Studa Prace WNEZ US nr 54/3 2018 DOI: 10.18276/sp.2018.54/3-04 Iwona Bąk * Katarzyna Cheba ** Zachodnopomorsk Unwersytet Technologczny w Szczecne PRZESTĘPCZOŚĆ W KRAJACH CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ ANALIZA STATYSTYCZNA Streszczene Celem artykułu jest przedstawene zróżncowana przestrzennego przestępczośc w krajach członkowskch Un Europejskej. Analza statystyczna zastosowane taksonomcznego mernka rozwoju opartego na metodze untaryzacj zerowanej pozwolły na charakterystykę przestępczośc w krajach Un oraz ch uszeregowane ze względu na pozom zagrożena przestępczoścą. Do badana wykorzystano dane zawarte mędzy nnym w Eurostace oraz w dostępnych w nternece opracowanach polcj. Analza dotyczyła roku 2015, przy czym w celach porównawczych wybrane (dostępne) wskaźnk odnesono do danych z lat wcześnejszych. Na podstawe przeprowadzonych w opracowanu badań można stwerdzć, że w krajach Un Europejskej wyraźne wdoczny jest trend spadkowy lczby stwerdzonych przestępstw ogółem, jak badanych w artykule ch rodzajów (zabójstw, rozbojów kradzeży). Analza taksonomczna potwerdzła stnejące różnce natężena zjawsk przestępczych w krajach Un. Słowa kluczowe: przestępczość, zróżncowane przestrzenne, metoda untaryzacj zerowanej * Adres e-mal: wona.bak@zut.edu.pl. ** Adres e-mal: katarzyna.cheba@zut.edu.pl.
58 Metody loścowe w ekonom Wstęp Przestępczość jest jednym z głównych problemów społecznych we współczesnym śwece. W każdym kraju nelegalne dzałana powodują utratę mena życa, a także duże straty penężne. Szkodlwy wpływ przestępczośc na gospodarkę oraz jakość życa społeczeństwa spowodował, że zwalczane przytoczonego problemu stało sę nadrzędnym celem welu państw cały czas prowadzone są nowe badana (Bąk, 2015, s. 44). Pozom przestępczośc kształtowany jest przez wele czynnków o różnorodnym charakterze. W lteraturze wśród czynnków o charakterze społeczno- -ekonomcznym wymena sę mędzy nnym bezroboce, zróżncowane dochodów, gęstość zaludnana, warunk życa ludnośc oraz tempo wzrostu gospodarczego (Bogacka, 2012; Szczepanec, 2011; Hołyst, 2007; Sztaudynger, Sztaudynger, 2003; Sztaudynger, 2004) 1. Istneją co najmnej trzy przyczyny bezpośredne oraz szereg powodów pośrednch, dla których przestępczość stanowć pownna przedmot analz ekonomcznych (Florczak, 2012, s. 98). Po perwsze, czyny przestępcze mplkują ponoszene kosztów przez ofary przestępstw, a wszelke dzałana prywatne publczne nakerowane na przecwdzałane przestępczośc oraz reagowane na jej występowane równeż wążą sę z ponoszenem znacznych kosztów. Po druge, jedną z wodących teor przestępczośc jest ekonomczna teora przestępczośc Beckera (1974), której podstawą jest twerdzene, że decyzja o podjęcu dzałalnośc przestępczej przez jednostkę opera sę na analze korzyśc start wynkających z tych dzałań. Według Beckera jednostka zdecyduje sę na akt bezprawa jedyne w sytuacj, gdy oczekwana przez ną suma korzyśc z dzałalnośc przestępczej będze wyższa od oczekwanych kosztów strat w przypadku wykryca skazana. Po trzece, przestępczość stanow kluczową przesłankę funkcjonowana systemu egzekucj prawa obejmującego bezpeczeństwo publczne, sądownctwo oraz węzennctwo. Wysoke koszty społeczne ekonomczne sprawają, że z punktu wdzena zarówno organów ścgana, jak obywatel kluczowe staje sę zapobegane przestępczośc, jej wykrywalność, a także czas skuteczność reagowana na take zdarzena (Werzbcka, Żółtaszek, 2015, s. 66). Dlatego też rozważana nad tego typu problemam wymagają pogłębonych badań. Coraz częścej prowadzone są analzy z zakresu statystyk ekonomk przestępstw, poneważ efekty łamana prawa mają charakter długofalowy odczuwalny w skal makro mkro. 1 Przestępczość zależy także od welu trudno merzalnych czynnków, takch jak stopeń ndustralzacj, pozom moralnośc, relgjnośc czy też dzałane środków masowego przekazu (Sztaudynger, Sztaudynger, 2003, s. 128).
