Warszawa, 21 grudnia 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII.431.1.62.2018.MZ Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwińsku nad Wisłą ul. Władysława Jagiełły 16 09-150 Czerwińsk nad Wisłą WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, oraz zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2018 zespół w składzie: Monika Zambrzycka inspektor wojewódzki i Wioletta Wróblewska starszy inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przeprowadził w terminie 16-18 października 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Czerwińsku nad Wisłą, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzenia kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzenia kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Wojewoda Mazowiecki pozytywnie ocenił sposób organizacji i realizacji przez Ośrodek zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w tym: 1. zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny, 2. rzetelność sporządzanej sprawozdawczości, 3. prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Statut Ośrodka został przyjęty Uchwałą nr 174/XXII/2017 Rady Gminy w Czerwińsku nad Wisłą z dnia 17 maja 2017 roku 1. W statucie zapisano, że Ośrodek działa i wykonuje zadania z zakresu 1 Akta kontroli s. 20-28. 1
ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Regulamin organizacyjny 2 wprowadzony został zarządzeniem nr GOPS.021.4.2017 kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwińsku nad Wisłą z dnia 4 sierpnia 2017 roku. W 6 regulaminu uwzględnione zostało stanowisko asystenta rodziny, zaś w 18 wymienione zostały zadania asystenta rodziny. Kierownikiem Ośrodka od 1 września 2017 roku była pani Olga Brylińska-Chętkowska, która w trakcie kontroli okazała imienne upoważnienie do prowadzenia postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu wspierania rodziny 3. Zgodnie z art. 28a ustawy wójt sprawuje kontrolę nad podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego. W kontrolowanym okresie nie przeprowadzano kontroli w tym zakresie. Na podstawie art. 176 pkt 1 ustawy do zadań własnych gminy należy opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. W trakcie kontroli okazano Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2017-2019, który został przyjęty przez Radę Gminy Czerwińsk nad Wisłą uchwałą nr 175/XXII/2017 z dnia 17 maja 2017 r. 4 W diagnozie środowiska lokalnego wskazane zostały dane dotyczące: liczby rodzin, którym przyznana została pomoc społeczna z powodu niezaradności w sprawach wychowawczych oraz potrzeby ochrony macierzyństwa. Głównym realizatorem programu jest Ośrodek. Wyznaczony został cel główny i zadania programu. Jedno z zadań brzmi: Zapewnienie rodzinom mającym trudności w prawidłowym wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz podejmowanie działań na rzecz powrotu dziecka do rodziny biologicznej poprzez wprowadzenie w rodzinie asystenta rodziny. 1. Zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny W okresie objętym kontrolą Ośrodek zatrudniał 1 asystenta rodziny (w pełnym wymiarze godzin) na umowę o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy. Osoba zatrudniona na stanowisku asystenta rodziny posiadała kwalifikacje określone w art. 12 ust. 1 pkt 1 oraz spełniała wymogi zawarte w art. 12 ust. 1 pkt 2, 3 i 4 oraz art. 17 ust 3 i 4 ustawy. Asystent systematycznie podnosił swoje kwalifikacje poprzez udział w szkoleniach. Posiadał zakres obowiązków opracowany zgodnie z katalogiem zadań określonych w art. 15 ust. 1 ustawy. Kierownik Ośrodka zarządzeniem nr GOPS.021.1.2018 z dnia 8 stycznia 2018 r. ustalił procedury działań podejmowanych przez asystenta rodziny i pracownika socjalnego na rzecz rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczych. Procedura określała: organizację pracy z rodziną, zadania asystenta rodziny i pracownika socjalnego w pracy z rodziną, narzędzia asystenta rodziny na poszczególnych etapach działania oraz współpracę asystenta rodziny i pracownika socjalnego. 5 2. Rzetelność sporządzanej sprawozdawczości Zgodnie z 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. gmina ma obowiązek przekazania sprawozdania rzeczowo-finansowego z wykonywanych zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od 1 stycznia 2 Akta kontroli s. 29-51. 3 Akta kontroli s. 52-56. 4 Akta kontroli s. 57-68. 5 Akta kontroli s. 69-81. 2
