Plonowanie rodów i odmian pszenicy oraz pszenżyta ozimego w podstawowych i intensywnych warunkach agrotechnicznych na przykładzie ścisłych zespołowych doświadczeń hodowlanych w latach 2014-2017. Dr Tadeusz Śmiałowski, IHAR-PIB Radzików, Pracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin; Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa, E-mail: zhsmialo@cyf-kr.edu.pl. "Prezentacja wyników badań naukowych i możliwości ich praktycznego wykorzystania" Konferencja, CDR Brwinów, Radom, 19-20.10.2017 r. 1
Prezentację przygotowano na podstawie wyników badań prowadzonych w ramach podzadania 2.9.1. Wyodrębnienie źródeł genetycznych o wysokiej plenności i wartości rolniczej jako materiałów wyjściowych do hodowli nowych odmian pszenicy, pszenżyta, żyta, jęczmienia i owsa realizowanego w ramach zadania 2.9. Analiza, weryfikacja i optymalizacja metodyk oceny jakościowej materiałów roślinnych Programu Wieloletniego IHAR-PIB na lata 2015-2020. 2
Ścisłe doświadczenia hodowlane Celem tych badań jest przekazanie do badań rejestracyjnych w COBORU nowych oryginalnych odmian. Poprzedzony jest żmudnym procesem hodowli; selekcji, badania rodów hodowlanych w polowych i laboratoryjnych doświadczeniach w firmie hodowlanej oraz jednostkach badawczych. Wyhodowane rody (odmiany) poddawane są atestacji polowej i laboratoryjnej na kilku etapach: 3
Etapy doświadczeń hodowlanych Mikrodoświadczenia; jednorządkowych, jednometrowych (pow. 1m 2 ), 2-5 metrowych zależnie od ilości ziarna. Zakładowe- (pow. pol. 2-5 m 2 ) wysiewane w jednej lokalizacji (miejscowości) bez powtórzeniowe (wzorcowe) lub w replikacjach, badane są obiekty jednej firmy hodowlanej, Międzyzakładowe- przeważnie; (pow. pol. 5 m 2 ) wysiewane w kilku bez powtórzeniowe (wzorcowe) lub w 3-4 powtórzeniach, badane są obiekty jednej firmy hodowlanej, lokalizacjach (miejscowościach). Przed-wstępne- (pow.pol.10m 2 ); w kilku powtórzeniach, badane są obiekty jednej firmy hodowlanej, w kilku miejscowościach, Wstępne, zwane zespołowymi- pow.pol.10m 2 ; w kilku miejscowościach, w 3 lub 4 powtórzeniach na 1 lub 2 poziomach agrotechniki, badane są wspólnie obiekty kilku firm hodowlanych. 4
Wstępne doświadczenia zespołowe. Doświadczenia tego typu są prowadzone w Polsce już od kilkudziesięciu lat. Badania zainicjował prof. Tadeusz Wolski główny hodowca w Zjednoczeniu Hodowli Roślin, następnie Poznańskiej Hodowli Roślin, Hodowli Roślin Danko, oraz Prof. Stanisław Węgrzyn z Zakładu Roślin Zbożowych IHAR w Krakowie. Profesor Wolski opracował koncepcje badań zespołowych materiału hodowlanego w wielu środowiskach a Prof. Węgrzyn opracował i wdrożył statystyczne metody analizy wyników a następnie zainicjował i stworzył oprogramowanie ułatwiające obliczenia i analizy wyników doświadczeń hodowlanych. 5
Etapy badań. Dobór uczestników z poszczególnych hodowli, Ustalenie metody, typu losowania, wielkość poletek, ilość nasion, Dobranie i liczba lokalizacji, Dobór obiektów, Ustalenie rodzajów analiz i atestacji, Inne ustalenia np. termin letnich lustracji. 6
Programy wykorzystywane do przygotowania doświadczeń hodowlanych LOSBN (TP) - DOKONUJE ROZLOSOWANIA OBIEKTOW W METODZIE BLOKOW NIEKOMPLETNYCH, DO 4-CH POWT. i 121 OBIEKTOW; Explan dysponuje również ww. typami losowań. 1- obiekty wg wpisu + rozlos. poletek takie samo, 2- obiekty wg wpisu + rozlos. poletek różne, 3-Losowanie obiektów takie samo + rozlos. poletek takie samo, 4- Losowanie obiektów takie samo + rozlos. poletek różne, 5- Losowanie obiektów rożne + rozlos. poletek takie samo, 6- Losowanie obiektów rożne + rozlos. poletek różne. 7
