DNIE UKŁDÓW LOKD UTOMTYCZNYCH uor: Zigniew Tuzimek Oprcownie wersji elekronicznej: Tomsz Wdowik 1. Cel i zkres ćwiczeni Celem ćwiczeni jes zpoznnie sudenów z udową orz dziłniem zezpieczeń i lokd sosownych w zezpieczenich oieków echnicznych. Zkres ćwiczeni oejmuje relizcję różnego ypu lokd n snowisku lororyjnym. 2. Wprowdzenie Funkcjonownie oieków echnicznych związne jes częso z relizcją złożonych i zuomyzownych procesów echnologicznych. W rzie wysąpieni snów nieezpiecznych (np. wrii) w oiekcie echnicznym dokonnie przez osługę w odpowiednio krókim czsie przewidzinych czynności może yć rdzo uciążliwe lu ze względu n złożoność relizownych procesów echnologicznych nwe niemożliwe. Wysąpienie snów nieezpiecznych w oiekcie echnicznym może spowodowć powsnie powżnych jego uszkodzeń orz zgrożeń, w ym zgrożeni pożrowego. W związku z ym wysąpił konieczność zsosowni ukłdów zezpieczeń i lokd. Urządzeni zezpieczeń i urządzeni lokd spełniją podoną funkcją i dlego zzwyczj łączy się je w jedną grupę urządzeń zezpieczeń i lokd. W przypdku zsosowni zezpieczeń informcj o snie poszczególnych oieków procesu echnologicznego pozwl n przeciwdziłnie wriom, kóre mogą powsć z winy osługi lu wysąpieni zkłóceń. Częso dziłnie ukłdu zezpieczeń sprowdz się do wyłączeni zsilni oieku w chwili wysąpieni wrii. Ukłdy lokd zpoiegją wysąpieniu snów wryjnych. Relizcj ukłdów lokd i zezpieczeń może yć: mechniczn, elekryczn lu elekromechniczn. Częso ukłdy lokd i zezpieczeń snowią nierozłączne owody chronionych urządzeń echnologicznych. 1
2.1. Rodzje zezpieczeń i lokd Urządzeni zezpieczeniowe, nzywne zwykle zezpieczenimi, regują n zminy wrości określonej wielkości fizycznej (np. prądu, ciśnieni, emperury ip.) zleżne od sopni grożącego im nieezpieczeńsw. Zezpieczeni procesów echnologicznych możn podzielić n: zezpieczeni prowdzące do zrzymni wszyskich urządzeń, zezpieczeni indywidulne poszczególnych urządzeń, zezpieczeni w wrunkch rozruchowych. Wśród wielu rodzjów lokd prosych możn wyróżnić kilk chrkerysycznych, do kórych możn zliczyć: lokdę kskdową, lokdę współdziłjącą, lokdę przeciwdziłjącą, lokdę wykluczjącą, lokdę złączjącą, lokdę wyłączeniową, lokdę złączeniową, lokdę przeciwzłączeniową. W ukłdzie lokdy możn wyróżnić elemen lokujący, oznczony lierą. i elemen lokowny, oznczony lierą. lokd kskdow umożliwi złączenie elemenu lokownego ylko wedy, gdy elemen lokujący jes złączony. N rysunku 1 ) przedswiony jes schem lokdy kskdowej. Złączenie elemenu lokującego, nsępujące po nciśnięciu łącznik Ł, umożliwi złączenie elemenu lokownego. ączenie elemenu lokującego przez rozwrcie zesyku wyłącz uomycznie złączony elemen lokowny. N rysunku 1 ) przedswiono digrm czsowy dl ej lokdy. 2
) ) Ł Ł Ł Zł Ł Rys. 1. lokd kskdow: ) schem, ) digrm czsowy. lokd współdziłjąc może yć zrelizown jko uprzywilejown (rys. 2) lu równorzędn (rys. 3). W przypdku lokdy współdziłjącej uprzywilejownej złączenie (wyłączenie) elemenu lokującego powoduje złączenie (wyłączenie) elemenu lokownego. ) ) Ł Ł Zł Rys. 2. lokd współdziłjąc uprzywilejown:. ) schem, ) digrm czsowy. 3
) ) Z W W Z ZŁ Zł Z W W Rys. 3. lokd współdziłjąc: ) schem; ) digrm czsowy Dziłnie lokdy równorzędnej poleg n ym, że złączenie lu wyłączenie jednego z elemenów powoduje złączenie lu wyłączenie drugiego, przy czym dopuszczlne jes równoczesne dziłnie ych elemenów. Złączenie elemenu lokującego, spowodowne nciśnięciem przycisku niesilizownego (złączjącego) Z, powoduje złączenie elemenu lokownego przez zwrcie zesyku. ączenie elemenu, dokonne przez wciśnięcie przycisku W (wyłączenie przez wciśnięcie przycisku W), spowoduje wyłączenie elemenu przez rozwrcie zesyku ( przez rozwrcie zesyku ). lokd przeciwdziłjąc uprzywilejown jes przeciwieńswem lokdy współdziłjącej. Dziłnie lokdy przeciwdziłjącej równorzędnej poleg n ym, że złączenie jednego z dwóch elemenów powoduje wyłączenie elemenu drugiego. ączenie nomis elemenu jednego z nich powoduje uomyczne złączenie elemenu drugiego. lokd wykluczjąc uprzywilejown (rys. 4) wyklucz możliwość złączeni elemenu lokownego, jeżeli elemen lokujący jes złączony. Umożliwi on nomis złączenie elemenu lokownego przy wyłączonym elemencie lokującym. Złączenie elemenu lokującego uomycznie 4
