NOTATKA PODSUMOWUJĄCA DWA WARSZTATY na temat rozwoju kierunków rozwoju budżetu partycypacyjnego z Radą ds. Budżetu Partycypacyjnego w Warszawie

NOTATKA PODSUMOWUJĄCA DWA WARSZTATY na temat rozwoju kierunków rozwoju budżetu partycypacyjnego z Radą ds. Budżetu Partycypacyjnego w Warszawie 1. Moderator i autor notatki: Borys Martela (borys.martela@gmail.com) 2. Termin, czas i miejsce realizacji warsztatów: w dn. 20.11.2017 r., w godz. 13-18 w Pracowni Duży Pokój przy ul. Wareckiej 4/6 w Warszawie; w dn. 8.12.2017 r., w godz. 13-18 w Centrum Komunikacji Społecznej przy ul. Senatorskiej 27 w Warszawie. 3. Członkowie Rady uczestniczący w warsztatach 1 : 4. Główne ustalenia 20.11.2017 r. 8.12.2017 r. 1. Agnieszka Grodzka-Karpowicz Agnieszka Grodzka-Karpowicz 2. Krzysztof Herman Krzysztof Mikołajewski 3. Dariusz Kraszewski Anna Petroff-Skiba 4. Krzysztof Mikołajewski Justyna Piwko 5. Anna Petroff-Skiba Anna Maria Rożek 6. Justyna Piwko Ewa Stokłuska 7. Ewa Stokłuska Aleksandra Winiarska 8. Marta Szaranowicz-Kusz Marcin Wojdat 9. Elżbieta Szymańska 10. Areta Wasilewska-Gregorowicz 11. Aleksandra Winiarska 12. Marcin Wojdat Warsztaty zostały przeprowadzone na prośbę Rady. Podczas spotkania strategicznego w dn. 3.07.2017 r. członkowie Rady podjęli decyzję, że po przyjęciu regulaminu na rok 2018, chcą się skupić na rozmowie o kierunkach rozwoju BP Warszawie. Jednym z tematów do przedyskutowania miał być pomysł wprowadzenia BP na szczeblu ogólnomiejskim czy też ponad-dzielnicowym. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, Centrum Komunikacji Społecznej zleciło przygotowanie raportu desk research poświęconego analizie zagranicznych rozwiązań w BP. Materiał miał posłużyć jako inspiracja do rozmowy o zmianach potrzebnych do wprowadzenia w Warszawie i został zaprezentowany na pierwszym warsztacie przez jego autora Karola Mojkowskiego 2. Podczas dyskusji, która nastąpiła po prezentacji, członkowie Rady wskazali różne rozwiązania i cechy zagranicznych procesów, które mogły stanowić inspirację dla rozwoju BP w Warszawie (zob. punkt 5.3 notatki). Podczas spotkania nie udało się jednak pójść krok dalej, tzn. rozpocząć pracy nad propozycjami konkretnych zmian w regulaminie. Część członków Rady wyraziła potrzebę powrotu do dyskusji na temat celów BP. Dopiero po ich ustaleniu chciano skupić się na rozmowie o konkretnych zmianach w procedurze. Drugi warsztat rozpoczął się od dyskusji na temat adekwatności, kompletności, stopnia realizacji i znaczenia celów sformułowanych przez Radę ds. BP pierwszej kadencji. Podjęta analiza uświadomiła uczestnikom warsztatów, że sformułowane przed blisko dwoma laty 1 W obu warsztatach, oprócz członków Rady ds. Budżetu Partycypacyjnego, uczestniczył również Marek Jezierski z Centrum Komunikacji Społecznej. 2 Raport znajduje się w zasobach CKS i nie jest dołączony do niniejszej notatki. 1

