Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Sektora Bankowego SRKB SRKB Wprowadzenie do projektu Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego w Polsce. Zaproszenie do konsultacji, weryfikacji i uzgodnienia SRKB PAKIET INFORMACYJNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona1 Spis treści WPROWADZENIE... 2 SEKTOROWA RAMA KWALIFIKACJI: DLACZEGO?... 3 POLSKA RAMA KWALIFIKACJI... 3 Rama kwalifikacji: co to jest?... 4 Struktura PRK... 5 Nowa definicja kwalifikacji według PRK... 6 SEKTOROWA RAMA KWALIFIKACJI DLA SEKTORA BANKOWEGO POLSCE... 6 PROJEKT SEKTOROWEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA SEKTORA BANKOWEGO, SRKB... 8 Proces opracowania Projektu SRKB... 9 SRKB: jaka?... 12 ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY... 13
Strona2 WPROWADZENIE 1. Europejska Rama Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK) została ustanowiona w 2008 roku jako narzędzie komunikacji na rynku pracy krajów członkowskich UE, pozwalające pracodawcom i pracownikom posługiwać się kwalifikacjami niezależnie od tego jaką drogą i na terenie jakiego kraju zostały uzyskane. 2. W państwach członkowskich UE, w tym również w Polsce, podjęto działania zmierzające do stworzenia ram kwalifikacji zgodnie z założeniami ERK. Prace nad nowym Krajowym Systemem Kwalifikacji (KSK), prowadzi Instytut Badań Edukacyjnych (IBE), instytucja rządowa realizująca pod nadzorem międzyresortowego Komitetu Sterującego kompleksowy projekt Opracowania założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Kluczowymi elementami nowego systemu będą Polska Rama Kwalifikacji (PRK) i Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji (ZRK), Ostateczne rozwiązania będą wprowadzone ustawowo. 3. PRK umożliwi określenie poziomu każdej opisanej i spełniającej kryteria jakościowe kwalifikacji, bez względu na to, w jaki sposób się ją uzyskuje. Tak jak w ERK, wyróżnia się osiem poziomów kwalifikacji. Poziomy te są opisane poprzez wymagane efekty uczenia się (kompetencje) w podziale na wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne. Efekty uczenia się na każdym z kolejnych poziomów kwalifikacji różnią się od siebie i różnice te dotyczą: zakresu oraz głębi wiedzy, stopnia złożoności/skomplikowania wymaganych umiejętności, poziomu samodzielności i odpowiedzialności za pracę/działanie/naukę swoją i innych. 4. Aby kwalifikacje wpisane do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji miały przypisany właściwy poziom PRK, kluczowe będzie poprawne zinterpretowanie wymagań dla konkretnej kwalifikacji i dopasowanie do ogólnych opisów charakteryzujących poszczególne poziomy PRK. Stąd dla poszczególnych branż przewidziano III poziom PRK sektorowe ramy kwalifikacji, które uwzględniając kontekst branżowy przełożą zapisy ogólne na język specyficzny dla danego sektora. Ważnym zadaniem dla sektora usług finansowych jest samodzielne opracowanie i uzgodnienie sektorowej wersji Polskiej Ramy Kwalifikacji dla sektora bankowego. 5. Instytut Badań Edukacyjnych uruchomił proces projektowania ram sektorowych, a sektor bankowy skorzystał z tej możliwości jako pierwszy. Projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego (SRKB) powstał w ramach projektu, zrealizowanego w II poł. 2013 r. na zlecenie IBE przez WIB, we współpracy z ZBP, z udziałem reprezentatywnej grupy przedstawicieli banków i UKNF (Załącznik Nr 1). 6. Obecnie, w ramach kolejnego projektu realizowanego na zlecenie IBE, uruchomiony zostaje proces konsultacji i weryfikacji projektu SRKB, który do poł. lutego 2015 r. doprowadzi do ostatecznego uzgodnienia i przyjęcia przez polski sektor bankowy jego sektorowej ramy kwalifikacji. Warszawski Instytut Bankowości wraz ze Związkiem Banków Polskich zapraszają wszystkich reprezentantów sektora usług finansowych w Polsce do współpracy i współtworzenia Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego w Polsce.