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 59 Celem opracowana jest przedstawene zróżncowana przestrzennego przestępczośc w krajach członkowskch Un Europejskej. Analza statystyczna zastosowane metody untaryzacj zerowanej pozwolły na charakterystykę przestępczośc oraz uszeregowane krajów ze względu na pozom zagrożena przestępczoścą. Informacje dotyczące lczby przestępstw stwerdzonych (oraz nnych cech, które mają wpływ na pozom przestępczośc zostały użyte w tym opracowanu) pozyskano z Eurostatu oraz ze strony nternetowej GUS. 1. Charakterystyka przestępczośc w krajach Un Europejskej Statystyka dotycząca wymaru sprawedlwośc zaczerpnęta z mędzynarodowych baz danych (w tym z Eurostatu), stanowąca główne źródło nformacj w badanach, dotyczy lczby przestępstw zarejestrowanych przez polcję. Neznana jest bowem całkowta lczba naruszeń prawa. Na porównane statystyk przestępczośc poszczególnych krajów mogą wpływać różne czynnk, w tym (Dane statystyczne, 2017): różne systemy prawne sądownctwa karnego, odsetek przestępstw zgłaszanych polcj przez ną odnotowywanych, różnce w czase odnotowywana przestępstw (np. z chwlą zgłoszena polcj, dentyfkacj podejrzanego tp.), różnce w zasadach lczena welokrotnych wykroczeń, różnce w wykaze wykroczeń uwzględnanych w danych dotyczących całkowtej lczby przestępstw. Różne czynnk mogą także wpływać na dane dotyczące lczby węźnów, w tym: lczba spraw rozpatrywanych przez sądy, odsetek przestępców skazanych na karę pozbawena wolnośc, długość nakładanych kar, lczba osób aresztowanych tymczasowo, data przeprowadzena badana (zwłaszcza w przypadkach, kedy mogą meć zastosowane amneste lub nne ustalena przewdujące przedtermnowe zwolnena). Ze względu na powyższe czynnk należy zachować ostrożność podczas analzy przedstawonych nformacj. Porównane zarówno przestępczośc, jak zborowośc uwęzonych napotyka duże trudnośc, które wynkają z różnc w systemach karnych, zasadach sprawozdawczośc oraz procedurach statystycznych. Unfkacja (harmonzacja) statystyk krymnologcznych jest zatem plną potrzebą, która została dostrzeżona przez Komsję Europejską trzeba meć nadzeję, że będze wdrażana w szybkm tempe. Jednak wymaga to, poza opracowanem systemu standardowych defncj ujednolconych procedur, równeż pozytywnych zman formalnych (Gruszczyńska, 2009, s. 199).
60 Metody loścowe w ekonom Lczba najczęścej popełnanych przestępstw w krajach UE-28 (zabójstwa, napaśc, rozboje, porwana, kradzeże, przestępstwa zwązane z narkotykam przemocą seksualną) w ostatnch latach wykazuje tendencję malejącą (dane Eurostat) 2. W 2008 roku przekroczyła ona 14,4 mln, a w 2015 roku spadła do 12 mln, czyl o 16,7%. Najwęcej tego rodzaju przestępstw na 100 tys. ludnośc odnotowano w Szwecj (tab. 1) dotyczyło to obu badanych lat, najmnej zaś w Rumun (w 2008 r.) oraz na Cyprze (w 2015 r.). W 26 państwach członkowskch Un Europejskej lczba przestępstw w roku 2015 w porównanu do roku 2008 spadła. Najbardzej wyraźne zmany zaobserwowano w Eston (spadek o 