cele są na tyle ogólne, że mogłyby pasować do wielu różnych przedsięwzięć (np. inicjatywy lokalnej). Oprócz tego, bardzo trudno jest mierzyć postępy w ich realizacji. Wniosek ten skłonił Radę do decyzji, by na powrót sformułować cele, które byłyby bardziej adekwatne do obecnej sytuacji i w większym stopniu powiązane z BP. Stworzenie nowej listy nastręczało jednak dość sporych problemów, a formułowane na bieżąco cele charakteryzowały te same ułomności, co poprzednie. W obliczu trudności, postanowiono zmienić podejście. Zamiast skupiać się na celach, uczestnicy sformułowali dwie alternatywne wersje krótkiej misji/wizji, która będzie mogła być w przyszłości uszczegółowiona. Brzmiała ona: wariant I W ramach Budżetu Partycypacyjnego mieszkańcy zyskują możliwości wpływania na rozwój wspólnot lokalnych wspólnie decydując o wydatkowaniu środków publicznych 3 wariant II W ramach Budżetu Partycypacyjnego mieszkańcy zyskują możliwość wspólnego decydowania o wydatkowaniu środków publicznych na zaspokojenie i realizację ich potrzeb lokalnych Wariant zapisany po lewej stronie zyskał większe poparcie. Choć oba zdania są do siebie bardzo podobne, to jednak akcenty są w nich inaczej rozłożone. Misja/wizja, wybrana przez uczestników jako bardziej adekwatna, stawia przede wszystkim nacisk na dyskusję na temat potrzeb i kierunków rozwoju wspólnoty lokalnej. Pieniądze w ramach BP mają stanowić jedynie narzędzie do osiągania tego rozwoju. W świetle tak postawionej misji/wizji, BP ma służyć budowie lokalnych społeczności poprzez wzmacnianie wpływu i sprawczości mieszkańców w ramach mechanizmów demokracji bezpośredniej. Taki sposób myślenia o BP wymaga daleko idących zmian w procedurze tak, by punktem wyjścia do rozmów mieszkańców na temat przeznaczenia środków stały się potrzeby lokalnych społeczności. Z dyskusji w podgrupach, które miały miejsce na warsztacie, można wnosić, że taka wizja mogłaby się wiązać np. z odmiennym określeniem zakresu propozycji, które formułują mieszkańcy być może nie powinni oni zgłaszać projektów (rozumianych jako przedsięwzięcia służące do realizacji określonych działań zaproponowanych przez jednostkę), ale bardziej potrzeby, których sposób realizacji byłby dopiero przedmiotem dyskusji. (Przykładowo: zamiast zgłaszać pomysł placu zabaw, można by rozmawiać o braku oferty spędzania czasu dla dzieci i młodzieży. Taki deficyt można rozwiązywać w bardzo różny sposób. O tym, jaki jest najwłaściwszy, mogliby decydować wspólnie mieszkańcy wspierani przez przedstawicieli administracji). Sformułowana na warsztacie misja/wizja wymaga dalszego opracowania i doszczegółowienia, nie tylko na poziomie zdefiniowania poszczególnych terminów (np. jak rozumieć wspólnotę lokalną? O jakich aspektach rozwoju powinni decydować mieszkańcy?), ale również poprzez wypracowanie jasnych celów. Cele te powinny być bardziej konkretne, a stopień ich realizacji możliwy do sprawdzenia w oparciu o wskaźniki. Na zakończenie drugiego warsztatu, rozmawiano również o dalszym trybie prac. Moderator zaproponował, by w najbliższym czasie zrezygnować z organizacji kolejnych warsztatów dla Rady. Trudność z zebraniem wszystkich członków, jak również długie przerwy pomiędzy poszczególnymi spotkaniami sprawiają, że w dotychczasowym trybie bardzo trudno o przygotowanie alternatywnego modelu regulaminu BP. 3 Proponuje się, by poddać ten cel drobnej redakcji językowej i przeformułować go na: W ramach Budżetu Partycypacyjnego mieszkańcy zyskują możliwości wpływania na rozwój wspólnot lokalnych poprzez podejmowanie wspólnych decyzji o wydatkowaniu środków publicznych (przyp. moderator). 2

Pojawił się więc pomysł utworzenia mniejszej grupy roboczej pod przewodnictwem Centrum Komunikacji Społecznej, która pracowałaby regularnie nad pomysłami zmian. Co jakiś czas efekty tych pracy byłyby przedstawiane do dyskusji całej Radzie. Do grupy roboczej zostaliby zaproszeni wszyscy członkowie Rady, którzy są gotowi zobowiązać się do regularnych spotkań w ramach zespołu. Pomysł ten ma być dalej analizowany, m.in. w kontekście obciążenia zadaniami Centrum Komunikacji Społecznej. 5. Dodatkowe informacje na temat przeprowadzonych warsztatów oraz dyskusji 5.1. Realizacja planu warsztatów Warsztaty zostały przeprowadzone w oparciu o scenariusze znajdujące się w załącznikach nr 1 i 2. Plan pracy zaproponowany na pierwszym warsztacie zakładał wyjście od dyskusji poświęconej przykładom zagranicznym w celu wypisania pomysłów i rozwiązań wartych wprowadzenia w Warszawie. Takiemu pomysłowi towarzyszyła nadzieja, że zagraniczne przykłady będą wystarczająco inspirujące, by można było świeżym okiem spojrzeć na sytuację z BP w Warszawie. Ten sposób pracy jednak nie przyniósł spodziewanych efektów. Członkowie Rady uznali, że nie są w stanie rozmawiać na temat procedury BP w Warszawie (czy to na poziomie dzielnicowym czy ogólnomiejskim albo ponad-dzielnicowym) bez wcześniejszego ustalenia celów, które chcieliby osiągnąć. Plan drugiego spotkania był próbą odpowiedzi na to zapotrzebowanie. Żeby uniknąć rozpoczynania całej dyskusji od początku, moderator zaproponował ćwiczenie w grupach, w trakcie którego uczestnicy odnosili się do celów postawionych w trakcie pierwszej kadencji Rady ds. BP. W trakcie tego zadania, uczestnicy mieli okazję porozmawiać na temat dotychczasowych osiągnięć i problemów BP w Warszawie. Jednocześnie zderzyli się z dość niską praktyczną użytecznością celów postawionych przed dwoma laty. Sformułowaniu nowych celów poświęcono drugą część spotkania. Nie wystarczyło wobec tego czasu na rozmowę o działaniach możliwych do wprowadzenia w Warszawie. 5.2. Kontekst dyskusji o zmianach Rozmowa o potrzebie zmian do prowadzenia w ramach BP toczy się w gronie Rady zarówno pierwszej jak i drugiej kadencji niemalże od początku jej istnienia 4. W trakcie tych rozmów często powracało pytanie dotyczące szans na wprowadzenie zmian w życie. W związku z sytuacją polityczną i zbliżającymi się wyborami samorządowymi, nikt nie jest w stanie zagwarantować realizacji reformy, która zostanie przygotowana. Przedstawiciele CKS oraz władz miasta przyjęli jednak stanowisko, że zewnętrzne okoliczności nie powinny zahamować prac nad modernizacją modelu BP czy też stworzeniem nowego. Rada ma bowiem przede wszystkim zadania opiniujące i doradcze powinna więc przygotować stanowisko odnośnie potrzebnych zmian, które zostanie przedstawione obecnym lub przyszłym władzom. Równolegle do rozmów na temat modelu BP, toczą się prace nad warszawskim Programem Dialog. Dyrektor CKS zobowiązał się do przedstawienia informacji na temat tego dokumentu na kolejnym posiedzeniu Rady. Podczas tego spotkania Rada będzie mogła dowiedzieć się o tym, jakie zapisy dotyczące BP znalazły się w programie oraz w jaki sposób można 4 Podsumowanie tych dyskusji znajduje się w załączniku nr 3. Materiał został wręczony uczestnikom na drugim warsztacie. 3