Programy do analizy statystycznej plonów. PROGRAM AWABONS (TP-7); {Program do analizy plonów z doświadczeń w blokach niekompletnych w 1 serii w wielu miejscowościach; Dodatkowo posiada opcję, która obiekty dzieli na kontrasty np.: populacje mieszańce w przypadku doświadczeń z żytem ozimym, wydziela w analizie wariancji osobno sumy i średnie kwadratów dla obu form i testuje ich istotność a także w syntezie plonów wykonuję osobno odchylenia śr. plonów od wz. populacyjnych i osobno od wz. mieszańcowych} PROGRAM ADOSBONS (TP-7); {Program do analizy plonów z doświadczeń w blokach niekompletnych w seriach 1,2,3 (w wielu miejscowościach}, Explan analiza plonów z doświadczeń w blokach niekompletnych w 1 serii w wielu miejscowości. 8
Programy do analizy cech. SYNDOC (TP-7) {Program oblicza cechy 1 serii, segreguje malejąco lub rosnąco stosownie do specyfiki dla doświadczeń w wielu miejscowościach. SYNDOCG (TP-7) - {Program oblicza cechy dla grup doświadczeń w wielu miejscowościach(seria 1,2,3), segreguje malejąco lub rosnąco } EXPLAN- wykonuje syntezy plonu i cech z jednej i wielu miejscowości, segreguje plony wg wpisu i i malejąco, cechy wg wpisu i plonu malejąco, łączy w sobie wiele aplikacji statystyczno-genetycznych. 9
Dla rodów pszenicy i pszenżyta ozimego w ostatnich latach podjęto się ich badań w doświadczeniach wstępnych na 2 poziomach agrotechniki: A1/uproszczonej nawożenie NPK + zaprawianie nasion + herbicydy A2/o podwyższonej agrotechnice nawożenie NPK +N, + zaprawianie nasion + herbicydy + insektycydy + fungicydy+ retardanty. 10
Badania na 2 poziomach agrotechniki. W 2013/14 rozpoczęto badania na 2 poziomach agrotechniki rodów pszenicy ozimej w zespołowych doświadczeniach wstępnych. Badania są kontynuowane. W 2014/2015 rozpoczęto badania na 2 poziomach agrotechniki rodów pszenżyta ozimego w zespołowych doświadczeniach wstępnych. Badania są kontynuowane. 11
Korzyści z zastosowania zawansowanej agrotechniki: Wyższy plon z jednostki powierzchni, Wyższa jakość produktu (zdrowotność ziarna), Lepsze warunki uprawy i zbioru, Inne niesklasyfikowane korzyści. Straty - uciążliwości: Wysoki koszt stosowania zabiegów, Uciążliwość zabiegów, zabezpieczenie sprzętu i środków, Odpowiedni poziom wyszkolenia personelu, Inne niesklasyfikowane niedogodności. 12
PSZENICA OZIMA Wykonawcy-współautorzy badań: Dr Przemysław Matysik, dr Zygmunt Nita, mgr Barbara Żmijewska, dr Edward Witkowski, dr Jarosław Bojarczuk, mgr Krzysztof Rubrycki, dr Urszula Woźna Pawlak, mgr Maria Bogacka, mgr Teresa Sikora, dr Zofia Banaszak, dr Karol Marciniak, dr Mirosław Pojmaj dr hab. Andrzej Bichoński, dr Tadeusz Drzazga, mgr Ewa Bednarczyk, prof. Henryk Czembor, prof. Edward Arseniuk. 13
Małopolska Hodowla Roślin - ARR, Poznańska Hodowla Roślin ARR, Hodowla Roślin DANKO ARR, Hodowla Roślin SMOLICE sp. zo.o - grupa IHAR, Hodowla Roślin STRZELCE sp. zo.o - grupa IHAR, IHAR-PIB Radzików. 14
Liczba badanych obiektów pszenicy ozimej w latach 2014-2017 ROK L.obiektów L. miejscowości 2014 162 7 2015 168 10 2016 168 10 2017 168 10 Razem 666 * - ZE WZGLĘDU NA SILNE MROZY SYNTEZA PLONU OBJĘŁA TYLKO 8 LOKALIZACJI z DUŻYMI UBYTKAMI NA POLETKACH 15
Charakterystyka glebowo-klimatyczna 10 lokalizacji doświadczeń Lp. MIEJSCO- WOŚCI REGION TYP GLEBY Klasa 1 Dębina Pomorskie, Żuławy Mady żuławskie I 2 Kobierzyce Dolnośląskie, okolice Ślęży Szare ziemie II a 3 Modzurów Śląskie, rejon Raciborza Czarnoziem zdegradowany II a 4 Nagradowice Wielkopolska, rejon Poznania Brunatna III a 5 Krzemlin Zachodnio-pomorskie Brunatna III a 6 Polanowice Małopolska, rejon Proszowic Less zdegradowany I 7 Smolice Wielkopolska środkowa Brunatna III a 8 Strzelce Łódzkie, pn. część niziny mazowieckiej Brunatna II 9 Kończewice Kujawsko-pomorskie, rejon Chełmży Mady, ciężkie ziemie I 10 Radzików Mazowieckie, rejon zachodni Czarne ziemia, zdegradowane III b 16
Lokalizacja wstępnych doświadczeń hodowlanych z pszenicą ozimą v c v Krzemlin v c c Nagradowice v c Smolice Dębina v c Kończewice v c Radzików Strzelce Kobierzyce Modzurów Polanowice 17
