Dlaczego szkoła wyższa powinna włączać uczenie się przez całe życie (Lifelong Learning) do swej misji i strategii? t Andrzej Kraśniewski Politechnika Warszawska Seminarium Bolońskie, Politechnika Opolska, 17.06.2013
... bo tak robią inni LLL jako element misji uczelni, 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 2
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 3
Uczenie się przez całe życie lifelong learning (LLL) proces uczenia się odbywa się przez całe życie i obejmuje różne formy uczenia się (formalne, pozaformalne i nieformalne) odbywa się w rozmaitych warunkach i w różnych sytuacjach życiowych (life-wide learning - LWL) uczenie się ma różne cele przygotowanie do pracy zawodowej doskonalenie kompetencji zawodowych w celu poprawy zatrudnialności rozszerzenie wiedzy i umiejętności niezwiązanych z wykonywaną pracą zawodową rozwój osobowości zachowanie sprawności intelektualnej cele te mogą się z czasem zmieniać 4
Uczenie się przez całe życie (LLL) Europejski obszar uczenia się przez całe życie* proces uczenia się rozpatrywany przede wszystkim z punktu widzenia osoby uczącej się, a nie instytucji i osób prowadzących kształcenie równorzędność uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia możliwość poddania się procedurze walidacji osiągniętych i efektów uczenia się -niezależnie ż i od formy uczenia się * Making a European area of lifelong learning a reality, Komunikat Komisji Europejskiej, COM(2001) 678, listopad 2001 5
LLL a kształcenie ustawiczne kształcenie ustawiczne określone w ustawie o systemie oświaty nie występuje w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym Dotyczy osób, które spełniły obowiązek szkolny i uczą się w placówkach kształcenia ustawicznego, praktycznego, ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego uczęszczają do szkół dla dorosłych Uwaga skoncentrowana jest na młodszych osobach, często do 24 roku życia uczęszczaniu do placówek systemu oświaty źródło: Perspektywa uczenia się przez całe życie, 2011 6
LLL w szkołach wyższych tradycyjne rozumienie kursy, szkolenia studia podyplomowe studia niestacjonarne (dla pracujących) przygotowanie i doskonalenie zawodowe poszerzanie dostępu do SzW kształcenie przyszłych studentów uniwersytet otwarty (PL), uniwersytet trzeciego wieku rozwój osobisty trzecia misja 19 24 wiek 7
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 8
LLL kluczowy komponent PB (EOSW) Prague Communiqué (2001) Lifelong learning is an essential element of the European Higher Education Area. In the future Europe, built upon a knowledgebased society and economy, lifelong learning strategies are necessary to face the challenges of competitiveness and the use of new technologies and to improve social cohesion, equal opportunities and the quality of life. Kolejne komunikaty ministrów (2003, 2005, 2007, 2009) wskazanie różnych elementów tworzących kulturę uczenia się przez całe życie elastyczne ścieżki kształcenia uznawanie efektów uczenia się osiągniętych poza systemem kształcenia formalnego (RPL) krajowe ramy kwalifikacji współpraca uczelni z interesariuszami zewnętrznymi, w tym pracodawcami 9
EUA Charter on LLL reakcja European University Association (EUA) na apel premiera Francji podczas seminarium nt. LLL (Sorbona, grudzień 2007) zobowiązania ze strony uczelni zobowiązania ą ze strony rządówą oczekiwane - umożliwiające uczelniom realizację swoich zobowiązań odniesienie do EUA Charter on LLL -w komunikacie ministrów (Leuven, 2009) 10
