Bilans płatniczy. R zeczypospolitej Polskiej za II k war tał 2008 roku

Bilans płatniczy R zeczypospolitej Polskiej za II k war tał 2008 roku Warszawa 2008

Projekt graficzny: Oliwka s. c. Skład i druk: Drukarnia NBP Wydał: Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Społecznej 00-919 Warszawa, ul. Świętokrzyska 11/21 Telefon 022 653 23 35 Fax 022 653 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2008

Synteza Spis treêci Spis treści Synteza...................................................... 6 1. Rachunek bieżący............................................. 9 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych.......................................... 10 1.1.1. Wzrost eksportu towarów............................................. 11 1.1.2. Wzrost importu towarów............................................. 13 1.2. Wzrost dodatniego salda usług.............................................. 16 1.2.1. Podróże zagraniczne................................................ 16 1.2.2. Usługi transportowe................................................. 17 1.2.3. Pozostałe usługi.................................................... 18 1.3. Pogorszenie ujemnego salda dochodów........................................ 19 1.4. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących................................... 21 2. Rachunek kapitałowy......................................... 23 3. Rachunek finansowy......................................... 24 3.1. Inwestycje nierezydentów w Polsce............................................ 24 3.1.1. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich............................ 24 3.1.2. Napływ inwestycji portfelowych........................................ 26 3.1.3. Napływ pozostałych inwestycji zagranicznych.............................. 28 3.2. Inwestycje rezydentów za granicą............................................ 29 3.3. Pochodne instrumenty finansowe............................................ 30 4. Oficjalne aktywa rezerwowe................................... 32 5. Zadłużenie zagraniczne ogółem................................. 33 5.1. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego....................... 33 5.2. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw.................................. 34 5.3. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego..................................... 36 5.4. Zadłużenie zagraniczne NBP................................................. 37 5.5. Obsługa zadłużenia zagranicznego............................................ 37 5.6. Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego................................... 37 6. Aneks.................................................... 39 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku

Spis tabel Spis tabel Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego......................................... 9 Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym................................ 11 Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym................................ 13 Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia........................... 15 Tabela V. Usługi............................................................ 16 Tabela VI. Dochody.......................................................... 19 Tabela VII. Transfery bieżące................................................... 21 Tabela VIII. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy polaków za granicą................ 22 Tabela IX. Rachunek kapitałowy................................................ 23 Tabela X. Zagraniczne inwestycje w Polsce........................................ 25 Tabela XI. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.................................... 25 Tabela XII. Zagraniczne inwestycje portfelowe salda................................ 26 Tabela XIII. Zagraniczne inwestycje portfelowe obroty.............................. 27 Tabela XIV. Pozostałe inwestycje pasywa........................................ 28 Tabela XV. Inwestycje rezydentów za granicą...................................... 30 Tabela XVI. Saldo pochodnych instrumentów finansowych............................ 31 Tabela XVII. Oficjalne aktywa rezerwowe stany.................................... 32 Tabela XVIII. Bilans płatniczy w mln EUR........................................... 40 Tabela XIX. Bilans płatniczy w mln PLN............................................. 42 Tabela XX. Bilans płatniczy w mln USD............................................. 44 Tabela XXI. Bilans płatniczy salda............................................... 46 Tabela XXII. Rachunek bieżący.................................................. 46 Tabela XXIII. Usługi.......................................................... 48 Tabela XXIV. Pozostałe usługi.................................................... 48 Tabela XXV. Dochody.......................................................... 50 Tabela XXVI. Transfery bieżące................................................... 52 Tabela XXVII. Inwestycje bezpośrednie............................................. 54 Tabela XXVIII. Inwestycje portfelowe.............................................. 54 Tabela XXIX. Inwestycje portfelowe aktywa........................................ 55 Tabela XXX. Inwestycje portfelowe pasywa........................................ 56 Tabela XXXI. Pozostałe inwestycje aktywa......................................... 56 Tabela XXXII. Pozostałe inwestycje pasywa........................................ 58 Tabela XXXIII. Podstawowe wskaźniki bilansu płatniczego.............................. 58 Tabela XXXIV. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na długoterminowe i krótkoterminowe... 60 Tabela XXXV. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory i instrumenty............. 60 Tabela XXXVI. Podstawowe wskaźniki zadłużenia zagranicznego......................... 64 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Spis wykresów Spis wykresów Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego........................................ 9 Wykres 2. Saldo rachunku bieżącego w relacji do PKB................................. 10 Wykres 3. Obroty towarowe.................................................... 