Metoda badań Doświadczenia zakładano w 3 powtórzeniach; 2 powtórzenia na poziomie A2 - Losowanie obiektów rożne + rozlos. poletek różne (6 wersja losowania). oraz 3 powtórzenie na poziomie A1 - będące lustrzanym odbiciem 2 powtórzenia poziomu A2. (przykład dla S1 miejscowość Dębina) 18
Przykłady rozlosowań wykonanych programem LOSNB (TP) Krakow 2015-9-9. ROZLOSOWANIE RODOW PSZENICY OZIMEJ W DOSW. WSTEPNYM w S1 w 2015\2016. ROZLOSOWANIE WG NUMEROW LOSOWYCH /Metoda: bl.niekomp. 1 i 2 powt.a2, 3 powt. A1, pow.pol. 10m2, 3 wz.i 10 m. Miejsce doswiadczenia: DED1 --------------------- ------- -------------- ------------- --------------- Kolejność poletek i numery losowe (w nawiasach) OBIEKT Nr los I II III --------------------- ------- -------------- ------------- --------------- SMH 9062 35 1 ( 35) 54 ( 16) 107 ( 16) DM 978/014 13 2 ( 13) 55 ( 10) 108 ( 10) KBP 14 39 21 3 ( 21) 56 ( 3) 109 ( 3) DD 248/12 4 4 ( 4) 57 ( 13) 110 ( 13) ARTIST wz.1. 51 5 ( 51) 58 ( 28) 111 ( 28) 115 15 6 ( 15) 59 ( 38) 112 ( 38) STH 3507 46 7 ( 46) 60 ( 6) 113 ( 6) STH 3320 48 8 ( 48) 61 ( 32) 114 ( 32) 19
Krakow 2014-9-12. ROZLOSOWANIE RODOW PSZENICY OZIMEGJ W DOSW.WSTEPNYM w S1 w 2014\2015. ROZLOSOWANIE WG NUMEROW LOSOWYCH /Metoda: bl. niekomp. 2 powt.a2 i 1 powt. A1, pow.pol. 10m2, 3 wz.i 10 m. Miejsce doswiadczenia: KBH1 -------------------- -------- -------------- ----------------- ---------------- Kolejność poletek i numery losowe (w nawiasach) OBIEKT Nr los I II III -------------------- -------- -------------- ----------------- ---------------- 415 18 1 ( 18) 54 ( 39) 107 ( 39) NAD 13007 30 2 ( 30) 55 ( 27) 108 ( 27) AND 990/09 28 3 ( 28) 56 ( 34) 109 ( 34) SMH 9070 36 4 ( 36) 57 ( 24) 110 ( 24) STH 3320 48 5 ( 48) 58 ( 23) 111 ( 23) DD 276/12 6 6 ( 6) 59 ( 30) 112 ( 30) STH 2161 43 7 ( 43) 60 ( 38) 113 ( 38) 20
Uzyskane dane z doświadczeń wpisywane są przez wykonawców do kart obserwacji plonu i cech. Lp. ZESTAWIENIE WYSOKOŚCI PLONU RODÓW PSZENICY OZIMEJ W DOŚWIADCZENIU WSTĘPNYM S1-2014/2015. w...dębinie... Lp. Nazwa obiektu Nr.los. Plon z poletka w kg (15% wody) MTZ Porast.w CH I II III A1 A2 war.prow. A1 A2 1 NAD 11036 32 2 DM 1671/12 16 3 STH 1178 A 46 4 DD 189/11 10 5 POB 0414 20 6 SMH 9047 43 7 SMH 9052 40 ZESTAWIENIE OBSERWACJI POLOWYCH RODÓW PSZENICY OZIMEJ W DOŚWIADCZENIU WSTĘPNYM S I - 2014/2015r. w...dębinie... Nazwa obiektu Nr.- los. 1 NAD 11036 32 2 DM 1671/12 16 3 STH 1178 A 46 4 DD 189/11 10 5 POB 0414 20 6 SMH 9047 43 Przezi mowa nie Mroz. w war.- prow. Liczba dni Wyleganie Wysokość 1.01-kłosz. 1.01-dojrz. I II I II A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 21
Stosowane środki na poziomach A1 i A2 Poziom: A1 Zaprawy nasienne - Vitavax, inne? Herbicydy - Legato Plus- Glean, Kinto Duo 080 FS, Marathon 375 S.C.,Capalo 337 SE, Adexar Plus Nawożenie NPK ograniczone, dostosowane do zasobności gleby. Poziom: A2 Zaprawy nasienne - Vitavax, inne? Herbicydy - Legato Plus- Glean, Kinto Duo 080 FS, Marathon 375, S.C.,Capallo 337 SE, Adexar Plus, Snajper 600 c + Glean 75 WG, Insektycydy - Cypercill-0,06l/ha), Fastac, Fungicydy: Seguris 215 SC; Swing Top + Syrius, Sarkun, Falkon, Regulatory wzrostu; Cerone 480 SL, Medax Top + CCC, Modus+Antywylegacz 375 0,3+1l/ha, Osiris 2l/ha. Nawożenie podwyższone o NPK + N (od 30-50%). 22
Analizy wyników doświadczeń z pszenicą ozimą W każdej serii osobno dla poziomu A2 i A1 oraz poziomu ogólnego A2+A1 wykonuje się dla plonu: 1. Łączną analizę wariancji w każdej miejscowości, określa średni plon z każdej miejscowości osobno dla A2 i A1 oraz łącznie dla A2+A1, 2. Łączną analizę wariancji dla 10 miejscowości osobno dla A2 i A1 oraz łącznie dla A2+A1, 3. Oblicza się śr. plony w miejscowościach i średnia ogólna (dt/ha) uszeregowanie malejąco wg średniego plonu, odchylenia plonów od wzorców (w % i dt/ha), 4. Łączną analizę wariancji z 3 grup (serii) z 30 miejscowości, 5. Ocena plonu i interakcji z miejscowościami. 6. Średni plon wszystkich obiektów z 30 lokalizacji uszeregowany malejąco wraz z odchyleniami plonów od wzorców (w % i dt/ha). 7. Pozostałe cechy zestawia się osobno dla A2 i A1 oraz łącznie dla A2 i A1 dla każdej serii osobno oraz dla 3 serii razem wraz z odchyleniami od wzorców ( % i dt/ha) uszeregowane malejącą wg wartości cechy. Całość tworzy tzw. Syntezę wyników doświadczenia wstępnego. 23
