DIETRICH VON HILDEBRAND CZYM JEST FILOZOFIA? Tłumaczenie Paweł Mazanka Janusz Sidorek Wydawnictwo WAM Kraków 2012
Spis treści OD TŁUMACZY 9 Kim był Dietrich von Hildebrand? 9 Nawrócenie 12 Stosunek do nazizmu 13 Historyczny kontekst powstania filozofii Hildebranda 15 Czym jest filozofia? Wkład Hildebranda w metodologię fenomenologii realistycznej 19 Wstęp 27 Nota wstępna 35 rozdział i Poznawanie w ogólności 37 1. Poznawanie jako fenomen pierwotny 37 2. Specyficzne rysy istotowe poznawania 39 Poznawanie z istoty swej jest przyjmowaniem 39 Różnica między poznawaniem a stwierdzaniem lub sądzeniem 40 Przeświadczenie jako epifenomen i owoc poznawania 42 Przygotowawcze zwrócenie się ku przedmiotowi i duchowe towarzyszenie mu jako aktywne elementy poznawania 45 rozdział ii Podstawowe formy poznawania 49 Dynamika zapoznawania się i statyczny charakter wiedzy 49 Wiedza ponadaktualna i jej przymioty 52 Wiedza pamięciowa i wiedza zaktualizowana 54 Różnica między znajomością i wiedzą 55 rozdział iii Specyfika poznawania filozoficznego w porównaniu z poznawaniem przednaukowym 59 1. Proste poznawanie przednaukowe 59 Atematyczne uboczne zaznajamianie się 60 Proste niekrytyczne zapoznawanie się 60
6 Spis treści Pragmatyczne zaznajamianie się 61 Tematyczność przedmiotu 63 Wyraźne sytuacyjne zapoznawanie się przy przeważającej tematyczności przedmiotu 66 Kontemplacyjne poznawanie przedfilozoficzne 67 Doraźne podsumowanie 67 2. Teoretyczne poznawanie przednaukowe 69 Jego tematyczny, quasi-systematyczny, ale niekrytyczny charakter 69 Organiczna i nieorganiczna forma teoretycznego poznawania pozanaukowego 71 Różnica obu powyższych form w porównaniu z krytycznym i systematycznym poznawaniem filozoficznym 75 rozdział iv Przedmiot poznawania filozoficznego 79 1. Cechy poznawania apriorycznego 79 A. Ścisła konieczność 80 Konieczność i ogólność 80 Konieczność istotowa i konieczność przyrodnicza 82 B. Szczególna inteligibilność 84 C. Absolutna pewność 85 Przysługuje ona stanom rzeczy apriorycznym oraz empirycznym potwierdzonym przez stałe doświadczenie 85 Niezależność poznania apriorycznego od konstatacji realności 87 Sądy aprioryczne nie są tautologiczne, lecz syntetyczne 91 Poznawanie i sądzenie aprioryczne w przeciwieństwie do sądzenia tautologicznego 94 2. Wieloznaczność pojęć a priori i doświadczenie 98 A. Znaczenie terminu doświadczenie 98 Różnica między konstatacją realności a doświadczeniem swoistości 98 Teoria idei wrodzonych 99 Niezależność poznania apriorycznego od konstatacji realności i od indukcji. Nauka Platona o anamnezie 101 B. A priori a założenia teoriopoznawcze 103 C. A priori i doświadczenie 105 3. Istotności autentyczne można uchwycić intuicyjnie 106 Odróżnienie poznania apriorycznego od empirycznego 106 A. Jedności chaotyczne i przypadkowe 109 B. Jedności typu autentycznego 111 Jedność zjawiskowa, konstytutywna swoistość, istota estetyczna 111
Spis treści 7 C. Jedności konieczne z istoty 117 Prezentacja rodzaju i gatunku w konkretnym indywiduum 117 Idealny sposób bycia istotności koniecznych: ich miejsce metafizyczne 120 Idealny sposób bycia entia rationis (np. sądów, pojęć) 124 Stosunek między idealnym i realnym sposobem bycia: liczby i barwy 125 Idealne i realne bycie wartości moralnych i osób 127 Podsumowanie: istotowe określenie poznania apriorycznego 131 4. Teoriopoznawcza specyfika intuicyjnie uchwytnych istotności autentycznych 135 Istotności autentyczne nie tworzą własnej sfery bytowej 135 Inteligibilność nie równa się definiowalności 136 Jawność koniecznych istotności w odróżnieniu od bezpośredniej oczywistości i formalnej racjonalności wniosków 137 Aprioryczne poznanie istoty obala subiektywny idealizm 141 5. Przedmiot filozofii 142 Przedmioty aprioryczne i ich zróżnicowana inteligibilność 142 Do filozofii należą tylko treści z istoty doniosłe 145 Filozofia zmierza do przeniknięcia swych przedmiotów od wewnątrz, nawet gdy bada realne istnienie 147 Do filozofii należą również dziedziny, w których nie dysponujemy rozpoznaniami apriorycznymi 150 rozdział v Obiektywność i niezależność od umysłu ludzkiego 153 Trzy znaczenia terminu subiektywny w odniesieniu do aktów osoby 154 Trzy dalsze znaczenia terminu subiektywny : w odniesieniu do treści, istnienia przedmiotu i mocy obowiązującej naszego poznania 157 Dwa zasadniczo różne rodzaje zależności od umysłu ludzkiego: nieobowiązujący pozór i obiektywnie obowiązujący aspekt 160 Moc obowiązująca i charakter posłanniczy ludzkich aspektów świata zewnętrznego 161 Ludzki aspekt świata zewnętrznego w odróżnieniu od idealistycznej zależności przedmiotu poznania od umysłu człowieka 166 rozdział vi Podstawowe tematy poznania 171 Trzy cechy spostrzeżenia 171 Dwie doskonałości spostrzeżenia: poznawanie obejmujące w posiadanie i duchowe zaślubiny 174 Obszary, stopnie i wypełnienie kontemplacyjnego posiadania 177
8 Spis treści rozdział vii Charakterystyczne cechy filozoficznego zapytywania i poznawania 183 1. Główne tematy badania filozoficznego 183 Pierwszeństwo tematyczności przedmiotowej i tematu zaślubin 183 2. Głębia i niepragmatyczny charakter filozoficznego poznania istotowego 187 Poznawanie filozoficzne kieruje się ku koniecznym istotnościom i koniecznym stanom rzeczy 188 Przedmiot filozofii różni się zawsze od przedmiotu innych nauk 189 Prawdziwa i fałszywa bliskość wobec przedmiotu 192 Hipotezy i weryfikacja w naukach ścisłych i w filozofii 198 Kontrowersyjny charakter filozofii i jego przyczyny 201 3. Pozytywny związek między poznaniem filozoficznym i naukowym 204 4. Metoda filozofii 207 Intuicja w sensie węższym i szerszym 207 Poznanie filozoficzne jako zapytywanie i ujmowanie rzeczywistości od wewnątrz 210 5. Fenomenologia 213 Fenomenologia jako prametoda filozoficzna 213 Właściwy fenomenologii egzystencyjny kontakt z rzeczywistością 215 rozdział viii Znaczenie filozofii dla człowieka 219 Poznawanie filozoficzne jako podstawowa forma działalności umysłu ludzkiego 219 Filozofia jako najbliższa życiu systematyczna forma poznania 220 Głębokie oddziaływanie filozofii na ludzkie życie 223 Filozofia przygotowuje drogę religii 226 indeks osób 229