do 30 czerwca 2017 r., za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2017 r. oraz za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2018 roku 6. Zgodność i rzetelność sprawozdań potwierdzono, dokonując porównania z prowadzoną w Ośrodku dokumentacją. Z art. 179 ustawy wynika obowiązek składania przez wójta do 31 marca każdego roku radzie gminy rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb w tym zakresie. Całość materiału przedkładanego radzie gminy przygotowywana jest przez podmiot, który faktycznie odpowiada za realizację tego zadania w gminie, a zatem przez Ośrodek. Nie przedstawiono rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb w tym zakresie, natomiast przedłożono sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Wspierania Rodziny w roku 2017 z datą wpływu do Urzędu Gminy w Czerwińsku nad Wisłą z 19 marca 2018 r. 7 3. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowanych działań, mających na celu przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania tych funkcji, dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest rzetelne zdiagnozowanie problemu. Na gminie skupia się nie tylko udzielanie pomocy rodzinie przeżywającej trudności, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wskazanie aktywności przy identyfikowaniu i monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy, w szczególności: ustalenie zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczącej rodzin z problemami, stosowanie procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań, wykorzystanie innych możliwości, odnośnie dotarcia do wszystkich osób potrzebujących pomocy i wsparcia. Przydzielenie asystenta rodziny odbywało się zgodnie z art. 11 ustawy. Analizie poddano dokumentację 13 rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny. Każda rodzina miała założoną osobną teczkę, która zawierała: analizę sytuacji rodziny przeprowadzoną przez pracownika socjalnego, wniosek o przydzielenie asystenta rodziny, zgodę kierownika Ośrodka, zgodę rodziny na współpracę z asystentem rodziny, karty pracy asystenta z rodziną, harmonogram działań w rodzinie, opis sytuacji rodziny, plan pracy z rodziną, sprawozdanie z pracy z rodziną, protokoły ze spotkań okresowej oceny sytuacji rodzinnej oraz notatki służbowe ze spotkań z przedstawicielami oświaty, sądu, służby zdrowia 8. Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy plan pracy z rodziną obejmował działania mające na celu przezwyciężenie problemów panujących w rodzinie, a także zawierał terminy realizacji poszczególnych działań oraz przewidywane efekty. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli wsparciem asystenta rodziny objęto 13 rodzin wychowujących 30 dzieci, w tym 7 dzieci w wieku do 5 r. ż. 1 rodzina była zobowiązana 6 Akta kontroli s. 82-87. 7 Akta kontroli s. 88-92. 8 Akta kontroli s. 157-189. 3
przez sąd. Z 4 rodzinami asystent zakończył współpracę. Główną przyczyną był brak zgody na współpracę z asystentem rodziny, zmiana miejsca zamieszkania, a w przypadku jednej rodziny z uwagi na realizację planu pracy 9. Asystent rodziny realizował zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 16 ustawy obowiązek monitorowania rodzin po zakończonej współpracy 10. Rodziny objęte pomocą Ośrodka korzystały ze wsparcia specjalistów w Płońsku: Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodka Wsparcia, Poradni AA, natomiast z pomocy prawnej, szczególnie z w zakresie prawa rodzinnego z pomocy prawnika urzędującego w Urzędzie Gminy. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, w celu wsparcia rodziny, dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. W gminie Czerwińsk nad Wisłą nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego. Gmina nie obejmowała rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocą rodzin wspierających. W dokumentacji ośrodka znajdowały się notatki służbowe z rozmów z rodzinami, którym była proponowana funkcja rodziny wspierającej 11. Ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem wprowadziła nowe zadania dla asystenta rodziny. Rolą asystenta rodziny jest koordynacja poradnictwa w zakresie: przezwyciężania trudności w pielęgnacji i wychowywaniu dziecka, wsparcia psychologicznego, pomocy prawnej, w szczególności w zakresie praw rodzicielskich i uprawnień pracowniczych, dostępu do rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz świadczeń opieki zdrowotnej. Jedna rodzina złożyła wniosek o jednorazowe świadczenie za życiem, jednak nie wyraziła chęci współpracy z asystentem rodziny 12. Kierownik Ośrodka, w ramach sprawowanego nadzoru nad pracą asystenta rodziny, kontrolował czas pracy na podstawie kart pracy asystenta oraz harmonogramu działań w rodzinie 13. Wobec przedstawionej oceny dotyczącej funkcjonowania jednostki poddanej kontroli w powyższym zakresie, odstąpiono od wydania zaleceń pokontrolnych, natomiast zwracam uwagę na potrzebę: przyjęcia zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy Ośrodkiem a poszczególnymi podmiotami i instytucjami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, rozważenia potrzeb gminy w zakresie objęcia rodzin opieką i wychowaniem poprzez prowadzenie przez gminę placówki wsparcia dziennego, zgodnie z art. 9 pkt 2 ustawy, wypełniania obowiązku wynikającego z art. 179 ustawy składania radzie gminy rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawiania potrzeb związanych z realizacją zadania. 9 Akta kontroli s. 118-123. 10 Akta kontroli s. 124-155. 11 Akta kontroli s. 113-116. 12 Akta kontroli s. 156. 13 Akta kontroli s. 190-192. 4
Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 z późn. zm.) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Monika Zambrzycka STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Wioletta Wróblewska z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Olszewska Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej 5