11 Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn........................................... 12 Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN........................................... 14 Wykres 6. Usługi przychody................................................... 17 Wykres 7. Usługi rozchody.................................................... 17 Wykres 8. Dochody........................................................... 20 Wykres 9. Transfery bieżące..................................................... 21 Wykres 10. Komponenty rachunku finansowego..................................... 24 Wykres 11. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie..................................... 25 Wykres 12. Różnice rentowności obligacji 10-letnich.................................. 26 Wykres 13. Zagraniczne inwestycje portfelowe....................................... 27 Wykres 14. Pozostałe inwestycje pasywa.......................................... 28 Wykres 15. Inwestycje portfelowe aktywa......................................... 30 Wykres 16. Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych............................ 32 Wykres 17. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory......................... 33 Wykres 18. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego.................. 34 Wykres 19. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw............................. 35 Wykres 20. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego............................... 36 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku

Synteza Synteza Poniższe opracowanie przedstawia relacje gospodarcze podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi w II kwartale 2008 r. 1. W omawianym okresie saldo rachunku bieżącego było ujemne i wyniosło 4.866 mln EUR. Deficyt na rachunku bieżącym w głównej mierze był rezultatem wysokiego ujemnego salda towarów i dochodów. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. deficyt rachunku bieżącego pogorszył się o 856 mln EUR, głównie w wyniku pogłębienia ujemnego salda dochodów i towarów. W tym samym okresie wzrosły dodatnie salda transferów bieżących oraz usług. Relacja deficytu rachunku bieżącego do PKB wyniosła -5,4% i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. nie zmieniła się. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w stosunku do PKB wyniosło -3,4%, co oznacza poprawę o 1,3 punktu procentowego w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. Główne pozycje rachunku bieżącego analizowanego kwartału, w porównaniu z II kwartałem 2007 r., przedstawiały się następująco: deficyt obrotów towarowych wyniósł 3.877 mln EUR i pogłębił się o 804 mln EUR, ujemne saldo dochodów wyniosło 3.605 mln EUR i pogorszyło się o 420 mln EUR, dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.750 mln EUR i zwiększyło się o 129 mln EUR, dodatnie saldo usług wyniosło 866 mln EUR i zwiększyło się o 239 mln EUR. W drugim kwartale 2008 r. dynamika eksportu wzrosła o 20,9% i była nieznacznie niższa niż dynamika importu, który wzrósł o 21,5%. Eksport zwiększył się przede wszystkim na skutek wzrostu wartości eksportu takich wyrobów jak: odbiorniki telewizyjne oraz części do nich, samochody ciężarowe i osobowe, meble, wyroby stalowe, silniki oraz części i akcesoria samochodowe. W imporcie do Polski najwyższy przyrost wartości odnotowano w grupie takich wyrobów jak: komputery, samochody osobowe, ciężarowe i części do nich. Odnotowano również wysoki wzrost wartości importu ropy naftowej i jej olejów (o 38,0%), jest to rezultat silnego wzrostu cen ropy na rynkach międzynarodowych o 56,3% przy jednoczesnym nieznacznym spadku jej wolumenu. Znaczny wzrost popytu na towary z importu, przede wszystkim o charakterze zaopatrzeniowym, związany był z obserwowanym ciągle wysokim wzrostem gospodarczym w Polsce. Poprawa salda wymiany usługowej z zagranicą była efektem zmniejszenia ujemnego salda w grupie pozostałych usług. Grupę pozostałych usług charakteryzuje duże wewnętrzne zróżnicowanie, a najbardziej na wzrost salda tej grupy usług wpłynęła poprawa dodatniego salda usług związanych z reklamą i badaniem opinii publicznej. Znacząco wzrosło także dodatnie saldo usług transportowych. Pogłębienie ujemnego salda dochodów spowodowane było wyższymi, niż rok wcześniej, dochodami uzyskiwanymi przez zagranicznych inwestorów z tytułu pozostałych inwestycji, głównie kredytów. Wysokie ujemne saldo dochodów z inwestycji silnie wpływa na kształtowanie się deficytu rachunku bieżącego. Jednocześnie na saldo dochodów pozytywnie wpłynęło saldo wynagrodzeń pracowników. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących w II kwartale 2008 r. wynikał z wyższych, niż w II kwartale 2007 r., przychodów sektora rządowego oraz wzrostu transferów prywatnych, obejmujących między innymi przekazy zarobków osób pracujących za granicą. W omawianym kwartale została wpłacona, nieznacznie wyższa niż przed rokiem, składka do budżetu Unii Europejskiej. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Na podstawie danych bilansu płatniczego oszacowano, że w II kwartale 2008 r. wielkość środków przekazanych przez Polaków z tytułu pracy za granicą wyniosła 1.393 mln EUR. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. był to przyrost środków o 3 mln EUR. Saldo rachunku kapitałowego było dodatnie i wyniosło 1.754 mln EUR. O wysokości tego salda zadecydował w głównej mierze napływ środków z Unii Europejskiej. Łączne saldo transferów z Unią Europejską w II kwartale 2008 r. wyniosło 2.059 mln EUR. W transferach bieżących odnotowano dodatnie saldo w wysokości 226 mln EUR, natomiast w transferach kapitałowych napływ wyniósł 1.833 mln EUR. Największą część funduszy otrzymano z Europejskiego Funduszu Spójności, Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Społecznego. 