Kod: HS-342 Nazwa modułu: Dostępność informacji elektronicznej Rok akademicki: 2018/2019 Semestr: letni Punkty ECTS: 2 Program: Przedmioty humanistyczne i społeczne Strona www: Język wykładowy: Polski Osoba odpowiedzialna: Rogus Grzegorz (rogus@agh.edu.pl) Osoby prowadzące: Rogus Grzegorz (rogus@agh.edu.pl) Krótka charakterystyka modułu W ramach zajęć przedstawione zostanie pojęcie dostępności informacji, obowiązujące standardy dostępności informacji, standard WCAG 2.0 oraz standardy tworzenia aplikacji mobilnych. Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 M_W002 M_W003 M_W004 Zna konstrukcję międzynarodowego standardu dostępności WCAG 2.0 oraz zasady jego wykorzystywania. Posiada wiedzę na temat pojęcia dostępnej informacji oraz zasad uniwersalnego projektowania informacji. Ma świadomość kogo, dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie dotyka wykluczenie cyfrowe. Ma wiedzą na temat obowiązującego standard dostępności oraz zna Polskie i Europejskie regulacje prawne określające wymogi publikowania dostępnej informacji oraz tworzenia dostępnych produktów i usług elektronicznych. Poznał szereg narzędzi, które można zastosować do tworzenia dostępnych treści elektronicznych. Będą to walidatory oraz wtyczki dla przeglądarek i edytorów do automatycznego badania dostępności serwisów internetowych oraz dokumentów elektronicznych, narzędzia umożliwiające szybkie i wygodne tworzenie napisów dla osób słabosłyszących czy też walidatory analizujące zrozumiałość i stopień skomplikowania tekstu. Projekt 1 / 7
M_W005 M_W006 Umiejętności M_U001 M_U002 M_U003 M_U004 M_U005 Ma wiedzę na temat najpopularniejszych na świecie standardów tworzenia dostępnych aplikacji mobilnych. Posiada wiedzę na temat pojęcia dostępnej informacji oraz zasad uniwersalnego projektowania informacji. Ma świadomość kogo, dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie dotyka wykluczenie cyfrowe. Poznał i potrafi w praktyce zastosować zasady powstawania i wykorzystania audiodeskrypcji dla osób niewidomych, zrozumiałych tekstów dla osób z obniżoną normą intelektualną, napisów dla osób słabo słyszących oraz zasad wykorzystania języka migowego dla głuchych. Umie zaprojektować oprogramowanie mobilne spełniające standardy dostępności wykorzystując wiedzę zdobytą na podstawie analizy podejścia do kwestii dostępności i uniwersalnego projektowania największych na świecie firm technologicznych jak Apple, Google, Microsoft czy Samsung. Potrafi zaprojektować i zaimplementować rozbudowana stronę internetowa spełniająca kryteria dostenosci Potrafi zaprojektować a następnie zaimplementować aplikację mobilna pod Androida zgodna ze standardami dostępności informacji Potrafi rozpoznawać i tworzyć ogólnodostępne dokumenty i multimedia elektroniczne. Projekt Kompetencje społeczne M_K003 M_K004 Poznanie narzędzi wykorzystywanych przez osoby niepełnosprawne do obsługi urządzeń cyfrowych w celu pełnego zrozumienia w jaki sposób osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami obsługują urządzenia elektroniczne Na podstawie przykładów obrazującymi bariery w dostępie do informacji elektronicznej rozumie praktyczny wymiar cyfrowej dostępności. Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatori um seminaryjne praktyczne terenowe warsztatowe Inne E-learning Wiedza M_W001 Zna konstrukcję międzynarodowego standardu dostępności WCAG 2.0 oraz zasady jego wykorzystywania. 2 / 7