Zobowiązania ze strony uczelni EUA Charter on LLL 1. Embedding concepts of widening access and lifelong learning in their institutional strategies. 2. Providing education and learning to a diversified student population. 3. Adapting study programmes to ensure that they are designed to widen participation and attract returning adult learners. 4. Providing appropriate guidance and counselling services. 5. Recognising prior learning. 6. Embracing lifelong learning in quality culture. 7. Strengthening the relationship between research, teaching and innovation in a perspective of lifelong learning. 8. Consolidating reforms to promote a flexible and creative learning environment for all students. 9. Developing partnerships at local, regional, national and international level to provide attractive and relevant programmes. 10. Acting as role models of lifelong learning institutions. 11
EUCEN European University it Continuing i Education Network European Association for University Lifelong Learning Association in University Lifelong Learning ok. 200 członków z ok. 40 krajów (uczelnie i sieci) członkowie Uniwersytet Gdański SGH UAM PULL (Polish Universities for Lifelong Learning) -inicjatywa UKA/KRUP następna doroczna konferencja EUCEN Warszawa (SGH), 11-1313 czerwca 2014 r. 12
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 13
trochę danych LLL w ogólności - przedwczesna dezaktywacja edukacyjna udział osób dorosłych w kształceniu formalnym i pozaformalnym, 2011 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,00 0,0 EU SE CH LU NL DK PT NO MT FR AT DE EE IT CZ SK CY BE SI HU ES LT LV PL BG 27 ISCED 0 2 ISCED 3 4 ISCED 5 6 źródło: Adult Education Survey, Eurostat (A. Chłoń-Domińczak, 2013) 14
trochę danych LLL w ogólności - przedwczesna dezaktywacja edukacyjna procent osób w wieku 25-64 uczestniczących w zorganizowanych formach kształcenia w okresie 4 tygodni poprzedzających badania, 2011 source: Delivering lifelong learning for knowledge, creativity and innovation, European Commission, COM(2007) 703, Nov. 2007 15
- przedwczesna dezaktywacja edukacyjna trochę danych LLL w SzW procent studentów w wieku lat 30 i więcej, 2008/09 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 16
jak nas widzą... OECD Reviews of Tertiary Education - Poland (Sept. 2007) Strategies for promoting LLL are embryonic. the lifelong education offerings of tertiary institutions are underdeveloped, and the needs of adult learners do not seem to be a focus for tertiary institutions course provision. we were struck by the weakness, bordering on invisibility, of tertiary-level continuing education. 17
Bologna Scorecard (BP Stocktaking Exercise London 2007) jak nas widzą... 18
jak nas widzą... poziom zaawansowania w zakresie uznawania efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego źródło: 2010 Update of the European Inventory on Validation of Non-formal and Informal Learning, Cedefop, 2010 19
jak nas widzą... uznawalność efektów uczenia się uzyskanych poza systemem kształcenia formalnego (recognition of prior learning) 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 20
Dlaczego trzeba działać? niesatysfakcjonujący stan spraw (zwłaszcza w porównaniu z innymi krajami) niekorzystne trendy demograficzne potrzeby rynku pracy zła struktura kierunkowa absolwentów szybkie zmiany popytupy nowe, korzystne uwarunkowania zmiany w profilu typowego LL-learnera dłuższy okres zatrudnienia wprowadzenie PRK 21
niż demograficzny Prognoza zmian w liczbie studentów w okresie 2005-2025 (2005 = 100%) źródło: raport E&Y, IBnGR, 2010 22
zła struktura kierunkowa absolwentów zbyt mało absolwentów w pewnych obszarach science 3.9% engineering, manufacturing 7.5% zbyt dużo absolwentów w innych obszarach social sciences, business, law 41.4% 4% education 11.9% źródło: OECD Reviews of Tertiary Education Poland, Sept. 2007 rosnące bezrobocie wśród absolwentów szkół wyższych zatrudnienie niezgodne z posiadanymi kwalifikacjami formalnymi potrzeba przekwalifikowania (uzyskania kwalifikacji w nowych dziedzinach) 23
