Czym są badania jakościowe? David Silverman : Interpretacja danych jakościowych
Główne zagadnienia Kiedy porównujemy badania ilościowe i jakościowe, znajdujemy głownie róŝne rozłoŝenie akcentów między szkołami, które same w sobie zawierają wiele wewnętrznych zróŝnicowań. Badacze jakościowi winni raczej doceniać niŝ krytykować dąŝenie badaczy ilościowych do zbierania i krytycznego analizowania danych. Kluczowe kwestie przy ocenie badań to rzetelność i trafność. Pewne rodzaje ilościowych sposobów mierzenia mogą być czasami odpowiednie dla badań jakościowych. Niemniej wykorzystywanie jedynie metod czysto ilościowych moŝe lekcewaŝyć społeczne i kulturowe konstrukcje zmiennych, których poszukują badacze ilościowi, by korelować je ze sobą. 2
Cechy przypisywane metodom jakościowym i ilościowym JAKOŚCIOWE ILOŚCIOWE Miękkie Elastyczne Subiektywne Polityczne Studia przypadków Spekulatywne Ugruntowane w rzeczywistości Twarde Ustrukturyzowane Obiektywne Wolne od wartościowania SondaŜe Testujące hipotezy Abstrakcyjne 3
Badania ilościowe Ich sens: Ich nonsens: Reprezentatywność i umoŝliwienie testowania hipotez (sondaŝ społeczny), Precyzyjny pomiar (eksperyment), Analiza duŝych zbiorów danych (statystyki urzędowe), Przyjęcie czysto statystycznej logiki nie eliminuje konieczności posługiwania się wiedzą potoczną zarówno przy definiowaniu zmiennych, jak i korelacji między nimi a tego nauka chciałaby uniknąć, Rzetelność obserwacji (obserwacja ustrukturyzowana), Rzetelność mierzenia (analiza treści). Metody badań ilościowych ma pozwolić uzyskać zbiór skumulowanych generalizacji opartych na krytycznej segregacji danych tj. tworzyć naukę. Operacjonalizacja na początkowym etapie badań społecznych moŝe się stać arbitralnym procesem, który odwraca uwagę od procedur nadawania sensu w codziennym Ŝyciu, jakie stosują ludzie w konkretnych środowiskach, Przez to twarde dane dotyczące struktury społecznej okazują się złudzeniem. 4
Badania jakościowe Ich sens: Ich nonsens: Mogą one dostarczyć głębszego rozumienia zjawisk społecznych, niŝ moŝna byłoby uzyskać z danych czysto ilościowych, UmoŜliwiają obserwację zachowań w codziennych sytuacjach, dzięki czemu odsłaniają podstawowe procesy społeczne, Pozwalają na badanie sfer rzeczywistości, których statystyki nie są w stanie zmierzyć, Badacze jakościowi uwaŝają, Ŝe nie trzeba stosować metod badań ilościowych, by zagwarantować Trafne wnioski, Typy danych moŝliwe do zgeneralizowania. Problem rzetelności odnosi się do konsekwencji, z jaką poszczególne stwierdzenia są przypisywane do tej samej kategorii przez róŝnych badaczy lub przez tego samego obserwatora w róŝnych sytuacjach, Anegdotyzm odnosi się do tego, jak pewne są wyjaśnienia, które badania przynoszą przywoływanie kilku wymownych przykładów odnoszących się do danego zjawiska bez podejmowania wysiłków analizowania opozycyjnych danych, Kwestionowanie trafności uŝywanie krótkich, wyjętych z kontekstu rozmów uŝywanych jako dowody na poparcie poszczególnych twierdzeń kaŝe kwestionować prawdziwość obserwacji. 5
Łączenie badań jakościowych i ilościowych Metody ilościowe mogą zgrabnie wiązać się z logiką badań jakościowych, gdy np. liczymy własne kategorie stosowane przez badanych w ich naturalnym środowisku. Przykład studium dot. oddziału kardiologii dziecięcej Sposób w jaki lekarze ogłaszali swoje decyzje był ściśle powiązany nie tylko z czynnikami klinicznymi, ale takŝe społecznymi : co będzie mówione rodzicom na róŝnych etapach leczenia, Na pierwszej konsultacji ambulatoryjnej lekarze nie dawali Ŝadnych konkretów, a jedynie sugerowali przeprowadzenie dalszych badań i czynili jedynie aluzje, Takiej metody nie zastosowano tylko w 2 przypadkach : gdy dziecko było diagnozowane jako zdrowe i gdy dziecko miało zespół Downa, Badacz był w stanie zbudować tabelę opartą na porównaniu dzieci z i bez zespołu Downa, która zestawiała róŝne formy zadawania pytań rodzicom przez lekarzy i formy udzielanych odpowiedzi, Kategorie umieszczone w tabeli nie pochodziły od badacza, lecz stanowiły pytania i odpowiedzi jakie rzeczywiście padały w rozmowie. 6
Preferencje badaczy jakościowych Preferowanie danych jakościowych rozumianych po prostu jako analizy słów i obrazów, raczej niŝ liczb, Preferowanie danych pojawiających się naturalnie obserwacji raczej niŝ eksperymentów, nieustrukturyzowanych raczej niŝ ustrukturyzowanych wywiadów, Preferowanie raczej znaczeń niŝ zachowań podejmowanie wysiłków, by dokumentować świat z punktu widzenia badanych (!), Odrzucenie modelu nauk przyrodniczych, Preferowanie badań indukcyjnych, opartych raczej na wywodzeniu hipotez z danych niŝ testowaniu hipotez od szczegółu do ogółu (!). 7
Rodzaje badań jakościowych Występują 4 główne podejścia badawcze, idiomy obejmujące analityczne preferencje, określone słownictwo, style badawcze, sposoby pisania. Są to: 1. Naturalizm niechęć do narzucenia znaczenia i preferowane wyjście w teren (obserwacje, wywiady), odpowiada na pytanie co?, ale pomija jak?, 2. Etnometodologia nastawienie na rozmowy i interakcje (nagrania audio i wideo), odpowiada na pytania jak?, ale z kolei pomija co? w danym kontekście, 3. Emocjonalizm poszukiwanie intymnego kontaktu z przedmiotem badań, faworyzowanie indywidualnej biografii (wywiady), pomaga zrozumieć doświadczenia ludzi za cenę uprzywilejowania kategorii potocznych emocji, 4. Postmodernizm usiłuje dokonać dekonstrukcji koncepcji przedmiotu badań i terenu (wszystko, co pasuje), odsłania praktyki, ale moŝe prowadzić do nihilistycznego wyparcia się treści. 8
Dziękuję za uwagę Anna Poszepczyńska anna.poszepczynska@gmail.com