wyłącz uprzednio złączony elemen lokowny. ) ) Ł Ł Ł Zł Ł Rys. 4. lokd wykluczjąc uprzywilejown ) schem, ) digrm czsowy. lokd złączjąc (wyłączjąc) powoduje uomyczne złączenie (wyłączenie) nie złączonego (złączonego) elemenu lokownego, jeżeli elemen lokujący zosnie złączony. ączenie elemenu lokującego nie powoduje wyłączeni (złączeni) złączonego (wyłączonego) elemenu lokownego. Schemy lokd złączjącej i wyłączjącej przedswiono n rysunku 5. ) ) Z Z Z Z Rys. 5. Schemy lokd: ) złączjącej, ) wyłączjącej. 5
lokd złączeniow umożliwi złączenie elemenu lokownego, jeżeli elemen lokujący jes nie złączony. Włączenie elemenu lokującego nie wyłącz uprzednio złączonego elemenu lokownego (rys. 6). ) ) Ł W Z ZŁ Zł Z W Rys. 6. lokd zlączeniow: ) schem, ) digrm czsowy. lokd przeciwzlączeniow wyklucz możliwość złączeni nie złączonego elemenu lokownego przy nie złączonym elemencie lokującym, nomis nie wyłącz uprzednio złączonego elemenu lokownego. ączony elemen lokujący nie m wpływu n sn prcy elemenu lokownego (rys. 7). 6
) ) Ł W Z ZŁ Zł Z W Rys. 7. lokd przeciwzłączeniow: ) schem, ) digrm czsowy. 3. Opis snowisk lororyjnego Snowisko lororyjne snowi urządzenie wykonne w formie licowej. Widok płyy czołowej snowisk lororyjnego przedswiono n rysunku 8. 7
Łączniki zwierne silne Łączniki rozwierne silne Sygn. Prcy Urz. 1 P P P P P Sygn. Prcy Urz. 2 1 1 1 1 1 Sygn. Prcy Urz. 3 Sygn. Prcy Urz. 4 Łączniki zwierne niesilne Łączniki rozwierne niesilne Rys. 8. Schem płyy czołowej snowisk lororyjnego. W górnej części płyy czołowej znjdują się łączniki silne zwierne i rozwierne. W środkowej części urządzeni zmonowne jes pięć przekźników, kórych zciski cewek i zesyków wyprowdzono n licę czołową. Kżdy z przekźników m wyprowdzone pięć zcisków n płycie czołowej: dw do zsilni cewki, jeden wspólny, jeden zwiemy i jeden rozwierny. Schem ideowy przekźnik pokzno n rysunku 9. 8
5 1 2 3 4 Rys. 9. Schem ideowy przekźnik: 1,2 zciski cewki przekźnik, 3 zcisk zesyku rozwiernego, 4 zcisk zesyku zwiernego, 5 zcisk wspólny Sn prcy kżdego przekźnik sygnlizowny jes świeceniem lmpek umieszczonych n płycie czołowej. Świecenie lmpki zielonej ozncz dziłnie przekźnik (płynie prąd przez cewkę) zesyk zwiemy jes zwry, zesyk rozwierny jes rozwry. Świecenie lmpki czerwonej ozncz rk dziłni (prąd przez cewkę nie płynie) zesyk zwiemy jes rozwry, zesyk rozwierny jes zwry. 4. Przeieg ćwiczeni Po złączeniu przycisku głównego oznczonego 22 V, umieszczonego n ocznej ścinie snowisk lororyjnego, doprowdzone jes npięcie 12 V n zciski umieszczone wzdłuż lewej krwędzi płyy czołowej. Dokonując łączeni odpowiednich zcisków n płycie czołowej z pomocą przewodów zgodnie ze schemmi ideowymi przedswionymi we wprowdzeniu, nleży zdć dziłnie poszczególnych lokd. Sn prcy elemenu lokującego i lokownego nleży konrolowć z pomocą czerwonych lmpek umieszczonych wzdłuż prwej krwędzi płyy czołowej. W nsępnej kolejności nleży zprojekowć i nrysowć schem ideowy ukłdu lokd n podswie lgorymu podnego przez prowdzącego ćwiczenie. Zgodnie z wykonnym schemem ideowym nleży zrelizowć ukłd lokd n snowisku lororyjnym. 9
5. Oprcownie sprwozdni W sprwozdniu nleży: 1. Króko schrkeryzowć dne lokdy i przedswić wyniki dń ich dziłni. 2. Przedswić schem i opis dziłni zprojekownego ukłdu lokd. 3. Oprcowć wnioski. 6. Pyni konrolne 1. Opisz, jk dził lokd kskdow? 2. Opisz, jk dził lokd współdziłjąc uprzywilejown? 3. Opisz, jk dził lokd współdziłjąc równorzędn? 4. Opisz, jk dził lokd wykluczjąc uprzywilejown? 5. Opisz, jk dził lokd złączjąc? 6. Opisz, jk dził lokd wyłączjąc? 7. Opisz, jk dził lokd złączeniow? 8. Opisz, jk dził lokd przeciwzłączeniow? 9. Podj, z jkich elemenów skłd się lokd, i opisz ich role. 1. Jką funkcje pełnią lokdy w procesch echnologicznych? 7. Lierur [1] W.J. Kościelny, Meriły pomocnicze do nuczni podsw uomyki, Wyd. Poliechniki Wrszwskiej, Wrszw 1981. [2] J. Kosro, Elemeny, urządzeni i ukłdy uomyki, Wydwnicw Szkolne i Pedgogiczne, Wrszw 1983. [3]. Pochopień, uomyk przemysłow dl elekroników uomyki, Wydwnicw Szkolne i Pedgogiczne, Wrszw 1976. 1