połączyć toczące się dyskusje na temat budżetu z przygotowaniem wspomnianego dokumentu strategicznego. 5.3. Inspiracje przykładami zagranicznymi W trakcie pierwszego warsztatu Karol Mojkowski zaprezentował raport desk research zatytułowany Analiza porównawcza budżetów partycypacyjnych w odniesieniu do m.st. Warszawy, który został przygotowany na zlecenie CKS. Analiza objęła przykłady różnych modeli BP i była skupiona przede wszystkim na prezentacji procesów z Paryża, Nowego Jorku, Toledo i Lizbony. W trakcie dwóch godzin członkowie Rady wysłuchali prezentacji i mieli możliwość uzyskania odpowiedzi na pytania szczegółowe dotyczące rozwiązań z innych miastach. Podczas dyskusji po prezentacji poszczególni członkowie wskazywali na aspekty, które wydały im się szczególnie interesujące i godne do rozważenia w kontekście BP w Warszawie. Na liście znalazły się następujące punkty: nacisk na wspólnotowość i współpracę (nawet jeśli jest ona nieco wymuszona), odejście od indywidualnego autorstwa projektu na rzecz zgłaszania projektów w grupie (kolektywnie), wypracowywanie projektów we współpracy z urzędnikami, którzy nie ograniczają się jedynie do sprawdzenia możliwości realizacji pomysłu mieszkańca, ale także wychodzą z różnymi własnymi propozycjami bazującymi na ich wiedzy, położenie nacisku na jakość przygotowywanych projektów, a nie na ich dużą liczbę, inwestowanie w rozwój oraz edukację mieszkańców angażujących się w BP, konsekwentne dopasowanie procedury BP do celów, zmienność priorytetów w czasie i dopasowywanie procedury czy zakresu współdecydowania w zależności od diagnozy, duża rola radnych w procesie (zwłaszcza w Nowym Jorku czy Chicago, gdzie radni są gospodarzami BP i wspierają mieszkańców w dyskusjach i wyborze projektów do realizacji). 5.4. Ocena realizacji celów BP W trakcie drugiego warsztatu uczestnicy pracowali w dwóch grupach nad dookreśleniem, oceną realizacji i znaczeniem celów BP, które sformułowała Rada ds. BP pierwszej kadencji. W trakcie tej pracy co zostało opisane wcześniej pojawiły się różnego rodzaju trudności związane z praktycznym przełożeniem celów na konkretne działania. Uczestnicy również w różny sposób odnosili się do sposobu oceny realizacji poszczególnych celów. Pierwsza podgrupa była skłonna raczej oceniać stopień realizacji pod względem wkładanego wysiłku, druga drogę dzielącą warszawski budżet od pewnego wyobrażonego ideału. Podsumowanie ocen znajduje się w tabeli poniżej. Grupa Grupa 1 Cel Ocena realizacji 5 Ocena ważności Rozwijanie modelu zarządzania Zarządzanie miastem w oparciu o dialog i włączanie mieszkańców 6 7/8 10 Wzrost efektywności wydatkowania Racjonalne/sensowne wydatkowanie środków publicznych 5 9 Zmniejszenie dystansu i budowanie zaufania pomiędzy 7/8 8 5 Zarówno realizacja, jak i ważność celu była oceniana na skali liczbowej 0-10, gdzie 0 oznaczało, że cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 że cel został osiągnięty. 6 W niektórych przypadkach grupa podejmowała decyzję o przeformułowaniu zapisu celu, co znalazło swoje odzwierciedlenie w tabeli. 4

