Gospodarka regionalna Polski wobec globalnego kryzysu gospodarczego

Transkrypt

1 Gospodarka regionalna Polski wobec globalnego kryzysu gospodarczego redakcja naukowa Zbigniew Strzelecki f. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFICYNA WYDAWNICZA WARSZAWA 2011

2 Spis treści Wstęp (Zbigniew Strzelecki) 15 Część I. Perspektywa międzynarodowa 17 Rozdział 1. Rozprzestrzenianie się kryzysu globalnego w wybranych regionach świata (Agnieszka Domańska) Wprowadzenie : Ogólny obraz kryzysu na podstawie wybranych danych Rozprzestrzenianie się kryzysu w wybranych regionach świata Podsumowanie 35 Rozdział 2. Polityka rozwoju Unii Europejskiej i krajów Azji Południowo-Wschodniej po 2008 roku (Małgorzata Sulmicka) Wprowadzenie Wpływ kryzysu z 2008 r. na UE i szybko rozwijające się kraje Azji Pokryzysowa polityka rozwoju UE Strategia Lizbońska a kryzys Polityka rozwoju UE w Strategii Europa 2020" Polityka rozwoju w regionie Azji Przesłanki zmiany dotychczasowego paradygmatu rozwojowego w krajach azjatyckich Główne kierunki reorientacji azjatyckiej polityki rozwoju Podsumowanie 50 Rozdział 3. Polityka spójności Unii Europejskiej po kryzysie (Jacek Szlachta) Wprowadzenie Modyfikacja rozwiązań prawnych i pozaprawnych na lata Proces przygotowania rozwiązań europejskiej polityki spójności w latach Wnioski z debaty na temat przyszłej polityki spójności 70

3 6 Spis treści Rozdział 4. Budżet Unii Europejskiej w perspektywie pokryzysowej (Katarzyna Żukrowska) Wprowadzenie : Budżet i jego uwarunkowania w okresie kryzysu Budżet ogólny UE w warunkach wychodzenia z kryzysu Co zmienił Traktat Lizboński? Ustalenia budżetu na rok Czego można się spodziewać przy ustalaniu kolejnej perspektywy i budżetów? : 91 Rozdział 5. Gospodarka budżetowa Unii Europejskiej (Krzysztof Jarosiński) Wprowadzenie Wydatki budżetu UE Transfery środków budżetowych UE do Polski Wydatki budżetu UE w ramach funduszy strukturalnych Podsumowanie 114 Rozdział 6. Czy polityka spójności Unii Europejskiej może stymulować rozwój regionów? (Tomasz Dorożyński) Wprowadzenie Polityka spójności i obszary wsparcia Zamówienia publiczne Ocena i perspektywy Podsumowanie 126 Rozdział 7. Efekty zewnętrzne sieci jako regulatory rozwoju regionalnego i wychodzenia z kryzysu. Doświadczenia WPR (Anna Bisaga) Wprowadzenie Terytorialny i branżowy charakter WPR Instytucjonalna konkurencyjność rolnictwa europejskiego Podsumowanie 141 Rozdział 8. Wpływ współdziałania transgranicznego na rozwój regionu (Izabela Zabielska, Magdalena Woj ar ska) 143" 8.1. Wprowadzenie Znaczenie współpracy transgranicznej w rozwoju regionu Europejska Współpraca Terytorialna jako nowy cel Wpływ współdziałania transgranicznego na rozwój regionu na przykładzie współpracy województwa warmińsko-mazurskiego i Obwodu Kaliningradzkiego FR Podsumowanie 152