M_W002 M_W003 M_W004 M_W005 M_W006 Umiejętności M_U001 Posiada wiedzę na temat pojęcia dostępnej informacji oraz zasad uniwersalnego projektowania informacji. Ma świadomość kogo, dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie dotyka wykluczenie cyfrowe. Ma wiedzą na temat obowiązującego standard dostępności oraz zna Polskie i Europejskie regulacje prawne określające wymogi publikowania dostępnej informacji oraz tworzenia dostępnych produktów i usług elektronicznych. Poznał szereg narzędzi, które można zastosować do tworzenia dostępnych treści elektronicznych. Będą to walidatory oraz wtyczki dla przeglądarek i edytorów do automatycznego badania dostępności serwisów internetowych oraz dokumentów elektronicznych, narzędzia umożliwiające szybkie i wygodne tworzenie napisów dla osób słabosłyszących czy też walidatory analizujące zrozumiałość i stopień skomplikowania tekstu. Ma wiedzę na temat najpopularniejszych na świecie standardów tworzenia dostępnych aplikacji mobilnych. Posiada wiedzę na temat pojęcia dostępnej informacji oraz zasad uniwersalnego projektowania informacji. Ma świadomość kogo, dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie dotyka wykluczenie cyfrowe. Poznał i potrafi w praktyce zastosować zasady powstawania i wykorzystania audiodeskrypcji dla osób niewidomych, zrozumiałych tekstów dla osób z obniżoną normą intelektualną, napisów dla osób słabo słyszących oraz zasad wykorzystania języka migowego dla głuchych. 3 / 7
M_U002 M_U003 M_U004 M_U005 Umie zaprojektować oprogramowanie mobilne spełniające standardy dostępności wykorzystując wiedzę zdobytą na podstawie analizy podejścia do kwestii dostępności i uniwersalnego projektowania największych na świecie firm technologicznych jak Apple, Google, Microsoft czy Samsung. Potrafi zaprojektować i zaimplementować rozbudowana stronę internetowa spełniająca kryteria dostenosci Potrafi zaprojektować a następnie zaimplementować aplikację mobilna pod Androida zgodna ze standardami dostępności informacji Potrafi rozpoznawać i tworzyć ogólnodostępne dokumenty i multimedia elektroniczne. Kompetencje społeczne M_K003 M_K004 Poznanie narzędzi wykorzystywanych przez osoby niepełnosprawne do obsługi urządzeń cyfrowych w celu pełnego zrozumienia w jaki sposób osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami obsługują urządzenia elektroniczne Na podstawie przykładów obrazującymi bariery w dostępie do informacji elektronicznej rozumie praktyczny wymiar cyfrowej dostępności. Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) Ćwiczenia projektowe 1.Podczas pierwszych zajęć studenci poznają definicję uniwersalnego projektowania, dostępności, dostępnej informacji, a w tym również informacji elektronicznej. dowiedzą się kogo, dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie dotyka wykluczenie cyfrowe. 2.W trakcie zajęć poświęconych dostępności serwisów internetowych studenci poznają obowiązujący w Polsce standard dostępności oraz Polskie i Europejskie regulacje prawne określające wymogi publikowania dostępnej informacji oraz tworzenia dostępnych produktów i usług elektronicznych. Poznają konstrukcję międzynarodowego standardu dostępności WCAG 2.0 oraz zasady jego wykorzystywania. 4 / 7
