_0 =:=1\) V
58 PILOTclub LUTY 2011
SZKOLENIE PILOTA Wilu z nas, myśląc o kursi nauki jazdy przd gzaminm na prawo jazdy, przypomina sobi jak mało miał on wspólngo, z tym jak wygląda prowadzni pojazdu po otrzymaniu upragniongo uprawninia. W opinii wilu kirowców, ograniczony pod względm liczby godzin kurs, ni pozwala na nabyci odpowidnich umijętności prowadznia każdgo rodzaju pojazdu w każdych warunkach. Egzamin w formul obowiązującj jszcz kilka lat tmu, sprawdzał główni umijętno' ć manwrowania na placu małym samochodm o ograniczonj mocy silnika. Trudno zatm oczkiwać, ż jgo zdani daj pwność, ż kirowca będzi w stani bzpiczni jździć samochodm o dużj mocy silnika w trudnych warunkach np. na śliskij nawirzchni (zwłaszcza jżli szkolni i gzamin miały mijsc w lci). Z tgo względu od dłuższgo czasu podjmowan są próby zrformowania sposobu szkolnia i gzaminowania. Z względu na zapotrzbowani z strony osób, coraz bardzij świadomych potrzby opanowania umijętności bzpicznj jazdy każdym samochodm w każdych warunkach, pojawia się takż coraz więcj tzw. szkół bzpicznj jazdy. Oczywiści, zdobyci umijętności wykraczających poza tzw. minimum gzaminacyjn wiąż się z dodatkowymi kosztami, al kto z nas ni chciałby uczyć się jździć w k trmalnych warunkach wymagającym sportowym samochodm, np. Porsch 911? Umijętności, któr się wówczas opanowuj z całą pwnością pozwolą bzpiczni prowadzić takż mały kompaktowy samochód. Podobni sytuacja wygląda w przypadku szkolnia praktyczngo do uzyskania licncji turystycznj pilota samolotowgo PPL(A). Większość szkół tosuj formułę szkolnia, która zakłada naukę latania wyjątkowo bzpiczną i przyjazną dla ucznia Cssną 150/152. Podobni jak w przypadku samochodów służących do przygotowania do gzaminu na prawo jazdy, jst jdną z mnij wymagających maszyn. www.pilotclub.pl LUTY 2011 PILOTclub59
SZKOLENIE PILOTA Z uwagi na stosunkowo dużą doskonałość arodynamiczną (Cssna 10, Zlin 7) ni trzba aż tak bardzo pilnować prędkości jak w przypadku np. Zlina. Samolot o większj doskonałości arodynamicznj przlci większą odlgło' ć z danj wysoko 'ci po awarii silnika. Ćwicząc sytuacj awaryjn na Cs ni l50 ma się więcj czasu na dcyzję gdzi lądować. Z tgo względu w przypadku Zlina koniczn jst zaś szkolni na nico wyż zym poziomi. Cssna jst mnij zwrotnym, al bardzij statcznym amolotm niż Zlin, więc ni wymaga aż tak prcyzyjngo pilotażu jak w przypadku dolnopłatów, stworzonych z myślą o szybszym i dalszym lataniu. Cssna 150/152 bardzo łagodni się przciąga w zakrętach i tym samym ni wpada w korkociąg (a przynajmnij jst o to bardzo trudno). Między innymi z uwagi na małą moc, ni traci kirunku przy zmianach mocy, ni trzba kontrować przy zwiększaniu obrotów ilnika. Mnij wyraźni odczuwalna j t koniczność koordynacji w zakrętach. Przy zakręci skoordynowanym - kwncja wychylń strów wygląda następująco: zabzpiczni prędkości, skoordynowan wychylni lotki i stru kirunku, podtrzymani przchylnia, wyprowadzni. W Cssni korzystani z stru ki- runku przy wykonywaniu zakrętów skoordynowanych odgrywa mnijszą rolę niż np. w Zlini (w Cssni ruch trm kirunku dla wykonania poprawngo zakrętu jst niwilki, trudno więc ię nauczyć poprawnj koordynacji). Ogólni rzcz biorąc, Cssna 150/152 ni symuluj tgo jak lata amolot o większj mocy, podobni jak mały samochód z sgmntu B ni pozwala przkonać się jak jździ samochód sportowy. Odpowidzią na potrzby uczniów- -pilotów którzy chcą nauczyć się latać prawdziwym samolotm, jst szkolni praktyczn, już na tapi szkolnia podstawowgo do licncji turystycznj, na dwóch amolotach: