobą obydwu wymienionych zjawisk. Weryfikacja techniczna ocen Raportu 2030 ze strony KE Synteza Raportu 2030 w jęz. angielskim, zawierająca najważniejsza wyniki analiz, została przekazana KE na spotkaniu z przedstawicielami polskiego przemysłu w dniach 4-5 września 2008. Ze strony polskiej były wówczas formułowane oczekiwania co do uruchomienia prac eksperckich nad wyjaśnieniem różnic w ocenach skutków Pakietu wykonanych przez KE oraz ocenach Raportu 2030. Jak jednak możemy przeczytać w nowym serwisie internetowym WWW.chronmyklimat.pl, powstałym z inicjatywy Instytutu na Rzecz Ekorozwoju, KE nie zamierza weryfikować polskich ocen, mimo, że takie działania podjęła w stosunku do oceny skutków Pakietu wykonanych dla Włoch. 7 Taka postawa świadczy pośrednio o przekonaniu KE o rzetelności Raportu 2030. 7 dodano: 2008-10-21 W przyszłym tygodniu powinien odbyć się dialog techniczny z Włochami, by sprawdzić przesadzone zdaniem Komisji Europejskiej koszty wprowadzenia pakietu. KE jest bardzo niezadowolona z postawy Włochów, którzy torpedują pakiet. Na ubiegłorocznym szczycie UE zagroziły nawet wetem. Pakiet zakłada redukcję CO2 o 20% do 2020r co jak argumentowali Włosi może kosztować ich kraj nawet 1,14 % PKB. Podobny dialog techniczny z Polską nie jest przewidziany, mimo że podobnie jak w przypadku Włoch, polskie dane znacznie się różnią od tych, które podaje KE. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 15

3. Główne grzechy Pakietu w aspekcie systemowym 3.1. Eksperymentowanie na żywym organizmie gospodarczym Wdrożenie propozycji zawartych w Pakiecie będzie oznaczać ogromny, niedopracowany eksperyment na żywym organizmie gospodarki wszystkich krajów unijnych. Polityka głębokiej redukcji emisji CO2 forsowana jest w sytuacji braku efektywnych kosztowo i bezpiecznych technologii redukcji emisji. Główne możliwości związane są z szerszym wykorzystaniem gazu, energetyką jądrową i instalacjami wychwytu i składowania CO2. Zwiększenie zużycia gazu kłóci się jednak z innym celem polityki UE dot. zmniejszenia zależności importowej od paliw węglowodorowych. Energetyka jądrowa z kolei rodzi problemy społeczne i ekologiczne związane z odpadami radioaktywnymi i wymaga wielu lat na budowę nowych siłowni. Technologie wychwytu i składowania CO2 dla energetyki na razie nie istnieją w odpowiedniej skali i budzą wątpliwości ze względu na ogromne zużycie energii i nierozpoznane skutki ekologiczne. Z kolei cele dot. ogromnego wzrostu wykorzystania energii odnawialnej w ciągu ok. 10 lat oparte są na papierowych wyliczeniach bez żadnych poważnych analiz wykonalności i ewentualnych skutków ubocznych. Dość powiedzieć, że szybki rozwój elektrowni wiatrowych powoduje poważne zakłócenia pracy sieci elektroenergetycznych ze względu na niestabilność generacji, a ogromny rozwój produkcji biomasy i biopaliw może powodować problemy na rynku żywnościowym oraz uboczne skutki ekologiczne. Dochodzi do absurdów takich, że osiągnięcie limitów emisji poza energetyką w Irlandii wymagać będzie wyrzynania trzód bydła, które emituje metan. Nierealność celów idzie w parze z wadliwymi rozwiązaniami, które wprowadzają ogromne zaburzenia rynkowe, kreują ryzyko i niepewność dla działalności gospodarczej. 