Przykład analizy dla jednej miejscowości : Synteza plonów seria 1 - analiza wariancji dla 1 miejscowości PROGRAM ADOSBONS-(TP) Obliczenia wykonano w: Krakowie 2015-10-8. Dane wpisal(a):= T.S. DOSWIADCZENIE WSTEPNE Z RODAMI PSZENICY OZIMEJ W 2014/2 SERIA-1 DED1 A N A L I Z A W A R I A N C J I Zrodlo zm. L.st.swob. Suma kwadrat. Sr.kwadrat CALKOWITA 111 16922.78 BLOKI 15 4336.53 OBIEKTY 55 11864.40 215.72** W TYM: WZORCE A ROD 1 42.76 42.76 WZORCE 2 286.36 143.18** RODY 12 11535.27 961.27** BLAD 41 721.84 17.61 SREDNIA 110.34 CV % (bledu) 3.80 *,** = istotne na poziomie0.05 i 0.01 ZMIENNOSC (CV) I UDZIAL KOMPONENTOW W PROCENTACH: CV % (genotypow) 9.4 1. Komponent genetyczny = 91.8 2. Komponent Bledu = 8.2 REDNIE PLONY ORAZ ODCHYLENIA OD WZORCA, NIR I INNE 24
Przykład analizy łącznej: Synteza plonów analiza wariancji dla 10 miejscowości - seria 1 A N A L I Z A W A R I A N C J I Tabela 2/1 Zrodlo zm. L.st.swob. Suma kwadrat. Sr.kwadrat MIEJSCOWOSCI (E) 9 147343.93 16371.55** BLOKI W MIEJSC. 150 27038.66 180.26 OBIEKTY 55 16849.08 306.35** W TYM: WZORCE A RODY 1 1611.36 1611.36** WZORCE 2 441.13 220.56** RODY 52 14796.59 284.55** INTERAKCJA 495 58515.30 118.21** W TYM: (WZORCE A RODY) x E 9 300.28 33.36 WZORCE x E 18 1918.71 106.60 RODY x E 468 56296.30 120.29** BLAD 410 10407.44 25.38 SREDNIA 120.5 CV % (bledu) 4.2 *,** = istotne na poziomie 0.05 i 0.01 ZMIENNOSC (CV) I UDZIAL KOMPONENTOW W PROCENTACH: CV % (genotypow) 5.4 1. Komponent genetyczny = 61.4 2. Komponent Interak.(G x M) = 30.3 2. Komponent Bledu = 8.3 25
Wyniki plonowania pszenicy ozimej w doświadczeniach hodowlanych w sezonie 2014-2017 26
PLONY dt/ha Plonowanie rodów i odmian wzorcowych pszenicy ozimej w latach 2014-2017 120 113,1 120,1 111,1 110,9 125,7 108,9 100 100,3 98,9 80 A2 A1 60 40 Liniowy (A2) Liniowy (A1) 20 2014 2015 2016 2017 LATA BADAŃ 27
PLON dt/ha Porównanie średnich plonów pszenicy ozimej: A2 do A1 w serii 1 posortowane od najplenniejszych do najniżej plonujących miejscowości w 2015 roku. 160 140 120 100 140,7 132,2 124,8 124,0 129,3 119,8 125,3 117,1 126,0 119,4 119,3 117,4 113,8 109,7 112,3 110,3 99,0 102,2 98,4 99,2 120,5 113,6 80 60 40 A2 A1 20 0 MIEJSCOWOŚCI 28
Plon w dt/ha Porównanie średnich plonów pszenicy ozimej: A2 do A1 w serii 2 posortowane od najplenniejszych do najniżej plonujących miejscowości w 2015 roku. 160 140 120 100 140,8 127,3 134,4 132,7 131,5 122,1 116,6 117,0 126,5 123,9 121,3 116,5 112,0 105,9 114,2 106,9 109,0 100,7 94,0 104,7 105,7 102,2 80 60 40 A2 A1 20 0 MIEJSCOWOŚCI 29
Plon dt/ha Porównanie średnich plonów pszenicy ozimej: A2 do A1 w serii 1 posortowane od najplenniejszych do najniżej plonujących miejscowości w 2017 roku. 140,0 120,0 130,2 138,4 122,7 122,6 128,1 122,8 127,3 126,4 111,5 109,6 109,4 107,1 118,4 121,6 112,7 125,1 108,2 100,0 98,9 98,8 92,8 80,0 60,0 A2 A1 40,0 20,0 Miejscowości 30
Wyniki plonowania ujawniły zróżnicowany potencjał plonowania pszenicy ozimej uzależniony od poziomie agrotechniki i lokalizacji doświadczenia oraz roku badań. 31
Warunki agro w Nagradowicach Lokalizacja Rejon Typ gleby przedplon pozio m L.powt. Wielko ść pol. siew Nagradowice Wielkopolska Gleba brunatna na podłożu gliny zwałowej Rzepak oz. A2 2 10m2 25.09 29.07 " " " " A1 1 " " " Lokalizacja NPK Zabiegi i środki chemiczne Nagradowice 190 69 90 349 " 150 69 90 309 Plon dt/ha Wysok ość (cm) Rdza bruna tna Mącz niak Wylega nie Zaprawianie nasion. Herbicydy: Komplet 560 SC 0,45 l/ha, Glean 75 WG 7g/ha, Fungicydy: Boogie Xpro 400 EC 1,5 L/ha, Fandango 200 EC 1 l/ha, Antywylegacz: Moddus 250 EC 0,3 l/ha, Antywylegacz płynny 675 SL 1,0 l/ha. 140,7 96,6 7,9 8,6 9,0 Zaprawianie nasion. Komplet 560 SC 0,45 l/ha, Glean 75 WG 124,8 105,9 6,7 7,3 8,9 7g/ha 32