48%), na Cyprze (spadek o 44%) w Portugal (spadek o 40,6%). Przeszło dwukrotne podwoła sę lczba przestępstw w Rumun, a we Francj wzrosła o prawe 21%. Przestępstwa można podzelć na dwa rodzaje: przestępstwa przecwko menu (w tym kradzeże) oraz przestępstwa przecwko życu zdrowu (w tym zabójstwa rozboje). W tabel 2 przedstawono wybrane kategore przestępstw dla krajów członkowskch w latach 2008 2015. Generalne w krajach UE-28 występuje tendencja spadkowa, która dotyczy wszystkch wymenonych w tabel 2 rodzajów przestępstw. Tabela 1. Najczęścej popełnane przestępstwa na 100 tys. ludnośc w krajach Un Europejskej w latach 2008 2015 Wyszczególnene 2008 2015 Wyszczególnene 2008 2015 Austra 3580 2698 Ltwa 1095 812 Belga 4461 3542 Luksemburg 2872 2671 Bułgara 975 836 Łotwa 1559 1277 Chorwacja 1036 822 Malta 2615 2517 Cypr 903 505 Nemcy 3872 2596 Czechy 2400 1894 Polska 958 676 Dana 6743 5133 Portugala 2311 1373 Estona 1997 1046 Rumuna 347 754 Fnlanda 2697 2606 Słowacja 2428 1798 Francja 2534 3064 Słowena 1000 654 Grecja 1798 1685 Szwecja 7192 5358 Hszpana 1300 1139 Węgry 1917 1540 Holanda 6795 5084 Welka Brytana 4979 3502 Irlanda 2872 2621 Włochy 2376 1944 Źródło: opracowane własne. 2 Dane dotyczące ogółu odnotowanych przestępstw pokazują tylko przestępstwa objęte kodeksem karnym, mnej poważne wykroczena (występk) ne są uwzględnone.
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 61 Zabójstwa w krajach Un Europejskej są zgłaszane dość systematyczne, a defncje stosowane w poszczególnych państwach ne różną sę tak bardzo jak w przypadku nnych przestępstw. Przedstawone wynk dotyczą zabójstw, które doszły do skutku, z wyjątkem danych z Łotwy, które obejmują przypadk usłowana zabójstwa. W nektórych państwach polcja rejestruje jako zabójstwa wszystke przypadk zgonów, których ne da sę przypsać nnym przyczynom; lczba przestępstw w tej kategor może węc być zawyżona. Spadek lczby zabójstw odnotowały wszystke kraje z wyjątkem Belg, Nemec, Słowen Szwecj (tab. 2). Najwyższą lczbę zabójstw na 100 tys. meszkańców odnotowano na Ltwe, najnższą zaś w Welkej Brytan. Wysok wskaźnk zabójstw w 2008 roku mała Estona (druge mejsce za Ltwą), ale w 2015 roku wskaźnk ten zmalał o 50%, plasując mmo wszystko ten kraj na trzecej pozycj (po Ltwe Łotwe). Nechlubne perwsze mejsce pod względem lczby rozbojów na 100 tys. meszkańców w obu badanych latach zajęła Belga. Tabela 2. Przestępstwa na 100 tys. ludnośc w krajach Un Europejskej według rodzajów w latach 2008 2015 Wyszczególnene Zabójstwa Rozbój Kradzeż 2008 2015 2008 2015 2008 2015 1 2 3 4 5 6 7 UE-28 1,1 0,9 99,7 77,3 1927 1592 Austra 0,7 0,5 57,6 39,8 2094 1587 Belga 1,9 2,0 214,5 196,7 2303 1660 Bułgara 2,3 1,8 38,1 27,0 566 532 Chorwacja 1,6 0,9 29,2 31,0 355 321 Cypr 1,2 1,4 9,1 11,0 411 108 Czechy 1,1 0,8 44,9 19,2 1606 1320 Dana 1,0 0,8 62,1 35,9 4505 3436 Estona 6,3 3,2 67,9 25,6 1756 864 Fnlanda 2,5 1,6 32,0 28,3 1755 1781 Francja 1,6 1,5 166,6 157,8 1504 1847 Grecja 1,3 0,8 29,8 39,7 1039 924 Hszpana 0,9 0,7 156,4 139,0 520 443 Holanda 0,9 0,7 80,3 56,9 4292 3219 Irlanda 2,0 1,3 51,6 55,6 1724 1501 Ltwa 8,9 5,8 107,5 54,4 922 689 Luksemburg 1,4 0,9 67,4 98,4 1451 1651 Łotwa 4,5 4,1 65,7 39,2 1179 976 Malta 1,5 0,9 36,0 56,4 2090 2015 Nemcy 0,8 0,8 60,7 55,0 2497 1647 Polska 1,2 0,8 55,3 21,4 563 364