3.2. Nierównomierny rozkład kosztów pośrednich pomiędzy kraje członkowskie Propozycja KE była dość wnikliwie analizowana pod kątem możliwie równomiernego rozłożenia kosztów bezpośrednich związanych z osiągnięciem celów w zakresie rozwoju OZE i redukcji emisji CO 2. Analizy kosztów pośrednich były natomiast bardziej ogólne a ich wyniki wzbudzają poważne wątpliwości. Koszty pośrednie powodowane będą przede wszystkim wzrostem cen energii. Wzrost ten będzie bardzo zróżnicowany pomiędzy poszczególnymi krajami. Największy będzie tam, gdzie emisje CO 2 towarzyszące produkcji energii są najwyższe. Wzrost cen energii będzie największy w krajach o znaczącym udziale węgla a więc w Polsce, Czechach, Danii, Bułgarii. Znacznie mniejszy m.in. we Francji, Austrii, Niemczech, W. Brytanii. Również rozkład kosztów i korzyści pośrednich będzie nierównomierny. Wysokie ceny energii przełożą się na spadek konkurencyjności i aktywności gospodarczej, który w Polsce będzie należał do najwyższych. Z kolei takie kraje jak Francja Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 16

nie musza się tego obawiać, gdyż energia elektryczna produkowana jest głównie w elektrowniach jądrowych i nowe regulacje unijne nie wpłyną istotnie na ich poziom. Znaczne korzyści pośrednie odniosą także przedsiębiorstwa energetyczne dysponujące elektrowniami jądrowymi oraz dużymi elektrowniami wodnymi, szczególnie wówczas, gdy będą one miały dostęp do rynków sąsiednich krajów. Szczególnie korzystna będzie pod tym względem pozycja EdF. 3.3. Wysoka złożoność i niekompletność mechanizmu alokacji uprawnień Broniąc zaproponowanych przez KE zasad alokacji uprawnień podkreśla się często ich prostotę w stosunku do innych proponowanych alternatyw. Nie jest to prawda, gdyż propozycja KE przewiduje faktycznie bardzo złożony mechanizm alokacji, który składać się ma z następujących elementów: a) sprzedaży uprawnień na 27 aukcjach krajowych; b) darmowej alokacji części uprawnień w okresie 2013 2020, c) specjalnych zasad przydziału uprawnień dla sektorów wrażliwych. Każdy z tych elementów jest obecnie jedynie zarysowany i potrzeba wiele pracy by propozycje te zostały sensownie uszczegółowione. Konieczne jest bowiem opracowanie szczegółowych zasad prowadzenia aukcji, określenie zasad darmowej alokacji, z koniecznością rozwiązania wszystkich problemów typu new entrants, closures etc. Konieczne jest zdefiniowanie sektorów wrażliwych, a także opracowanie dla nich specjalnych zasad rozdziału uprawnień. To wszystko sprawia, że proces rozdziału uprawnień wg pomysłu KE będzie znacznie bardziej złożony w porównaniu z wdrożeniem omawianych w tym opracowaniu alternatywnych propozycji o jednorodnej w skali całego systemu metodzie alokacji (np. metody wskaźnikowo - aukcyjnej). 3.4. Wybiórcze podejście do internalizacji kosztów zewnętrznych Poważnym zaburzeniom relacji konkurencyjnych w energetyce pogorszeniu konkurencyjności elektrowni węglowych o wysokiej emisji CO 2 towarzyszy często argument o zasadności tych zmian ze względu na konieczność obciążenia produkcji kosztami zewnętrznymi. Nie podważając zasadności internalizacji kosztów zewnętrznych trzeba jednak wskazać na wybiórczy w tym względzie charakter obecnych propozycji KE. Nie podlegają bowiem internalizacji koszty zewnętrzne całego cyklu produkcji w elektrowniach jądrowych. Nie internalizuje się także kosztów zewnętrznych zwiększenia zależności od importu węglowodorów mimo, że wysokie koszty zewnętrzne takiego uzależnienia są podawane jako jeden z dwóch powodów promowania energetyki Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 17

