Pani Bogusława Górska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przesmykach ul. 11 Listopada 5, Przesmyki

Transkrypt

1 Warszawa, 19 kwietnia 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII BT Pani Bogusława Górska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przesmykach ul. 11 Listopada 5, Przesmyki WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2018, zespół w składzie: Beata Trzcińska - starszy inspektor wojewódzki i Ewa Łubianka - starszy inspektor wojewódzki, Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przeprowadził w terminie 1 i 6 marca 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Przesmykach, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 roku do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Ustawodawca nałożył na gminę obowiązek tworzenia i stałego rozwijania systemu wspierania rodziny, który zgodnie z art. 8 ustawy, ma na celu w szczególności: wzmocnienie roli i funkcji rodziny, rozwijanie umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny, podniesienie świadomości w planowaniu oraz funkcjonowaniu rodziny, wzmacnianie integracji rodziny, przeciwdziałanie

2 marginalizacji i degradacji społecznej rodziny, dążenie do reintegracji rodziny, dzięki czemu zwiększa się szanse na pozostawienie dziecka w jego naturalnym środowisku. Uchwałą Nr XXII/131/2009 Rady Gminy Przesmyki z dnia 23 marca 2009 roku 1 przyjęto Statut Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przesmykach i nie zawiera on zapisów wskazujących, że Ośrodek jest realizatorem zadań gminy w zakresie wspierania rodziny. Zgodnie z 10 Statutu, zadania poszczególnych stanowisk, szczegółową organizację i tryb pracy oraz sposób obiegu dokumentów określa regulamin organizacyjny Ośrodka. Po zatwierdzeniu przez Wójta Gminy, Regulamin wprowadzony został Zarządzeniem Nr 2/2012 Kierownika Ośrodka w Przesmykach z dnia 16 kwietnia 2012 r. 2 W ramach struktury organizacyjnej wyodrębniono między innymi stanowisko asystenta rodziny. 10 ust. 3 Regulaminu zawiera jego zakres obowiązków. Nie jest to wystarczające uregulowanie dotyczące tego zakresu. Praca z rodziną jest wyłącznie zadaniem gminy, która może przekazać jedynie realizację zadania, a to oznacza, że jest ona w dalszym ciągu odpowiedzialna za prawidłowe jego wykonywanie. Z punktu widzenia legalności działań organ stanowiący gminy powinien zmienić statut Ośrodka, ponieważ jest to akt normujący zakres zadań tej gminnej jednostki organizacyjnej. Statut powinien w sposób konkretny określać przedmiot działalności jaki jednostka będzie realizować. Dopuszczenie zatem możliwości powierzenia takiej jednostce do realizacji innych zadań nie wymienionych w statucie, stanowi naruszenie powyższego przepisu. 3 Do zadań własnych gminy zgodnie z art. 176 pkt 1 ustawy należy opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. Program wspierania rodziny powinien wskazywać sposoby działania gminy w celu należytego wypełnienia jej obowiązków wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Gmina dotychczas nie zrealizowała tego obowiązku. 1 Akta kontroli s Do regulaminu wprowadzono zmiany zarządzeniami nr: 1/2014 z 27 stycznia 2014 r., 5/2014 z 3 lipca 2014 r., 1/2015 z 5 stycznia 2015 r., GOPS.K z 1 lutego 2016 r., GOPS.K z 1 kwietnia 2016 r., GOPS.K z 1 marca 2017 r. 3 Ustawa o finansach publicznych z dnia 13 października 2017 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077) - art. 11 ust. 2 jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności. 2