Grupa 2 władzą, administracją a mieszkańcami Lepsze poznanie i realizowanie potrzeb mieszkańców 7 10 Zapewnienie równego dostępu i przeciwdziałanie wykluczeniu w podejmowaniu decyzji o wydatkowaniu 6 8,5 części środków publicznych Integracja mieszkańców wokół dobra wspólnego 4 9 Promocja odpowiedzialności za swoje otoczenie 3 8 Doskonalenie komunikacji i organizacji administracji samorządowej Otwarcie urzędu na mieszkańców 6,5 7/8 Edukacja mieszkańców na temat zasad funkcjonowania miasta i otoczenia lokalnego 5 8 Dodatkowo w załączniku nr 4 znajdują się spisane karty oceny każdego celu. Materiał ten jest przytaczany przede wszystkim z reporterskiego obowiązku. Ważniejsze bowiem niż zebrane oceny i robocze definicje był bowiem ostateczny efekt ćwiczenia, polegający na uzmysłowieniu konieczności zdefiniowaniu zupełnie innej odpowiedzi na pytanie po co Warszawie potrzebny jest budżet partycypacyjny?. 5

Załącznik nr 1. Scenariusz warsztatu nr 1. CELE WARSZTATU Kontynuacja dyskusji na temat zmian w BP, przede wszystkim w kontekście możliwości wprowadzenia BP na poziomie ogólnomiejskim/ponad-dzielnicowym Prezentacja przykładów z zagranicy i dyskusja na temat rozwiązań możliwych do wprowadzenia w Warszawie Rozpoczęcie prac nad zmianami wartymi do wprowadzenia w warszawskim BP PLAN WARSZTATU 1. Aranżacja warsztatu [45 min]: Powrót do tematu po czerwcowym warsztacie i opisanie problemu: o po raz kolejny Rada staje oko w oko z problemem BP na szczeblu większym niż dzielnicowym, o w międzyczasie jednak dużo się zmienia doświadczenia z Dąbrowy czy Gorzowa Wielkopolskiego pokazują, że istniejący polski model nie jest jedynym o w istocie więc mamy do czynienia z kwestią nie na jakim szczeblu robić BP, ale jak w ogóle go robić -> dyskusja współdecydowaniu mieszkańcami o budżecie na poziomie miasta jest tylko pretekstem do tego. o z poprzednich warsztatów wiemy m.in. to dlaczego obecny model nie jest wystarczający oraz co nam się w nim nie podoba. Nadal jednak nie wiemy, czy potrzebujemy czegoś innego. Przedstawienie propozycji planu pracy. Dyskusja na temat celów, które są do osiągnięcia. 2. Prezentacja przykładów zagranicznych [90 min] Prezentacja analizy przykładów zagranicznych przez Karola Mojkowskiego, Pytania i odpowiedzi do przedstawionego materiału. 3. Inspiracje na przyszłość [30 min] == Przerwa [30 min] == Dyskusja na forum w kontekście przedstawionego materiału. Do odpowiedzi pytania: o co nam się wydaje interesujące/inspirujące i dlaczego? o co nam się wydaje potrzebne/przydatne w kontekście W-wy? o co budzi nasz opór i dlaczego? 4. Rozpisanie kierunków na scenariusze zmian w BP dla Warszawy [90 min] 5. Zakończenie spotkania i ustalenia ciągu dalszego [20 min]. 6

Załącznik nr 2. Scenariusz warsztatu nr 2. CELE WARSZTATU Podsumowanie efektów dotychczasowych dyskusji na temat rozwoju warszawskiego BP (dalej BP), które toczyły się w gronie Rady ds. BP (dalej Rady) oraz ustalenie sposobu pracy na warsztacie. Ocena stopnia realizacji celów stawianych przed BP w Warszawie, które zostały sformułowane w trakcie poprzedniej kadencji Rady. Ocena kompletności i adekwatności celów BP w aktualnej sytuacji oraz w związku z potrzebami interesariuszy i różnymi wizjami na włączanie mieszkańców w procesy rozmowy i współdecydowania o mieście. Wskazanie kierunków działań, które mogłyby się przyczynić do osiągnięcia wypracowanych celów w Warszawie, zarówno w ramach procedury dzielnicowego BP, jak i poza nią. Podjęcie decyzji czy powyższe działania wymagają wprowadzenia BP na szczebel ogólnomiejski, ponad-dzielnicowy czy może realizacji w ramach zupełnie innych działań miasta. Ustalenie dalszego planu pracy związanego (w zależności od przebiegu) z: o rozwojem BP, o rekomendacją innych obszarów partycypacji obywatelskiej poza BP. PLAN WARSZTATU 1. Aranżacja warsztatu [maks. 25-30 minut] Szybkie ćwiczenie rozgrzewkowe uświadamiające problem schematyczności myślenia oraz konieczność wyjścia poza pudełko. Podsumowanie dotychczasowych dyskusji na temat rozwoju BP oraz ustalenie planu pracy zmierzającej do: o oceny stopnia realizacji celów BP, a także dyskusji o kompletności i adekwatności tej listy, o wskazaniu priorytetowych celów i działań, które mogłyby się przyczynić do osiągnięcia celów BP, o dokładniejsze opisanie wybranych działań, o ustalenie pomysłu na dalsze prace (lub porzucenie pomysłu na wypracowanie nowego modelu w ramach posiedzeń RPB). Nakreślenie kontekstu dyskusji i prośba o to, by: o na jakiś czas odstawić wątpliwości i wyłączyć wewnętrznego krytyka, o dać sobie przestrzeń do myślenia o rozwiązaniach wykraczających poza obecny model BP, o w pierwszej części warsztatu zostawić na bok pytanie o to, czy proponowane zmiany miałyby być wprowadzane w ramach dzielnic czy na poziomie ogólnomiejskim. 2. Ocena celów [90 min] Podział członków Rady na dwie lub trzy grupy zajmujące się różnymi celami BP (optymalnie po trzy cele na grupę). Zadanie grupy: o sformułowanie wspólnej definicji celu (co to w praktyce oznacza?), o określenie stopnia realizacji celu na skali 0-10, o wskazanie dowodów świadczących o tym, że cel udało się zrealizować, o wskazanie dowodów świadczących o tym, że celu nie udało się zrealizować. 7

