Maciej Cesarski POLITYKA MIESZKANIOWA W POLSCE W PRACACH NAUKOWYCH 1918-2010 Dokonania i wpływ polskiej szkoły badań % % OFICYNA WYDAWNICZA ' SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE 9 OFICYNA WYDAW NI CZA WARSZAWA 201 3
Rozdział I Potrzeba badań nad polityką mieszkaniową w Polsce - wprowadzenie 9 1. Przesłanie oraz cel i zakres pracy 9 2. Polityka mieszkaniowa w pracach naukowych - metoda, założenia i materiały źródłowe 32 3. Układ pracy i ustalenia metodyczne 41 Rozdział II Źródła i przesłanki polityki mieszkaniowej w okresie międzywojennym 47 1. Polska szkoła społecznej polityki mieszkaniowej i jej geneza - międzywojnie... 47 1.1. Kapitalizm a polityka i sytuacja mieszkaniowa w Polsce 47 1.2. Podejście polskiej szkoły badań i inne spojrzenia na kwestię mieszkaniową. 58 Rozdział III Polityka mieszkaniowa w pracach naukowych oraz jej warunki i efekty - 1945-1989 87 1. Badania IBM-IGM i realia polityki mieszkaniowej w Polsce - zmagania o cele 87 1.1. Okres odbudowy i PTRM, 87 1.2. Powstanie i działalność IBM oraz IGM 92 1.3. Badania kadry IGM w strukturach IKŚ oraz IGPiK 106 2. Zagadnienia polityki mieszkaniowej w pracach badaczy spoza IBM-IGM 119 2.1. Aspekty i warunki lepszego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych 119 2.2. Uwagi i wnioski dotyczące kształtowania osiedli mieszkaniowych 122 2.3. Socjologia mieszkalnictwa - nowa płaszczyzna oceny polityki mieszkaniowej.. 129 2.4. Rozważania nad popytem jako wyrazem potrzeb mieszkaniowych 132 3. Sytuacja mieszkaniowa, jej uwarunkowania i społeczny odbiór 140 3.1. Rozwój ludności i urbanizacji - wpływ na stan zasobu i warunki mieszkaniowe 140 3.2. Sytuacja mieszkaniowa w Polsce na tle państw Europy Zachodniej 145 3.3. Polityka i sytuacja mieszkaniowa oraz ich społeczna percepcja - synteza... 148
Rozdział IV Polityka mieszkaniowa po 1989 roku - społeczno-gospodarcze uwarunkowania i oddziaływanie 155 1. Polityka mieszkaniowa w skali kraju - założenia i przekształcenia prawne... 155 1.1. Zmiany i kwestie społeczno-instytucjonalne polityki mieszkaniowej 155 1.2. Finansowo-ekonomiczne działania i wyzwania polityki mieszkaniowej... 163 2. Gmina na tle polityki budowlano-mieszkaniowej państwa - regulacje prawne i efekty 167 2.1. Polityka budowlano-mieszkaniowa - akty prawne oraz dokumenty 167 2.2. Budownictwo gmin - wielkość i miejsce w strukturze inwestorskiej 175 3. Polityka budowlano-mieszkaniowa w działalności gmin - zagadnienia komunalne i socjalne 178 3.1. Przekształcenia własnościowe komunalnego zasobu mieszkaniowego 178 3.2. Warunki i skala pozyskiwania mieszkań komunalnych 182 3.3. Bariery i konieczne ułatwienia budownictwa komunalnego 183 3.4. Kwestia dostarczania mieszkań socjalnych 186 4. Demograficzne uwarunkowania i efekty polityki mieszkaniowej - sytuacja mieszkaniowa 197 4.1. Urbanizacja jako wyznacznik demograficznych potrzeb mieszkaniowych.. 197 4.2. Rozmiary i struktura zasobu mieszkaniowego 203 4.3. Warunki mieszkaniowe 205 4.4. Formy własności zasobu mieszkaniowego 208 4.5. Sytuacja mieszkaniowa według form własności zasobu 212 4.5.1. Stan i struktura zasobu mieszkaniowego 212 4.5.2. Warunki mieszkaniowe 215 5. Sytuacja mieszkaniowa w Polsce na tle państw Unii Europejskiej 217 Rodział V Problemy polityki mieszkaniowej po 1989 roku - badania i publikacje 221 1. Polityka mieszkaniowa i jej problemy w badaniach IGM 221 1.1. Propozycje polityki mieszkaniowej i jej ocena - zagadnienia strukturalne.. 221 1.2. Społeczny wymiar i kwestie polityki mieszkaniowej 229 1.3. Finansowanie mieszkalnictwa oraz ekonomiczne aspekty budownictwa... 234 1.4. Polityka i gospodarka mieszkaniowa w skali lokalnej - propozycje metodyczne 237 1.5. Stanowisko IGM a polityka władz i kryzys mieszkaniowy 240 2. Polityka mieszkaniowa i elementy jej oceny w badaniach ZMIRM 244 2.1. Społeczne problemy mieszkalnictwa.- 244 2.2. Finansowo-ekonomiczne zagadnienia mieszkalnictwa i budownictwa 248 2.3. Zagadnienia mieszkaniowe jako czynnik i bariera rozwoju zrównoważonego 254 2.4. Elementy struktury i oceny polityki mieszkaniowej 257