odnawialnej. Dopiero internalizacja tych wszystkich kosztów np. poprzez wprowadzenie zbywalnych praw do importu węglowodorów oraz do składowania odpadów radioaktywnych mogłaby dać podstawę do twierdzenia o niedyskryminującym podejściu do internalizacji kosztów zewnętrznych w energetyce. 3.5. Niepewny efekt ekologiczny - zagrożony przez carbon leakage Pogorszenie konkurencyjności energochłonnej produkcji w UE będzie powodować jej przesunięcie do krajów o niższych kosztach energii, nie prowadzących polityki redukcji emisji gazów cieplarnianych. W efekcie zmniejszenie emisji CO 2 w UE będzie powiązane ze wzrostem emisji poza UE. Również obciążenie kosztami emisji produkcji ciepła w ciepłowniach i elektrociepłowniach będzie powodowało tzw. wewnętrzny wyciek emisji poprzez przeniesienie produkcji do źródeł lokalnych o niższej sprawności i większym obciążeniu środowiska. 3.6. Psucie rynku Skutkiem wdrożenia Pakietu będą poważne i wielorakie zaburzenia rynkowe. Ze względu na wzrost cen energii konkurencyjność energochłonnej produkcji (stal, szkło, cement, aluminium) w UE znacząco spadnie. Na innych rynkach pojawią się pęknięcia, jak np. na rynku ciepła w Polsce, gdzie ciepłownie i elektrociepłownie o mocy powyżej 20 MW będą płaciły za emisję CO2, a mniejsze nie. Nietrudno zgadnąć do jakich rynkowych zachowań może to prowadzić. Drastycznie zmieni się konkurencyjność różnych przedsiębiorstw energetycznych na rynku UE. Firmy dysponujące elektrowniami węglowymi będą pod kreską, zaś producenci dysponujący elektrowniami jądrowymi zyskają warunki do uzyskiwania wysokich zysków (ceny energii wzrosną na skutek kosztów emisji, natomiast koszty elektrowni jądrowych się nie zmienią i one będą generowały ogromny windfall profits ). Znacząco zmieni się rentowność wcześniejszych inwestycji. Propozycje KE to preferencje dla najpotężniejszych firm energetycznych oraz elektrowni jądrowych. W efekcie ich wdrożenia można oczekiwać konsolidacji tego sektora w skali UE poprzez przejmowanie mniejszych firm energetycznych przez europejskich potentatów. Działania takie są zupełnie przeciwstawne do forsowanej przez KE liberalizacji rynku energii elektrycznej, natomiast są zgodne z forsowanym interesem obecnej Prezydencji EU. 3.7. Nowy fiskalizm Drugim charakterystycznym rysem jest nowy, specyficzny fiskalizm. Sprzedaż uprawnień na aukcji jest quasi podatkiem, gdyż każda produkcja objęta systemem EU ETS jest obciążona Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 18

kosztem emisji. W dodatku poziom tego quasi opodatkowania jest nieokreślony i niepewny, co np. w przypadku Polski powoduje, że ceny energii elektrycznej będą się zmieniać w rytm zmian cen uprawnień emisyjnych. Konsekwencje konieczności zakupu uprawnień na aukcji są takie same jak nałożenie podatku. Pełne koszty ponoszą odbiorcy energii, natomiast przychody trafiają do budżetów krajów członkowskich. Przy czym rozwiązanie to ma dodatkową wielką wadę systemową, polegającą na braku stabilności obciążeń. A to w myśl obecnych zasad powinno dyskwalifikować praktycznie każdą nową regulację o charakterze fiskalnym. 3.8. Rozwiązania korupcjogenne i gra interesów Niedopracowanie rozwiązań i pozostawienie miejsca dla różnych wyjątków (np. sektory wrażliwe) stwarza zachętę do działań korupcjogennych i gry interesów. Próbkę takich działań można było obejrzeć w Parlamencie Europejskim, gdzie forsowano zwolnienie z obowiązku zakupu uprawnień różnych grup przemysłowych. Prasa donosi o przygotowanej już przez Niemcy liście sektorów wrażliwych, które mają otrzymywać darmowe uprawnienia emisyjne. Styl rozmów prowadzonych obecnie pod auspicjami Prezydencji francuskiej wskazuje, że negocjacje nad rozwiązaniem konfliktu o podłożu systemowym będą prowadzone głownie na zasadzie drobnych ustępstw, wyłączeń i specjalnych trybów postępowania. Na takie rozwiązania będą mogli jednak liczyć ci, którzy będą mieli największa siłę przetargową, a nie ci co będą mieli dobre argumenty. Podobnego sposobu procedowania można też oczekiwać przy tworzeniu przez Komisje Europejską późniejszych rozwiązań dot. zasad funkcjonowania aukcji uprawnień jak i zasad darmowego rozdziału uprawnień. 