Strona3 SEKTOROWA RAMA KWALIFIKACJI: DLACZEGO? Motywem naszych działań jest wizja stale doskonalącego się rynku usług finansowych, na którym wysoki poziom kwalifikacji pracowników, potwierdzony certyfikatem, wspierany kodeksem etyki i wymogiem stałego rozwoju zawodowego gwarantuje bezpieczeństwo i efektywność korzystania z usług finansowych przez klientów. Dobrze opisany certyfikat stanowi narzędzie komunikowania o jakości usług oferowanych na rynku. Dzięki transparentności systemu, klienci wiedzą, jakimi kwalifikacjami dysponują obsługujący ich pracownicy i wzmacniają swoje zaufanie. Pracownicy mają czytelny obraz oczekiwań pracodawców pod ich adresem, a firmy mają pewność, że inwestując w odpowiednie kwalifikacje pracowników będą działać w zgodzie z obowiązującymi regulacjami i wymaganiami Nadzoru. Rys. 1. Sektor Bankowy oparty na transparentnych kwalifikacjach W tak zarysowaną misję wpisuje się stworzenie mapy nowoczesnych, transparentnych i wiarygodnych kwalifikacji dla sektora bankowego w Polsce, które są zgodne z potrzebami rynku pracy i dostosowane do zmieniającego się otoczenia. To zadanie staje się wyzwaniem czasu z dwóch zasadniczych względów. Po pierwsze, z potrzeby budowy infrastruktury zaufania dla sektora bankowego, będącej fundamentem stabilności i konkurencyjności sektora. Po drugie, z potrzeby wykorzystania szansy, jaką niesie implementacja w Polsce Europejskiej Ramy Kwalifikacji (ERK, ang. European Qualifications Framework, EQF), która będzie przygotowana do wdrożenia w kraju w randze ustawy. Powstanie nowy Krajowy System Kwalifikacji (KSK), oparty na Polskiej Ramie Kwalifikacji (PRK, więcej: poniżej). POLSKA RAMA KWALIFIKACJI Polska Rama Kwalifikacji (PRK) jest elementem budowanego teraz w Polsce, podobnie jak w zdecydowanej większości krajów unijnych, nowego Krajowego Systemu Kwalifikacji (KSK), który zgodnie z podjętymi przez nasz kraj zobowiązaniami wobec partnerów europejskich powinien być gotowy do implementacji w 2015 roku. W ten sposób kwalifikacje obywateli polskich, po wypełnieniu wymogów jakościowych, zostaną zrównane z kwalifikacjami obywateli innych krajów unijnych i odniesione do jednego z ośmiu poziomów wyznaczonych przez Europejską Ramę Kwalifikacji (ERK).
Strona4 Rys. 2. Europejska Rama Kwalifikacji jako punkt odniesienia dla kwalifikacji krajowych Rama kwalifikacji: co to jest? Każda osoba pracująca chciałaby jak najdłużej utrzymać, a w miarę możliwości podnosić, swoją wartość na rynku pracy. W dzisiejszym środowisku społeczno-gospodarczym taki cel wymaga uczenia się przez całe życie zawodowe. Jest to ważne dla ludzi, firm i społeczeństwa. Jak doświadczył tego każdy z nas, zapewne w różnych aspektach, nigdy nie jest to łatwym zadaniem i niesie ze sobą decyzję wyboru, w co angażujemy naszą uwagę, czas i pieniądze. Nowy Krajowy System Kwalifikacji (KSK) ma ułatwić ten proces. Kiedy zostanie w pełni wdrożony, wówczas: Wszystkie ważne kwalifikacje na rynku pracy będą jasno opisane, dając informację, co posiadacz określonego dyplomu czy certyfikatu wie, co umie, i jak potrafi się zachować w swojej roli zawodowej (czyli jakie posiada kompetencje, tzw. efekty uczenia się); Wszystkie ważne kwalifikacje będą potwierdzone w transparentnym i wiarygodnym procesie weryfikacji tego, do czego zobowiązuje dyplom, czy certyfikat; Potwierdzanie kwalifikacji będzie możliwe niezależnie od tego, w jaki sposób określone kompetencje zostały osiągnięte: w programie szkoleniowym realizowanym przez instytucję publiczną (tzw. edukacja formalna), przez niepubliczną instytucję szkoleniową lub pracodawcę (dotychczas tzw. kształcenie pozaformalne), czy też przez samokształcenie lub doświadczenie (tzw. uczenie się nieformalne). Nowy system ma połączyć w jedną uporządkowaną, wewnętrznie spójną i transparentną całość proces uczenia się przez całe życie i zdobywania przez nas kompetencji. Spoiwem będzie Polska Rama Kwalifikacji (PRK). Skutecznie i prawidłowo wdrożona oznacza równy,