3. Problemy polskiej polityki mieszkaniowej w pracach badaczy spoza IGM i ZMIRM - płaszczyzny wspólne i różnice 264 3.1. Zagadnienia mieszkaniowe w aspekcie społecznym 265 3.2. Polityka mieszkaniowa i jej efekty w socjologii mieszkalnictwa 273 3.3. Urbanistyczno-architektoniczne oraz środowiskowe oceny osiedli mieszkaniowych 278 3.4. Polityka mieszkaniowa w perspektywie lokalnej i samorządu terytorialnego 291 3.5. Podejście ekonomiczne i jego kierunek liberalny w polityce mieszkaniowej. 296 Rozdział VI Polska szkoła badań wobec wyzwań polityki mieszkaniowej w europejskiej cywilizacji zachodniej - wybrane problemy 309 1. Modele i efekty polityki mieszkaniowej w powojennej Europie 309 1.1. Modele polityki mieszkaniowej od drugiej połowy XX w. - cechy podstawowe 309 1.2. Modele a warunki mieszkaniowe w drugiej połowie XX w. - relacje generalne 314 1.3. Modele a warunki mieszkaniowe na początku XXI w. - elementy zmian... 316 1.4. Modele i warunki mieszkaniowe w powojennej Europie - zależności długookresowe :... 318 2. Społeczno-socjologiczne aspekty mieszkaniowych zamkniętych osiedli strzeżonych 322 2.1. Losy zasobu czynszowego w okresie powojennym - elementy genezy osiedli strzeżonych 322 2.2. Zjawisko i cechy osiedli strzeżonych - nowe kwestie terminologiczne 326 2.3. Metodyka i podejścia do badań osiedli strzeżonych 329 2.4. Osiedla strzeżone w Polsce na tle podejść badawczych i dyskursu publicznego 332 3. Polityka mieszkaniowa i przestrzeń zamieszkana wobec europejskich problemów strukturalnych - szansę i zagrożenia 340 3.1. Potencjał przestrzeni zamieszkanej dzisiejszej Europy i jego zagrożenia... 340 3.2. Polityka mieszkaniowa i osadnicza oraz jej problemy w powojennych dekadach XX w. 346 3.3. Mieszkaniowe osiągnięcia i zaniedbania w wymiarze europejskim 349 3.4. Płaszczyzna społeczna równoważenia przestrzeni zamieszkanej - perspektywa europejska, : 355 3.5. Polityka mieszkaniowa i przestrzeń zamieszkana a globalne europejskie wyzwania XX w. 358 4. Społeczna polityka mieszkaniowa i jej przyszłość wobec kryzysu z początku XXI wieku 361 4.1. Kryzysy, mieszkalnictwo społeczne a konwergencja i dywergencja rozwoju społeczno-gospodarczego 361
4.2. Mieszkalnictwo społeczne oraz kryzysy XX w. - fazy i zależności 365 4.3. Kryzys mieszkalnictwa społecznego w państwach transformacji - cechy strukturalne 370 4.4. Kryzys początku XXI w. - finansowy mechanizm kreacji prywatnej własności mieszkań 374 4.5. Pierwsze lata kryzysu w Polsce - budownictwo i rynek mieszkaniowy 381 4.6. Kryzysowe wyzwania - pytania o mieszkalnictwo społeczne 384 5. Przesłanki i wyzwania społecznej polityki mieszkaniowej Unii Europejskiej.. 392 5.1. Aspekty społecznej polityki mieszkaniowej w dokumentach UE - atuty i słabości 392 5.2. Aktualne podejście do mieszkalnictwa społecznego w UE - przejawy i problemy 398 5.3. Społeczne równoważenie przestrzeni zamieszkanej w integracji Unii Europejskiej - miejsce Polski 405 Rozdział VII Polityka mieszkaniowa w Polsce w pracach naukowych 1918-2010 - podsumowanie i wnioski 411 1. Pojmowanie polityki mieszkaniowej - rola i miejsce polskiej szkoły badań... 411 1.1. Okres międzywojnia 411 1.2. Lata 1945-1989 412 1.3. Okres po 1989 r 416 1.3.1. Prace IGM oraz ZMIRM 416 1.3.2/Prace spoza IGM oraz ZM IRM 424 2. Polska szkoła badań a mieszkaniowe wyzwania europejskiej cywilizacji zachodniej 430 3. Naukowa baza badań nad mieszkalnictwem - stan i przyszłość w Polsce 435 Aneks I 443 Aneks II, 453 Literatura '. 457 Wykaz podstawowych skrótów 473 Wykaz nazwisk 475