Pani Grażyna Piotrowska Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie ul. Rębowska 42, Wyszogród

Transkrypt

1 Warszawa, 05 listopada 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII ASO Pani Grażyna Piotrowska Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie ul. Rębowska 42, Wyszogród WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą, zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2018, zespół w składzie: Angelika Sosińska - starszy inspektor wojewódzki i Wojciech Masłowski starszy inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przeprowadził w terminie 10, 11 i 14 maja 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Rada Gminy i Miasta Wyszogród 28 czerwca 2013 r. uchwałą nr 221/XXIX/2013 nadała statut Miejsko-Gminnemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie. W 3 statutu określono, że ośrodek działa na podstawie m. in. ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, zaś w 6 ust. 7 statutu zapisano zdanie w brzmieniu wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu 1

2 funkcji opiekuńczo-wychowawczej oraz organizowanie pieczy zastępczej. Wątpliwości wzbudza nielogiczna konstrukcja tego zapisu, bez zachowania zasad techniki prawodawczej. 1 Należy zauważyć, że statut gminnego ośrodka pomocy społecznej nie może w sposób dowolny przewidywać realizację zadań określonych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ponieważ część zadań, o których mowa w tej ustawie nie należy do zadań gminy. Zadania z zakresu pieczy zastępczej z mocy ustawy realizują powiaty, nie gminy. Z treści statutu nie wynikało jednoznacznie, że Ośrodek został przez gminę wyznaczony na podmiot organizujący pracę z rodziną, w myśl art. 10 ust. 2 ustawy. Regulamin organizacyjny Ośrodka został wprowadzony zarządzeniem nr 5/2016 Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie z 1 czerwca 2013 r, do który zmieniono zarządzeniem nr 7/2016 z 12 grudnia 2016 r. W podstawie prawnej tych zarządzeń wskazano 12 statutu Ośrodka, który nie stanowi delegacji prawnej do wprowadzenia i przyjmowania dokumentów organizacyjnych Ośrodka. 2 Regulamin organizacyjny Ośrodka nie uwzględniał stanowiska asystenta rodziny oraz jego zadań. Stanowisko kierownika Ośrodka objęła pani 1 lutego 2000 r. Na dzień kontroli nie posiadała pani upoważnienia, wydanego na podstawie art. 178 ustawy. Zgodnie z art. 28a ustawy, wójt sprawuje kontrolę nad podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego. W Ośrodku nie przeprowadzono kontroli w podobnym zakresie. Na dzień kontroli gmina Wyszogród nie wypełniła nałożonego przez ustawodawcę obowiązku opracowania i realizacji 3-letniego gminnego programu wspierania rodziny. Przedstawiła pani wyjaśnienie podpisane przez sekretarza gminy informujące, że program zostanie opracowany do końca 2018 r. 3 Z art. 179 ust.1 ustawy wynika obowiązek składania przez wójta do 31 marca każdego roku radzie gminy rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb w tym zakresie. Na dzień kontroli obowiązek nie został spełniony. 1. Zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny Ustawodawca nałożył na gminę obowiązek tworzenia i stałego rozwijania systemu wspierania rodziny, który zgodnie z art. 8 ustawy, ma na celu w szczególności: wzmocnienie roli i funkcji 1 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz. U. z 2016 r., poz. 283). D. Szafrański, Zasady techniki prawodawczej w zakresie aktów prawa miejscowego. Komentarz praktyczny z wzorami oraz przykładami, 2016: zasady stanowią zbiór dyrektyw (reguł) właściwego konstruowania aktów normatywnych, tj. w szczególności przygotowania i sposobu redagowania ich projektów oraz przeprowadzania zmian w systemie prawa. Naruszenie tych dyrektyw (reguł) może prowadzić do istotnych problemów związanych ze stosowaniem prawa, w tym z jego interpretacją (wykładnią) i zrozumieniem, jak również do stwierdzenia niezgodności danego aktu prawa miejscowego bądź konkretnych jego przepisów. 2 Akta kontroli s Akta kontroli s.44. 2