62 Metody loścowe w ekonom 1 2 3 4 5 6 7 Portugala 1,2 1,0 197,6 149,1 1203 833 Rumuna 2,3 1,5 11,9 16,9 203 546 Słowacja 1,7 0,9 25,5 9,9 628 444 Słowena 0,5 1,0 19,2 11,2 1431 1105 Szwecja 0,9 1,1 97,0 86,8 4753 3828 Węgry 1,5 1,0 31,1 14,6 1266 1032 Welka Brytana 0,0 0,0 130,1 78,5 2587 1970 Włochy 1,0 0,8 110,0 57,7 2085 1719 Źródło: opracowane własne. Wskaźnk rozbojów w poszczególnych krajach był mocno zróżncowany wahał sę od przeszło 200 do nespełna 10 rozbojów w przelczenu na meszkańców kraju. Pozytywny jest fakt, że w wększośc państw członkowskch wykazywał on tendencję malejącą, od 62,3% w Eston do 5,3% we Francj. Jedyne w pęcu krajach odnotowano wzrost tego wskaźnka, przy czym najwyższy dotyczył Malty (+56,4%). W całej Un Europejskej w 2015 roku odnotowano 1592 kradzeże w przelczenu na 100 tys. meszkańców, czyl 17,4% mnej nż 8 lat wcześnej. Podobna tendencja spadkowa dotyczyła zdecydowanej wększośc krajów z wyjątkem Portugal, Hszpan, Włoch Słowen. Najwększy przyrost tego wskaźnka mał mejsce w Rumun, jego wartość wzrosła tam z 203 do 546, czyl o 169%. Natomast jego najwyższy spadek (o 73,6%) mał mejsce na Cyprze, który w 2015 roku stał sę krajem z najnższą lczbą kradzeży w stosunku do lczby meszkańców. W ostatnch latach łączna lczba funkcjonaruszy polcj w UE-28 utrzymywała sę na stałym pozome (tab. 3). W stosunku do lczby ludnośc najwęcej funkcjonaruszy polcj pracowało na Cyprze, zaś najmnej na Węgrzech. Mędzy rokem 2008 a 2015 lczba funkcjonaruszy polcj w stosunku do lczby ludnośc zwększyła sę znacząco w Grecj, a następne w Holand, a także we Włoszech Eston. Natomast w Bułgar na Cyprze w tym samym okrese odnotowano najwększą redukcję lczby funkcjonaruszy polcj w porównanu do lczby meszkańców tych państw (o ponad 100 osób).
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 63 Tabela 3 Lczba polcjantów, sędzów węźnów na 100 tys. ludnośc w krajach Un Europejskej w latach 2008 2015 Wyszczególnene Polcjanc Sędzowe Węźnowe 2008 2015 2008 2015 2008 2015 UE-28 212 212 9 10 123 113 Austra 320 326 28 29 99 101 Belga 362 342 23 22 92 98 Bułgara 450 312 29 31 125 103 Chorwacja 460 490 44 44 110 79 Cypr 690 581 13 13 84 65 Czechy 413 377 29 29 198 198 Dana 196 186 14 14 63 57 Estona 240 298 18 18 273 215 Fnlanda 154 141 17 18 67 57 Francja 303 322 9 9 97 100 Grecja 358 478 34 38 111 89 Hszpana 361 366 10 12 161 133 Holanda 216 299 15 14 89 64 Irlanda 323 276 3 3 78 81 Ltwa 343 305 24 26 249 252 Luksemburg 321 320 50 50 158 123 Łotwa 409 441 19 22 299 222 Malta 462 504 10 10 162 132 Nemcy 301 302 24 25 90 78 Polska 264 260 24 26 223 189 Portugala 458 452 16 17 102 139 Rumuna 244 263 20 23 127 143 Słowacja 374 413 26 25 152 