3.W trakcie zajęć poświęconych dostępności serwisów i usług sieciowych, analizowane będą wszystkie kryteria sukcesu standardu WCAG 2.0 (Web Content Accessibility Guidelines) wraz z licznymi przykładami obrazującymi bariery w dostępie do informacji elektronicznej. Dzięki temu studenci poznają faktyczny a nie jedynie hipotetyczny wymiar cyfrowej dostępności. 4.Przedmiotem zajęć będzie również dostępność dokumentów i multimediów elektronicznych. Słuchacze dowiedzą się jakie bariery w dostępie do informacji mogą zawierać poszczególne źródła cyfrowej informacji oraz jak przygotowywać je w dostępny sposób. Nauczą się rozpoznawania i tworzenia dostępnych treści. Poznają zasady powstawania i wykorzystania audiodeskrypcji dla osób niewidomych, zrozumiałych tekstów dla osób z obniżoną normą intelektualną, napisów dla osób słabo słyszących oraz zasad wykorzystania języka migowego dla głuchych. 5.Kolejne zajęcia poświęcone będą dostępności aplikacji mobilnych. W ich trakcie słuchacze zapoznają się z najpopularniejszymi na świecie standardami tworzenia dostępnych aplikacji mobilnych, zobaczą przykłady dostępnych i niedostępnych aplikacji, poznają podejście do kwestii dostępności i uniwersalnego projektowania największych na świecie firm technologicznych jak Apple, Google, Microsoft czy Samsung. Poznają ogromny potencjał drzemiący w mobilnych technologiach, który można wykorzystać do tworzenia mobilnych produktów i usług dla wszystkich, w tym również osób o specjalnych potrzebach. 6.Na zakończenie zajęć teoretycznych studenci poznają szereg narzędzi, które mogą zostać przez nich wykorzystane do tworzenia dostępnych treści elektronicznych. Będą to walidatory oraz wtyczki dla przeglądarek i edytorów do automatycznego badania dostępności serwisów internetowych oraz dokumentów elektronicznych, narzędzia umożliwiające szybkie i wygodne tworzenie napisów dla osób słabosłyszących czy też walidatory analizujące zrozumiałość i stopień skomplikowania tekstu. 7.Dodatkowo w trakcie praktycznych zajęć słuchacze będą mogli zapoznać się z różnego rodzaju dostępnymi urządzeniami elektronicznymi, zarówno specjalistycznymi jak i tymi stworzonymi w sposób uniwersalny. Sami będą mogli spróbować w oparciu o różne programy odczytu ekranu bezwzrokowej obsługi komputera, wykorzystania tabletu przy bardzo dużym powiększeniu, skorzystania z czytnika ebooków nieposiadającego wyświetlacza lub palpacyjnie doświadczyć obsługi linijki brajlowskiej używanej przez osoby niewidome. Dopiero osobista próba skorzystania z technologii asystujących zapewni studentom odpowiednią perspektywę i pozwoli im w pełni zrozumieć w jaki sposób osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami obsługują urządzenia elektroniczne. 8. Poznanie szczegółów technologii HTML5 ze szczególnym naciskiem na nowe znaczniki semantyczne, multimedialne, formularze itp. 9. Poznanie zasad formatowania layout stron z wykorzystaniem CSS3. Zasady projektowanie stron WWW. Projektowanie elastyczne. Zasady tworzenia stron responsywnych. Typografia na stronie WWW. Przegląd narzędzi projektanta 10. Zaawansowany JavaScript oraz biblioteki i frameworki stosowane do tworzenia aplikacji webowej 11. Wprowadzenie do tworzenia aplikacji dla platformy Android: architektura aplikacji, zestawienie środowiska developerskiego, tworzenie prostych aplikacji 12. Tworzenie graficznych interfejsów użytkownika w Android. Sposób obliczania oceny końcowej Zaliczenie na podstawie oceny uzyskanej za wykonanie projektu zaliczeniowego. Cześć zajęć prowadzonych jest w formie prezentacji wykładowej, cześć jako zajęcia terenowe (np w celu skorzystania z ogólno-dostępnych urządzeń typu Bankomat w celu doświadczenia z jakimi barierami 5 / 7