3.9. Ułomność rozwiązań i konieczność dalszych korekt Zarówno obecny darmowy przydział uprawnień jak i ten, który będzie dokonywany po roku 2013 poza elektrowniami będzie tworzył warunki do windfall profits. Już obecnie obmyślane są sposoby wprowadzenia instrumentów zapobiegających ich powstawaniu. Innym problemem będzie ogromne zaburzenie na rynku ciepła. Po obciążeniu źródeł scentralizowanych kosztami emisji CO 2 konieczne będzie podjęcie działań kompensacyjnych w celu przywrócenia konkurencyjności dla ciepła wytwarzanego centralnie. Najprostszym i najskuteczniejszym sposobem będzie wprowadzenie podatku węglowego na wszystkie nośniki energii użytkowane do ogrzewania przez odbiorców końcowych. Spowoduje to dalsze podniesienie kosztów energii dla odbiorców końcowych. Innym rozwiązaniem może być zastosowanie finansowej kompensaty dla producentów ciepła. Wymagać to będzie opracowania złożonego systemu, co sprawi, że prosty w zamierzeniach system handlu emisjami stawać się będzie coraz bardziej złożony i nieprzejrzysty. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 19

3.10. Brak ochrony inwestycji Nie ulega wątpliwości, że wybór metody alokacji istotnie, ale też w sposób zróżnicowany wpływa na wartość aktywów i całych przedsiębiorstw. Zależnie od dokonanych wyborów jedne inwestycje mogą stać się wysoko-rentowne a inne mogą rentowność utracić. Zmiany rentowności przekładają się na zmianę wartości aktywów powstałych w wyniku wcześniej podejmowanych decyzji inwestycyjnych. Dlatego podejmując decyzje o wdrożeniu pełnego aukcjoningu KE oraz rządy państw członkowskich muszą przedstawić bardzo silne uzasadnienie dla takich działań. Uzasadnienie koniecznością internalizacji kosztów zewnętrznych wydaje się niewystarczające wobec wybiórczego wyboru kosztów, które podlegają internalizacji (patrz pkt. 4.4), a także wobec możliwości zastosowania rozwiązań, które ograniczają zmiany relacji konkurencyjnych i wartości aktywów przy gwarancji uzyskania podobnych efektów ekologicznych (np. metoda wskaźnikowo - aukcyjna). Gwałtowne zmiany warunków rynkowych spowodowane wprowadzeniem aukcjoningu mogą stanowić niebezpieczny precedens powodujący drastyczne zwiększenie wyceny ryzyka polityczno-regulacyjnego dla nowych inwestycji realizowanych na terenie UE. Spowodować to może znaczący odpływ kapitału i inwestycji poza UE. 3.11. Deficyt demokracji, sojusz biurokracji Wiele problemów i wad obecnej propozycji KE można uniknąć przez zmianę metody rozdziału uprawnień emisyjnych. Bardzo dobrą propozycję metody wskaźnikowo aukcyjnej zgłosiła już w 2007 r. szeroka reprezentacja przemysłów europejskich. Główną jej cechą jest ok. dziesięciokrotnie mniejszy wzrost cen energii elektrycznej w stosunku do propozycji KE. Inną ważną zaletą jest całkowita likwidacja warunków do wystąpienia tzw. nadmiernych zysków, które są często wtórnym powodem wzrostu cen dla odbiorców. W materiałach IFIEC przekazanych do prasy zawarto retoryczne pytanie: Czy UE stać na zignorowanie rozwiązania, które powoduje takie same redukcje emisji CO2, ale przy znacznie mniejszych kosztach dla użytkowników energii oraz wyeliminowaniu zaburzeń konkurencyjności na rynku energii? KE odrzucając tą propozycję uznała jednak, że interes milionów użytkowników energii oraz pracowników