Prezentacja efektów prac w grupach, dyskusja i uzupełnienia pozostałych członków Rady. Pytanie o to, czy lista celów jest wyczerpująca, czy ktoś chciałby dodać jeszcze jakiś cel? == Przerwa [30 min] == 3. Praca nad konkretnymi działaniami [75 min] Powrót do tych samych grup warsztatowych. Burza mózgów nad działaniami, które można by przeprowadzić w celu osiągnięcia celów wskazanie działań możliwych do wprowadzenia w ramach dzielnicowego BP i poza nim. Prezentacja efektów prac w grupach, dyskusja i uzupełnienia pozostałych członków Rady. Określenie potencjału zmian tkwiącego w poszczególnych rozwiązaniach (np. za pomocą głosowania post-itami). 4. Określenie potencjału zmian w wymienionych działaniach [60 min] Dyskusja na forum dotycząca proponowanych działań. Ustalenie szczebla, na którym powinny być wprowadzane zmiany, tzn. czy są one do implementacji w ramach: o dzielnicowego BP, o ogólnomiejskiego BP, o innych przedsięwzięć miejskich (np. programu Dialog ). 5. Zakończenie [15 min] Podsumowanie efektów pracy. Ustalenie ciągu dalszego. 8

Załącznik nr 3. Podsumowanie dotychczasowych dyskusji w radzie ds. Budżetu partycypacyjnego w warszawie na temat kierunków rozwoju mechanizmu. Historia dyskusji o kierunkach rozwoju Budżetu Partycypacyjnego (dalej: BP) w Warszawie jest tak długa jak historia Rady ds. Budżetu Partycypacyjnego (dalej: RBP). Poniżej przedstawiono najważniejsze wątki i wnioski, które pojawiły się w ramach tych rozmów. Lipiec-sierpień 2015 r. Już w trakcie ewaluacji pierwszej edycji BP w stolicy (lipiec 2015 r.) rozważano pomysły związane z poszerzaniem możliwości współdecydowania mieszkańców w ramach BP np. o projekty: realizowane na poziomie całego miasta lub przynajmniej na szczeblu ponaddzielnicowym, które są bardziej skomplikowane i wymagające dłuższego czasu na realizację niż rok. Wówczas też członkowie RBP zwracali uwagę na problemy, które pomimo upływu czasu nadal nie zostały w pełni rozwiązane, związane m.in. z: niewystarczającym poziomem konsultacji pomiędzy autorami i urzędnikami przy tworzeniu projektów oraz w trakcie ich weryfikacji, niewystarczającą współpracą autorów ze społecznością lokalną, co przekładało się na poziom niewystarczający stopień powiązania zgłaszanych projektów z potrzebami lokalnymi. Od początku też RBP zachowywała daleko idącą ostrożność dotyczącą pomysłów zwiększania kwot na BP, czy wprowadzania tego mechanizmu na szczebel ponaddzielnicowy albo ogólnomiejski. Członkowie RBP sprzeciwiali się ekspresowemu wprowadzaniu nieprzemyślanych rozwiązań. Jak można przeczytać w notatce z warsztatu przeprowadzonego w dn. 15.07.2015 r., członkowie RBP uznali, że jest za mało czasu, by takie rozwiązania wprowadzić przed kolejną edycją BP w Warszawie. Podobną dyskusję członkowie Rady chcieliby przeprowadzić jesienią i zakończyć do końca roku. Grudzień 2015 r. Próbę wypracowania kierunków zmian faktycznie podjęto. Punktem wyjścia do dyskusji o rozwoju BP na warsztatach w grudniu 2015 r. była diagnoza braków i ograniczeń dzielnicowego BP, który nie pozwalał na zgłaszanie projektów: realizowanych na terenie co najmniej dwóch dzielnic; dotyczących zadań gminy i powiatu, które nie leżą w kompetencjach dzielnic w Warszawie; bardziej kosztownych, których realizację rozważały władze miasta, ale które z powodu braku środków odkładano na lepsze czasy ; systemowo poprawiających funkcjonowanie Warszawy w różnych dziedzinach życia (np. edukacji, kultury). Brak znajomości warunków brzegowych sprawiał jednak, że członkom RBP było bardzo trudno prowadzić rozmowy na temat tego, czy warto wprowadzać BP na poziomie ponaddzielnicowym/ogólnomiejskim. Po pierwszym dniu warsztatów wydawało się, że ten pomysł zostanie w ogóle porzucony. Członkowie Rady sygnalizowali liczne zagrożenia, trudności i wyzwania sprawiające, że szczebel ponad-dzielnicowy jest albo bardzo trudny, albo wręcz niemożliwy do wdrożenia. 9