183 Słowena 387 331 53 44 66 68 Szwecja 200 204 13 13 77 57 Węgry 89 90 28 29 147 177 Welka Brytana 234 191 9 8 133 130 Włochy 384 450 11 11 101 88 Źródło: opracowane własne. W 2015 roku w porównanu do roku 2008 lczba sędzów na 100 tys. ludnośc w UE-28 zwększyła sę o jeden, przy czym w poszczególnych krajach zaobserwowano neznaczne wahana. Najwększy przyrost tego wskaźnka zaobserwowano w Grecj (o czterech sędzów na 100 tys. meszkańców), a najwększy spadek w Słowen (o dzewęcu sędzów). W 2015 roku w zakładach karnych na terene Un Europejskej przebywało 113 węźnów na 100 tys. meszkańców wobec 123 w roku 2008. W 17 krajach członkowskch odnotowano spadek lczby węźnów w badanym okrese, przy czym najwększy dotyczył Łotwy Eston. Wzrost lczby
64 Metody loścowe w ekonom węźnów dotyczył 10 krajów (najwęcej w Portugal), a tylko w jednym kraju Czechach lczba węźnów pozostała na tym samym pozome. O pozome jakośc życa meszkańców decyduje równeż poczuce bezpeczeństwa wyrażone jako odsetek osób uważających przestępstwa, przemoc akty wandalzmu za problem w swom mejscu zameszkana. Od 2010 roku w Un Europejskej notowano stopnowy spadek tego odsetka (do 13,6% w 2012 r.), natomast w 2013 roku wzrósł on do 14,5% (tab. 4). Tabela 4. Poczuce bezpeczeństwa w mejscu zameszkana (w % ogółu ludnośc) 3 Wyszczególnene 2010 2011 2012 2013 Wyszczególnene 2010 2011 2012 2013 UE-28 14,3 14,1 13,6 14,5 Ltwa 5,3 4,8 5,0 6,4 Austra 13,4 12,1 11,7 11,3 Luksemburg 10,2 10,7 14,4 12,9 Belga 17,5 15,6 14,5 19,4 Łotwa 23,8 19,0 17 12,0 Bułgara 27,7 27,2 26,9 25,8 Malta 10,4 12,7 12,6 12,9 Chorwacja 4,6 3,6 3,2 2,9 Nemcy 12,0 12,9 12,5 13,5 Cypr 12,7 15,0 15,5 15,3 Polska 6,5 6,3 6,3 6,4 Czechy 15,4 15,0 13,2 13,9 Portugala 11,3 10,1 10,9 13,3 Dana 14,2 15,3 10,3 9,4 Rumuna 15,7 16,4 13,7 15,6 Estona 18,0 14,5 15,7 12,3 Słowacja 10,2 10,0 9,6 8,9 Fnlanda 8,7 8,3 8,6 9,0 Słowena 9,3 8,6 8,1 9,1 Francja 15,6 14,8 14,7 17,0 Szwecja 9,3 10,2 9,7 9,2 Grecja 19,1 20,1 20,1 19,0 Węgry 11,7 11,0 10,3 12,4 Hszpana 13,0 10,8 10,1 14,2 Welka Brytana 23,1 20,7 19,7 17,4 Holanda 16,8 18,6 18,3 18,1 Włochy 12,4 14,5 14,7 16,0 Irlanda 10,2 10,4 10,7 11,9 Źródło: Jakość życa W poszczególnych krajach członkowskch Un Europejskej obserwowano znaczące różnce w zakrese poczuca bezpeczeństwa meszkańców. Najmnej bezpeczne czul sę meszkańcy Bułgar (25,8%), Belg (19,4%), a także Grecj (19,0%). W 2011 roku w 13 krajach odsetek osób odczuwających zagrożene kształtował sę powyżej przecętnej w Un, a 2 lata późnej odnotowano 9 takch krajów. Najwększą poprawę w tym zakrese zaobserwowano na Łotwe, w której wskaźnk w 2013 roku w porównanu z 2010 rokem spadł o 11,8 p.p. Znaczący wzrost poczuca bezpeczeństwa obserwowano też w przypadku meszkańców Welkej Brytan Eston, gdze w 2013 roku nastąpło obnżene wskaźnka w stosunku do 2010 3 Na podstawe badana EU-SILC. Poczuce bezpeczeństwa defnowane jest jako odsetek osób, które uważają przestępstwa, przemoc akty wandalzmu za problem w swom mejscu zameszkana.