Warunki agro w Krzemlinie " " " " A2 " " " Termin siewu i zbioru Lokalizacja Rejon Typ gleby Przedplon Poziom Pow. Gleba brunatna na Zachodniopomorski Krzemlin podłożu gliny zwałowej Rzepak oz. A1 10m2 18-19,09. 06-07.08. III a Lokalizacja Krzemlin Zachodniopomorski Rejon Poziom N P K NPK Zabiegi A1 136 40 60 236 " " A2 173 40 60 273 Herbicydy: Boxer 800 EC 2 l/ha, Diflanil 500 SC 0,2 l/ha, Legato Plus 600 SC 0,2 l/ha, Danadim 400 EC 0,5 l/ha Herbicydy: Boxer 800 EC 2 l/ha, Diflanil 500 SC 0,2 l/ha, Legato Plus 600 SC 0,2 l/ha, Danadim 400 EC 0,5 l/ha, Fungicydy: Tilt Turbo 575 EC 0,6 l/ha, Unix 75 WG 0,7 l/ha, Insektycydy: Olympus 480 SC 1,2 l/ha, Menara 410 EC 0,4 l/ha, Seguris 215 SC 0,8 l/ha, Antywylegacz: Moddus 250 EC 0,2 l/ha, CCC 720 SL 0,6 l/ha Plon (dt/ha 127,3 140,8 33
Wyniki plonowania ujawniają zróżnicowanie plonowania pszenicy ozimej wynikający z zastosowanego poziomu agrotechniki i lokalizacji doświadczenia. Najwyższy plon odnotowano w Krzemlinie w 2015 roku na poziomie A2 (140,8 dt/ha), niższy natomiast na poziomie A1-127.3 dt/ha). W miejscowości Polanowice odnotowano niższy plon na poziomie A2 (94,8 dt/ha ) w stosunku do plonu na poziomie A1 (104,7 dt/ha). 34
Najplenniejsze rody pszenicy ozimej w 2017 roku Lp Obiekt PLON-A2 PLON-A1 SREDNIA A2-A1 ---- -------------------- ---------- -------- ----------- ------- 1 AND 4011/14 136,1 126,3 131,2 9,8 2 AND 4076/15 132,5 124,7 128,6 7,8 3 AND 4009/14 134,5 122,1 128,3 12,4 4 KBP 15.10 133,5 120,7 127,1 12,8 5 STH_4657 133,1 118,5 125,8 14,6 6 STH 9005 131,8 118,7 125,3 13,1 7 C 2365/11-3 135,0 115,0 125,0 20,0 8 HRSM 905 132,8 116,3 124,6 16,0 9 ARTIST WZ1 132,3 116,4 124,4 15,9 10 POB 0516 130,2 118,1 124,2 12,1 ---- ------------------- ---------- -------- ----------- -------- 35
Lp. MIEJSCO- WOŚCI REGION TYP GLEBY NPK (kg) PLON (dt/ha) A2 Kobierzyce Dolnośląski, rejon Ślęży Szare ziemie 309 129,3 101,0 9,0 A1 269 119,8 105,5 8,4 A2 Smolice Wielkopolska środkowa Brunatna 372 112,3 89,1 46,3 9,0 A1 305 99,0 99,1 47,0 9,0 A2 Strzelce Zestawienie innych czynników i plonowanie w wybranych lokalizacjach W 2015 roku Łódzkie, pn. część niziny mazowieckiej WYS (cm) MTZ (g) RZDA ŻÓŁTA (skala) Brunatna 329 98,4 93,1 43,1 9,0 A1 265 99,2 93,2 43,5 7,8 A2 Radzików Mazowieckie, nizina mazowiecka Czarne ziemia, zdegradowane 321 117,4 88,1-8,6 A1 255 113,8 99,5-6,6 A2 Kończewiece Kujawsko-pomorskie brunatna na podłożu glin zwałowych 274 132,2 92,7-7,9 A1 233 124,0 97,1-8,0 36
Pszenżyto ozime Wykonawcy-współautorzy badań: Dr Zygmunt Nita, mgr Łukasz Mańkowski, dr. Grzegorz Budzianowski, mgr Grzegorz Milewski, Mgr Małgorzata Niwińska, dr Zofia Banaszak, Dr Mirosław Pojmaj, mgr Ewa Czerwińska, mgr Danuta Kurleto, mgr Marcin Konieczny, mgr Ewa Bednarczyk, prof. Henryk Czembor, prof. Edward Arseniuk. 37
W doświadczeniach biorą udział rody pszenżyta z 2 firm hodowlanych; Hodowla Roślin DANKO, ARR reprezentowana przez rody wyhodowane w 4 stacjach hodowli roślin: w Choryni, Dębinie, Laskach i Szelejewie Hodowla Roślin STRZELCE sp. zo.o grupa IHAR reprezentowana przez rody wyhodowane w 2 stacjach hodowli roślin: w Małyszynie i Borowie. 38
Lokalizacja wstępnych doświadczeń hodowlanych z pszenżytem ozimym Dębina Małyszyn Choryń, Borów Szelejewo Strzelce Radzików Laski 39
Pszenżyto ozime HR DANKO, HR Strzelce ROK L. obiektów l. miejscowości 2014 52 7 2015 55 8 2016 66 8 2017 49 8 RAZEM 222 40
Charakterystyka glebowo-klimatyczna lokalizacji doświadczeń Miejscowość Województwo Przedplon Poziom agro Klasa Dębina POMORSKIE rzepak oz. A1 IV a A2 IV a CHORYŃ WIELKOPOLKIE rzepak oz. A1 IV a A2 IV a LASKI MAZOWIECKIE rzepak oz. A1 III a A2 III a SZELEJEWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A1 IV a A2 IV a BOROWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A1 IIIb A2 IIIb MAŁYSZYN LUBUSKIE rzepak oz. A1 IV b A2 IV b STRZELCE ŁÓDZKIE rzepak oz. A1 IIIb A2 III b RADZIKÓW MAZOWIECKIE rzepak oz. A1 III b A2 III b 41