najpirw na Zlin 142, późnij na Librty. Zlin 142j t, bowim amolotrn wymagającym od użytkownika, al dającym takż możliwo' ć opanowania sztuki pilotażu w topniu pozwalającym na przchodzni bz większgo wysiłku laszowania na inn typy samolotów. Librty zaś pozwala nauczyć się posługiwać urządzniami lktronicznymi któr montowan są w kokpitach obcni produkowanych amolotów. Zlin 142 wymaga od pilota opanowania większj ilości czynno 'ci i ich skoordynowania. Po starci koniczn jst m.in. kontrolowani pracy sprężarki, która ni jst to owana w Cssni 150. 60 PILOTclub LUTY 2011
Zlin odznacza się znaczni większą mocą silnika, tj. 210 koni mchanicznych przy włączonj sprężarc, 180 bz sprężarki. Cssna 150 dysponuj mocą 100 koni mchanicznych. Masa maksymalna do startu Cssny 150 to 750kg, w przypadku Zlina jst to 970 kg, w wrsji niakrobacyjnj 1090 kg. Zlin ofruj więcj mijsca w kabini. Jst dużo lpszą propozycją dla wyższych, dobrz zbudowanych mężczyzn niż Cssna 150. Zlin posiada wtrysk paliwa (Cssna 150/152 posiada gaźnik). W przypadku ZIina z uwagi na większa moc, pojawiają się zauważaln momnty żyro kopow (rakcyjn). Koniczn jst wychylni stru kirunku, jako skontrowani każdgo dodania mocy. Zlin jst bardzij czuły na wychylnia trów. Jgo prędkość podróżna jst znaczni większa niż np. większości samolotów szkolniowych użytkowanych w polskich ośrodkach. Koniczny jst wyważony, prcyzyjny pilotaż. Prędkość, przchylni w zakręci, koordynacja zakrętu to lmnty, któr mają fundamntaln znaczni dla bzpiczństwa lotu i wymagają poświęcania im znaczni większj uwagi niż w przypadku Cssny. W zakręci ściągnięci strownicy (prędkości i przchylnia w zakręci trzba ciągl pilnować) doprowadzi do wprowadznia w korkociąg. Zlin traci więcj wysokości w korkociągu - 300 m w pirwszj zwitc. Odpowidnia prędkość postępowa do prędkości kątowj w zakręci jst kluczowa. Dolnopłat z prostym skrzydłm się łatwij przciąga. W Zlini 142 prędkość przy loci po kręgu to l60krn/h. Cssna lata po kręgu z prędkością ok. 150 kmih,zaś przciąga się dopiro przy ok. 75 km/h. Zlin przy prędkości poniżj 110 km/h już wpadni w korkociąg. Różnic t można przypisać faktowi, ż Cssna jst górnopłatm, zaś Zlin dolnopłatm z prostym skrzydłm. W Cssni jdn wyłącznik główny włącza i wyłącza całą lktrykę: w Zlini każd urządzni ma swój włącznik AZS. Wymagan jst zatm znaczni więcj czynności. Wymaga większj uwagi i skupinia przy wykonywaniu lotów. Koniczn jst opanowani skoordynowanj obsługi dźwigni gazu, pokrętła (zadanych) obrotów śmigła (śmigło stałoobrotow, przstawialn), dźwignia ciśninia ładowania sprężarki (moc ilnika) czyli kilka osobnych przyrządów strowania wykorzystywanych do obsługi napędu. W Zlini koniczn jst przłączani zbiorników paliwa (z którgo pobiran jst paliwo). Uczy to świadomgo zarządzania paliwm w loci, gdyż co pół godziny trzba przłączać zbiornik. W Zlini przd startm koniczna jst takż tzw. próba silnika a ni tylko sprawdzni czy występuj spadk obrotów na iskrownikach. Czynności przd startm jst więcj niż w innych samolotach, trzba skontrolować działani większj liczby agrgatów, sprawdzić wskazania większj liczby wskaźników. Ni www.pilotclub.pl LUTY2011 PILOTclub 6 I