2. Dodatnie saldo rachunku finansowego w II kwartale 2008 r. wyniosło 10.251 mln EUR. Wartość transakcji netto podmiotów zagranicznych w II kwartale 2008 r. z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosła 3.085 mln EUR. Był to przede wszystkim napływ kapitału w postaci kredytów otrzymanych od zagranicznych inwestorów oraz zakupu akcji i udziałów. W obszarze inwestycji portfelowych miał miejsce napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery wartościowe na kwotę 1.760 mln EUR. Dodatnie saldo było wynikiem napływu kapitału inwestowanego zarówno w polskie papiery dłużne, jak i w papiery udziałowe. Na wielkość inwestycji nierezydentów w papiery dłużne wpłynął napływ kapitału w obligacje Skarbu Państwa emitowane na rynkach zagranicznych przy równoczesnym odpływie inwestycji z krajowego rynku obligacji skarbowych. Odnotowano także napływ inwestycji w udziałowe papiery wartościowe. W II kwartale 2008 r. zarejestrowano napływ netto kapitału z tytułu pozostałych inwestycji zagranicznych w wysokości 6.345 mln EUR. Napływ kapitału wynikał przede wszystkim z zaciągniętych kredytów przez polskie podmioty (przedsiębiorstwa i banki) oraz z napływu do Polski depozytów, które nierezydenci lokowali w polskich bankach. Wzrost zadłużenia kredytowego sektora bankowego dotyczył przede wszystkim niewielkiej liczby banków. Banki te głównie zadłużały się w ramach grup kapitałowych, refinansując w ten sposób wzrost akcji kredytowej, szczególnie w zakresie kredytów hipotecznych. Polskie podmioty zwiększyły swoje inwestycje za granicą o 850 mln EUR. O poziomie tych inwestycji zadecydowała kwota inwestycji portfelowych w wysokości 879 mln EUR oraz inwestycji bezpośrednich, które wyniosły 873 mln EUR. W tym samym czasie zanotowano wycofywanie się polskich podmiotów z zagranicznych pozostałych inwestycji, głównie poprzez wycofywanie depozytów przez polskie banki. 3. Zadłużenie zagraniczne Polski na koniec II kwartału 2008 r. wyniosło 180.892 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 11.008 mln EUR, tj. o 6,5%. W drugim kwartale 2008 r. odnotowano wzrost zadłużenia sektora przedsiębiorstw, bankowego oraz rządowego i samorządowego. Zadłużenie sektora przedsiębiorstw wzrosło o 4.818 mln EUR, tj. o 6,3%, sektora bankowego zwiększyło się o 4.667 mln EUR, tj. o 15,5%, a sektora rządowego i samorządowego wzrosło o 1.692 mln EUR, tj. o 3,3%. Krótkoterminowe zadłużenie NBP zmniejszyło się o 169 mln EUR. Największą część zadłużenia zagranicznego Polski stanowiło zadłużenie sektora przedsiębiorstw 45,1%. Udział sektora rządowego i samorządowego w zadłużeniu zagranicznym ogółem wyniósł 29,7% i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zmniejszył się o 1,1 punktu procentowego. 4. Wskaźniki ostrzegawcze służące do oceny równowagi zewnętrznej w II kwartale 2008 r. utrzymały się na bezpiecznym poziomie, przy czym poszczególne wskaźniki charakteryzowały się odmiennymi tendencjami. Relacja rachunku bieżącego do PKB w II kwartale 2008 r. wyniosła -5,4%. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w stosunku do PKB wyniosło -3,4%, co oznacza poprawę o 1,3 punktu procentowego w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. Relacja importu towarów i usług do aktywów rezerwowych nieznacznie się poprawiła w stosunku z II kwartałem 2007 r. i wskazywała na możliwość finansowania importu rezerwami przez Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku

Synteza 3,9 miesiąca. Stosunek obsługi zadłużenia zagranicznego do eksportu towarów i usług w II kwartale 2008 r. wyniósł 32,7% i w stosunku z II kwartałem 2007 r. pogorszył się o 1,5 punktu procentowego. Relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych, która służy ocenie płynności międzynarodowej Polski, na koniec czerwca 2008 r., wyniosła 106,2% i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. pogorszyła się o 2,7 punktu procentowego. Pogorszenie się tego wskaźnika było wynikiem szybszego tempa wzrostu krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego niż oficjalnych aktywów rezerwowych. Dla innych krajów regionu relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec II kwartału 2008 r. wahała się od 73,5% dla Czech przez 100,1% dla Węgier do 148,7% dla Słowacji. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący 1 Rachunek bieżący 1 Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego w II kwartale 2008 r. było ujemne i wyniosło 4.866 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r. saldo to pogorszyło się o 856 mln EUR. O wysokości deficytu na rachunku bieżącym zadecydowało w głównej mierze ujemne saldo w handlu towarami oraz ujemne saldo dochodów. Ujemne saldo obrotów towarowych wyniosło 3.877 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. pogorszyło się o 804 mln EUR. Na pogorszenie ujemnego salda obrotów towarowych wpłynął większy wzrost wartości importu (o 5.698 mln EUR) niż eksportu (o 5.251 mln EUR). Dodatnie saldo usług wyniosło 866 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. zwiększyło się o 239 mln EUR. Zwiększenie salda usług było wynikiem szybszego wzrostu eksportu usług (o 24,4%) niż importu usług (o 22,3%). Saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.605 mln EUR. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. saldo to pogłębiło się o 420 mln EUR. O wysokości dodatniego salda transferów bieżących w II kwartale 2008 r., które wyniosło 1.750 mln EUR, zadecydował zarówno wzrost transferów otrzymanych z Unii Europejskiej, jak i wzrost transferów prywatnych, obejmujących między innymi przekazy zarobków osób pracujących za granicą. Obserwowane powiększanie się deficytu na rachunku bieżącym związane jest z rosnącym deficytem w handlu towarami oraz ze stale rosnącymi dochodami inwestorów zagranicznych. Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II Saldo rachunku bieżącego -2.905-4.010-3.084-4.587-4.333-4.866 Saldo obrotów handlowych -1.656-2.446-2.238-2.621-2.397-3.011 Saldo towarów -2.385-3.073-2.894-4.017-2.927-3.877 Saldo usług 729 627 656 1.396 530 866 Saldo dochodów -2.704-3.185-2.492-3.446-2.857-3.605 Saldo transferów bieżących 1.455 1.621 1.646 1.480 921 1.750 Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego 4000 mln EUR 2000 0-2000 -4000-6000 -8000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Towary Usługi Dochody Transfery Rachunek bieżący Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku

Rachunek bieżący 1 Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Saldo rachunku bieżącego/pkb Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego/pkb W niewielkim zakresie przeciwdziała temu dodatnie saldo transferów bieżących i dodatnie saldo wymiany usługowej z zagranicą. Przedstawione wyżej zmiany wpłynęły na relację salda rachunku bieżącego do PKB. W II kwartale 2008 r. wartość tego wskaźnika wynosiła -5,4% i nie zmieniła się w porównaniu z analogicznym okresem 2007 r. W ujęciu rocznym relacja salda obrotów bieżących do PKB w II kwartale 2008 r. wyniosła -5,0% i w stosunku do analogicznego kwartału 2007 r. pogorszyła się o 1,1 punktu procentowego. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w stosunku do PKB w II kwartale 2008 r. wyniosło -3,4%, co oznacza poprawę o 1,3 punktu procentowego w stosunku z analogicznym kwartałem poprzedniego roku. W porównaniu z innymi krajami naszego regionu wskaźnik ten kształtuje się na korzystnym poziomie. Jest on o 1,6 punktu procentowego lepszy niż w Czechach, o 2,6 punktu procentowego niż na Węgrzech oraz aż o 5,3 punktu procentowego korzystniejszy niż na Słowacji. 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych Obroty towarowe 1 bilansu płatniczego w II kwartale 2008 r. zostały oszacowane na poziomie: eksport 31.264 mln EUR, import 35.141 mln EUR. Wzrost wartości zarówno eksportu, jak i importu był na zbliżonym poziomie i wyniósł odpowiednio 20,9% i 21,5%. Deficyt obrotów towarowych wyniósł 3.877 mln EUR, co oznacza pogorszenie salda o 804 mln EUR w stosunku do II kwartału 2007 r. Ze względu na dostępność danych, analizę obrotów towarowych pod kątem struktury rzeczowej i geograficznej przeprowadzono na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanych przez Główny Urząd Statystyczny 2. 1 Obroty towarowe w bilansie płatniczym, od 2000 r., są zestawiane według metodyki opartej na danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz na doszacowaniach dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. W II kwartale 2008 r. kwoty obrotów towarowych w eksporcie zawierały 96,0% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz 4,0% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych; zaś w imporcie 99,5% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego oraz 0,5% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. Ponadto na potrzeby bilansu płatniczego import zestawiony według danych statystyki handlu zagranicznego został skorygowany o oszacowane koszty transportu, zawarte w fakturach importowych wystawionych na bazie CIF. 2 Obroty handlu zagranicznego zostały zestawione przez NBP zgodnie z metodologią stosowaną przez GUS na podstawie zbiorów Ministerstwa Finansów, zawierających dane z dokumentów celnych SAD oraz z deklaracji INTRASTAT. Do 2004 r. źródłem danych były zbiory CIHZ. Użyte w opracowaniu nazwy grup towarowych są zgodne ze Scaloną Nomenklaturą CN stosowaną przez GUS. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący 1.1.1. Wzrost eksportu towarów Według danych statystyki handlu zagranicznego wartość eksportu towarów w II kwartale 2008 r. wyniosła 29.749 mln EUR, co w porównaniu z II kwartałem 2007 r. oznacza wzrost o 4.940 mln EUR, tj. o 19,9%. 1 W strukturze geograficznej polskiego eksportu w II kwartale 2008 r. największy udział (77,3%) miały kraje Unii Europejskiej 3. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy ich udział stanowił 24,6% ogółu eksportu. Kolejne kraje, do których eksportowane były polskie towary, to Włochy (6,5%), Francja (6,4%), Wielka Brytania (5,6%) oraz Czechy (5,6%). Największy wzrost wartości eksportu zarejestrowano w handlu z Niemcami (o 1.001 mln EUR, tj. o 15,9%), dotyczył on głównie samochodów osobowych oraz części i akcesoriów samochodowych, odbiorników TV, komputerów oraz części urządzeń RTV. Istotnie zwiększył się eksport do Francji (o 351 mln EUR, tj. o 23,0%), który związany był w głównej mierze z odbiornikami telewizyjnymi, komputerami i samochodami osobowymi. Wzrósł także eksport do Włoch (o 289 mln EUR, tj. o 17,7%, przede wszystkim samochodów osobowych oraz odbiorników TV), Czech (o 268 mln EUR, tj. o 19,1% głównie różnych wyrobów stalowych i części i akcesoriów samo- Wykres 3. Obroty towarowe mln EUR 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eksport Import Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II OGÓŁEM 24.230 24.809 25.530 27.270 28.235 29.749 Unia Europejska 19.623 19.524 20.022 21.147 22.414 23.003 w tym: Niemcy 6.481 6.310 6.755 6.824 7.146 7.311 Włochy 1.703 1.636 1.571 1.814 1.798 1.925 Francja 1.538 1.526 1.518 1.621 1.881 1.877 Wielka Brytania 1.446 1.455 1.552 1.597 1.633 1.670 Republika Czeska 1.350 1.399 1.399 1.493 1.545 1.667 Niderlandy 997 911 986 1.003 1.124 1.162 Pozostałe kraje 4.607 5.285 5.508 6.124 5.821 6.745 w tym: Rosja 1.055 1.064 1.225 1.363 1.344 1.583 Ukraina 854 908 1.089 1.181 1.023 1.138 Stany Zjednoczone 336 379 422 371 391 405 3 W prezentowanym materiale bez względu na analizowany okres pojęcie Unia Europejska odnosi się do 27 krajów. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 11

Rachunek bieżący 1 Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn mln EUR 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2004 2005 2006 2007 2008 Tworzywa sztuczne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Różne wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Żywność Pozostałe niewymienione chodowych), do Niderlandów (o 251 mln EUR, tj. o 27,6%, głównie odbiorniki TV, samochodów osobowych i komputerów), Wielkiej Brytanii (o 214 mln EUR, tj. o 14,7%, przede wszystkim samochodów osobowych i odbiorników TV). Wśród krajów niebędących członkami Unii Europejskiej na uwagę zasługuje silny wzrost eksportu do Rosji o 519 mln EUR, tj. o 48,8% (głównie samochody osobowe, ciężarowe oraz nadwozia i kabiny samochodowe) oraz na Ukrainę o 230 mln EUR, tj. o 25,4% (głównie nadwozia i kabiny samochodowe oraz części i akcesoria samochodowe, mięso wieprzowe, koks). Analiza struktury rzeczowej polskiego eksportu w II kwartale 2008 r. wskazuje, że największy udział w polskim eksporcie ogółem miały: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (24,9% eksportu ogółem), między innymi silniki spalinowe, druty i kable, sprzęt RTV, AGD i jego części, komputery; sprzęt transportowy (18,2% eksportu), obejmujący między innymi samochody osobowe, ciężarowe i ich części, ciągniki, autobusy; metale nieszlachetne i wyroby (13,9%), wśród których najistotniejsze były różnego rodzaju wyroby z żelaza i stali oraz miedź; żywność (9,2%); tworzywa sztuczne (6,2%), głównie opony; różne wyroby gotowe (5,7%), głównie meble. W porównaniu z danymi za II kwartał 2007 r. struktura polskiego eksportu zmieniła się w nieznacznym zakresie. Niewielki wzrost udziału dotyczył między innymi maszyn i urządzeń oraz sprzętu transportowego. Natomiast nieduży spadek udziału odnotowano w przypadku metali nieszlachetnych i wyrobów z nich oraz materiałów włókienniczych. We wszystkich grupach towarowych zarejestrowano wzrost eksportu. Zwiększenie wartości