szybkie zmiany popytu na rynku pracy dotyczą - w znacznej mierze - osób o średnio wysokim i wysokim poziomie i kwalifikacji zmiana charakteru pracy w wielu zawodach (nowe zadania, nowe środowisko i warunki pracy) znikające ( kurczące się ) zawody nowe zawody (cloud computing engineer, waste data handler,...) potrzeba uzyskania nowych kompetencji w tradycyjnych dziedzinach (zawodach) uzyskania kwalifikacji w nowych dziedzinach 24
zmiana profilu typowego LL-learnera skłonność do dalszego kształcenia - przede wszystkim osób dobrze wykształconych y udział w LLL źródło: Bilans Kapitału Ludzkiego, 2011 (A. Chłoń-Domińczak, 2012) 25
zmiana profilu typowego LL-learnera szybko rosnąca liczba osób z wyższym wykształceniem odsetek osób z wykształceniem wyższym w wieku 30-34 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 UE 27 Polska źródło: Eurostat, Labour Force Survey (A. Chłoń-Domińczak, 2012) LLL szybko wkracza w obszar SzW (rosnąca rola uczelni jako instytucji LLL) 26
dłuższy okres zatrudnienia wiek emerytalny: 60/65 67 27
wprowadzenie ram kwalifikacji Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady (24 kwietnia 2008 r.) w sprawie ustanowienia Europejskich Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie LLL efekty uczenia się ramy kwalifikacji (ERK, PRK) Ramy kwalifikacji ułatwiają opis kwalifikacji przez efekty uczenia się niezależnie od sposobu ich osiągnięcia (ścieżki edukacyjnej) planowanie kształcenia dla celów zawodowych i rozwoju osobowości walidację kompetencji osiągniętych w wyniku różnych form uczenia się (w tym pozaformalnego i nieformalnego) ERK/PRK instrument wspomagający realizację idei LLL 28
Polska Rama Kwalifikacji raport przyjęty przez Komitet ds. Europejskich Rady Ministrów (maj 2013) przedstawiony na forum międzynarodowym (EQF Advisory Group, maj 2013) 29
Polska Rama Kwalifikacji Struktura charakterystyk (deskryptorów) poziomów źródło: PQF Referencing Report, May 2013 30
Wizja i kierunki działania środowiskowa strategia rozwoju SzW strategia (perspektywa) rządowa plany MNiSW 31
środowiskowa strategia rozwoju SzW grudzień 2009 32
środowiskowa strategia rozwoju SzW Działalność edukacyjna uczelni cele strategiczne CS1: Dostosowanie systemu kształcenia do zmieniających się potrzeb społecznych CO1.1: 1: Upowszechnienie uczenia się przez całe życie 1. Wspieranie przez państwo idei LLL, m.in. poprzez... 2. Pełnienie przez uczelnie roli integratorów procesu uczenia się przez całe życie w różnych warunkach i okolicznościach (LWL),... 3. Zapewnienie otwartości i drożności systemu szkolnictwa wyższego, m.in. poprzez odpowiednią konstrukcję Krajowych Ram Kwalifikacji,... 4. Dostosowanie systemu kształcenia w uczelniach do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców,... 5. Oferowanie przez uczelnie możliwości kształcenia zindywidualizowanego,... 6. Wypracowanie koncepcji funkcjonowania jednostek edukacyjnych typu uniwersytet otwarty... 33
strategia (perspektywa) rządowa dokument opracowany przez Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe życie, w tym KRK (luty 2011) roboczo przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów (marzec 2011) aneks do Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 34
strategia (perspektywa) rządowa cele strategiczne 35
plany MNiSW Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (projekt z 2.05.2013) 1. Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim: 1) ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym w ramach uczenia się przez całe życie... Ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym, w ramach uczenia się przez całe życie, ma na celu umożliwienie im ukończenia studiów w specjalnym trybie uwzględniającym wcześniej uzyskane kwalifikacje i kompetencje.... Zapewni to nowy system potwierdzania (...) kompetencji zdobytych poza systemem szkolnictwa wyższego, a więc ę np. uzyskanych y w procesie samodoskonalenia, wykonywania pracy zawodowej, uczestnictwo w kursach i szkoleniach,... 36
