Mechanizmy wykluczenia i integracji dzieci z doświadczeniem migracyjnym. Wnioski z badań. Jan Świerszcz, Anna Górska
Równy dostęp do edukacji W roku szkolnym 2012/2013: ok. 7000 uczniów i uczennic z doświadczeniem migracyjnym (Systemu Informacji Oświatowej-SIO). Ramy prawne: o Konstytucja RP. o Ustawa o systemie oświaty - preambuła: Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. o Rozporządzenia dot. systemu oświaty.. o Ustawa o równym traktowaniu i niedyskryminacji. Specjalne potrzeby edukacyjne wynikają z doświadczenia migracji.
Mechanizmy wykluczenia Niepowodzenie instytucji w zapewnieniu adekwatnych i profesjonalnych usług odbiorcom ze względu na ich kolor skóry, kulturę, przynależność etniczną, pochodzenie narodowe lub obywatelstwo. Można to zauważyć w procesach, postawach, zachowaniach mających znamiona dyskryminacji a wynikających z uprzedzeń, braku wiedzy i refleksji oraz z negatywnych stereotypów wobec pewnej mniejszości rasowej/etnicznej/narodowej/kulturowej. Cardiff County Council. School service. Guidelines and Procedures for dealing with and responding to racist incidents in schools, str. 7.
WYMIAR SYSTEMOWY (np. legislacja, standardy) Wymiar instytucjonalny kultura szkoły i praktyki Poziom formalny: - Regulaminy, zasady szkoły, deklarowane wartości - Procedury, hierarchia - Kalendarz, program nauczania Poziom nieformalny: - Postawy - Dystrybucja wiedzy - Relacje władzy - Kultura symboliczna N I E W I D Z I A L N O Ś Ć
Metodologia Wywiady ustruktyryzowane: Dyrekcja Nauczycielka/nauczyciel Pedagożka/pedagog szk Analiza treści Pamiętniki nauczycielskie Regulamin szkoły Strona internetowa szkoła Inne dokumenty szkolne Obserwacje Zajęcia lekcyjne Przestrzeń szkoły Przerwy szkolne Wydarzenia integracyjne
Metodologia proces konsultacji Konsultacja indywidualna i seminarium eksperckie: - Biuro Edukacji m.st. Warszawy, WCiES, ORE - UNHCR, Fundacja Edukacji i Twórczości - Badaczki i badacze z UAM, UW, OBM Prof. Andrew Gittlin (USA)
Dobór próby Dane z SIO na rok 2012/2013 ok. 6000 (5938) uczniów i uczennic cudzoziemskich (bez dzieci romskich), w tym: ponad 58 % (3448) w woj. mazowieckim ok. 11 % (657) w woj. lubelskim ok. 6 % (352) w woj. podlaskim 25 % w pozostałych 13 województwach Wyselekcjonowane województwa: - mazowieckie - lubelskie - podlaskie - kujawsko-pomorskie Losowy wybór szkół
Dobór próby Gimnazjum/ Szkoła podstawowa Małe miejscowości Duże miasta Uczniowie uchodźczy i uczennice uchodźcze Uczniowie i uczennice z doświadczeniem migracyjnymnieuchodźczym Uczniowie uchodźczy i uczennice uchodźcze Uczniowie i uczennice z doświadczeniem migracyjnymnieuchodźczym
Lp. Poziom szkoły Wielkość miejscowości Próba Województwo Pochodzenie uczniów i/lub uczennic i/lub ich rodzin (?) 1 Gimnazjum 4 577 lubelskie Czeczenia, Gruzja (U) Ukraina (M) 2 Szkoła podstawowa 4 135 mazowieckie Bułgaria (M) 3 Gimnazjum 1 711 324 mazowieckie Iran, Turcja, Ukraina (M) 4 Szkoła podstawowa 5 Szkoła podstawowa 1 711 324 mazowieckie Wietnam, Nigeria, Turcja (M) 294 675 podlaskie Czeczenia (U) Włochy (M) 6 Gimnazjum 63 203 podlaskie Czeczenia (U) 7 Szkoła podstawowa 610 kujawskopomorskie Czeczenia (U)
Obserwacje Małe miasta i wsie nie są gorzej wyposażone lub mniej przygotowane niż większe kosmopolityczne miejscowości Często dobrze rozwinięta koordynacja między istotnymi aktorami lokalnymi Brak wsparcia i rozpoznania sytuacji ze strony krajowych podmiotów i władz: izolacja szkół z trudną sytuacją. W szkołach dominuje dyskurs narodowy i polskocentryczne normy kulturowe. Brak lub nieodpowiednie rozwiązań sprawia, że wykluczenie jest raczej zasadą niż wyjątkiem.
Traktuje wszystkie dzieci tak samo. Obserwacje Brak odpowiednich narzędzi edukacyjnych i przygotowania zawodowego do pracy z dziećmi z rodzin z doświadczeniem migracyjnym uchodźczymi nieuchodźczym. Wypracowałam to sobie metodą prób i błędów Brak wsparcia dla nauczycieli i nauczycielek na poziomie instytucjonalnym i systemowym. Brak wiedzy o dobrych praktykach czy zasobach przewidzianych prawem Nie wiem co jeszcze mogę zrobić. Jestem zaniepokojona. Brak uznania: Kadra szkolna nie wie jak jest dobra. Brak poczucia sprawczości.
Wnioski 1. Szkoły, które wprowadzają zmiany nie otrzymują wsparcia i nie są świadome swoich kompetencji. 2. Kwestia równego traktowania młodzieży sprowadzana jest do różnic kulturowych. 3. Nie ma odpowiednich przepisów, standardów, wytycznych, które można praktycznie przełożyć na funkcjonalne procedury w szkole. 4. Szkoły i kadra cenią wymianę doświadczeń i chcą podnosić swoje kompetencje. Największym oparciem są dla nich obecnie organizacje trzeciego sektora.
Rekomendacje 1. Potrzebny jest system nauczania języka polskiego jako drugiego języka. 2. Potrzebne są procedury dotyczące diagnozy, oceniania i kwalifikowania dzieci migranckich. 3. Potrzebna jest edukacja międzykulturowa i antydyskryminacyjna. 4. Potrzebny jest system zabezpieczający przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją w szkołach.