Strona5 elastyczny i efektywny dostęp każdego z nas do potwierdzenia swoich kwalifikacji. Dodatkową korzyścią będzie to, że PRK stanie się elementem jednolitego systemu budowanego w Unii Europejskiej. To oznacza, że kwalifikacja potwierdzona w PRK będzie tak samo spozycjonowana we wszystkich krajach UE. Struktura PRK Polska Rama Kwalifikacji (PRK), tak samo jak europejska, wyznacza osiem poziomów dla wszystkich kwalifikacji, niezależnie od tego jak, gdzie i kiedy się je osiągnęło. W swoich założeniach zrównuje kwalifikacje pochodzące z różnych źródeł poprzez kryterium jakości i wypełnienia jasno określonych wymagań. Powinna podnieść poprzeczkę tak samo dla wszystkich dostarczycieli kwalifikacji, ograniczając jednocześnie bariery formalne dla potwierdzania kwalifikacji. W rezultacie powinna przynieść większą przejrzystość, dostępność i jakość kwalifikacji, do których uczący się mogą dochodzić różnymi ścieżkami: w systemie edukacji ogólnej, w edukacji wyższej oraz w edukacji zawodowej, w tym sektorowej. To będzie oznaczać, że kwalifikacje staną się cennym, bo wiarygodnym papierem wartościowym. W tym scenariuszu wszystkie ważne kwalifikacje znajdą się w Krajowym Systemie Kwalifikacji (KSK). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że uniwersalnym opisom poziomów kwalifikacji mają towarzyszyć ich wersje sektorowe. Rys. 3. Polska Rama Kwalifikacji Kwalifikacje opisane językiem kompetencji będą bliższe potrzebom rynku pracy. Podniesie się jakość oferty szkoleniowej, ale także efektywność korzystania z niej. Łatwiejsze będzie porównywanie ofert oraz bardziej precyzyjne dopasowanie ścieżki szkoleniowej poprzez większą modułowość kwalifikacji. Uznawanie pozaformalnych i nieformalnych form uczenia się zmniejszy koszty rozwoju kompetencji, pozwalając na zrównanie statusu kwalifikacji uzyskiwanych w różny sposób, w tym w procesach wewnątrz organizacji. W ten sposób bardziej dostępne i efektywne staną się awanse poziome i
Strona6 pionowe oraz wzrośnie mobilność pracowników, szczególnie ważna w ramach międzynarodowych grup finansowych. Nowa definicja kwalifikacji według PRK Kwalifikacją w rozumieniu PRK będzie tylko taki zestaw efektów uczenia się (kompetencji), który - po ich ocenieniu i porównaniu z wymaganiami (standardem danej kwalifikacji) - został formalnie potwierdzony przez uprawnioną do tego instytucję i wpisany do Krajowego Rejestru Kwalifikacji (KRK) wraz z poziomem PRK. Krajowy System Kwalifikacji ma zostać wprowadzony w Polsce na podstawie odrębnej ustawy. Aktualnie kontynuowane są prace nad rozwiązaniami szczegółowymi, które w dużym stopniu przesądzą o praktycznym wymiarze i powodzeniu całego przedsięwzięcia. To ważny moment dla podjęcia wspólnych, intensywnych działań środowiska branżowego, tak aby uznane i szanowane kwalifikacje sektora usług finansowych nie znalazły się na marginesie wprowadzanych aktualnie w Polsce rozwiązań, które służyć mają utrzymaniu wartości pracownika na rynku pracy i ułatwieniu uczenia się przez całe życie. Rys. 4. Kwalifikacje sektorowe częścią europejskiego i krajowego systemu kwalifikacji SEKTOROWA RAMA KWALIFIKACJI DLA SEKTORA BANKOWEGO POLSCE Warszawski Instytut Bankowości wraz ze Związkiem Banków Polskich włączyły się w proces konsultacji towarzyszący implementacji PRK, aby zaprezentować dorobek kwalifikacyjny
Strona7 sektora bankowego oraz stworzyć szansę wprowadzenia kwalifikacji sektora do Krajowego Systemu Kwalifikacji (KSK) w sposób adekwatny do ich jakości i znaczenia oraz odpowiadający potrzebom i aspiracjom pracowników i organizacji sektora w Polsce. Przez ponad dwa lata obie organizacje przedstawiały swoje krajowe i europejskie doświadczenia w zakresie budowy i prowadzenia nowoczesnych certyfikatów zawodowych. Dzisiaj można prognozować, że uzgodnione jako rezultat dialogu modyfikacje w koncepcji PRK oraz opracowany w 2013 roku pierwszy projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego (patrz: poniżej) otwierają szansę wprowadzenia kwalifikacji sektorowych do KSK. Potrzebna jest dalsza aktywność i szeroka współpraca całego sektora. Warto zabiegać, aby status wpisanych do Krajowego Rejestru Kwalifikacji mogły uzyskać różnorodne kwalifikacje spełniające zaakceptowany standard, w tym wewnętrzne kwalifikacje banków i instytucji finansowych. Należy mocno podkreślić, że celem jest stworzenie możliwości, a nie budowanie przymusowych rozwiązań. W tak zarysowanym otoczeniu, na obecnym etapie kształtowania ostatecznych rozstrzygnięć dla KSK kluczowym zadaniem dla sektora usług finansowych jest samodzielne opracowanie i uzgodnienie sektorowej wersji Polskiej Ramy Kwalifikacji dla sektora bankowego. Istotnym ułatwieniem dla tego przedsięwzięcia była możliwość wykorzystania stworzonej już w ramach europejskiego projektu FIRST sektorowej