Doświadczenia zakładano w 4 powtórzeniach w 2014/15; 2 powtórzenia na poziomie A2 - rozlosowane obiekty oraz siatka 2 powtórzenie na poziomie A1 - rozlosowane obiekty oraz siatka 1 powtórzenie poziomu A1, jest lustrzanym odbiciem 2 powt. A2, W następnych latach w 3 powt. wg. metody zastosowanej dla pszenicy ozimej Doświadczenie: BOAWST14 Plan doświadczenia - numery poletek dla obiektów w powtórzeniach Lp. Nazwa obiektu A1-1 A1-2 A2-1 A2-2 1 DANKO_1 1 194 53 142 2 DANKO_2 2 167 54 115 3 DANKO_6 3 195 55 143 4 DANKO_13 4 198 56 146 5 DANKO_14 5 188 57 136 6 DANKO_15 6 200 58 148 7 DANKO_16 7 202 59 150 8 DANKO_17 8 206 60 154 9 DANKO_18 9 176 61 124 10 DANKO_19 10 178 62 126 11 DANKO_20 11 157 63 105 12 DANKO_21 12 175 64 123 13 DANKO_22 13 159 65 107 14 DANKO_23 14 186 66 134 15 DANKO_24 15 208 67 156 16 DANKO_25 16 192 68 140 17 LM_22/11 17 183 69 131 18 LM_1/12 18 171 70 119 19 LM_8/12 19 197 71 145 20 LM_15/12 20 164 72 112 42
Doświadczenie: BOAWST14 Mapa doświadczenia - numery obiektów Mapa doświadczenia Pas 4 11 38 13 35 46 44 33 20 26 23 2 48 28 21 18 40 34 Pas 3 11 38 13 35 46 44 33 20 26 23 2 48 28 21 18 40 34 Pas 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Pas 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Doświadczenie: BOAWST14 numery poletek Pas 4 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 Pas 3 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 Pas 2 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 Pas 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 43
Przeprowadzone obserwacje i plonu wpisywane są do książek polowych przykładowa książka polowa DW PTO 2014/2015 Doświadczenie: BOAWST14, PZZ Pszenżyto, O Forma ozima, 2013 Powtórzenie: 1 Npol. Poz. Numob. Nazwa WSCH ZIM PLSN MAC LDK RBR1 RBR2 RDZB 1 A1 1 DANKO_1........................ 2 A1 2 DANKO_2........................ 3 A1 3 DANKO_6........................ 4 A1 4 DANKO_13........................ 5 A1 5 DANKO_14......................... 53 A2 1 DANKO_1........................ 54 A2 2 DANKO_2........................ 55 A2 3 DANKO_6........................ 56 A2 4 DANKO_13........................ 57 A2 5 DANKO_14........................ Doświadczenie: BOAWST14, PZZ Pszenżyto, O Forma ozima, 2013 Powtórzenie: 2 Npol. Poz. Numob. Nazwa WSCH ZIM PLSN MAC LDK RBR1 RBR2 RDZB 105 A2 11 DANKO_20........................ 106 A2 38 MAH_34727-3........................ 107 A2 13 DANKO_22........................ 108 A2 35 MAH_34450-1........................ 109 A2 46 BOHT_545......................... 157 A1 11 DANKO_20........................ 158 A1 38 MAH_34727-3........................ 159 A1 13 DANKO_22........................ 160 A1 35 MAH_34450-1........................ 161 A1 46 BOHT_545........................ 162 A1 44 BOHT_453........................ 44
Zastosowane środki na poziomach A1 i A2 Na poziomie A1 i A2: Zaprawa nasienna: Vitavax, Topsin M 500 S.C. 1,0 l/ha; Herbicydy: Maxim 025 FS, Legato plus 600 S.C. Komplet 560SC+ Expert Met 56WG + GLEAN-25G/ha, FALCON460EC-0,6/ha, Alert- 1l/ha- 06.05, Reveler-1l/ha. Na poziomie A2: Fungicydy: Tilt Turbo 575 EC 0,8 l/ha; Wirtuoz 520, Artea 330 EC 0,5 l/ha, Regulatory wzrostu: Antywylegacz + MODUS-0,6/ha + 0,8l/ha, Stabilan 750 SL 0,7 l/ha, Osiris 2l/ha; Insektycydy: CYPERKILL 500EC-0,4/ha, Podwyższone nawożenie N (50%). 45