Po dyskusji na temat różnych możliwości rozwoju BP (zob. tabela poniżej) uznano jednak, że pomysł wejścia z BP na poziom ponad-dzielnicowy niesie ze sobą największy potencjał zmiany. Tabela 1. Warianty rozwoju BP w Warszawie omawiane podczas warsztatu RBP w dn. 17.12.2015 r. NAZWA WARIANTU OK BP+ BP XL All in OPIS Procedurę BP w dzielnicach należy ulepszać, ale nie ma potrzeby rozszerzania mechanizmu na szczebel ogólnomiejski Należy wprowadzić BP na poziomie ponad-dzielnicowym, który umożliwiłby zgłaszanie projektów droższych niż pula środków na projekty w dzielnicach oraz/albo odnoszących się do obszarów na terenie kilku dzielnic. Należy przeznaczyć dodatkowe środki z budżetu miasta na realizację projektów w ramach dzielnicowych budżetów partycypacyjnych. Należy poszukiwać sposobów, w jaki mieszkańcy mogliby się wypowiedzieć na temat całego budżetu miasta. Na podstawie notatek z warsztatu można stwierdzić, że członkowie RBP zgodzili się, że projekty zgłaszane do ponad-dzielnicowego budżetu partycypacyjnego powinny: mieć ponadlokalne oddziaływanie (warunek kluczowy); być droższe niż 1 mln zł; Jako kryteria pomocnicze do oceny, czy projekt jest lokalny, czy ponad-dzielnicowy wskazywano to, czy: miałby zostać zrealizowany przez jednostki ponad-dzielnicowe; dotyczyłby zadań, za które nie są odpowiedzialne dzielnice (np. żłobki, szkoły specjalne, niektóre instytucje kultury jak teatry, część infrastruktury drogowej jak mosty, itp.) Pod rozwagę należy poddać również dopuszczenie projektów w ramach BP+, których realizacja trwałaby dłużej niż 12 miesięcy. W trakcie spotkania przygotowano również zarysy różnych wariantów zgłaszania projektów zarówno przez jednostki, jak i grupy pracujące w ramach forów dzielnicowych, tematycznych czy grup złożonych z reprezentantów społeczności lokalnych. Warianty te miały być dalej rozwijane, ale w obliczu sceptycznego nastawienia przedstawicieli władz, prace nad BP+ porzucono. RBP zajęła się zaś innymi tematami, takimi jak problem projektów ujawniających konflikty społeczne. Efekty dyskusji Choć nie udało się przygotować kompleksowej koncepcji innego modelu BP, to jednak RBP w trakcie dotychczasowych dyskusji sformułowała wiele wniosków, uwag, obserwacji, które mogą być przydatne przy kolejnych pracach. Cechy brzegowe idealnego procesu: mieszkańcy powinni mieć możliwość wypowiadania się o przeznaczeniu środków publicznych; celem powinno być stworzenie mieszkańcom możliwości rozmowy o i wpływu na budżet całego miasta; propozycje mieszkańców muszą być zgodne z dokumentami strategicznymi miasta stołecznego Warszawy; 10

decyzja mieszkańców powinna być wiążąca; budżet partycypacyjny powinien być czymś więcej niż plebiscytem, co w tym przypadku należałoby rozumieć jako realizowanie zadań wybranych w głosowaniu, a nie wypracowanych przez mieszkańców w trakcie dłuższych dyskusji, w których mogą zderzać się odmienne perspektywy mieszkańców. Zakres współdecydowania: projekty możliwe do zgłaszania w ramach dzielnicowego BP nie wyczerpują wszystkich możliwości; można zastanawiać się nad innymi kwestiami, o których mieszkańcy mogliby współdecydować, takimi jak: o długofalowe inwestycje strategiczne możliwość rewizji planów oraz przypisania priorytetów pozostałym; o redystrybucja środków pomiędzy dzielnicami zgodnie z potrzebami społecznymi; o przeznaczenie środków na projekty ponad-dzielnicowe; o rozmowa o kierunkach rozwoju miasta (np. w zakresie planów inwestycyjnych); o wybór projektów w kluczowych obszarach w procedurze dwustopniowej: w pierwszym roku mieszkańcy wskazywaliby obszar priorytetowy, na które powinny być przeznaczane środki; w roku kolejnym przygotowywano by i zgłaszano projekty Problemy, trudności związane z wprowadzaniem zmian zarówno w samej procedurze, jak i zakresie współdecydowania Ryzyko rozmycia się odpowiedzialności przy podejmowaniu decyzji, za które ostatecznie odpowiedzialność biorą władze miasta. Jest to szczególnie prawdopodobne w trakcie rozmowy o priorytetach miasta Im większe projekty zgłaszane do budżetu partycypacyjnego, tym większa możliwość wystąpienia konfliktów społecznych w odniesieniu do poszczególnych propozycji. Już w tej chwili pojawiają się różnice zdań wśród mieszkańców co do potrzeby realizacji niektórych projektów Znalezienie środków w budżecie miasta na dodatkowe projekty mieszkańców; Zgłaszanie projektów ponad-dzielnicowych wymaga od autorów projektów znacznie większej wiedzy związanej np. ze znajomością dokumentów strategicznych oraz zasadami funkcjonowania samorządu. Miasto to skomplikowany organizm, a pojedyncze zmiany wprowadzane w ramach projektów nie mogą być realizowane w oderwaniu od całości Rywalizacyjny charakter dotychczasowego budżetu partycypacyjnego i brak wystarczającego myślenia w kategoriach dobra wspólnego Trudność zw. z planowaniem projektów wieloletnich w zmiennym otoczeniu i przy zmieniających się okolicznościach (np. sytuacji gospodarczej) Skłonienie mieszkańców do współpracy przy proponowaniu projektów; Odejście od plebiscytowego charakteru głosowania w BP, w którym wygrywają projekty popierane przez największą liczbę głosujących, a nie takie, które są najbardziej potrzebne Powiązanie budżetu partycypacyjnego z innymi sposobami podejmowania decyzji o mieście. Chodzi nie tylko o konsultacje, ale również o autonomiczne decyzje władz miasta wynikające z programów przedstawianych np. w trakcie kampanii wyborczych; Zwiększenie poziomu dotychczasowego uczestnictwa obywatelskiego Wytłumaczenie mieszkańcom potencjalnie odmiennej procedury w budżecie w przypadku wprowadzania zmian Listopad 2017 r. 11