3 Art. 179 ust. 1 ustawy nakłada na wójta obowiązek złożenia radzie gminy w terminie do 31 marca każdego roku sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb w tym zakresie. Całość materiału przedkładanego radzie gminy przygotowywana jest przez podmiot, który faktycznie odpowiada za realizację tego zadania w gminie, a zatem przez Ośrodek. Sprawozdanie z działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przesmykach za 2016 r. przedstawione zostało 28 kwietnia 2017 r. na XXV zwyczajnej Sesji Rady Gminy Przesmyki 4. Zgodnie z art. 28a ustawy, wójt sprawuje kontrolę nad podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego. W Ośrodku nie przeprowadzano kontroli w tym zakresie. Stanowisko kierownika Ośrodka w Przesmykach pełni pani od 1 sierpnia 2008 r. Posiada pani upoważnienie do prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny i do wydawania decyzji w tych sprawach 5. W okresie objętym kontrolą Ośrodek nie zatrudniał osób na stanowisku asystenta rodziny. W latach asystent zatrudniany był na kilka miesięcy w ciągu roku, w ramach umowy o świadczenie usług. W 2016 r. asystent zatrudniony był od 1 lipca do 7 listopada i prowadził pracę z 7 rodzinami. W związku z brakiem zatrudnienia asystenta rodziny od 8 listopada 2016 r. do dnia kontroli gmina Przesmyki nie zapewniała rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych kontynuacji wsparcia i pomocy asystenta rodziny. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka Wdrażanie instytucji asystenta rodziny od 1 stycznia 2015 r. stało się obowiązkowe. Przed wejściem w życie regulacji prawnych ustanawiających stanowisko asystenta rodziny, pracę socjalną świadczyli pracownicy socjalni 6. Gmina Przesmyki w okresie kontrolowanym nie zatrudniała asystenta rodziny, nie przystąpiła też do Programu asystent rodziny i koordynator 4 Akta kontroli s Akta kontroli s Zakres obowiązków pracownika socjalnego został sprecyzowany w art. 119 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz z późn.zm.). 3

4 rodzinnej pieczy zastępczej na rok Na gminie spoczywa nie tylko obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności. W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wykazanie aktywności przy identyfikowaniu i monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy, w szczególności: ustalenie zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczącej rodzin z problemami; stosowanie procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań; wykorzystanie innych możliwości odnośnie dotarcia do wszystkich osób potrzebujących pomocy i wsparcia. Wyjaśniła pani, że informacje o rodzinach przeżywających trudności pochodzą ze środowiska lokalnego, np. od sołtysów, mieszkańców, pracowników socjalnych, czy też szkoły. W Ośrodku nie ustalono zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczących rodzin z problemami, ani procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań. Gmina nie wspierała rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych pomocą rodzin wspierających 7. Zarządzeniem nr GOPS.K z 15 czerwca 2016 r. ustaliła pani procedury postępowania pracownika socjalnego i asystenta rodziny na rzecz rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych 8. Procedury te określają zasady podejmowania działań na rzecz rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez pracownika socjalnego i asystenta rodziny oraz wzory dokumentacji prowadzonej przez asystenta rodziny. Zgodnie z 4 ust. 18 asystent rodziny kończy pracę z rodziną z uwagi na: osiągnięcie zamierzonych celów, brak współpracy rodziny z asystentem, zmianę miejsca zamieszkania rodzinypoza teren gminy, po podjęciu decyzji w tym zakresie przez kierownika Ośrodka. Katalog wymienionych przyczyn jest tu zamknięty i nie wyczerpuje wszystkich możliwości. 7 Art. 29 ust. 1. W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej. 2. Rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w: 1) opiece i wychowaniu dziecka; 2) prowadzeniu gospodarstwa domowego; 3) kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. 8 Akta kontroli st