wersji opisu poziomu kwalifikacji dla sektora usług finansowych, tzw. Translatora. Projekt FIRST był projektem w ramach unijnego Programu Leonarda da Vinci, zainicjowanym przez EBTN (European Banking and Financial Services Training Association), w którym wzięło udział 17 organizacji z 13 krajów, w tym wiodące instytuty bankowe z Europy. Projekt był koordynowany przez WIB. W raporcie ewaluacyjnym unijna agencja EACEA stwierdza, m.in.: Projekt osiągnął ogromny sukces tworząc wartościowe rozwiązanie dla sektora usług finansowych, które może wpłynąć na podniesienie kompetencji pracowników na wszystkich poziomach oraz zwiększenie ich mobilności. Partnerzy projektu zrealizowali złożone i trudne zadanie profesjonalnie i stworzyli punkt odniesienia dla innych sektorów. Ocena Translatora oraz towarzyszących narzędzi zebrała bardzo pozytywne recenzje wśród interesariuszy, co zapewnia szerokie wykorzystanie opracowanego modelu. Zidentyfikowanie tzw. cech dystynktywnych było cennym podejściem, które umożliwiło uwzględnienie i odzwierciedlenie języka i specyfiki sektora w Translatorze (projekt uzyskał ocenę 9, w skali od 0-10). Opracowany w projekcie Translator udostępnia charakterystykę każdego z ośmiu poziomów kwalifikacji ERK odpowiadającą środowisku pracy i językowi sektora usług finansowych, np.: TRANSLATOR DLA SEKTORA USŁUG FINANSOWYCH POZIOM 4 Wiedza Umiejętności Kompetencje ( ) Potrafi zidentyfikować najważniejsze ryzyka instytucji finansowej, zasady i procesy zarządzania ryzykiem oraz wyjaśnić swoje miejsce w tym procesie ( ) Potrafi przeprowadzić kompleksową analizę potrzeb klienta, uwzględniając sytuację makroekonomiczną, oraz przełożyć ją na ofertę odpowiednich produktów i usług bankowych i finansowych ( ) Poczuwa się do odpowiedzialności za identyfikację problemów i przykładów nieefektywności w swoim otoczeniu pracy oraz proponowanie rozwiązań Rys. 5. Przykład efektów uczenia się w tzw. Translatorze dla sektora usług finansowych Przygotowane przez Państwa Ramy Sektorowe są bardzo cennym wkładem w sektorową interpretację ram kwalifikacji i myślę, że zostaną z radością wykorzystane w II etapie
Strona8 projektu wdrażania KRK w Polsce ( ) Państwa "Translator to bardzo dobry przykład tego, jak ramy mogą zostać przeniesione w sferę sektorowych wymagań dotyczących kwalifikacji. (Prof. Ewa Chmielecka, Ekspert projektu KRK, Lider I etapu prac nad KRK, styczeń 2011) Przełomowym krokiem w procesie budowania sektorowej wersji PRK dla sektora bankowego w Polsce był projekt, który Warszawski Instytut Bankowości zrealizował w drugiej połowie 2013 r. we współpracy ze Związkiem Banków Polskich oraz reprezentatywną grupą przedstawicieli banków oraz Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Zleceniodawcą był Instytut Badań Edukacyjnych, IBE. W rezultacie powstał projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego (SRKB) (Załącznik nr 1), który do połowy lutego 2015 roku będzie poddany ogólnosektorowym konsultacjom, weryfikacji i ostatecznemu uzgodnieniu przez polski sektor bankowy. W drodze postępowania w formie przetargu publicznego, prowadzenie również tego projektu powierzono Warszawskiemu Instytutowi Bankowości. PROJEKT SEKTOROWEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA SEKTORA BANKOWEGO, SRKB Sektorowa Rama Kwalifikacji służy transparentności, porządkowaniu i podnoszeniu jakości kwalifikacji branżowych. Poprzez użycie branżowego języka i odniesienie opisywanych wymagań kwalifikacyjnych do środowiska pracy jest przyjaznym narzędziem rozpoznawania stopnia złożoności i zaawansowania kwalifikacji, porównywania kwalifikacji między sobą, budowy spójnych ścieżek rozwoju i tworzenia efektywnych systemów stałego podnoszenia kompetencji pracowników. W ten sposób staje się ważnym i użytecznym łącznikiem pomiędzy światem pracy i światem kwalifikacji. Dzięki bezpośredniemu połączeniu z Polską Ramą Kwalifikacji (PRK) i pośredniemu powiązaniu z Europejską Ramą Kwalifikacji (ERK) sektorowa rama otwiera możliwości szerszego wykorzystywania kwalifikacji branżowych w skali międzynarodowej, co na integrującym się rynku usług finansowych w Unii Europejskiej nabiera szczególnego znaczenia. Zgodnie z przyjętą koncepcją, przygotowany projekt zakłada, że Sektorowa Rama Kwalifikacji dla Sektora Bankowego spełni następujące kryteria jakościowe: Będzie reprezentatywna i istotna dla sektora, Będzie