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 65 roku o 5,7 p.p. Spośród krajów Un Europejskej najbardzej bezpeczn w 2013 roku czul sę meszkańcy Chorwacj wskaźnk ukształtował sę na pozome 2,9% (wobec 4,6% w 2010 r.). Do krajów charakteryzujących sę najnższym odsetkem osób uważających przestępstwa, przemoc akty wandalzmu za problem w swom mejscu zameszkana należały równeż Ltwa Polska, gdze wskaźnk w 2013 roku wynósł po 6,4% (wobec odpowedno: 5,3 6,5% w 2010 r.). w 2010 r.). 2. Taksonomczna analza przestępczośc w krajach Un Europejskej 2. Taksonomczna analza przestępczośc w krajach UE Przestępczość jest zjawskem złożonym ustalene jej jej pozomu pozomu wymaga wymaga wykorzystana welu cech dagnostycznych. Możlwe jest to przy zastosowanu metod we- wykorzystana welu cech dagnostycznych. Możlwe jest to przy zastosowanu metod welowymarowych, lowymarowych, do których należą metody taksonomczne. W pracy zastosowano do których metodę należą untaryzacj metody zerowanej taksonomczne. (Kukuła, 2000, W s. pracy 60 92). zastosowano W metodze tej metodę stosuje sę untaryzacj zerowanej następujące [Kukuła przekształcena: 2000, s. 60 92]. W metodze tej stosuje sę następujące przekształcena: dla stymulant dla stymulant dla destymulant dla destymulant z x x mn mnx x, max max x; (1) j ; (1) j j j j j z, xj mn x j x j max xj mn x j mn max x j j mn x j z max x x j j j xj mn xj max xj mn x j max. (2) (2) Tak sposób normalzacj powoduje, że wszystke wartośc cech znormalz Tak sposób normalzacj powoduje, że wszystke wartośc cech znormalzowanych należą należą do do przedzału przedzału [0,1]. [0,1]. Syntetyczną Syntetyczną marę marę rozwoju rozwoju ( z ) buduje ( ) sę buduje jako sę jako średną arytmetyczną unormowanych wartośc cech dagnostycznych: z 1 k z j k 1,, (3) (3) gdze: gdze: k - lczba cech dagnostycznych. k lczba cech Na dagnostycznych. podstawe wartośc mernka syntetycznego można wyodrębnć czter Na podstawe wartośc mernka syntetycznego można wyodrębnć cztery grupy typologczne, typologczne obejmujące obejmujące obekty obekty o wartoścach o wartoścach mernka mernka z następujących z następujących prze przedzałów: grupa 1: grupa z z 1: s z ; grupa z + sz2: ; grupa z sz2: z + s z > ; grupa z z ; 3: grupa z z3: z z> zs z ; grupa z sz ; 4: z z s grupa 4: z < z sz. Punktem wyjśca do przeprowadzena badana był dobór cech dagnostyczny dodatkowo podzelono na stymulanty, oraz destymulanty. Do stymulant, których wartośc oznaczają wyższy pozom przestępczośc zalczono: przestępstwa ogółem na meszkańców, zabójstwa na 100 tys. meszkańców, rozboje na 100 tys. mes z
66 Metody loścowe w ekonom Punktem wyjśca do przeprowadzena badana był dobór cech dagnostycznych, które dodatkowo podzelono na stymulanty oraz destymulanty. Do stymulant, których wysoke wartośc oznaczają wyższy pozom przestępczośc, zalczono: przestępstwa ogółem na 100 tys. meszkańców, zabójstwa na 100 tys. meszkańców, rozboje na 100 tys. meszkańców, kradzeże na 100 tys. meszkańców, lczbę węźnów na 100 tys. meszkańców, stopę bezroboca, wskaźnk zagrożena ubóstwem lub wykluczenem społecznym (w %). Z kole za destymulanty, czyl cechy, których wysoke wartośc śwadczą o nższej przestępczośc, uznano: lczbę polcjantów na 100 tys. meszkańców, lczbę sędzów zawodowych na 100 tys. meszkańców, osoby w weku 30 34 lata posadające wykształcene wyższe (w %), udzał wydatków na obronę narodową, bezpeczeństwo porządek publczny w wydatkach ogółem sektora nstytucj rządowych samorządowych (w %). W tabel 5 przedstawono wynk klasyfkacj grupy typologczne krajów Un Europejskej uzyskane na podstawe wartośc syntetycznego mernka rozwoju oblczonego na podstawe przedstawonych powyżej cech, przy czym mernk uzyskane dla krajów znajdujących sę na czele rankngu oznaczają najwyższą przestępczość, a te dla krajów zajmujących najdalsze mejsca w zestawenu przestępczość najnższą. Tabela 5. Uporządkowane grupy typologczne krajów Un Europejskej ze względu na pozom przestępczośc w 2015 roku Wyszczególnene Mernk Nr mejsca Ltwa 0,5205 1 Grupa typologczna Wyszczególnene Mernk Nr mejsca Irlanda 0,3567 15 Łotwa 0,4775 2 Grecja 0,3545 16 Belga 0,4497 3 Dana 0,3481 17 I Francja 0,4482 4 Austra 0,3443 18 Estona 0,4482 5 Holanda 0,3443 19 Hszpana 0,4392 6 Słowacja 0,3396 20 Bułgara 0,4213 7 Czechy 0,3299 21 Rumuna 0,4202 8 Fnlanda 0,3253 22 Portugala 0,4102 9 Polska 0,3224 23 Włochy 0,3964 10 Nemcy 0,3039 24 II Szwecja 0,3725 11 Luksemburg 0,2637 25 Malta 0,3688 12 Chorwacja 0,2440 26 Welka Brytana 0,3681 13 Słowena 0,2322 27 Węgry 0,3660 14 Cypr 0,2204 28 Grupa typologczna III IV Źródło: opracowane własne.