Analiza łączna wariancji dla 10 doświadczeń rodami pszenżyta ozimego sezonie 2014/2015 Analiza wariancji w poszczegolnych doswiadczeniach ------------------- ----------------- -------------- Stopnie sredni Wartosc Poziom swobody kwadrat F istotności BOH 46 95,386 16,5 <0,001 LAD 46 34,209 5,34 <0,001 MAH 46 89,152 3,57 <0,001 RAH 46 43,765 3,32 <0,001 STH 46 117,857 3,54 <0,001 SZD 46 44,03 3,81 <0,001 CHD 46 135,565 2,65 <0,001 DED 46 65,216 4,39 <0,001 Testowanie hipotezy o braku interakcji obiektów ze środowiskami(doświadczeniami) poziom Fobl = 1,30 istotności 0,002 46
PLONY dt/ha Porównanie plonowania rodów pszenżyta ozimego badanych w doświadczeniach wstępnych na 2 poziomach agrotechniki w latach 2014-2017 120 110 111,05 111,94 106,9 112,7 100 91,01 99,25 95,0 91,4 90 80 70 60 50 A2 A1 Liniowy (A2) Liniowy (A1) 40 30 20 2014 2015 2016 2017 LATA BADAŃ 47
Plonowania pszenżyta ozimego na poziomie A2 w 2015 roku Lp. Nazwa BOH.. LAD.. MAH.. RAH.. STH.. SZD.. CHD.. DED. Średnia 1 BOHT_554 127,8 125,0 118,1 139,4 120,2 124,5 92,2 154,5 125,2 2 DANKO_3 133,8 124,9 120,6 145,9 123,6 128,9 94,2 129,3 125,1 3 BOHT_717 128,9 128,3 119,8 138,9 108,4 125,5 87,1 134,0 121,4 4 DANKO_22 122,8 117,4 123,2 144,0 109,5 124,4 90,5 124,4 119,5 5 DANKO_17 123,7 115,1 119,8 128,6 121,5 121,6 83,1 142,1 119,4 6 DAST_73 124,8 115,2 110,1 137,9 115,5 124,8 89,5 129,1 118,3 7 DANKO_1 115,2 120,3 116,4 142,3 121,2 118,1 90,3 121,7 118,2 8 BOHT_525 110,7 113,8 117,5 120,9 126,6 132,8 87,3 133,9 117,9 9 DANKO_4 115,1 128,9 92,8 133,4 117,7 129,5 96,3 126,6 117,5 10 DAST_55/13 121,6 107,9 115,7 142,4 111,6 127,0 78,9 134,8 117,5 11 BOHD_2027-1 118,8 112,3 110,1 144,3 111,5 119,6 86,1 134,6 117,2 12 BOHT_638 123,2 111,1 112,0 134,6 113,6 124,5 80,4 137,6 117,1 13 BOHD_2091-1 113,8 119,6 112,5 133,0 120,7 121,4 84,7 131,2 117,1 14 DANKO_13 127,9 119,3 102,9 149,6 92,3 124,4 89,2 128,0 116,7 15 DANKO_15 129,6 110,8 106,8 136,8 115,2 115,2 88,8 127,8 116,4 16 DANKO_20 113,8 111,4 107,8 130,4 115,3 121,7 92,2 135,3 116,0 17 DANKO_14 117,9 110,2 101,0 132,1 119,1 122,0 84,9 136,0 115,4 18 MAHD_34861-1 124,4 114,9 109,5 133,2 100,5 120,4 89,4 128,7 115,1 19 BOHT_674 112,3 113,7 100,6 137,2 109,1 125,3 79,4 139,7 114,6 20 MELOMAN 119,4 116,4 108,3 128,3 112,1 116,6 82,7 133,1 114,6 SREDNIA 111,6 112,6 108,7 130,2 108,1 116,1 82,1 126,1 111,9 ŚREDNIA WZ. 99,4 112,8 108,7 122,7 106,3 108,1 81,0 126,4 108,2 48
Plonowanie pszenżyta ozimego na poziomie A1 w 2015 roku Lp. Nazwa BOH.. LAD.. MAH.. RAH.. STH.. SZD.. CHD.. DED. ŚREDNIA 1 DANKO_3 123,7 111,3 97,7 135,5 115,4 121,5 86,3 119,3 113,8 2 DANKO_20 108,8 103,9 93,8 111,4 118,3 113,6 87,0 127,9 108,1 3 DANKO_22 108,5 105,3 103,1 129,8 107,4 106,6 82,0 113,3 107,0 4 BOHD_2091-1 106,1 105,1 90,7 119,4 107,7 121,5 83,5 121,6 106,9 5 BOHD_2027-1 116,0 96,9 97,2 135,3 100,7 114,5 81,2 113,2 106,9 6 MELOMAN 110,6 104,9 89,5 121,9 112,4 108,8 81,2 119,2 106,1 7 MAHD_34861-1 123,1 104,5 90,3 120,3 106,9 111,5 84,9 105,9 105,9 8 DANKO_1 107,6 101,4 100,0 132,5 108,0 111,9 84,1 101,3 105,9 9 BOHT_674 109,4 103,2 88,9 125,1 106,9 116,2 76,7 119,5 105,7 10 DANKO_13 101,9 100,5 83,0 136,9 102,3 111,2 84,9 122,0 105,3 11 DANKO_19 99,8 97,2 96,3 119,3 105,7 118,3 87,2 118,0 105,2 12 BOHT_638 104,8 98,1 86,3 126,4 108,9 116,1 83,4 116,5 105,1 13 DAST_55/13 107,2 99,1 103,2 128,6 102,6 103,6 75,5 119,6 104,9 14 DANKO_15 118,2 95,2 94,1 121,8 104,2 115,3 76,1 113,2 104,8 15 DANKO_17 110,8 105,5 87,8 121,1 106,4 113,5 76,1 113,5 104,3 16 DANKO_4 103,4 102,9 92,6 119,2 105,1 114,2 88,3 103,2 103,6 17 DANKO_16 112,8 102,9 95,3 117,0 105,7 113,6 76,8 102,6 103,3 18 MAH_34863-2 109,2 94,0 101,5 121,5 93,5 103,1 83,0 120,2 103,2 19 BOH_1425-1 88,5 102,4 96,1 112,6 105,4 114,8 84,9 117,8 102,8 20 DAST_73 108,7 97,6 86,9 113,5 111,2 112,0 78,5 113,0 102,7 ŚREDNIA OG. 100,3 96,3 88,3 117,2 101,0 104,3 77,2 109,4 99,3 ŚREDNIA WZ. 87,7 96,5 82,4 111,7 103,8 96,7 77,8 111,4 96,0 49
PLON dt/ha Porównanie plonowania rodów pszenżyta ozimego na 2 poziomach agrotechniki: A2 i A1 w 8 lokalizacjach w 2017 roku. 140,0 130,2 126,1 120,0 100,0 80,0 117,2 109,4 116,1 104,3 108,1 111,6 111,9 112,6 101,0 100,3 99,3 96,3 108,7 88,3 82,1 77,2 60,0 A2 A1 40,0 20,0 0,0 RAH.. DED. SZD.. STH.. BOH.. SREDNIA LAD.. MAH.. CHD.. MIEJSCOWOŚCI 50