wspierana przez sektor, Będzie znana i stosowana przez sektor, Będzie zorientowana na rozwój. Jednocześnie sformułowano sektorowe wymagania wobec kompetencji (efektów uczenia się), które opiszą poziomy kwalifikacji przyszłej SRKB. Przyjęto następujące kryteria: Będą zanurzone w kluczowe procesy biznesowe i będą odnosić się do kluczowych profili zawodowych sektora; Będą trafnie odwzorowywać kluczowe potrzeby kwalifikacji sektora; Będą stanowić wartościowe i spójne dopełnienie uniwersalnych charakterystyk PRK, w tym charakterystyk typowych dla kształcenia i szkolenia zawodowego, zapewniając w ten sposób spójność z ERK; Będą zebrane w opisy poziomów tak, aby zapewnić równowagę pomiędzy odpowiednim poziomem szczegółowości dla uchwycenia specyfiki sektora i jednocześnie adekwatnym poziomem uogólnienia, aby być użytecznymi jako narzędzie znajdywania podobieństw, porównywania i porządkowania kwalifikacji. Będą odwzorować różnorodność i złożoność kwalifikacji występujących w systemie. Projekt SRKB udostępnia spójną strukturę charakterystyk kluczowych poziomów kwalifikacji, opisanych językiem efektów uczenia się, szytych na miarę dla sektora bankowego, odzwierciedlających środowisko pracy sektora i jego język. SRKB 2013 została
Strona9 opracowana tak, aby stać się zrozumiałym i przyjaznym narzędziem referencyjnym kwalifikacji, wykorzystywanym przez społeczność sektora bankowego w Polsce. Proces opracowania Projektu SRKB 2013 O powodzeniu opracowania projektu Ramy przesądził skład Zespołu Ekspertów. Reprezentował on wszystkie kluczowe procesy biznesowe i role zawodowe w sektorze bankowym, różne poziomy hierarchiczne w swoich macierzystych organizacjach, w tym wysokie stanowiska kierownicze. Do prac w projekcie zaproszenie przyjęli przedstawiciele siedmiu banków komercyjnych i Banku Gospodarstwa Krajowego oraz obydwu krajowych zrzeszeń banków spółdzielczych, reprezentując łącznie ponad 40% potencjału sektora bankowego w Polsce. Członkami Zespołu byli eksperci Związku Banków Polskich. W Zespole Ekspertów reprezentowane było także środowisko akademickie. Szczególne znaczenie ma również fakt uczestnictwa w Zespole przedstawicieli Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Bankowość została zaproszona do opracowania ramy sektorowej jako pierwszy sektor w Polsce. Był to zatem pionierski projekt, bez odniesień do wcześniejszych krajowych doświadczeń i stanowił poważne wyzwanie dla Zespołu Ekspertów. W tym kontekście ogromną wartość zyskały rezultaty wspomnianego wcześniej europejskiego Projektu FIRST, dzięki którym dysponowano europejską wersją ramy sektorowej dla sektora usług finansowych. Zespół Ekspertów SRKB zdecydował się ten dorobek wykorzystać. Tym samym, w Projekcie SRKB dokonano przejścia od ERK i Translatora dla Sektora Usług Finansowych w Europie do PRK i Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego w Polsce: Rys. 6. Proces dochodzenia do SRKB
Strona10 Dla zapewnienia jakości procesu i jego efektów końcowych zaplanowano szczegółowy proces tworzenia projektu SRKB, z uwzględnieniem opisanych powyżej założeń. Kluczowe etapy procesy przebiegały jak na poniższym rysunku: Rys. 7. Proces tworzenia projektu SRKB Proces przebiegał dwutorowo. Punktem startu była Polska Rama Kwalifikacji (PRK) oraz sektorowa wersja ERK opracowana dla sektora usług finansowych (Translator SUF) w ramach europejskiego projektu FIRST. PRK ukierunkowała całość prac nad SRKB i stanowiła punkt odniesienia, z którym rama sektorowa powinna być spójna. Translator SUF udostępnił początkowy zasób efektów uczenia się (EUS), charakterystycznych dla sektora usług finansowych, który w kolejnych etapach został rozbudowany poprzez zaciągnięcie kluczowych kompetencji z 67 opisów stanowisk pracy w polskich bankach i sprofilowany do specyfiki sektora bankowego w Polsce poprzez wyodrębnienie i zdefiniowanie listy wyznaczników sektorowych, czyli specyficznych obszarów kompetencyjnych: Wyznacznik 1: ORIENTACJA NA rynki finansowe i otoczenie makroekonomiczne Wyznacznik 2: ORIENTACJA NA proces i organizację działalności bankowej Wyznacznik 3: ORIENTACJA NA Klienta Wyznacznik 4: ORIENTACJA NA bezpieczeństwo i nadzór w banku Wyznacznik 5: ORIENTACJA NA relację ryzyko/dochód Pojęcie wyznacznika zostało zaczerpnięte z projektu FIRST, a same wyznaczniki zdefiniowane i doprecyzowane dla SRKB, zapewniając reprezentatywność i kompletność charakterystyk poziomów kwalifikacji SRKB. Wyznaczniki okazały się bardzo pomocnym narzędziem i czynnikiem dyscyplinującym proces tworzenia charakterystyk poziomów kwalifikacji pod względem adekwatności sektorowej i kompletności (Załącznik nr 2). W procesie tworzenia Ramy kluczowym wyzwaniem było znalezienie skutecznych sposobów dla adekwatnego odniesienia uniwersalnej Ramy do kontekstu biznesowego i zbudowania pomostu pomiędzy rynkiem pracy i rynkiem edukacji i szkolenia, pomiędzy pracodawcami i