towarów sprzedanych za granicę w największym stopniu odnosiło się do: maszyn i urządzeń 1.541 mln EUR, tj. o 26,2% głównie odbiorniki TV (o 492 mln EUR, tj. o 36,5%), komputery (o 309 mln EUR), aparatura do telefonii i telegrafii przewodowej, druty, kable i przewody elektryczne; sprzętu transportowego 1.022 mln EUR, tj. o 23,3% przede wszystkim samochody osobowe (o 492 mln EUR, tj. o 36,5%), części i akcesoria samochodowe (o 281 mln EUR, tj. o 22,5%), samochody ciężarowe (o 135 mln EUR, tj. o 45,3%), nadwozia i kabiny samochodów (o 114 mln EUR), autobusy, ciągniki; 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący metali nieszlachetnych 589 mln EUR, tj. o 16,6% głównie półwyroby z żelaza i stali, odpady i złom z żeliwa i stali, konstrukcje z żeliwa i stali; żywności 451 mln EUR, tj. o 19,6% głównie mięso wieprzowe; 1 produktów chemicznych 352 mln EUR, tj. o 27,5% głównie leki; produktów mineralnych 297 mln EUR, tj. o 29,4% przede wszystkim koks, oleje ropy naftowej; tworzyw sztucznych 260 mln EUR, tj. o 16,3% w tym opony; różnych wyrobów gotowych 151 mln EUR, tj. o 9,8% głównie meble; Analizując eksport pod kątem kierunków przeznaczenia można zaobserwować, że największy udział w eksporcie miały towary zaopatrzeniowe 55,0%. Udział towarów konsumpcyjnych wyniósł 32,2%, zaś inwestycyjnych 12,8%. Porównując wyniki II kwartału 2008 r. z danymi za II kwartał 2007 r. można stwierdzić, że wzrósł eksport wszystkich głównych kategorii dóbr, i tak: zaopatrzeniowych o 2.282 mln EUR, tj. o 16,2%, konsumpcyjnych o 1.882 mln EUR, tj. o 24,5% oraz inwestycyjnych o 776 mln EUR, tj. o 25,5%. 1.1.2. Wzrost importu towarów W II kwartale 2008 r. import towarów osiągnął wartość 35.480 mln EUR, co w porównaniu z II kwartałem 2007 r. oznacza wzrost o 6.077 mln EUR, tj. o 20,7%. Analiza kierunków, z których importowane są towary wskazuje, że 63,0% wartości towarów sprowadzonych do Polski pochodziło z krajów Unii Europejskiej. Udział krajów UE, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, zmniejszył się o 1,9 punktu procentowego. Wzrost wartości importu z krajów należących do UE dotyczył przede wszystkim Niemiec (wzrost o 1.310 mln EUR, tj. o 18,6%, głównie części i akcesoria samochodowe, samochody osobowe, oleje ropy naftowej, silniki Diesela oraz mięso wieprzowe); Czech (o 314 mln EUR, tj. o 29,4%, przede wszystkim oleje ropy naftowej, środki czystości, złom z żeliwa i stali), Włoch (o 291 mln EUR, tj. o 14,0%, głównie samochody ciężarowe, części i akcesoria samochodowe, różne konstrukcje stalowe i ich części, osobowe, silniki benzynowe i silniki Diesela), Niderlandów (o 205 mln EUR, tj. o 20,5% w tym części i akcesoria maszyn biurowych, mięso wieprzowe) oraz Francji, Hiszpanii, Słowacji i Austrii. Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II OGÓŁEM 28.016 29.404 30.028 32.942 33.266 35.480 Unia Europejska 18.449 19.096 19.159 20.531 20.889 22.360 w tym: Niemcy 6.933 7.033 7.339 7.642 7.837 8.343 Włochy 1.957 2.074 2.047 2.174 2.189 2.365 Francja 1.514 1.544 1.447 1.649 1.732 1.709 Republika Czeska 989 1.066 1.024 1.087 1.159 1.379 Niderlandy 973 1.000 1.029 1.108 1.109 1.206 Wielka Brytania 839 918 964 1.025 934 992 Pozostałe kraje 9.567 10.308 10.869 12.411 12.377 13.121 w tym: Rosja 2.248 2.453 2.654 3.143 3.263 3.560 Chiny 1.891 1.895 2.228 2.586 2.486 2.486 Republika Korei 547 688 661 922 800 847 Stany Zjednoczone 580 590 663 704 661 794 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 13

Rachunek bieżący 1 Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN mln EUR 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2004 2005 2006 2007 2008 Produkty mineralne Sprzęt transportowy Produkty przemysłu chemicznego Żywność Metale nieszlachetne i wyroby Pozostałe niewymienione Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Udział krajów spoza strefy UE jest wyższy w imporcie niż w eksporcie, co jest związane ze stosunkowo dużym i stale rosnącym importem z krajów dalekiego wschodu oraz z Rosji. O przyroście importu towarów z Rosji w II kwartale 2008 r. (o 1.106 mln EUR, tj. o 45,1%) w największym stopniu zadecydował wzrost wartości zakupionej ropy naftowej (o 804 mln EUR, tj. o 50,6%, co stanowiło aż 12,7% przyrostu importu ogółem) oraz gazu ziemnego. Tak silny wzrost wartości sprowadzonej ropy związany jest w głównej mierze ze wzrostem jej cen na światowych rynkach. Import towarów z Chin wzrósł o 592 mln EUR, tj. o 31,2% (głównie komputery, części urządzeń RTV, aparatura do telefonii). Analiza struktury rzeczowej polskiego importu wskazuje, że do najważniejszych grup towarowych w II kwartale 2008 r. należy zaliczyć: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (23,3%), do których należą m.in. komputery, telefony, części do sprzętu RTV części do silników spalinowych, różnego rodzaju urządzenia ciekłokrystaliczne, druty i kable; sprzęt transportowy (13,0%) głównie samochody osobowe, ciężarowe oraz części do nich, ciągniki; metale nieszlachetne i wyroby (12,3%) głównie różne wyroby walcowane z żeliwa i stali; produkty mineralne (12,2%) przede wszystkim ropa naftowa i jej oleje oraz gaz ziemny; produkty przemysłu chemicznego (9,1%) głównie leki; tworzywa sztuczne i wyroby (6,9%); żywność (6,8%). Z porównania udziałów poszczególnych grup towarów w imporcie ogółem w II kwartale 2008 r. z ich udziałami w II kwartale 2007 r. wynika, że zmniejszył się udział paliw mineralnych o 1,2 punktu procentowego, wzrósł zaś udział metali nieszlachetnych i wyrobów oraz tworzyw sztucznych. W II kwartale 2008 r., w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, wzrost importu odnotowano praktycznie we wszystkich grupach towarowych. I tak najwyższy wzrost importu zaobserwowano w następujących grupach towarowych: maszyny i urządzenia wzrost o 1.377 mln EUR, tj. o 19,9%, głównie: komputery (o 189 mln EUR, tj. o 60,2%), części i akcesoria maszyn biurowych (o 189 mln EUR, tj. o 60,2%), różne urządzenia ciekłokrystaliczne (o 142 mln EUR, tj. o 130,8%), części RTV, silniki Diesela, odbiorniki TV; 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia (mln EUR) Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC 2007 2008 I II III IV I II 1 Dobra inwestycyjne ogółem 4.691 5.188 5.295 6.296 5.702 6.314 dobra inwestycyjne z tego: (z wyjątkiem środków transportu) środki transportu przemysłowe (inne niż samochody osobowe) Zużycie pośrednie (dobra zaopatrzeniowe) ogółem towary