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 67 Grupa I składa sę z sześcu krajów, wśród których znalazły sę trzy kraje nadbałtycke. Państwa wchodzące w skład tej grupy charakteryzują sę najwyższym natężenem przestępstw oraz wysoką stopą bezroboca (poza Belgą Estoną). Poważnym problemem, który dotyka opsywaną grupę, jest duża lczba węźnów w stosunku do lczby ludnośc oraz nsk udzał wydatków na obronę narodową, bezpeczeństwo porządek publczny w wydatkach ogółem sektora nstytucj rządowych samorządowych. Grupę II stanow osem obektów położonych główne w połudnowej północnej Europe. Charakteryzują sę one neco nższym wskaźnkam dotyczącym przestępczośc, ale najwyższą przecętną wartoścą wskaźnka zagrożena ubóstwem. Do grupy III zalczono dzesęć państw członkowskch Un Europejskej usytuowanych przede wszystkm w zachodnej północnej częśc Europy. Kraje te charakteryzują sę dość nskm wskaźnkam dotyczącym przestępczośc, ale jednocześne wartośc cech dagnostycznych odnoszących sę do lczby polcjantów na 100 tys. meszkańców oraz udzału wydatków na obronę narodową, bezpeczeństwo porządek publczny w wydatkach ogółem sektora nstytucj rządowych samorządowych osągają wartośc ponżej przecętnej w kraju. Do grupy IV o najnższym zagrożenu przestępczoścą zalczono tylko cztery obekty, w których odnotowano dużą lczbę polcjantów oraz sędzów zawodowych w stosunku do lczby meszkańców oraz najnższe wskaźnk dotyczące przestępczośc. Ponadto kraje te, poza Chorwacją, charakteryzują sę wysokm udzałem osób w weku 30 34 lata posadających wykształcene wyższe w ogólnej lczbe ludnośc w tym weku. Należy jednak zaznaczyć, że kraje te posadają nską lczbą meszkańców w porównanu z pozostałym krajam Un Europejskej. Podsumowane Na podstawe przedstawonych w opracowanu wynków badań można stwerdzć, że w krajach Un Europejskej wyraźne wdoczny jest trend spadkowy lczby stwerdzonych przestępstw ogółem, jak badanych w artykule ch rodzajów (zabójstw, rozbojów kradzeży). Analza taksonomczna potwerdzła stnejące różnce natężena zjawsk przestępczych w krajach Un Europejskej. Otrzymane wynk wskazują na wyraźny podzał pomędzy starym a nowym (przyjętym od 2004 r.) członkam Un. Początkowe pozycje w rankngu, cechujące kraje o wysokm pozome przestępczośc, zajmowane są główne przez członków byłego bloku wschodnego.