Strona11 szkoleniowcami, pomiędzy stanowiskami pracy i kwalifikacjami. Przyjęto, że elementem łączącym te wszystkie wymiary będą szeroko rozumiane kompetencje. To one stały się przedmiotem uporządkowanego transferu kluczowych wymagań niezbędnych w procesach biznesowych, rolach zawodowych i na stanowiskach pracy do reprezentatywnej struktury poziomów kwalifikacji, które zapewnią dostarczenie niezbędnych kompetencji w sektorze dziś i w przyszłości. Rys. 8. Kompetencje jako łącznik pomiędzy światem pracy i kwalifikacji Przyjęto, że kompetencje posłużą do przeglądu wybranych stanowisk pracy w bankach, z jednej strony, oraz do wyodrębnienia i definicji wyznaczników sektorowych, odzwierciedlających kwalifikacje, z drugiej strony. Był to etap pośredni i wspierający opracowanie końcowych charakterystyk projektu SRKB. Zastosowane ujęcie uporządkowało główny proces tworzenia Ramy (ścieżka górna na Rys. 6.) oraz potwierdziło wysoką użyteczność zastosowania takiej struktury myślowej w pracy nad Ramą. Jak pokazano na Rys.6., równoległym procesem wspierającym opracowanie projektu Ramy było wykorzystanie istniejących bankowych certyfikatów zawodowych, które są opisane efektami uczenia się. Dokonany został przegląd efektów uczenia się zawartych w wybranych certyfikatach zawodowych według dwóch kryteriów: adekwatności efektów uczenia się do charakterystyki poziomu SRKB, zgodnie z zakładanym przyporządkowaniem poziomu, oraz reprezentatywności efektów uczenia się dla zdefiniowanych wyznaczników sektorowych. Analizie poddano 3 certyfikaty: stopień zawodowy Certyfikowanego Konsultanta ds. Finansowych, będący elementem Systemu Standardów Kwalifikacyjnych w Bankowości Polskiej, Europejski Certyfikat Bankowca EFCB, realizowany w Polsce ramach europejskiej akredytacji EBTN, prowadzący do stopnia zawodowego Dyplomowanego Pracownika Bankowego w Systemie Standardów Kwalifikacyjnych oraz certyfikat Certyfikowanego Doradcy Finansowego EFPA EFA, realizowany w Polsce ramach europejskiej akredytacji EFPA (European Financial Planning Association). Przeprowadzona analiza potwierdziła ogólną trafność wyboru wyznaczników, wskazała rekomendacje dla uzupełnienia ich definicji oraz ułatwiła doprecyzowanie charakterystyk Ramy pod kątem odpowiedniego dociążenia kluczowych obszarów kompetencyjnych. W trakcie prac projektowych, Zespół Ekspertów SRKB przeprowadził intensywny proces doskonalenia projektu SRKB, tak aby w efekcie uzyskać spójną strukturę charakterystyk kluczowych poziomów kwalifikacji, opisanych językiem efektów uczenia się, szytych na miarę dla sektora bankowego, odzwierciedlających środowisko pracy sektora i jego język i spójnych z ERK i PRK. Prezentowany projekt SRKB ma stać się zrozumiałym i przyjaznym
Strona12 narzędziem referencyjnym kwalifikacji, wykorzystywanym przez społeczność sektora bankowego w Polsce. SRKB: jaka? Opracowany projekt SRKB zawiera szczegółowe efekty uczenia się sprofilowane branżowo dla pięciu głównych poziomów kwalifikacji, tożsamych z poziomami od 3 do 7 PRK włącznie. Są one reprezentatywne dla poziomów kwalifikacji w sektorze bankowym. Poziomy 1 i 2 uznano za niespecyficzne dla branży, a poziom 8 za uniwersalny i z tego punktu widzenia najsłabiej poddający się profilowaniu i wnoszący najmniej wartości dodanej do ramy sektorowej. Na tych trzech poziomach SRKB będzie wykorzystywać uniwersalne charakterystyki PRK. Efekty uczenia się prezentowane są w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, odwzorowując strukturę PRK. SRKB: Poziom 4 Profil posiadacza kwalifikacji sektorowej na poziomie PRK 4: Samodzielny, odpowiedzialny w zakresie swojego stanowiska pracy, z potencjałem do rozwoju, opartym na wykształceniu wyższym, potwierdzonym kwalifikacją na poziomie min. PRK 6 oraz skutecznym zdobywaniu nowych kompetencji w trakcie praktyki zawodowej. Posiada mocny fundament wiedzy