3 rodziny, rozwijanie umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny, podniesienie świadomości w planowaniu oraz funkcjonowaniu rodziny, wzmacnianie integracji rodziny, przeciwdziałanie marginalizacji i degradacji społecznej rodziny, dążenie do reintegracji rodziny, dzięki czemu zwiększa się szanse na pozostawienie dziecka w jego naturalnym środowisku. Określono formy prowadzonego wspierania rodziny, którymi są: praca z rodziną, pomoc w opiece i wychowaniu dziecka. Zgodnie z założeniem ustawy pracę z rodziną wykonują asystenci rodziny, których zatrudnienie w gminie stało się obowiązkowe od 1 stycznia 2015 r. Przed wejściem w życie regulacji prawnych ustanawiających stanowisko asystenta rodziny, pracę socjalną świadczyli pracownicy socjalni. Asystent rodziny aktywnie wspiera rodziny wychowujące dzieci, w których występują problemy trudne do pokonania samodzielnie, pomaga również rodzicom ubiegającym się o odzyskanie władzy rodzicielskiej. Jeśli dzieci znajdują się w pieczy zastępczej, rolą asystenta rodziny jest podjęcie działań mających na celu jak najszybszy powrót dzieci do rodziny. Należy zauważyć, że intencją ustawodawcy jest rozwój systemu opieki nad dzieckiem i rodziną, czemu posłużyć może dyspozycja zawarta w art. 10 ust 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która stanowi, że w przypadku, gdy wyznaczonym podmiotem jest ośrodek pomocy społecznej, w ośrodku można utworzyć zespół do spraw asysty rodzinnej. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli, w kontrolowanej jednostce nie zatrudniono asystenta rodziny jak również nie utworzono zespołu do spraw asysty rodzinnej. 1. Rzetelność sporządzanej sprawozdawczości Gmina wypełniła obowiązek wynikający z art. 176 pkt 6 ustawy, 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. 4, poprzez przekazanie sprawozdania rzeczowo-finansowego z wykonywanych zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2017 r. i 1 lipca do 31 grudnia 2017 r. Sprawozdania zawierały wartości zerowe. Wykazały, że gmina nie zatrudniała asystenta rodziny i nie obejmowała wsparciem rodzin. 2. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka Zgodnie z art. 9 ustawy rodzina może otrzymać wsparcie poprzez działania: 1) instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny; 2) placówek wsparcia dziennego; 3) rodzin wspierających. Na dzień kontroli w gminie Wyszogród nie obejmowano wsparciem rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocą rodzin wspierających, jak 4 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. (Dz. U. poz. 213). 3

4 również nie funkcjonowała placówka wsparcia dziennego. Sekretarz Gminy złożyła pisemne wyjaśnienie, że na terenie gminy Wyszogród funkcjonowała świetlica środowiskowa we wsi Grodkowo w ramach działalności miejsko-gminnej komisji do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych i uzależnień. 5 W trakcie kontroli nie przedłożono dokumentów potwierdzających objęcia działaniami pomocowymi rodzin wymagających wsparcia. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli, jak również wcześniej, gmina Wyszogród nie zapewniała rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczych pomocy asystenta rodziny. Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowanych działań, mających na celu przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania tych funkcji, dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest rzetelne zdiagnozowanie problemu. Obowiązkiem gminy jest nie tylko udzielanie pomocy rodzinie przeżywającej trudności, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wykazanie aktywności przy identyfikowaniu i monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy w szczególności: ustalenie zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczących rodzin z problemami, stosowanie procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań, wykorzystanie innych możliwości, odnośnie dotarcia do wszystkich osób potrzebujących pomocy i wsparcia. W Ośrodku nie przyjęto zasad weryfikowania własnych informacji i ustalania wspólnych działań, jak również nie ustalono zasad postępowania odnośnie wymiany informacji, w celu dotarcia do wszystkich osób potrzebujących wsparcia. Zauważyć należy, że Ośrodek powinien posiadać pełną wiedzę o rodzinach potrzebujących pomocy i wykorzystać wszelkie metody, aby do nich dotrzeć, a rozpoznawanie potrzeb i monitorowanie sytuacji rodzin z dziećmi jest obowiązkowe. Natomiast czytelne przyjęcie zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji jest istotne z uwagi na obowiązek określony w art. 7 ust. 3 ustawy: podmioty i osoby realizujące zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji o osobach, do których stosuje się niniejsza ustawa, oraz członkach ich rodzin, w tym informacji o udzielonej tym osobom pomocy i świadczeniach. W okresie objętym kontrolą Ośrodek zatrudniał 3 pracowników socjalnych na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Analizie poddano dokumentację rodzin z rozpoznanym, występującym problemem opiekuńczo-wychowawczym prowadzoną przez pracowników socjalnych. Dokumentacja wskazywała na występujące w rodzinach obszary wymagające wsparcia w zakresie wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej, z uwagi na występujące dysfunkcje 5 Akta kontroli, s.60. 4