68 Metody loścowe w ekonom Należy jednak pamętać, że główne źródło nformacj w badanu stanow statystyka dotycząca wymaru sprawedlwośc zaczerpnęta z mędzynarodowych baz danych, w tym z Eurostatu, która dotyczy tylko lczby przestępstw zarejestrowanych przez polcję. Neznana jest bowem całkowta lczba naruszeń prawa. Ponadto specyfka wymaru sprawedlwośc w państwach Un Europejskej dotycząca defncj przestępstw procedur śledczych, jak równeż uwarunkowana społeczne, kulturowe ekonomczne mogą wpływać na zróżncowane przestrzenne czasowe zgłoszeń o przestępstwe (Werzbcka, Żółtaszek, 2015, s. 67). Wpływ na przestępczość ma też wele nnych czynnków, które są czasem trudne do zmerzena, na przykład pozom moralnośc czy relgjność. Ponadto otwarte grance krajów Un, korupcja zorganzowane grupy przestępcze sprawają, że badane przestępczośc jest zjawskem bardzo złożonym często trudnym w realzacj. Z uwag na wysoke koszty społeczne ekonomczne przestępczośc badana dotyczące tego zagadnena wydają sę szczególne stotne. Przestępczość jest ogromnym zagrożenem dla prawdłowego funkcjonowana państwa, jego nstytucj obywatel, dlatego też stanow wyzwane zarówno dla władz poszczególnych państw, jak całej społecznośc mędzynarodowej. Lteratura Bąk, I. (2015). Struktura typologa przestrzenna przestępczośc w Polsce. Ekonometra, 4 (50), 43 61. Becker, G.S. (1974). Crme and Punshment: An Economc Approach. W: G.S. Becker, W.M. Landes (red.), Natonal Bureau of Economc Research Essays n the Economcs of Crme and Punshment. New York. Pobrane z: http://www.nber.org/chapters/c3625. pdf (12.10.2017). Bogacka, E. (2012). Struktura przestrzenna czynnk przestępczośc na obszarze nadgrancznym Polsk z Nemcam. Poznań: Boguck Wyd. Naukowe. Dane statystyczne dotyczące przestępczośc. Eurostat, Statstcs Explaned. Pobrane z: http:// ec.europa.eu/eurostat/statstcs-explaned/ndex.php/archve:crme_statstcs/pl (10.10.2017). Florczak, W. (2012). Instytucjonalne uwarunkowana przestępczośc w Polsce. Gospodarka Narodowa, 10 (254), 97 126. Gruszczyńska, B. (2009). Europejska statystyka pentencjarna. Polska na tle wybranych krajów. Przegląd Węzennctwa Polskego, 62 63, 173 201. Hołyst, B. (2007). Krymnologa. Warszawa: LexsNexs.
Iwona Bąk, Katarzyna Cheba Przestępczość w krajach członkowskch Un Europejskej analza statystyczna 69 Jakość życa w krajach Un Europejskej podstawowe wskaźnk. Pobrane z: https://stat. gov.pl/fles/gfx/portalnformacyjny/pl/defaultaktualnosc/5664/28/1/1/publ_jakosc_ zyca_ue.pdf (6.10.2017). Kukuła, K. (2000). Metoda untaryzacj zerowanej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN. Szczepanec, M. (2012). Bezroboce jako czynnk kształtujący wskaźnk przestępczośc. Zeszyty Prawncze, 12/3, 107 123. Sztaudynger, J.J. (2004). Wpływ przestępczośc na zrównoważony rozwój. Prakseologa, 144, 127 144. Sztaudynger, J.J., Sztaudynger, M. (2003). Ekonometryczne modele przestępczośc. Ruch Prawnczy, Ekonomczny Socjologczny, LXV (3), 127 143. Werzbcka, A., Żółtaszek, A. (2015) Analza bezpeczeństwa publcznego w krajach europejskch. Wadomośc Statystyczne, 8, 66 80. CRIME IN MEMBER STATES OF THE EUROPEAN UNION STATISTICAL ANALYZES Abstract The am of the artcle s to present the spatal dfferentaton of crme n countres of European Unon. Statstcal analyss and the applcaton of the taxonomy-based development measure based on the zero-untzed methodology have allowed the characterzaton of crme n EU countres and ther rankng due to the level of threat of crme. Data from Eurostat and polce reports avalable on-lne were used n the study. The analyss concerned 2015, whle for comparatve purpose, selected (avalable) ndcators wth data from prevous years were referred. On the bass of the research carred out n the study, t can be stated that n the European Unon countres, the downward trend n the number of total crmes and they types (murder, robbery and theft) was detected. The taxonomc analyss has confrmed the exstng dfferences n the ntensty of crme n the EU countres. Translated by Macej Oesterrech Keywords: crme, spatal dfferentaton, zeroed untary method JEL Codes: C38, J28