Do tematu kierunków rozwoju BP członkowie RPB już w nowym składzie wrócili na warsztacie w listopadzie 2017 r. Po prezentacji praktyk zagranicznych członkowie RBP wskazywali dobre pomysły/praktyki, które można by potraktować jako inspiracje do rozmowy o rozwoju BP w Warszawie. W tej dyskusji pojedynczy członkowie RBP jako inspirujące wskazywali: nacisk na wspólnotowość i współpracę (nawet jeśli jest ona nieco wymuszona), odejście od indywidualnego autorstwa projektu na rzecz zgłaszania projektów w grupie (kolektywnie), wypracowywanie projektów we współpracy z urzędnikami, którzy nie ograniczają się jedynie do sprawdzenia możliwości realizacji pomysłu mieszkańca, ale także wychodzą z różnymi własnymi propozycjami bazującymi na ich wiedzy, położenie nacisku na jakość przygotowywanych projektów, a nie na ich dużą liczbę, inwestowanie w rozwój oraz edukację mieszkańców angażujących się w BP, konsekwentne dopasowanie procedury BP do celów, wybór priorytetów na dany rok, duża rola radnych w procesie. Ciąg dalszy nastąpi 12

Załącznik nr 4. Karty oceny celów przygotowane w ramach prac w grupach w dn. 8.12.2017 r. Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Zarządzanie miastem w oparciu o dialog i włączanie mieszkańców Podejmowanie decyzji o wydatkowaniu środków z budżetu miasta w duchu kultury dialogu Dyskutowanie nad celowością wydatków i najlepszymi sposobami realizacji różnych potrzeb mieszkańców z ich udziałem Świadomość kontekstu wydawania środków ludzie świadomie zarządzają miastem a nie tylko własną potrzebą => myślenie o budżecie jako całości Samo istnienie mechanizmu BP: istnieje mechanizm podejmowania (bezpośrednio) decyzji o wydatkowaniu środków z budżetu dzielnic przez mieszkańców W procesie rozmawia się o pomysłach na projekty - głów onie na linii Urząd-autor (choć niewystarczająco i często bez udziału innych interesariuszy) Rozmowy o pomysłach/potrzebach (faktycznego dialogu) jest mało rzecz głównie sprowadza się do realizacji projektów legalnych, do poparcia których autorom udało się zmobilizować inne osoby (czasem to głosowanie jest bezmyślne) 7/8 10 Racjonalne/sensowne wydatkowanie środków publicznych Autorzy i głosujący biorą pod uwagę krótką kołdrę środków z BP i budżetu w ogóle, i wybierają projekty pilniejsze i potrzebne większej grupie Nie wydajemy pieniędzy na projekty o minimalnym poparciu Podejmowanie decyzji w duchu poczucia odpowiedzialności za środki publiczne Myślenie nie tylko w kontekście puli środków w ramach BP, ale w ogóle środków w budżecie Miasta Ograniczenie projektów odpowiadających na potrzeby 1. świata Szukamy rozwiązań dla potrzeb/sposobów realizacji konkretnych efektów do osiągnięcia, a nie fiksujemy się na realizacji konkretnych projektów, które nie zawsze do tego prowadzą 13

Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Mieszkańcy faktycznie wykorzystują efekty realizacji projektów Do realizacji przechodzą projekty nieprzemyślane i bardzo konfliktowe (np. kontrapasy na ul. Dąbrowskiego), realnie pogarszające komfort życia większej liczbie mieszkańców niż tej, którzy na tym skorzystają 5 9 Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany Zmniejszenie dystansu i budowanie zaufania pomiędzy władzą, administracją a mieszkańcami Większa świadomość wśród mieszkańców ograniczeń po stronie urzędu Zrozumienie przez mieszkańców związku pracy urzędnika z jakością życia mieszkańców ( wiem, jak mój pomysł wpływa na miasto i mój komfort życia w nim ) Osiągnięcie efektu w projektach z BP jest rezultatem współpracy pomiędzy mieszkańcami, administracją i władzami Współpraca urzędników z autorami Historie z zespołów dzielnicowych o dobrych relacjach i współpracy między mieszkańcami i urzędnikami Brak kontaktu urzędników z autorami (zwłaszcza na etapie weryfikacji) Brak uzasadnień dla negatywnej weryfikacji projektów 7/8 8 Lepsze poznanie i realizowanie potrzeb mieszkańców Każdy mieszkaniec może zgłosić potrzebę i pomysł na projekt, który może trafić do realizacji Miasto ma rozeznanie, na ile projekty z BP są odbiciem 14