borykają się osoby niepełnosprawne). Uzupełnieniem zajęć teoretycznych jest projekt polegający na stworzeniu strony internetowej, aplikacji, aplikacji mobilnej itp. (według wyboru studenta) zgodnie z zasadami dostępności. Wymagania wstępne i dodatkowe Wstępna znajomość standardu HTML5 oraz umiejętność programowania w Java oraz JavaScript. Zalecana literatura i pomoce naukowe 1. Błaszczak A. red., Raport Rzecznika Praw Obywatelskich, Dostępność witryn internetowych instytucji publicznych, Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2013, Nr 9 2. Butkiewicz M., Internet w instytucjach publicznych Zagadnienia prawne, Difin, Warszawa 2006 Butkiewicz U., Künstler I., Więckowski R., Audiodeskrypcja Zasady tworzenia, Fundacja Kultura Bez Barier, Warszawa 2012 3. Butkiewicz U., Künstler I., Więckowski R., Żórawska A., Napisy dla osób niesłyszących i słabo słyszących, Kultura Bez Barier, Warszawa 2012 4. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Klucz do informacji Dostępność informacji elektronicznej, FIRR, Kraków 2009 5. Grupa ds. dostępności zasobów internetowych, Mapa Dostępności Proces tworzenia dostępnego serwisu internetowego zgodnego z WCAG 2.0, SPRUC, Warszawa 2015 6. IAB Polska, Wygoda zakupów w sklepach internetowych Dostępność stron dla wszystkich, Divante, Warszawa 2012 7. Jachowicz M., Kotulski M., Forma dokumentu elektronicznego w działalności administracji publicznej, Difin, Warszawa 2012. 8. J. J. Jadacki (red.), A. Jedynak, G. Lissowski, W. Nawrocki, W. Nowak, J. Odrowąż-Sypniewska, W. Strawiński, M. Tempczyk, P. Więckowski, E. Żabski, Analiza pojęcia informacji, Semper, Warszawa 2003 9. Kozłowski G., Rotnicki M., Trzeciakiewicz M., Witek P., Zadrożny J., Narzędzia do badania dostępności i tworzenia dostępnych treści, FIRR, Warszawa 2014 10. Kozłowski G., Szymańska B., Witek P., Zadrożny J., Zaniewska M. E-podręcznik dostępny dla wszystkich Poradnik dla twórców elektronicznych materiałów edukacyjnych, FIRR 2013 11. Marcinkowski A., Badanie dostępności strony www w oparciu o WCAG 2.0, Fundacja Widzialni, Częstochowa 2016 12. Paszkiewicz D, Dębski J., Dostępność serwisów internetowych Dobre praktyki w projektowaniu serwisów internetowych dostępnych dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności 2013 13. Polska Fundacja Osób Słabosłyszących, Słabosłyszący w przestrzeni publicznej Wytyczne dostępności, Warszawa 2015 14. Sliwowski K., Kulesza W., Sacha A., Kozlowski G., Paszkiewicz D., Informacja dla wszystkich, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012 15. Szczygielska M., Dostępne multimedia, Fundacja Widzialni, Warszawa 2016 16. Szymańska B., Strzymiński T., Standardy tworzenia audiodeskrypcji do produkcji audiowizualnych, Fundacja Audiodeskrypcja, Białystok 2010 Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu Nie podano dodatkowych publikacji Informacje dodatkowe Celem przedmiotu jest uwrażliwienie przyszłych twórców serwisów i usług elektronicznych na specyficzne potrzeby osób zaliczanych dzisiaj do kategorii wykluczenia cyfrowego. Do grona osób najbardziej narażonych na cyfrowe wykluczenie zaliczamy: 1.Ludzi korzystających z mobilnych lub mało popularnych przeglądarek. Niezamożnych użytkowników, posiadaczy przestarzałego sprzętu oraz wolnych łącz internetowych. 2.Seniorów, obcokrajowców oraz osoby z niższym lub inaczej ukierunkowanym wykształceniem. 3.Osoby z różnego typu niepełnosprawnościami sensorycznymi, manualnymi lub intelektualnymi. Przedmiot będzie prowadzony wspólnie z Fundacją Instytutu Rozwoju Regionalnego, której specjaliści poprowadzą część zajęć teoretycznych przedstawiając aktualne standardy związane z projektowaniem tego typu serwisów, aplikacji i urządzeń. Zaprezentują również szereg urządzań wykorzystywanych jako technologie asystujące przez osoby niepełnosprawne. 6 / 7
Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Udział w ćwiczeniach projektowych Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 28 godz 30 godz 58 godz 2 ECTS 7 / 7