5 Praca z rodziną 9 jest jedną z form wspierania rodziny. Artykuł 10 ust. 3 ustawy przewiduje jednak dodatkowy podział pracy z rodziną, wymieniony w pkt 1-5. Wyjaśniła pani, że pracownicy socjalni informowali rodziny o możliwości korzystania z konsultacji i poradnictwa specjalistycznego (psychologicznego lub prawnego) świadczonego przez: Powiatową Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Stoku Lackim, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Siedlcach, Centrum Pomocy Interdyscyplinarnej w Siedlcach oraz punkt nieodpłatnej pomocy prawnej w Siedlcach. Ośrodek nie prowadził pracy z rodziną w formie: terapii i mediacji, usług dla rodzin z dziećmi, spotkań dla rodzin mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych grupami wsparcia. W uwagach do Sprawozdania rzeczowo-finansowego z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2017 r., wyjaśniono 10, że liczba 7 rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny w 2016 r. z którymi nie zakończono współpracy, w 2017 r. uległa zmniejszeniu do 4 z powodu: umieszczenia dzieci w pieczy, zmiany miejsca zamieszkania, wystąpienia o przywrócenie praw rodzicielskich. W 2017 r. nastąpiła zmiana formy pracy z rodzinami bezradnymi, które wsparciem, pomocą społeczną i pracą socjalną objęte zostały przez pracowników socjalnych. W trakcie kontroli ustalono, że dzieci z 1 rodziny zostały umieszczone w pieczy zastępczej po śmierci matki, 2 rodziny zmieniły miejsce zamieszkania (w tym w przypadku 1 rodziny: ojciec zamieszkały na terenie innej gminy wystąpił o przywrócenie praw rodzicielskich, a matka zmieniła miejsce zamieszkania, ich dziecko znajdowało się w pieczy zastępczej na terenie gminy). Z analizy udostępnionej dokumentacji wynika, że pracownicy socjalni prowadzili pracę socjalną z 4 rodzinami, sporządzali notatki służbowe dotyczące udzielanej pomocy i wsparcia; kontaktowali się z tymi rodzinami od 3 do 5 razy w ciągu roku. 10 dzieci przebywało w pieczy zastępczej w 5 rodzinach zastępczych. Rodzice biologiczni 6 dzieci z 2 rodzin- zamieszkiwali na terenie gminy Przesmyki, nie prowadzono z nimi pracy. Art. 10 ust. 4 ustawy wskazuje, że praca z rodziną prowadzona jest także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. 9 Art. 8 ust. 2 Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie 1) pracy z rodziną; 2) pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. 10 Akta kontroli s

6 Z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego pomocą społeczną w 2017 r. objęto 23 rodziny, w tym 9 rodzin niepełnych i 4 wielodzietne. Ponadto 5 z tych rodzin objętych było nadzorem kuratora. Zauważyć należy, że objęcie rodziny nadzorem kuratora lub pracą socjalną nie zwalnia gminy z obowiązku zapewniania rodzinie wsparcia i pomocy asystenta rodziny. Wojewoda Mazowiecki negatywnie ocenił sposób organizacji i realizacji przez gminę zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Za stwierdzone nieprawidłowości odpowiedzialność ponosi pani jako Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przesmykach oraz Wójt Gminy Przesmyki, a ich przyczyną jest brak zatrudnienia asystenta rodziny, a tym samym zapewnienia rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia i pomocy asystenta rodziny. Gmina nie dysponowała przygotowanym do pracy asystentem rodziny, aby kontynuować tą formę pomocy rodzinom potrzebującym wsparcia, jak również od stycznia 2017 r. nie była przygotowana na przyjęcie wniosku o przydzielenie asystenta rodziny od osób uprawnionych z ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem. Zapewnianie wsparcia i pomocy asystenta rodziny w przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie powinno odbywać się automatycznie. Pracownicy socjalni nie mogą realizować zadań określonych ustawowo dla asystenta rodziny. Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do pani kierownik następujące zalecenia pokontrolne: rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewnić wsparcie asystenta rodziny, a tym samym wypełniać obowiązek gminy wynikający z art. 3, art. 4 pkt 1 i 2, art. 8 ust. 1 i 2, art. 11 ust. 4 pkt 1 i art. 15 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, monitorować funkcjonowanie rodziny po zakończeniu z nią pracy, zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 16 ustawy. 6

7 Uwagi i wnioski Ponadto zwracam uwagę na potrzebę: przyjęcia zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy ośrodkiem, a poszczególnymi instytucjami i podmiotami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, wypracowania mechanizmów identyfikowania wszystkich rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w celu objęcia ich wsparciem w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, podjęcia działań w celu nawiązania współpracy z rodzinami, które mogłyby stanowić rodzinę wspierającą dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, rozważenia potrzeb gminy w zakresie wspierania rodzin w formie pomocy w opiece i wychowaniu, poprzez prowadzenie przez gminę placówki wsparcia dziennego, zgodnie z art. 9 pkt 2 ustawy. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Beata Trzcińska STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Ewa Łubianka z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Olszewska Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej 7