4 Spis treści 7 Rozdział 9. Umiędzynarodowienie gospodarki województwa małopolskiego jako czynnik rozwoju regionalnego (Patrycja Branka) Wprowadzenie Aspekty metodyczne Analiza poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego w układach przestrzennych województwa małopolskiego Ocena stopnia internacjonalizacji gospodarek powiatów województwa małopolskiego Analiza związków korelacyjnych między stopniem internacjonalizacji gospodarki a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego powiatów województwa małopolskiego Podsumowanie,. 173 Część II. Gospodarka polskich regionów 175 Rozdział 10. Regiony polskie po kryzysie (Tadeusz Kudłacz) Wprowadzenie Dynamika rozwoju polskich regionów w końcowych latach pierwszej dekady XXI wieku Analiza różnic w międzyregionalnej dynamice przemian Podsumowanie 190 Rozdział 11. Metody pomiaru koniunktury w skali regionalnej (Zbigniew Strzelecki, Andrzej Gałązka) Wprowadzenie Teoretyczne koncepcje cyklu koniunkturalnego." Cykle koniunktury gospodarczej - wyjściowe założenia analizy Cykle koniunktury gospodarczej w Polsce - ujęcie zagregowane Przestrzenne aspekty cyklów rozwoju: cykle rozwoju miast i regionów, koniunktura regionalna i lokalna Teoretyczne ujęcie koniunktury regionalnej Metody pomiaru koniunktury w skali regionu Podsumowanie 219 Rozdział 12. Cykle koniunktury regionalnej w Polsce w świetle wybranych mierników rozwoju w latach (Andrzej Gałązka) Wprowadzenie Regionalna zmienność PKB 221

5 8 - v Spis treści Specyfika bazy ekonomicznej - struktura pracujących według sekcji PKD Pracujący w sektorze rolniczym : Pracujący w sektorze przemysłowym ogółem Pracujący w sektorze usługowym ogółem Rynek pracy - bezrobocie i aktywność ekonomiczna ludności Dochody indywidualne ludności Dochody wspólnot terytorialnych: gmin, powiatów i województw Podsumowanie ". 276 Rozdział 13. Kapitał społeczny w polskich regionach (Hanna Godlewska-Majkowska) Wprowadzenie Istota kapitału społecznego Waloryzacja kapitału społecznego polskich województw Kapitał społeczny jako komponenta ogólnej oceny atrakcyjności inwestycyjnej regionów Atrakcyjność inwestycyjna regionów a przedsiębiorczość Podsumowanie 297 Rozdział 14. Realizacja regionalnych programów operacyjnych w okresie spowolnienia gospodarczego (Piotr Zygadło) Wprowadzenie Uruchomienie programów - wnioski o dofinansowanie Kontraktacja - umowy o dofinansowanie 302' Realizacja projektów - wnioskowanie o płatność Regionalne programy operacyjne a działania antykryzysowe zmierzające do przyspieszenia wdrażania Zaliczki dla beneficjentów Podział Krajowej Rezerwy Wykonania Podsumowanie 310 Rozdział 15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego jako instrument rozwoju regionalnego (Dagmara Hajdys) Wprowadzenie Charakterystyka Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata Wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego Przykładowe projekty inwestycyjne ujęte w Indykatywnym Wykazie Projektów Kluczowych w województwie łódzkim Podsumowanie 324

6 Spis treści 9 Rozdział 16. Sytuacja spoleczno-gospodarcza podregionu wałbrzyskiego w perspektywie pokryzysowej (Aleksandra Gromelska) Wprowadzenie Społeczno-gospodarcze determinanty rozwoju podregionu wałbrzyskiego Sytuacja na rynku pracy w podregionie wałbrzyskim Podsumowanie 344 Rozdział 17. Jakość obsługi potencjalnych przedsiębiorców a podejmowanie działalności turystycznej w sektorze MSP w wybranych gminach Polski Wschodniej (Konrad Zawodziński) Wprowadzenie Tajemniczy klient Metodyka oceny jakości obsługi potencjalnych przedsiębiorców Gminy i ich ocena Jakość obsługi elektronicznej (wyniki audytu elektronicznego) Jakość obsługi bezpośredniej potencjalnych przedsiębiorców (wyniki audytu osobistego) Podsumowanie 355 Część III. Finansowanie rozwoju regionalnego 357 Rozdział 18. System dochodów województw samorządowych (Beata Guziejewska) Zasady finansowania samorządu terytorialnego na szczeblu regionalnym Szoki dochodowe w budżetach samorządu terytorialnego System dochodów województw samorządowych w Polsce Dochody województw samorządowych w latach Weryfikacja systemu dochodów w warunkach kryzysu finansowego - aspekty teoretyczne i praktyczne Podsumowanie 373 Rozdział 19. Zmiany w wydatkach jednostek samorządu regionalnego na tle światowego kryzysu (Alicja Sekuła) Wprowadzenie Rozwój regionalny i gospodarka regionalna w gospodarce rynkowej Samorząd terytorialny w obliczu kryzysu 380