zaopatrzeniowe w tym: dla przemysłu nieprzetworzone* towary zaopatrzeniowe dla przemysłu przetworzone* paliwa i smary nieprzetworzone paliwa i smary przetworzone (inne niż benzyny silnikowe) części i akcesoria do dóbr inwestycyjnych (z wyjątkiem środków transportu) części i akcesoria do środków transportu 3.571 3.847 4.091 5.117 4.352 4.829 1.120 1.340 1.204 1.179 1.349 1.485 17.921 18.823 19.172 20.439 21.076 22.588 630 617 703 690 745 850 9.240 10.037 9.719 9.726 10.075 11.024 2.036 2.330 2.487 2.899 3.287 3.277 744 958 1.069 1.293 1.043 1.265 2.602 2.509 2.729 3.050 2.978 3.068 1.975 1.828 1.796 2.061 2.409 2.394 Towary konsumpcyjne ogółem 5.404 5.392 5.562 6.207 6.488 6.578 żywność i napoje w tym: przetworzone głównie dla 729 692 822 994 888 921 gospodarstw domowych samochody osobowe 1.011 1.184 1.003 1.026 1.303 1.531 towary konsumpcyjne trwałego użytku* 600 615 609 836 711 716 towary konsumpcyjne półtrwałego użytku* towary konsumpcyjne nietrwałego użytku* 1.031 941 1.175 1.137 1.224 1.100 1.578 1.477 1.532 1.723 1.813 1.792 Import ogółem 28.016 29.404 30.028 32.942 33.266 35.480 * Dotyczy towarów gdzie indziej niewymienionych. produkty mineralne wzrost o 1.227 mln EUR, tj. o 39,4% główną przyczyną był wzrost wartości importu ropy naftowej i jej olejów (910 mln EUR, tj. o 38,0%); sprzęt transportowego wzrost o 932 mln EUR, tj. o 25,4% głównie samochody osobowe (o 347 mln EUR, tj. o 29,3%); części i akcesoria samochodowe (o 310 mln EUR, tj. o 39,7%) oraz samochody ciężarowe (o 144 mln EUR, tj. o 44,6%); żywność wzrost importu o 602 mln EUR, tj. o 32,9% głównie: mięso wieprzowe; produkty chemiczne wzrost o 596 mln EUR, tj. o 22,6% głównie leki; metale nieszlachetne wzrost importu o 365 mln EUR, tj. o 9,1% głównie wyroby walcowane z żeliwa lub stali, różnego rodzaju konstrukcje z żeliwa i stali oraz ich części; tworzywa sztuczne wzrost o 175 mln EUR, tj. o 16,4% głównie opony. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 15

Rachunek bieżący 1 Analiza importu pod kątem kierunków przeznaczenia wskazuje, że największą część importu w II kwartale 2008 r. stanowił import dóbr zaopatrzeniowych. Import dóbr zaopatrzeniowych stanowił 63,7% importu ogółem, towarów konsumpcyjnych 18,5%, a dóbr inwestycyjnych 17,8%. Największą dynamiką charakteryzował się import towarów konsumpcyjnych, który zwiększył się o 1.186 mln EUR, tj. o 22,0%. Import dóbr inwestycyjnych zwiększył się o 1.126 mln EUR, tj. o 21,7%, a towarów zaopatrzeniowych o 3.765 mln EUR, tj. o 20,0%. 1.2. Wzrost dodatniego salda usług Saldo obrotów usługowych w II kwartale 2008 r. wyniosło 866 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. zwiększyło się o 239 mln EUR. O wielkości salda usług zdecydował przede wszystkim poziom dodatniego salda usług transportowych oraz podróży zagranicznych. Kwota przychodów z tytułu usług w analizowanym okresie wzrosła o 24,4% w porównaniu z II kwartałem 2007 r. i ukształtowała się na poziomie 6.070 mln EUR. Wielkość rozchodów natomiast zwiększyła się o 22,4% i wyniosła 5.204 mln EUR. Decydujące znaczenie w kształtowaniu Tabela V. Usługi (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II Przychody 4.443 4.880 5.640 5.971 5.102 6.070 Usługi transportowe 1.432 1.597 1.756 1.941 1.676 1.866 Podróże zagraniczne 1.535 1.719 2.321 2.129 1.564 1.977 Pozostałe 1.476 1.564 1.563 1.901 1.862 2.227 Rozchody 3.714 4.253 4.984 4.575 4.572 5.204 Usługi transportowe 912 995 1.045 1.165 1.163 1.177 Podróże zagraniczne 1.043 1.432 1.992 1.188 1.227 1.715 Pozostałe 1.759 1.826 1.947 2.222 2.182 2.312 Saldo 729 627 656 1.396 530 866 Usługi transportowe 520 602 711 776 513 689 Podróże zagraniczne 492 287 329 941 337 262 Pozostałe -283-262 -384-321 -320-85 wielkości obrotów odgrywa wymiana handlowa z krajami Unii Europejskiej, obroty z którymi stanowią trzy czwarte całości zagranicznej wymiany usługowej. W II kwartale 2008 r. struktura przychodów z tytułu usług przedstawiała się następująco: pozostałe usługi 4 (36,7%), podróże zagraniczne (32,6%) oraz usługi transportowe (30,7%). W rozchodach udział pozostałych usług był znacznie wyższy niż w przychodach i wyniósł 44,4%. Udział wypłat z tytułu podróży zagranicznych wyniósł 33,0%, natomiast usług transportowych 22,6%. 1.2.1. Podróże zagraniczne Wielkość przychodów z tytułu podróży zagranicznych w II kwartale 2008 r. wynosiła 1.977 mln EUR, zaś kwota wydatków poniesionych przez Polaków wyjeżdżających za granicę w tym okresie wynosiła 1.715 mln EUR. Saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych ukształtowało się na poziomie 262 mln EUR. Obniżenie salda podróży zagranicznych w porównaniu z ana- 4 Grupę pozostałych usług stanowią m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty za korzystanie z patentów i praw autorskich, opłaty licencyjne, usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. 5 Opisywane dane zawierają szacunki wydatków Polaków pracujących krótkoterminowo za granicą. Szczegółowy opis nowej metody wyliczania dochodów z pracy, transferów prywatnych i związanych z nimi wydatków zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku 16 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 6. Usługi przychody Podróże zagraniczne Transport Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe 1 Informatyczne Pozostałe logicznym kwartałem poprzedniego roku o 25 mln EUR nastąpiło w wyniku wzrostu kwoty wydatków Polaków na podróże zagraniczne o 283 mln EUR, tj. o 19,8%, przy jednoczesnym niższym wzroście przychodów z tytułu wydatków cudzoziemców w Polsce o 256 mln EUR, tj. o 15,0%. Ze wstępnych szacunków wynika, że w II kwartale 2008 r. wydatki cudzoziemców z krajów Unii Europejskiej stanowiły w Polsce 80,6% przychodów z tytułu podróży zagranicznych. Po stronie rozchodów wydatki Polaków na podróże zagraniczne do krajów Unii Europejskiej stanowiły 79,2%. 1.2.2. Usługi transportowe Wielkość salda usług transportowych w II kwartale 2008 r. wyniosła 689 mln EUR i zwiększyła się, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, o 87 mln EUR. Przychody z tytułu usług transportowych wyniosły 1.866 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. zwiększyły się o 16,8 %. Wartość rozchodów, przy dynamice 18,3 %, osiągnęła kwotę 1.177 mln EUR. Wzrost wielkości obrotów z tytułu usług transportowych jest konsekwencją stałego wzrostu wymiany handlowej pomiędzy Polską a innymi krajami. Najwyższy udział w przychodach z tytułu usług transportowych miał, podobnie jak w poprzednich okresach, transport samochodowy. W badanym okresie udział transportu samochodowego, w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, nieznacznie wzrósł i wyniósł Wykres 7. Usługi rozchody Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Podróże zagraniczne Transport Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 17