zagrożonych przedsiębiorstw jest nieistotny. Ważniejsze okazało się utrzymanie przydzielania uprawnień przez aukcję i obietnica dla administracji poszczególnych krajów uzyskania dodatkowych przychodów budżetowych ze sprzedaży uprawnień. W ten sposób biurokracja unijna próbuje przekupić administracje krajów członkowskich przy równoczesnym ignorowaniu interesu obywateli UE. 3.12. Deficyt solidarności i prawdy, metoda małych kroków Przedstawione propozycje są dramatycznie niezrównoważone pod względem wtórnych skutków gospodarczych i społecznych. Przedstawiane analizy KE zakrywają ten obraz. Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 20

Polityka klimatyczna i ekologiczna wprowadzana jest stopniowo, czasami bez ukazania pełnych zamiarów i skutków. W ten sposób został wprowadzony system handlu emisjami który miał pomóc piętnastce unijnej wypełniać cele Protokołu z Kioto. Jednak już w 2007 r. Komisja zaproponowała włączenie do niego emisji z lotnictwa międzynarodowego, które nie są objęte Protokołem z Kioto, a obecnie proponuje uczynienie z tego systemu narzędzia unijnej polityki niezależnego od międzynarodowych porozumień. Jest to zaprzeczenie celów deklarowanych na początku. Stopniowe wprowadzanie i zaostrzanie polityki klimatycznej na zasadzie małych kroków sprawia, że za każdym razem pokazuje się skutki jedynie kolejnego etapu bez pokazania skutków całej sekwencji działań. 4. Niektóre aspekty toczącej się debaty publicznej Główne słabości debaty publicznej wskazano już w pkt. 1.3. W niniejszej sekcji rozwinięte zostały szerzej niektóre aspekty, które zdaniem autora mają istotny wpływ na obiektywność i jakość dyskusji. 4.1. Wybiórczy charakter informacji publikowanych w mediach Sposób informowania przez media prasowe, radiowe jak i telewizyjne w sprawach pakietu jest dość powierzchowny a czasem wybiórczy. Dotyczy to w szczególności sposobu relacjonowania wyników różnego rodzaju analiz. Typowym przykładem jest raport WWF, o którym szeroko informowały media. Informacja ta jednak na ogół ograniczała się do powielania komunikatu, w którym była mowa o tym, że raport ten potwierdza, że wprowadzenie obowiązkowego zakupu uprawnień na aukcji nie będzie miało wpływu na ceny energii elektrycznej w Polsce. Taki komunikat miał uderzać m.in. w wiarygodność ocen zawartych w Raporcie 2030 i dotyczących skutków wdrożenia Pakietu w Polsce. Tymczasem materiał analityczny raportu WWF wskazuje, że cytowany wniosek obarczony jest wieloma założeniami, opiera się na zastosowaniu modelu rynku hurtowego, który nie występuje i ma małe szanse na pojawienie się w Polsce. W analizie zakłada się też brak różnicy w cenie uprawnień pomiędzy okresem 2008-2012 a okresem rozpoczynającym się od roku 2013 po modyfikacji systemu EU ETS. Nie uwzględnia się także metod rozdziału alternatywnych do propozycji KE, m.in. metody wskaźnikowo aukcyjnej popieranej przez rząd polski a wypracowanej przez europejskie stowarzyszenie przemysłowych odbiorców energii (IFIEC). W raporcie WWF stwierdza się też, że wprowadzenie mechanizmów regulacyjnych może doprowadzić do zmniejszenia cen energii w warunkach darmowej alokacji uprawnień. To wszystko sprawia, że cytowany szeroko przez media wniosek jest bardzo słabo uzasadniony na gruncie polskim. W przypadku raportu WWF zastanawiające jest jednak nie tylko cytowanie wątpliwych ocen. Równie ważne jest przeoczenie innych ciekawych danych tam zawartych. Raport ten bowiem wskazuje, że system handlu emisjami spowoduje w Bolesław Jankowski, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 21