7 10 Spis treści Wielkość i struktura wydatków polskich województw w latach Podsumowanie 387 Rozdział 20. Wydatki budżetu Unii Europejskiej na rzecz wspierania rozwoju lokalnego w Polsce w latach (Benedykt Opałka) 389 : Wprowadzenie Wydatki z funduszy unijnych w okresie programowania Wydatki z funduszy unijnych w okresie programowania Podsumowanie 413 Rozdział 21. Oddziaływanie funduszy unijnych na rozwój polskich regionów oraz powiatów województwa małopolskiego (Konrad Dudzik) s Wprowadzenie Wyznaczenie cząstkowych oraz syntetycznych wskaźników rozwoju w odniesieniu do poszczególnych województw oraz małopolskich powiatów Identyfikacja wielkości środków z funduszy unijnych, które napłynęły do poszczególnych regionów oraz powiatów województwa małopolskiego Wpływ funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności na poziom rozwoju poszczególnych regionów oraz małopolskich powiatów Podsumowanie 432 Rozdział 22. Finansowanie inwestycji samorządowych w dobie kryzysu (Beata Skubiak) Wprowadzenie Wydatki samorządowe i zadłużenie jst w latach ; Finansowanie działalności inwestycyjnej jst w sytuacjach kryzysowych Podsumowanie 446 Rozdział 23. Wpływ środków pochodzących z funduszy strukturalnych na poziom konkurencyjności oraz innowacyjności przedsiębiorstw w Polsce (Iwona Grabowska) Wprowadzenie, Rozwój gospodarczy Polski po 1990 roku Zmiany poziomu konkurencyjności oraz innowacyjności w Polsce Wsparcie polskich przedsiębiorstw z funduszy strukturalnych w latach Podsumowanie 461

8 Spis treści 11 Rozdział 24. Kierunki wykorzystania środków RPO Warmia i Mazury na lata (Magdalena Wojarska, Izabela Zabielska) Wprowadzenie Miejsce RPO Warmia i Mazury w systemie programowania polityki spójności Hierarchizacja i klasyfikacja powiatów województwa warmińsko-mazurskiego Tematyczne i przestrzenne rozdysponowanie środków RPO Warmia i Mazury I :: Podsumowanie 480 Rozdział 25. Propozycja reorganizacji finansów publicznych w zakresie finansowania ochrony środowiska w układach regionalnych (Artur Holuj), Wprowadzenie Kontrowersje w ocenię perspektyw funkcjonowania funduszy ekologicznych Dalsze funkcjonowanie systemu finansowania ochrony środowiska w kontekście likwidacji powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej Propozycje nowych form finansowania ochrony środowiska w Polsce Mechanizm gromadzenia środków FOS Redystrybucja środków FOS Mapy problemów ekologicznych i szczególnego niedoinwestowania ekologicznego Zasady ustalania kierunków rozdysponowywania środków Powiązanie systemu redystrybucji środków funduszu z dokumentami z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego Przykład konstrukcji montażu finansowego inwestycji w nowym systemie dofinansowywania przez FOS Organizacja okresu przejściowego Podsumowanie 497 Część IV. Instrumenty zarządzania regionalnego 499 Rozdział 26. Gospodarka przestrzenna. Wybrane problemy związków między cyklami koniunkturalnymi a funkcjonowaniem gospodarki przestrzennej (Tadeusz Markowski) Zamiast wprowadzenia Rozwój przestrzenny a działalność finansowa banków (zarys problemu) 503