Warunki agro i niektóre cechy p. ozimego (DĘBINA) LOKAL. REJON Przedplon Poziom Gleba l.powt. N P K NPK Data Zbioru Gestość siewu Dębina Pomorskie rzepak oz. A2 IV a 2 160 70 120 350 24.09.2014 09.08.2014 350z/m2 Dębina Pomorskie rzepak oz. A1 IV a 2 120 70 120 310 24.09.2014 09.08.2014 350z/m2 LOKAL. OCHRONA Plon wysokość Wyleganie Rdza żółta Dębina Zaprawa nasienna: Alert-1l/ha- 06.05, Reveler-1l/ha- 22.06, Antywylegacz+Modus, 1+0,2l/ha- 24.04.15. 126,1 121,09 8,63 9,0 Dębina Zaprawa nasienna; herbicydy. 109,4 128,6 8,19 8,3 51
Kolejność wg śr. plonu A2 Zysk plonu w 2015 roku Kolejność wg. śr. zysku Nazwa A2 A1 A2-A1 8 1 BOHT_525 117,9 90,6 27,3 3 2 BOHT_717 121,4 98,6 22,8 1 3 BOHT_554 125,2 102,6 22,6 44 4 DANKO_9 106,2 89,2 16,9 33 5 MAH_34070-2/1 109,7 93,2 16,5 26 6 BOHT_661 113,0 96,6 16,4 6 7 DAST_73 118,3 102,7 15,7 48 8 MAH_33467-1/1 105,1 89,5 15,6 36 9 DANKO_7 108,9 93,5 15,4 37 10 BOH_1408-1 108,3 93,2 15,2 5 11 DANKO_17 119,4 104,3 15,1 46 12 FREDRO 105,6 90,5 15,1 23 13 DANKO_2 114,2 99,5 14,7 31 14 DANKO_5 111,2 96,5 14,6 24 15 MAH_33115-4/1 113,8 99,3 14,5 47 16 DANKO_10 105,4 91,0 14,4 51 17 MAH_34070-2/2 104,3 90,3 14,0 9 18 DANKO_4 117,5 103,6 13,9 43 19 BOHT_680 106,4 92,8 13,6 38 20 MAH_31970-3 108,1 94,8 13,2 średnia ogólna 111,9 99,3 12,7 średnia wzorce 108,2 96,0 12,2 52
Najplenniejsze rody pszenżyta ozimego w 2017 roku ---- --------------------- ----------- ------- ---------- ---------- Lp Obiekt POZIOM-A2 POZIOM-A1 SREDNIA A2- A1 ---- --------------------- ----------- ------- ---------- ---------- 1 DANKO 4 120,2 104,2 112,2 16,0 2 DANKO 3 117,6 106,6 112,1 11,0 3 DANKO 5 118,7 105,0 111,9 13,7 4 DANKO 14 123,5 99,7 111,6 23,8 5 DANKO 20 121,2 98,9 110,1 22,3 6 DANKO 23 121,0 96,5 108,8 24,5 7 MELOMAN wz2, 117,9 97,9 107,9 20,0 8 DANKO 13 122,9 92,0 107,5 30,9 9 BOH 2027-1 112,7 102,2 107,5 10,5 10 KASYNO wz1, 115,8 97,4 106,6 18,4 ---- --------------------- ----------- ------- ---------- ---------- 53
Wpływ innych czynników na plonowanie pszenżyta ozimego w wybranych lokalizacjach Przed PLON WYS RDZA Miejscowość Region Poziom NPK Plon (dt/ha) (cm) ŻÓŁTA Dębina ŻUŁAWY CHORYŃ WIELKOPOLKA BOROWO WIELKOPOLSKA MAŁYSZYN LUBUSKIE STRZELCE ŁÓDZKIE RADZIKÓW MAZOWIECKIE rzepak oz. rzepak oz. rzepak oz. rzepak oz. rzepak oz. rzepak oz. A1 310 108,4 128,6 8,3 A2 350 126,1 121,1 9,0 A1 271 77,2 106,6 8,8 A2 311 82,1 99,4 9,0 A1 252 100,3 121,9 - A2 286 111,6 118,5 - A1 204 88,3 120,9 8,6 A2 234 108,7 125,1 9,0 A1 230 101,0 129,3 - A2 270 108,1 123,6 - A1 270 117,2 8,5 A2 310 130,2 8,954
PODSUMOWANIE 1. Podwyższony poziom agrotechniki (A2) w stosunku do uproszczonego poziomu (A1) skutkował wyższym plonem u badanych rodów pszenicy i pszenżyta ozimego. 2. Zastosowanie poziomu A2 dla pszenicy nie powoduję automatycznie wyższego plonu w stosunku do plonu na poziome A1 równomiernie u wszystkich badanych obiektów. Odnotowano nieliczne rody u pszenicy ozimej reagujące słabo na intensywny poziom agrotechniki. 3. Obiekty wysoko plonujące przy poziomie A2, również wysoko plonują na poziomie A1. Stąd zyski plonu są nieznaczne, szczególnie u pszenicy ozimej. Największą korzyść z poziomu A2 odnoszą na ogół rody o mniejszym potencjale plonowania, zatem posiadające rezerwy potencjału plonotwórczego. 4. Podwyższony poziom agro (A2) oprócz wyższego plonowania poprawia inne ważne cechy użytkowe: przyspiesza dojrzewanie, poprawia zdrowotność, skraca długość słomy, zatem sprzyja odporności na wyleganie, zwiększa masę ziaren. 5. Oprócz korzystnych czynników rolniczych osobnym aspektem pozostaje analiza zysków i kosztów. Zbadanie tego bilansu i jego wynik może w istotny sposób zaważyć na pełnym stosowaniu poziomu A2. 55
Dziękuję za uwagę. 56