z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej szerszych potrzeb społecznych Pomysły zgłoszone w BP są priorytetami w działaniu/wydatkowaniu środków także poza BP => stałe źródło wiedzy dla władz i administracji W ramach BP szukamy odpowiedzi na potrzeby mieszkańców, a nie fiksujemy się na konkretnych projektach Są realizowane konkretne projekty zgłaszane przez mieszkańców Mieszkańcy faktycznie korzystają z efektów realizacji projektów wybranych w BP Ciężko ustalić, czy projekt jest odbicie faktycznej potrzeby społeczności, czy zorganizowanej grupy aż wybucha wokół niego konflikt Konflikty wokół projektów 7 10 Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Zapewnienie równego dostępu i przeciwdziałanie wykluczeniu w podejmowaniu decyzji o wydatkowaniu części środków publicznych Każdy może uczestniczyć w projekcie, każdy ma równe szanse Proste Powszechne Dyżury na etapie składania projektów Powszechne głosowanie Możliwość zgłaszania się do zespołów (dzielnicowych) Wsparcie dla różnych grup przez NGO działania wspierające seniorów, młodzież i grupy zdefaworyzowane Działania promocyjne i edukacyjne Podział na obszary Brak ograniczeń (wiekowych, dla osób ubezwłasnowolnionych) Skomplikowany proces, niezrozumiały dla części mieszkańców Brak informacji Ograniczenie org. urzędu Większość informacji znajduje się na stronie Kultura biurokratyczna nie w pełni otwarta na potrzeby 15

Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej mieszkańców 6 8,5 Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Integracja mieszkańców wokół dobra wspólnego Mieszkańcy myślą wspólnot. o swoich potrzebach Mieszkańcy konsultują swoje pomysły z innymi, aby projekt uwzględniał ich potrzeby Lista poparcia Przestrzeń na dyskusje Udostępnianie przestrzeni prywatnej na realizację projektu Korzyst. i efektów Promocja projektów w ramach głosowania Kryterium ogólnodostępności Protesty dotyczące wybranych projektów Konflikty Dewastacja zrealizowanych projektów Koalicje przeciw projektom Brak otwartości na dialog Promocja odpowiedzialności za swoje otoczenie Żeby mieszkańcy czuli się odpowiedzialni i byli współgospodarzami Znają braki/problemy i na nie reagują Myślą o innych, nie tylko o sobie Mieszkańcy angażują się w rozwój 4 9 Kampania promocyjna Dostrzegają potrzeby swojego otoczenia 16

Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Wzrost poczucia odpowiedzialności u autorów Wzrost jakości życia w mieście Część autorów interesuje się realizacją projektów Niewielkie poczucie odpowiedzialności u osób głosujących Dewastacja Konflikty Zgłaszanie kontr-projektów Część autorów nie interesuje się realizacją projektów 6,5 7,8 Nazwa celu Definicja celu Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej Otwarcie urzędu na mieszkańców Poprawa jakości funkcjonowania administracji samorządowej Udzielanie rzetelnej i kompleksowej informacji Posiadanie wiedzy o BP Zbliżenie administracji do mieszkańców Współpraca wnioskodawców z urzędnikami Przejście przez urząd projektów, które nie [nieczytelne] Etapy zgłaszanie projektów, dyskusji, weryfikacji Dyżury, maratony Urzędnicy w zespołach Brak kontaktu na etapie realizacji Negatywna weryfikacja, brak uzasadnień Niezrozumiały, specjalistyczny język Nadmierne ingerowanie urzędników w decyzje zespołu 6,5 7/8 Nazwa celu Edukacja mieszkańców na temat zasad funkcjonowania miasta i otoczenia lokalnego Definicja celu Edukacja o budżecie miasta, procedurach, 17

Co tak naprawdę oznacza ten cel? Jaki byłby stan idealny związany z realizacją celu? Co musiałoby się zdarzyć, żeby ten cel został zrealizowany? Dowody na realizację celu w ramach BP w Warszawie Dowody na brak realizacji celu w ramach BP w Warszawie (lub na niewystarczającą realizację tego celu) Ocena dotychczasowej realizacji celu w ramach BP na skali 0-10 Gdzie 0 = cel nie został w ogóle zrealizowany, a 10 = cel został osiągnięty Ocena ważności celu obecnie na skali 0-10 Znaczenie punktów na skali jak powyżej funkcjonowaniu finansów, kosztach, przepisach prawnych, zarządzeniach i złożoności urzędu Edukacja o tym, jak działają różne rzeczy, ścieżki Poprawa jakości [nieczytelne] Edukacja o dobru wspólnym Edukacja na etapie weryfikacji i składaniu projektów Spotkanie odwoławcze zespołów Ile kosztuje miasto, broszura, dyżury, maratony Składanie projektów Protesty, konflikty Źle przygotowane projektu naruszające zasady funkcjonowania miasta 5 8 18