9 12 < v Spis treści Kryzys i wyzwania wobec polityki przestrzennej i funkcjonowania gospodarki przestrzennej Wnioski i rekomendacje 511 Rozdział 27. Spójność układu planistycznego województwa małopolskiego (Piotr Lityński) Wprowadzenie Założenia konstytuujące zakres badań Ocena wstępna programów operacjonalizujących strategie rozwoju województwa małopolskiego Metoda oceny Wyniki oceny wstępnej...: Ekspercka ocena spójności wybranych instrumentów planistycznych województwa małopolskiego Metoda oceny Wyniki oceny eksperckiej Podsumowanie 537 Rozdział 28. Analiza i pomiar przedsiębiorczości w regionach (Marek Laszuk, Zuzanna Paciorkiewicz) Wprowadzenie Kryzys gospodarczy w regionach Przedsiębiorczość w regionach Podsumowanie 560 Rozdział 29. Trudności i zagrożenia związane z wykorzystywaniem badań naukowych oraz wdrażaniem polityk opartych na dowodach przez polskie samorządy terytorialne (Bartosz Józefowski) Wprowadzenie ; Wykorzystanie wiedzy naukowej w sprawowaniu władzy Polityka oparta na dowodach Podsumowanie 569 Rozdział 30. Innowacyjność województwa podkarpackiego na tle kraju (Anna Lewandowska, Robert Pater) 571 p Wprowadzenie Województwo podkarpackie - krótki zarys charakterystyki Poziom innowacyjności województwa podkarpackiego na tle kraju Siły sprawcze innowacji Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw Wyniki działalności innowacyjnej 579

10 Spis treści 13 N Innowacyjność województwa podkarpackiego w świetle wyników badania kwestionariuszowego Wyniki badania metodą CATI Wyniki badania metodą IDI Podsumowanie 586 Załącznik 589 Rozdział 31. Znaczenie systemów zarządzania środowiskowego według normy ISO w ocenie innowacyjności regionów w Polsce (Barbara Szmyt, EwaTaylor) Wprowadzenie Innowacyjność regionów.; Miary oceny potencjału innowacyjnego regionów według Europejskiej Tablicy Wyników Innowacyjności Innowacyjność polskich regionów Potencjał innowacyjności regionów w Polsce według koncentracji certyfikatów serii ISO Rola przedsiębiorstw i jednostek samorządowych jako głównych aktorów realizacji procesu rozwoju zrównoważonego w Polsce Charakterystyka systemu zarządzania środowiskowego jako instrumentu realizacji polityki zrównoważonego rozwoju Integracja systemów zarządzania środowiskowego z innymi narzędziami zarządzania. ; Wykorzystanie systemu zarządzania środowiskowego do badania innowacyjności regionów w Polsce Podsumowanie 614 Rozdział 32. Regionalnyrynek pracy po kryzysie. Zarys skutków i problemów związanych z bezrobociem wybranych grup społecznych na Dolnym Śląsku (Marta Makuch) Wprowadzenie Charakterystyka województwa dolnośląskiego w kontekście problemów rynku pracy ; ' Czynniki wpływające na rynek pracy Dolnego Śląska Podsumowanie 636 Rozdział 33. Zaangażowanie kapitału ludzkiego rad dzielnicowych i osiedlowych w zaspokajaniu potrzeb mieszkańców (Adam Strzelecki) Wprowadzenie Status jednostek pomocniczych w samorządzie terytorialnym 639

11 14» v Spis treści Występowanie jednostek pomocniczych w dużych i średnich miastach w Polsce Kreatywność wybranych przykładów rad dzielnicowych i osiedlowych Podsumowanie 652 Rozdział 34. Polityka konkurencyjności w zamówieniach publicznych (Sebastian Szabroński) Wprowadzenie.' Zasada konkurencyjności Regulacje prawne w kierunku konkurencyjności Kierunki przyszłych zmian.' Konkurencyjność przy zamówieniach do euro Wpływ zmian prawnych na aspekt praktyczny Korzyści i bariery otwarcia rynku zamówień publicznych na MSP Podsumowanie 669 Rozdział 35. Partnerstwo publiczno-prywatne w Polsce (Joanna Szafran) Wprowadzenie Geneza Partnerstwa Publiczno-Prywatnego Pojęcie i formy Partnerstwa Publiczno-Prywatnego Rynek PPP w Polsce Korzyści i zagrożenia płynące z PPP Podsumowanie 686 Rozdział 36. Modernizacja polskich osiedli mieszkaniowych sprzed 1989 r. - możliwości sprzyjania koniunkturze terytorialnej (Maciej Cesarski) Wprowadzenie Przestrzeń publiczna dużych osiedli mieszkaniowych - przesłanki i warunki koniunktury terytorialnej Modernizacja polskich osiedli mieszkaniowych sprzed 1989 r. a koniunktura terytorialna - przykłady i możliwości Podsumowanie Zakończenie (Zbigniew Strzelecki) 709