tylko ważn jst wskazani ciśninia, al takż tmpratury głowic i olju do tartu. W każdym amoloci tmpratura silnika jst ważna, al np. Cssna 150 ma mnijszy silnik, zybko ię nagrzwa, więc większość tgo typu maszyn nawt ni ma w kaźnika tmpratury głowic. Zlin co 1500 godzin przchodzi gruntowny rmont, gdyż wówcza kończy się rsur płatowca. Prac wykonywan są w fabryc Zlina w Czchach. To przkłada ię na 'wiadomo' Ć, ż stan tchniczny sprzętu jst właściwy. Obcni można tż k ploatować wdług stanu, w oparciu o okrsow przglądy. Po wypracowanym rsursi (wczśnij co 1200 h był rmont, późnij wprowadzono co 1500 h przgląd C). Można było przjść z 1200 na 1500. Przgląd fabryczny zakłada obcni, ż przyjżdża komisja i nadaj możliwość ksploatacji wg stanu na podstawi normalnj obsługi srwi owj co 100 h (do 4800 h). Po wprowadzniu możliwości ksploatacji wdług tanu, sprzęt moż być dalj użytkowany, al jśli użytkownik ni zdcyduj się na rmont płatowca kosztujący powyżj 100.000 pln, to loty w katgorii normalnj i akrobacja ni wchodzą w grę (ni ą dopuszczon przpisami przy lataniu wdług stanu). Korkociąg możliwy jst przy lotach wdług urgulowań dla katgorii użytkowj. W szkol lotniczj powinin być chociaż jdn Zlin dopu z- czony do świadomgo wykonywania korkociągu. Świadom uczni korkociągu na sprzęci dopuszczonym jdyni do ksploatacji wdług stanu jst bowim nidopuszczaln. Po zkolniu na Zlini 142 następuj przjści do szkolnia na sprzęci wyposażonym w najnowszą lktronikę (m.in. zintgrowan lktroniczn wyświtlacz paramtrów lotu). Clm takigo rozwiązaniajst przygotowani ucznia-pilota takż do latania z wykorzystanim naj nowoczśnijszgo oprzyrządowania. Taki oprzyrządowani pozwala doświadczonmu pilotowi wykonywać, zwłaszcza gdy infrastruktura nazimna 62 PILOTclub LUlY 2011
SZKOLENIE PILOTA li a l rą h 'i r- g l- [- 't jst kompatybilna, loty w warunkach gor zych niż VFR. Librty posiada zintgrowany wyświtlacz MFD 700 (m.in. z funkcją EHSI) - na jdnym krani wyświtlan ą w kazania żyrobu oli, VOR/lLS oraz wntualni wskazania DME. Ponadto po iada PFD firmy ASPE (m.in. zawirający zintgrowany ztuczny horyzont, razm z wskazanim lktronicznym prędko' ci, prędkości pionowj). Wypo ażni do radionawigacji jst zaawansowan (G S 430). Bardzij wymagający uczniowi-piloci mogą zdcydować się na formułę pozwalającą nauczyć się więcj niż w tradycyjnych szkołach, dzięki tmu, ż uczą się latać różnymi samolotami. Zlin wymaga od pilota dużych umijętno' ci (zdcydowani większych niż C sna 150/152), al jdnoczśni ofrującym duż możliwości wykonywania manwrów, których ni da się wykonać na Librty, np. korkociągu. Librty pozwala sprawdzić jak funkcjonują najnow z amoloty, któr ą wyposażon w systmy ułatwiając lot, np. poprzz ograniczni liczby czynności wykonywanych manualni (Cssny 150/152, któr ą wykorzystywan do zkolnia z rguły ni są wyposażon w taki systmy). Zasadę szkolnia w "lotniczj szkol bzpicznj jazdy" dla ardzij wymagających można okrślić mianm 2wl, czyli pilotaż na Zlini, wykorzystani najnowoczśnijszj lktroniki na Librty. Z pwnością podjęci dcyzji o skorzystaniu z tgo sposobu zkolnia dla wymagających jst poważną, al dobrą dcyzją. Skoro wilu kirowców dcyduj się na wykraczając poza minimaln szkolni wymagania aby jździć bzpiczni, to tym bardzij zasadn powinno się wydawać gruntown przygotowani do wykonywania lotów amolotm, gdyż skutki posiadania niwystarczających umijętności w przypadku pilota są zazwyczaj poważnijsz. Opisana powyżj formuła szkolnia w chwili obcnj ni jst jszcz na pol kim rynku tak powszchni dostępna jak przywoływan szkoły bzpicznj jazdy dla kirowców. Dokładni taki spo ób szkolnia jak przdstawiony w artykul ofruj firma Motor Enrgy, którj właścicilm i prz m jst Krzysztof Biń. REKLAMA Badahia lotnłczo-lkarskl klas.a l'. okrsow I okollcznośclo"y, klasa 2, 3, prsonl pokładowy, wstqpnr0kraso_ I ok~liclnośclo_ 'I GODZINY OTWARCIA: pn. - pt. 7:30-13:00. -. www.pilotclub.pl LUTY2011 PILOTclub63