plany MNiSW Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (projekt z 2.05.2013) prawo do uzyskania potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna 5 lat doświadczenia po maturze / 3(2) lata doświadczenia po ukończeniu studiów I(II) stopnia prawo do potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna jednostki posiadające pozytywną ocenę PKA lub uprawnienia do nadawania stopnia doktora ograniczenia potwierdzenie efektów uczenia się osiągniętych drogą inną niż formalna 50% punktów ECTS przypisanych do programu kształcenia liczba osób uzyskujących takie potwierdzenie (na danym kierunku studiów i poziomie kształcenia) 20% ogólnej liczby studentów 37
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 38
Przykład: LLL w Strategii rozwoju PW 39
Przykład: LLL w Strategii rozwoju PW CS K1: Dostosowanie oferty edukacyjnej Uczelni do potrzeb gospodarczych i społecznych CO K1.3. Rozszerzenie systemu kształcenia ustawicznego (rozumianego jako realizacja idei LLL) 1. Dostosowanie oferty edukacyjnej do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców, charakteryzujących się zróżnicowanymi potrzebami 2. Oferowanie w coraz większym stopniu możliwości kształcenia ł zindywidualizowanego, id zarówno co do ścieżki i kształcenia przez całe życie, jak i poszczególnych jej elementów (studiów, kursów itp.) 3. Pełnienie przez Uczelnię w odniesieniu do kształcenia na poziomie wyższym - roli integratora procesu uczenia się przez całe życie y w różnych warunkach i okolicznościach 4.... 40
Uczelnia jako integrator LLL Dwa wymiary integracji (w uczelni) integracja dotycząca oferty edukacyjnej: j własnej i innych instytucji integracja dotycząca osoby uczącej się opracowanie i realizacja zindywidualizowanej elastycznej strategii LLL (istota LLL: osoba ucząca się w centrum) 41
brak spójności między różnymi krajami i w obrębie poszczególnych krajów COUNCIL RECOMMENDATION on the validation of non-formal and informal learning (20 December 2012) terminologia Validation [walidacja] means a process of confirmation by an authorised body that an individual has acquired learning outcomes measured against a relevant standard and consists of the following four distinct phases: 1. IDENTIFICATION [identyfikacja] through h dialogue of particular experiences of an individual, 2. DOCUMENTATION [dokumentacja] to make visible the individual's experiences, 3. a formal ASSESSMENT [ocena, weryfikacja] of these experiences, 4. CERTIFICATION [formalne uznanie] of the results of the assessment which may lead to a partial or full qualification 42
Oferta uczelni dla LL-learnera Uczelnia jako integrator LLL identyfikacja kwalifikacji i kompetencji + pomoc w udokumentowaniu posiadanych kompetencji określenie celu (celów) kształcenia (pomoc w planowaniu ani kariery zawodowej, ogólnego rozwoju,...) opracowanie projektu indywidualnej elastycznej strategii LLL (działań w zakresie LLL), obejmującej weryfikację i formalne uznanie kompetencji (certyfikacja) kształcenie (wykorzystujące ofertę uczelni i innych instytucji, ale także samokształcenie) realizacja opracowanej strategii weryfikacja i formalne uznanie kompetencji (certyfikacja) kształcenie tradycyjne zadanie no owe za adania 43
Uczelnia jako integrator LLL Kluczowy element działań (zadanie) uczelni walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego Uczenie się formalne (formal learning) poprzez udział w programach kształcenia i szkolenia prowadzących do uzyskania kwalifikacji pozaformalne (non-formal learning) zorganizowane instytucjonalnie, jednak poza programami kształcenia i szkolenia prowadzącymi do uzyskania kwalifikacji nieformalne (informal learning) niezorganizowane i instytucjonalnie, realizowane w sposób zamierzony lub niezamierzony źródło: Perspektywa uczenia się przez całe życie, 2012 44
walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego w wielu krajach - rozwiązania systemowe (dokumenty zawierające wskazówki dotyczące ą postępowania uczelni) Guidelines on the accreditation of prior learning Quality Assurance Agency for Higher Education, 2004 Fundamentalna zasada uznawanie może dotyczyć osiągniętych efektów uczenia się (the outcomes of learning), nie zaś samego procesu, który może prowadzić do osiągnięcia ę tych efektów 45
walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego rozwiązania na poziomie uczelni przykład: Cork Institute of Technology, Irlandia procedura uznawania dotyczy konkretnego programu studiów kandydat może ubiegać się o zwolnienie w wyniku uznania efektów uczenia się z konieczności zaliczenia określonego modułu kształcenia efekty uczenia się uzyskane poza CIT mogą być podstawą do zwolnienia z konieczności zaliczenia jedynie całego modułu (a nie jego części) zalecane uczestnictwo w specjalnych zajęciach - RPL Workshop procedura uznawania efektów uczenia się uzyskanych poza CIT oparta jest na analizie portfolio kandydata 46
walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego rozwiązania na poziomie uczelni przykład: Cork Institute of Technology, Irlandia kluczowa część portfolio opis efektów uczenia uzyskanych y w ramach pracy zawodowej lub w inny sposób i ich odniesienie do efektów zdefiniowanych dla konkretnego modułu kształcenia w informatorze szczegółowe zalecenia i wskazówki dotyczące sposobu opisywania, w jaki sposób uzyskane poza CIT efekty kształcenia powinny być odniesione do konkretnego efektu kształcenia występującego w opisie modułu przykłady 47
na polskim gruncie projekt w Instytucie Badań Edukacyjnych projekt na UJ w przygotowaniu publikacja międzynarodowa konferencja Uniwersyteckie Centra Uznawania Kwalifikacji: urzeczywistnianie idei uczenia się ę przez całe życie, Kraków, 27 września 2013 r. 48
Dylematy y Uczelnia jako integrator LLL działania na poziomie uczelni, czy wydziałów? jakie struktury organizacyjne? Problemy brak tradycji i doświadczeń brak odpowiednio przeszkolonej kadry (i osób, które mogłyby szkolić tę kadrę) niepełna świadomość potrzeby i celowości działań brak regulacji (w przygotowaniu nowelizacja PSW) Wyzwanie zapewnianie jakości 49
Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Poszerzający się krąg odbiorców osoby w różnym wieku osoby o różnym przygotowaniu do podjęcia kształcenia ł osoby o zróżnicowanych motywacjach i oczekiwaniach związanych z kształceniem ł przygotowanie do pracy zawodowej (przekwalifikowanie) doskonalenie kompetencji zawodowych rozwój osobowości zachowanie sprawności intelektualnej... 50
nowi odbiorcy Nowe, szybko zmieniające się uwarunkowania szybko rosnąca liczba osób z wyższym wykształceniem (skłonność do dalszego kształcenia - przede wszystkim osoby dobrze wykształcone) niż demograficzny ważna grupa przyszłych klientów uczelni jej absolwenci Wyzwanie dla uczelni Jak ze studenta zrobić przyszłego studenta (LL-learnera)? 51
Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Kierunki ewolucji oferty dydaktycznej (różnicowanie oferty co do form, treści i metod kształcenia) rozdrabnianie/modularyzacja poszerzanie/wzbogacanie zakresu tematycznego rozwój form i metod kształcenia łączących ą y w różnych proporcjach cechy kształcenia stacjonarnego i kształcenia na odległość zmiana charakteru zajęć na uczelni (indywidualna praca poza uczelnią interakcja/dyskusja na uczelni) stwarzanie możliwości uczenia się w różnym i zróżnicowanym tempie podnoszenie poziomu (w rozumieniu KRK) wzrost zainteresowania kształceniem na 8. poziomie PRK? 52
Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Kształtowanie oferty odpowiadanie na potrzeby (zgłaszane lub antycypowane), ale także uświadamianie i kształtowanie tych potrzeb inicjatywy własne skierowane do względnie ę szerokiego kręgu odbiorców skierowane do wąskiego kręgu odbiorców działanie na zamówienie (kształcenie projektowane, a niekiedy także realizowane we współpracy z instytucją zamawiającą) szersze współdziałanie uczelni z interesariuszami zewnętrznymi: ę pracodawcami, przedstawicielami organizacji i stowarzyszeń zawodowych, władzami lokalnymi itp. 53
Indywidualizacja oferty Uczelnia stwarza możliwość indywidualizacji kształcenia w zakresie ścieżki uczenia się przez całe życie poszczególnych jej elementów (studiów, kursów itp.) Cel/Idea dopasowanie przez uczelnię ę oferty edukacyjnej j w możliwie jak największym stopniu do indywidualnego odbiorcy (studenta), a nie dopasowanie odbiorcy (studenta) do zunifikowanego modelu kształcenia Postulat realizowany w wyniku pełnienia przez uczelnie roli integratorów integratorów procesu uczenia się przez całe życie w różnych warunkach i okolicznościach dostosowywania oferty do nowych odbiorców 54
szkoła zawodowa w Graz LLL w uczelniach - przykłady LLL - podstawa strategii uczelni i formowania oferty edukacyjnej stałe badanie i kreowanie potrzeb edukacyjnych głównie lokalnych 3 jednostki uczelni zarządzające edukacją dla różnych grup docelowych (odbiorców indywidualnych i zbiorowych) osoby z kłopotami na rynku pracy pracodawcy osoby yposzukujące możliwości samorozwoju oferta przykłady programy pogłębiające kompetencje zawodowe na zamówienie, ale i kreowane przez uczelnie po własnym rozpoznaniu potrzeb zajęcia poświęcone rozumieniu obywatelskości lokalnej (współfinansowane przez samorząd lokalny) programy ukierunkowane na samorozwój (zdrowie, życie rodzinne ), skierowane m.in. do niepracujących zawodowo kobiet, emerytów (współfinansowane przez samorząd lokalny) uwaga: oferta zawsze na poziomie 5-7 ERK właściwym dla SzW centrum informacji o możliwościach edukacyjnych komentarz pracownicy centrum: uczelnia najintensywniej żyje w czasie wakacji źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 55
LLL w uczelniach - przykłady University of the West of Scotland Centrum LLL + Centrum doradztwa i edukacji dla osób z problemami na rynku pracy (fundusze rządowe na zwalczanie bezrobocia) Projekt VALEX (wspólnie z szkocką instytucją odpowiedzialna za KRK) cel: zapewnienie łatwiejszego powrotu do kształcenia formalnego osób o różnych kompetencjach (zdobytych w ramach i poza kształceniem formalnym) idea kształcenia: produkt : reflective practitioners - kształtowanie rozumienia mechanizmów dostosowywana się do zmian, krytycyzmu, kreatywności,... (a nie przyuczanie do zawodu czy konkretnego miejsca pracy) efekt dla uczelni: boom edukacyjny (ok. 5-krotny wzrost liczby uczących się korzystających z różnych elementów oferty edukacyjnej) źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 56
LLL w uczelniach - przykłady Czy realizacja idei LLL da się wkomponować w misję uniwersytetu badawczego? Uniwersytet w Wiedniu członek EUCEN pretenduje - zasadnie - do miana uniwersytetu badawczego rozpoznawalny ośrodek życia kulturalnego Wiednia otwarte wykłady wybitnych naukowców University Meets the Public (od >10 lat) krajowe centrum doskonalenia kadr dydaktycznych dla szkół wyższych inne formy kształcenia kursy oferowane politykom krajowym i zagranicznym szkolenia (na zamówienie) dla urzędników centralnego szczebla letnie szkoły ł metodologii nauk o zasięgu światowymi t źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 57