Rachunek bieżący 1 58,9% kwoty wpływów z tytułu usług transportowych. Dynamika wzrostu przychodów (21,4%) potwierdza rosnące znaczenie tego rodzaju transportu, szczególnie w obrotach z krajami Unii Europejskiej. Udział pozostałych środków transportu w przychodach z tytułu usług transportowych był znacznie niższy. Wpływy z tytułu transportu lotniczego stanowiły 13,6%, transportu morskiego 12,4%, natomiast przychody z tytułu transportu kolejowego 6,1%. Kwota wypłat dotycząca transportu samochodowego, która w badanym okresie zwiększyła się w porównaniu z II kwartałem 2007 r. o 20,9 %, stanowiła również najbardziej istotną część (43,3%) rozchodów z tytułu usług transportowych. Udział transportu morskiego i lotniczego w rozchodach z tytułu usług transportowych był wyższy aniżeli w przychodach i wynosił odpowiednio 21,6% i 21,4%. 1.2.3. Pozostałe usługi W II kwartale 2008 r. ujemne saldo pozostałych usług wyniosło 85 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem poprzedniego roku zmniejszyło się o 177 mln EUR. Nastąpiło to w konsekwencji znacznie szybszego tempa wzrostu przychodów niż rozchodów. W badanym okresie wielkość przychodów z tytułu pozostałych usług osiągnęła kwotę 2.227 mln EUR, natomiast rozchodów 2.312 mln EUR. Grupę pozostałych usług charakteryzuje bardzo duże wewnętrzne zróżnicowanie. Zaliczane są do niej m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty z tytułu użytkowania niematerialnych aktywów oraz praw własności, takich jak patenty, prawa autorskie czy opłaty licencyjne oraz pozostałe usługi gospodarcze 6 stanowiące istotną część tej grupy usług. Usługi te, w większości, charakteryzuje wyższy poziom rozchodów niż przychodów, co związane jest z dużym zapotrzebowaniem różnych dziedzin naszej gospodarki na nowoczesne rozwiązania i technologie. Wzrasta znaczenie usług związanych z reklamą, architektonicznych i inżynieryjnych, usług prawnych i doradczych, budowlanych oraz usług informatycznych. W II kwartale 2008 r. dodatnie saldo usług budowlanych zmniejszyło się o 7 mln EUR w porównaniu z II kwartałem 2007 r. i ukształtowało na poziomie 110 mln EUR. Kwota przychodów wzrosła o 14,6% i wyniosła 307 mln EUR, wielkość rozchodów natomiast zwiększyła się o 30,5% i osiągnęła wartość 197 mln EUR. O wielkości salda w II kwartale 2008 r. zadecydował przede wszystkim wzrost wydatków na rzecz przedsiębiorstw zagranicznych realizujących usługi budowlane w Polsce. W badanym okresie zarówno kwota przychodów, jak i rozchodów z tytułu usług telekomunikacyjnych i pocztowych wykazały tendencje spadkowe. Wielkość wpływów z tytułu tych usług zmniejszyła się o 2,2% i wyniosła 90 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast, w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, zmniejszyła się o 5,1% i ukształtowała na poziomie 111 mln EUR. Wielkość ujemnego salda wyniosła 21 mln EUR. W II kwartale 2008 r. zanotowano dwukrotny wzrost przychodów oraz rozchodów z tytułu usług związanych z pośrednictwem finansowym. Kwota przychodów z tytułu tych usług wyniosła 102 mln EUR, rozchodów natomiast 157 mln EUR. Ujemne saldo usług finansowych pogłębiło się o 31 mln EUR i wyniosło 55 mln EUR. Patenty, prawa autorskie i opłaty licencyjne to grupa usług charakteryzująca się najwyższym ujemnym saldem spośród pozostałych usług. W II kwartale 2008 r. jego wielkość zwiększyła się o 61 mln EUR i wyniosła 309 mln EUR. Wypłaty związane z opłatami za używanie patentów i licencji uległy zwiększeniu o 27,9% w porównaniu z II kwartałem 2007 r. i osiągnęły kwotę 330 mln EUR. W II kwartale 2008 r. przychody z tytułu usług informatycznych i informacyjnych zwiększyły się o 33,3% i ukształtowały na poziomie 176 mln EUR, kwota rozchodów natomiast wzrosła o 24,8% i wyniosła 201 mln EUR. Szybsze tempo wzrostu przychodów niż rozchodów spo- 6 Kategoria Pozostałe usługi gospodarcze obejmuje między innymi: usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący wodowało zmniejszenie się, w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, ujemnego salda tych usług o 4 mln EUR. Pozostałe usługi gospodarcze to znacząca pozycja w grupie pozostałych usług. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. wielkość przychodów z tytułu tych usług wzrosła w tempie dwukrotnie szybszym niż rozchodów, co wpłynęło na zwiększenie się dodatniego salda tych usług o 280 mln EUR. Kwota przychodów wyniosła 1.436 mln EUR, natomiast rozchodów ukształtowała na poziomie 1.055 mln EUR. Dodatnie saldo pozostałych usług gospodarczych wyniosło 381 mln EUR. W ramach tej grupy usług na szczególną uwagę zasługują usługi prawne i doradcze, usługi związane z reklamą oraz architektoniczne i inżynieryjne. W badanym okresie wpływy z tytułu reklamy wzrosły prawie dwukrotnie i osiągnęły kwotę 335 mln EUR. Rozchody natomiast zwiększyły się o 35,3% i wyniosły 92 mln EUR. W wyniku tego dodatnie saldo tych usług wzrosło o 142 mln EUR i wyniosło 243 mln EUR. Usługi prawne i doradcze oraz architektoniczne i inżynieryjne charakteryzowały również dość wysokie obroty. W wyniku szybszego wzrostu przychodów niż rozchodów w II kwartale 2008 r. ujemne saldo usług prawnych i doradczych zmniejszyło się o 5 mln EUR i osiągnęło kwotę 73 mln EUR. Wielkość przychodów z tytułu usług architektonicznych i inżynieryjnych zwiększyła się, w porównaniu z II kwartałem 2007 r., o 60,3% i wyniosła 186 mln EUR, kwota rozchodów natomiast wzrosła o 31,2% i osiągnęła kwotę zbliżoną do przychodów. 1 1.3. Pogorszenie ujemnego salda dochodów W II kwartale 2008 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.605 mln EUR. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. saldo to pogorszyło się o 420 mln EUR. Wysokie ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem obserwowanym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu. Jest ono konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu oraz relatywnie niższego, choć sukcesywnie rosnącego, poziomu zaangażowania rezydentów w inwestycje zagraniczne. Dochody nierezydentów osiągnięte w Polsce w II kwartale 2008 r. wyniosły 5.629 mln EUR. W porównaniu z II kwartałem 2007 r. wzrost wyniósł 510 mln EUR. Przychody polskich podmiotów równały się kwocie 2.024 mln EUR i zwiększyły się o 4,5%, tj. o 90 mln EUR. Tabela VI. Dochody (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II Przychody 1.493 1.934 2.093 1.799 1.751 2.024 Wynagrodzenia pracowników 831 1.253 1.322 1.128 798 1.224 Dochody z inwestycji bezpośrednich 4 7 5 11 102 107 Dochody z inwestycji portfelowych 117 145 84 160 123 106 Dochody z pozostałych inwestycji 541 529 682 500 728 587 Rozchody 4.197 5.119 4.585 5.245 4.608 5.629 Wynagrodzenia pracowników 184 207 224 284 278 299 Dochody z inwestycji bezpośrednich 2.929 3.531 3.395 3.691 2.799 3.563 Dochody z inwestycji portfelowych 695 890 479 563 732 984 Dochody z pozostałych inwestycji 389 491 487 707 799 783 Saldo -2.704-3.185-2.492-3.446-2.857-3.605 Wynagrodzenia pracowników 647 1.046 1.098 844 520 925 Dochody z inwestycji bezpośrednich -2.925-3.524-3.390-3.680-2.697-3.456 Dochody z inwestycji portfelowych -578-745 -395-403 -609-878 Dochody z pozostałych inwestycji 152 38 195-207 -71-196 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 19

Rachunek bieżący 1 Wykres 8. Dochody mln EUR 8.000 6.000 4.000 2.000 0-2.000-4.000-6.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Przychody Rozchody Saldo Dodatnie saldo wynagrodzeń pracowników 7 wyniosło 925 mln EUR. Przychody z tego tytułu stanowiły 60,6% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 1.224 mln EUR, co oznacza, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r., spadek o 29 mln EUR, tj. o 2,3%. Rozchody osiągnęły wartość 299 mln EUR. Saldo dochodów z tytułu inwestycji bezpośrednich było ujemne i wyniosło 3.456 mln EUR. Przed rokiem saldo to również było ujemne i wyniosło 3.524 mln EUR. Dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach wyniosły 3.563 mln EUR i stanowiły 63,3% całości rozchodów. Na kwotę tę złożyły się: wypłacone dywidendy 2.558 mln EUR, reinwestowane zyski 650 mln EUR i zapłacone odsetki od kredytów 355 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu dochodów nierezydentów od zagranicznych inwestycji bezpośrednich, w porównaniu z II kwartałem 2007 r., zwiększyła się o 39 mln EUR, tj. o 0,9%. Wartość reinwestowanych zysków zwiększyła się o 212 mln EUR, tj. o 48,4%, czemu towarzyszył spadek wartości wypłacanych dywidend o 268 mln EUR, tj. o 9,5%. Wzrosła za to o 88 mln EUR, tj. o 33,0% wartość odsetek wypłacanych przez polskie podmioty zagranicznym inwestorom od udzielonych przez nich kredytów. Dochody polskich podmiotów z tytułu ich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 107 mln EUR, przy czym: kwota otrzymanych dywidend wyniosła 61 mln EUR, reinwestowane zyski 29 mln EUR, a otrzymane odsetki od udzielonych kredytów osiągnęły wartość 17 mln EUR. W II kwartale 2008 r. ujemne saldo dochodów z tytułu inwestycji portfelowych wyniosło 878 mln EUR. Przed rokiem saldo to było również ujemne (745 mln EUR). Dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych dokonanych w Polsce wyniosły 984 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2007 r. wzrosły o 10,6%. Udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w całkowitej wartości rozchodów w II kwartale 2008 r. wyniósł 19,2%. Dochody polskich podmiotów z inwestycji portfelowych 8 za granicą stanowiły w omawianym okresie 5,2% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 106 mln EUR. W analogicznym okresie poprzedniego roku dochody te były nieco wyższe i wyniosły 145 mln EUR. Saldo dochodów z pozostałych inwestycji w II kwartale 2008 r. było ujemne i wyniosło 196 mln EUR. W II kwartale 2007 r. saldo to było dodatnie (38 mln EUR). Dochody nierezydentów z tytułu pozostałych inwestycji wzrosły o 59,5% i wyniosły 783 mln EUR. Wzrost ten był spowo- 7 Narodowy Bank Polski opracował nową metodę wyliczania wielkości wynagrodzeń pracowników. W opisywanych danych zawarte są szacunki wynikające z zastosowania tej metody. Jej szczegółowy opis zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku 8 Dochody z tytułu inwestycji portfelowych nie obejmują dochodów NBP z aktywów rezerwowych, które zgodnie z zaleceniami Europejskiego Banku Centralnego są wykazywane w dochodach z pozostałych inwestycji. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący dowany w głównej mierze większymi wypłatami odsetek od rachunków bankowych i depozytów nierezydentów w polskich bankach, jak również od zagranicznych kredytów otrzymanych. Dochody rezydentów wyniosły 587 mln EUR i wzrosły o 11,0%. Na wysokość przychodów w tej pozycji wpłynęły przede wszystkim, tak jak w poprzednich okresach, dochody banku centralnego uzyskiwane z oficjalnych aktywów rezerwowych oraz dochody innych banków z tytułu posiadanych aktywów zagranicznych. 1 1.4. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących W II kwartale 2008 r. dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.750 mln EUR i w porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r. było wyższe o 129 mln EUR. O wzroście tym zdecydowało głównie wyższe o 24,6% saldo transferów bieżących sektora rządowego. Saldo transferów bieżących pozostałych sektorów ukształtowało się na poziomie 1.304 mln EUR, co stanowi niewielki wzrost (o 3,2%) w odniesieniu do II kwartału 2007 r. Po stronie przychodów transfery bieżące wyniosły 2.979 mln EUR, co stanowi wzrost o 405 mln EUR, tj. 15,7% w porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r. Rozchody z tytułu transferów bieżących charakteryzowały się 29,0% wzrostem i wyniosły 1.229 mln EUR. Tabela VII. Transfery bieżące (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II Przychody 2.700 2.574 2.807 3.024 2.610 2.979 Transfery rządowe 1.077 819 985 1.158 780 1.110 w tym: transfery z UE 933 730 895 981 535 841 Transfery prywatne 1.623 1.755 1.822 1.866 1.830 1.869 Rozchody 1.245 953 1.161 1.544 1.689 1.229 Transfery rządowe 870 461 655 1.041 1.242 664 w tym: transfery do UE 798 428 620 969 1.173 615 Transfery prywatne 375 492 506 503 447 565 Saldo 1.455 1.621 1.646 1.480 921 1.750 Transfery rządowe 207 358 330 117-462 446 w tym: transfery z UE 135 302 275 12-638 226 Transfery prywatne 1.248 1.263 1.316 1.363 1.383 1.304 Wykres 9. Transfery bieżące 3.500 mln EUR 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Przychody Rozchody Saldo Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za II kwartał 2008 roku 21