5 spowodowane problemem alkoholowym rodzica, konfliktami wewnątrzrodzinnymi. 6 Pracownik socjalny Ośrodka, nie wystąpił do kierownika ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o przydzielenie asystenta rodziny, do czego zobowiązuje art. 11 pkt 3 ustawy. Należy pamiętać, że praca asystenta rodziny polega na zindywidualizowanej pracy w rodzinie, z rodziną i dla rodziny, dlatego też zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy, praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego na terenie gminy, w której praca ta jest prowadzona. 8 dzieci pochodzących z gminy Wyszogród na dzień kontroli przebywało w pieczy zastępczej. 7 Nie przedłożono dokumentacji potwierdzającej prowadzenie pracy z rodziną na rzecz powrotu dziecka do rodziny, do czego zobowiązuje art. 10 ust. 4 ustawy. 8 Nie stwierdzono przypadku objęcia rodziny pomocą asystenta rodziny na podstawie postanowienia sądu. Praca z rodziną jest jedną z form jej wspierania. Artykuł 10 ust. 3 ustawy przewiduje jednak dodatkowy podział pracy z rodziną, wymieniony w pkt W gminie Wyszogród funkcjonował nieodpłatny punkt pomocy prawnej, z którego mogli korzystać mieszkańcy. Informacja o możliwości skorzystania z punktu dostępna była na stronie internetowej gminy Wyszogród. Wyjaśniła pani, że w gminnych szkołach podstawowych zatrudnieni byli psycholog i pedagog. Należałoby rozważyć przyjęcie takich zasad współpracy i mechanizmów sprawnej wymiany informacji pomiędzy Ośrodkiem a poszczególnymi instytucjami i organizacjami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych, które zwiększałyby skuteczność prowadzonych wzajemnych oddziaływań, w dążeniu do rozwiązania problemu rodziny. Podczas kontroli nie przedłożono innej dokumentacji potwierdzającej: korzystanie z innych form pomocy przez rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, organizowanie przez Ośrodek innych form pracy z rodziną. Ponadto należy mieć na względzie obowiązek gminy w zakresie dysponowania przygotowanym do pracy asystentem rodziny, aby móc realizować zadania wprowadzone ustawą z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem. Asystent rodziny ma pełnić rolę koordynatora i przewodnika rodzin po systemie oferowanego wsparcia. Rolą asystenta rodziny jest koordynacja poradnictwa w zakresie: przezwyciężania trudności w pielęgnacji i wychowywaniu dziecka, wsparcia psychologicznego, pomocy prawnej, w szczególności w zakresie praw rodzicielskich i uprawnień pracowniczych, dostępu do rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz świadczeń opieki zdrowotnej. 6 Akta kontroli, s Akta kontroli, s Art. 10 ust 4. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. 9 Art. 10 ust 3 pkt 1-5. Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie: 1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego; 2) terapii i mediacji; 3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych; 4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego; 5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej grupami wsparcia lub grupami samopomocowymi. 5

6 Wojewoda Mazowiecki negatywnie ocenił sposób organizacji i realizacji przez gminę zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Za stwierdzone nieprawidłowości odpowiedzialność ponosi pani, jako kierownik Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie a ich przyczyną jest brak zatrudnienia asystenta rodziny, a tym samym brak zapewnienia przydzielania i pomocy asystenta rodziny, rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Ponadto informuję, że z uwagi na stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości leżące po stronie organu prowadzącego wystąpię o wyjaśnienia do Burmistrza Gminy i Miasta Wyszogród. Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do pani kierownik następujące zalecenia pokontrolne: rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewnić wsparcie asystenta rodziny, a tym samym wypełniać obowiązek gminy wynikający z art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i art. 15 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Uwagi i wnioski: Ponadto zwracam uwagę na potrzebę: opracowania i realizowania 3-letniego gminnego programu wspierania rodziny, zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 176 pkt 1 ustawy, rzetelnego spełniania obowiązku zawartego w art. 179 ust 1 ustawy, wypracowania mechanizmów identyfikowania wszystkich rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w celu objęcia ich wsparciem w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, przyjęcia zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami i podmiotami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, podjęcia działań w celu nawiązania współpracy z rodzinami, które mogłyby stanowić rodzinę wspierającą dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, rozważenia potrzeb gminy w zakresie wspierana rodzin w formie pomocy w opiece i wychowaniu, poprzez prowadzenie przez gminę placówki wsparcia dziennego, uregulowania prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w tych sprawach decyzji, w oparciu o art. 178 ustawy, dostosowanie statutu Ośrodka do obowiązujących przepisów prawa. 6

7 Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998, z późn. zm.) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Angelika Sosińska Z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Olszewska Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej 7