LLL w uczelniach fazy rozwoju źródło: H. Smidt, A. Sursock, Engaging in Lifelong Learning - SIRUS, EUA, 2011 I. Faza adaptacji włączenie LLL do strategii (deklaracja) realizacja przez wyodrębnioną jednostkę (continuing education office) bardzo luźny związek z podstawową działalnością uczelni II. Faza organizacji opracowanie strategii LLL w oparciu o doświadczenia włączenie do strategicznych dokumentów uczelni próby integracji LLL z podstawową działalnością (otwarcie/adaptacja programów kształcenia do potrzeb studentów nietradycyjnych ) doradztwo/pomoc w zakresie opracowania indywidualnej strategii LLL weryfikacja efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego poczucie odpowiedzialności d i ś i społecznej ł j( (wnoszenia wkładu do rozwoju społeczności lokalnej) 58
LLL w uczelniach fazy rozwoju III. Faza zmiany kulturowej zmiana sposobu myślenia o kształceniu każda forma działalności edukacyjnej traktowana jako wkład do realizacji idei LLL nastawienie nauczycieli i pracowników administracji na realizację zindywidualizowanych potrzeb osób korzystających z usług edukacyjnych uczelni (student w centrum) prowadzenie badań w obszarze LLL powszechna realizacji idei LLL w odniesieniu do pracowników uczelni (doskonalenie zawodowe) Daleko idąca analogia (te same fazy rozwoju) wdrażanie LLL internacjonalizacja 59
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 60
Co dalej? wyzwanie na najbliższą ą przyszłość - wykorzystanie spodziewanych nowych regulacji prawnych w dalszej perspektywie kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK? dostosowanie się ę do MOOCs? 61
Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK zdefiniowane w EOSW jako krótki program (short cycle) w ramach kształcenia na poziomie studiów I stopnia może mieć charakter akademicki praktyczny/specjalistyczny 62
Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK Polish Qualifications Framework 63
Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK jedyny możliwy sposób dalszego zwiększania współczynnika skolaryzacji przy zachowaniu (choćby pozorów) utrzymania jakości dyplomów na poziomie zgodnym ze standardami międzynarodowymi odpowiada zapotrzebowaniu rynku pracy Zapotrzebowanie rynku pracy w USA na kwalifikacje określonego poziomu źródło: D. Neumark, H. Johnson, M.C. Mejia, Future Skill Shortages in the U.S. Economy?, 2011 64
MOOCs 65
Massive MOOCs co to takiego? Massive(ly) Open Online Courses bez limitu liczby studentów Openp brak formalnych wymagań wstępnych brak wpisowego (opłaty rejestracyjnej) - są wyjątki jedyne wymaganie/warunek rejestracji ji (podjęcia kształcenia) ł dostęp do Internetu Online kształcenie przez Internet Course przedmiot ( course w rozumieniu USA) podstawowe źródła danych: M. Goebel, MOOCs - Massive Open Online Courses, EUA Occasional Paper, January 2013 The Year of the MOOC, New York Times (Nov. 2, 2012) M. Waldrop, Campus 2.0: MOOCs are transforming higher education..., Nature, 14 March 2013 66
MOOCs kto za tym stoi? najczęściej - oferta konsorcjów (współ)tworzonych przez firmy IT (for-profit lub not for-profit) obsługujące przedsięwzięcie od strony organizacyjnej i technicznej uczelnie lub grupy wykładowców odpowiedzialne za wkład merytoryczny i jakość 67
przykłady Coursera MOOCs kto za tym stoi? firma for profit + ok. 60 uczelni z 17 krajów (marzec 2013) (Stanford U., Princeton U., Duke U.,..., EPFL, U. Edinburgh, U. London Int l Programmes) edx firma not for-profit, utworzona i zarządzana ą przez MIT i Harvard U.; dołączono kilka wybranych uczelni (UC Berkeley,...) Udacity firma for-profit, fit utworzona przez profesorów ze Stanford U. partnerzy: Google, Microsoft, Facebook,... współpraca: Pearson VUE (Virtual University Enterprise) Futurelearn (UK) firma utworzona przez Open University UK; dołączono 11 innych uczelni (8 z Russell Group, ale bez Oxford, Cambridge, Imperial College) 68