ogólnozawodowej. Pracuje bez konieczności bezpośredniego nadzoru. Może monitorować pracę innych. Potrafi uczyć się samodzielnie i planować swój rozwój. Typ stanowiska: STARSZY PRACOWNIK BANKOWY Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne Posiadacz kwalifikacji na poziomie 4:( ) Opisuje prostym językiem szeroki zakres produktów i usług bankowych i finansowych oferowanych przez banki, wraz z korzyściami danego produktu dla klienta Potrafi przygotować i przedstawić rozwiązania zgodne z poziomem ryzyka akceptowalnym w organizacji oraz z wymogami prawnoregulacyjnymi i proceduralnymi, które organizacja jest zobowiązana przestrzegać dla bezpieczeństwa funkcjonowania Rys. 9. Przykład efektów uczenia się SRKB na poziomie 4 Potrafi pracować samodzielnie w zmiennych, przewidywalnych warunkach oraz dobrze współdziała jako członek zespołu Przesuwając się na kolejne poziomy Ramy utrzymano zasadę gradacji poziomów PRK, odnosząc się do głębi i zakresu wiedzy, rozwiązywania problemów i innowacyjnego stosowania wiedzy w praktyce, radzenia sobie w zmiennym środowisku oraz gotowości do współpracy i podjęcia odpowiedzialności za realizację powierzonych zadań. Profil posiadacza kwalifikacji jest oryginalnym dorobkiem projektu SRKB. Wprowadzenie tego elementu jako otwierającego opis efektów uczenia się na danym poziomie służy do wstępnego, branżowo sprofilowanego objaśnienia danego poziomu Ramy. Ma pozwolić, szczególnie osobom po raz pierwszy stykającym się z Ramą, na szybkie zrozumienie, czym jest dany poziom kwalifikacji. Budując znajomy kontekst, ma jednocześnie zachęcić do pełnego zapoznania się z Ramą i jej stosowania. Z tego również względu, profil posiadacza kwalifikacji zawiera odniesienie do wymaganego dla danego poziomu kwalifikacji zawodowych wykształcenia ogólnego, co będzie zrozumiałe dla każdego odbiorcy Ramy. W ten sposób, Autorzy Ramy starali się wytłumaczyć jedną z podstawowych zasad rozwoju
Strona13 kwalifikacyjnego odzwierciedlanego w PRK, tzn. możliwości nadbudowywania kwalifikacji poziomo (tzn. nowe kwalifikacje na tym samym bądź niższym poziomie,) a nie jedynie pionowo (tzn. nowe kwalifikacje wyłącznie na poziomie wyższym od aktualnie posiadanego). W polskim sektorze bankowym zdecydowana większość pracowników posiada wykształcenie wyższe. Często jest to dyplom magistra, czyli poziom PRK 7. Projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji otwiera ścieżkę rozwoju kwalifikacyjnego od poziomu 3 do 7 PRK. W tym kontekście, zrozumienie odrębności różnych typów kwalifikacji (w tym kwalifikacji z edukacji ogólnej i kształcenia wyższego oraz specjalistycznych, zawodowych) pozwala zaakceptować scenariusz, w którym w ciągu całej kariery zawodowej bankowiec nie podwyższa poziomu swoich kwalifikacji w PRK, choć niewątpliwie rozwija i podnosi swoje kompetencje. Dodatkowym łącznikiem pomiędzy opisem efektów uczenia się wymaganych dla danego poziomu kwalifikacji sektorowych a środowiskiem pracy jest definicja typu stanowiska, na którym najczęściej zatrudniane będą osoby posiadające kwalifikacje na danym poziomie. To jeszcze jedno rozwiązanie, które ma na celu łatwiejsze odnalezienie się w Ramie praktykom branżowym. Jak wspomniano wcześniej, Zespół Ekspertów przeprowadził intensywny proces doskonalenia projektu SRKB. W efekcie uzyskano m.in. integrację efektów uczenia się, szczególnie na wyższych poziomach Ramy. Oznacza to, że w miarę przesuwania się na wyższe poziomy Ramy pojedyncze efekty uczenia się odnoszą się jednocześnie do większej liczby wyznaczników, co jest zgodne z narastającą złożonością zadań zawodowych na stanowiskach, wymagających wyższych kwalifikacji. Wyeliminowano wiele niepotrzebnych powtórzeń, doprecyzowano zapisy, używając terminologii branżowej. Zastosowano listę czasowników dla odróżnienia efektów uczenia się będących wiedzą od tych, które opisują umiejętności. To podejście wspomogło zarówno proces tworzenia Ramy, jak również powinno ułatwić jej późniejsze zastosowanie w procesie przypisywania poziomów Ramy do kwalifikacji. Pamiętając o przyjętych kryteriach jakościowych Ramy, Zespół Ekspertów rekomendował, aby merytoryczną opiekę nad Ramą sprawowała sektorowa reprezentacja branży bankowej, nazwana Sektorową Radą Kwalifikacji. Do ważnych zadań Sektorowej Rady Kwalifikacji należałaby okresowa aktualizacja SRKB. Uznano, że pierwszy przegląd kwalifikacji powinien być dokonany po 3 latach od wdrożenia Ramy. Kolejne mogłyby być przeprowadzane co 5 lat. Przed nami bardzo ważny etap: proces konsultacji, weryfikacji i uzgodnienia ostatecznej wersji SRKB, która ma być rezultatem rozpoczętego projektu i przedłożona w IBE do połowy lutego 2015 roku. W ten sposób stanie się pierwszą sektorową ramą kwalifikacji w Polsce, która wyznaczy standard projektowania ram branżowych przez inne sektory gospodarki. ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY Z perspektywy branżowej, sektorowa rama kwalifikacji porządkuje kapitał kompetencyjny sektora. Tworzy wspólną strukturę odniesienia i wspólny język komunikowania się w zakresie oczekiwanych i dostarczanych standardów kwalifikacyjnych. Pozwala czytelnie opisać wymagania kwalifikacyjne w stosunku do osób i stanowisk pracy oraz wiarygodnie zaprezentować osiągniętą jakość kwalifikacji, na poziomie pracownika, organizacji i branży jako całości. Rama jest swoistą sektorową miarą kwalifikacji. Dobrze wpisuje się w naturę działalności bankowej, w której możliwość pomiaru i profesjonalnego zarządzania różnymi składnikami kapitałowymi (materialnymi i niematerialnymi) stanowi kwintesencję biznesu. Może skutecznie wspierać procesy rekrutacji, rozwoju organizacyjnego, integrowania strategii biznesowych i kadrowych, czy wreszcie budowy branżowego i firmowego PR, otwierając nowe obszary przewag konkurencyjnych na rynku.
Strona14 Sektorowa Rama Kwalifikacji zaprasza do współpracy, ale jednocześnie oferuje wielorakie możliwości indywidualnego zastosowania zawartych w niej rozwiązań wewnętrznie w każdej organizacji. Sektor usług finansowych jest sektorem opartym na ryzyku. Do stabilnego funkcjonowania potrzebuje kapitału, ale - jak wyraźnie pokazują wydarzenia ostatnich lat nie mniej ważne jest zaufanie. Transparentne, potwierdzone kwalifikacje są ważnym elementem budowania wiarygodności branży i jej niezbędnym kapitałem niematerialnym. Funkcjonujemy w czasach coraz powszechniejszego dostępu do wszelkich informacji. Postępuje edukacja i samodzielność naszych klientów. Znany mechanizm asymetrii informacji (G. Akerlof, 2001) będzie i powinien tracić na znaczeniu. Coraz częściej klienci będą chcieli powiedzieć sprawdzam obsługującemu ich pracownikowi Banku, pytając o jego kwalifikacje. Jest wysoce prawdopodobne, że nadzór bankowy zwiększy swoje zainteresowanie jakością kompetencji bankowców i będzie uznawał rzetelnie opisane i potwierdzone kwalifikacje, które spełniają standardy PRK. Przed bankami, indywidualnie i zbiorowo, otwiera się realna szansa wyjścia z inicjatywą i zaproponowania elastycznego, zgodnego z potrzebami i jednocześnie wiarygodnego budowania i transparentnego potwierdzania kwalifikacji pracowników w ich kluczowych rolach zawodowych. Uważamy, że niewymuszona regulacjami inwestycja w nową jakość profesjonalnych standardów zawodowych bankowców jest wyzwaniem czasu, ale także zobowiązaniem wobec przyszłości - przyszłości pracowników, organizacji i społeczności rynku jako całości. Przejawem odpowiedzialności społecznej wszystkich menedżerów sektora jest podjęcie tak ambitnego i ważnego celu. Szerokie skonsultowanie i uzgodnienie Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla usług finansowych w Polsce będzie przełomowym krokiem w tym kierunku. W przekonaniu, że transparentne kwalifikacje: służą interesowi publicznemu w sektorze bankowym, wzmacniają bezpieczeństwo sektora i zaufanie klientów, ograniczają ryzyko funkcjonowania instytucji poprzez podniesienie jakości usług i ograniczenie ryzyka operacyjnego związanego z poziomem kwalifikacji, podnoszą konkurencyjność polskiego sektora i kadry bankowej na rynku europejskim, Warszawski Instytut Bankowości wraz ze Związkiem Banków Polskich z zapraszają wszystkich reprezentantów sektora usług finansowych w Polsce do współpracy i współtworzenia Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego w Polsce.
Strona15 Rys. 10. Sektor bankowy autorem pierwszej sektorowej ramy kwalifikacji w Polsce Załączniki 1. Projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Sektora Bankowego, SRKB 2. Lista i definicje wyznaczników sektorowych Kontakt Po więcej szczegółów zapraszamy do kontaktu z Koordynatorem Projektu SRKB w WIB: Małgorzata Gromiec, Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu, tel. 22 826 99 24, 826 81 35, kom. 660 582 204, e-mail: mgromiec@wib.org.pl