MOOCs jak to działa? Prowadzenie przedmiotu najlepsi nauczyciele, stosujący innowacyjne techniki kształcenia (kwalifikacje formalne bez znaczenia) Udacity odrzuca 98% zgłoszeń aplikujących nauczycieli jeden z najlepiej ocenionych przedmiotów (Landmarks in Physics) prowadzony przez absolwenta studiów I stopnia inteligentne materiały dydaktyczne umożliwiające zindywidualizowane samokształcenie oraz weryfikację nabywanej wiedzy i umiejętności wykorzystanie doświadczeń Akademii Khana promowanie i wspomaganie wspólnego uczenia się (social networking) to działa!!! regularne spotkania samoorganizujących się grup studentów, po czym np. wizyty w pubie 69
MOOCs jak to działa? Zaliczanie przedmiotu ustalony lub elastyczny harmonogram zajęć (terminy sprawdzianów) certyfikat uczestnictwa lub zaliczenia przedmiotu niewielka opłata warunek: zaliczenie sprawdzianów (testów, egzaminów) - sprawdzanych automatycznie lub przez innych studiujących nie są przyznawane punkty (credits) 70
MOOCs jak to działa? Studenci ok. 50% - osoby ypracujące ok. 70% - osoby z wykształceniem wyższym LLL! y ( ) w różnym wieku (14-81 lat na Circuits and Electronics) z całego świata (Coursera 74% spoza USA) Source: Daphne Koller, TED Talk 2012 źródło: M. Goebel, EUA Council, 2013 71
MOOCs skala zjawiska Machine Learning (Stanford U. + Google, 2011) zarejestrowanych -ok. 104 000 studentów tó 46 000 złożyło co najmniej jedną pracę domową (assignment) 20 000 ukończyło istotną część przedmiotu 13 000 (12.5%) zaliczyło przedmiot Circuits and Electronics (MITx) zarejestrowanych - ok. 155 000 studentów ze 160 krajów pierwszą pracę domową złożyło 23 000 osób ukończyło > 7 000 osób (tyle co przez 40 lat na MIT) maksymalny wynik na b. trudnym (w ocenie prowadzącego) egzaminie 340 osób (w tym 15-letni student z Mongolii) ankieta wśród absolwentów absolwentów : 63% - lepsza jakość niż podobnego przedmiotu zaliczonego na uczelni, 36% - podobna jakość Introduction to Computer Science (Udacity) zarejestrowanych > 270 000 studentów 72
MOOCs niezwykła ekspansja Coursera źródło: Nature, 14.03.2013 73
MOOCs niezwykła ekspansja szybkość wzrostu liczby użytkowników większa niż w przypadku Facebooka dlaczego? wzrost czesnego (1985-2011): 559% źródło: M. Goebel, EUA Council, 2013 źródło: Daphne Koller, TED Talk 2012 74
MOOCs - skutki upowszechnienia ogromna ilość danych charakteryzujących h proces uczenia się/zachowanie się studenta (każde kliknięcie kliknięcie jest rejestrowane) materiał wykorzystywany do doskonalenia procesu kształcenia (on-campus i on-line) [Stanford, MIT] np. w oparciu o model flipped classroom zalążek nowej dyscypliny naukowej learning informatics (analogia bioinformatics ) 75
MOOCs efemeryda czy zalążek rewolucji? źródło: Google Graphics European Univesity Association (EUA) powołało zespół roboczy do analizy tego zjawiska i jego potencjalnego wpływu na funkcjonowanie uczelni europejskich 76
PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być może)? Zakończenie 77
Zakończenie Kształcenie związane z realizacją idei LLL - szansa na rozwój (przetrwanie?) uczelni w warunkach niżu demograficznego stopniowego wysychania tradycyjnych źródeł przychodu sprzyjających ją y uwarunkowań związanych ą ze wzrostem poziomu wykształcenia społeczeństwa 78
Zakończenie Nie ma uniwersalnej strategii realizacji idei LLL (tak jak nie ma uniwersalnej misji i strategii rozwoju uczelni), ale LLL powinno czym prędzej ę znaleźć należne miejsce w strategii rozwoju uczelni żródło: Google Graphics 79
Przedstawione idee są oparte m.in. na doświadczeniach autora zdobytych w trakcie prac id dyskusji prowadzonych przez Zespół Ekspertów Bolońskich Szczególnie inspirujące dla ostatecznego kształtu prezentacji okazały się materiały, wystąpienia i komentarze prof. Ewy Chmieleckiej oraz dra Tomasza Saryusza-Wolskiego 80