ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM ROZSZERZONY LISTOPAD 2010 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 180 minut 1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 19 stron (za da - nia 1 20). Ewen tu al ne braki zgłoś prze wod ni czą ce mu ze społu nad zo ru ją ce go eg za min. 2. Od po wie dzi za pisz w miej scu na to prze zna czo nym. 3. Pisz czy tel nie. Uży waj dłu go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu - szem/atra men tem. 4. Nie uży waj ko rek to ra. 5. Błęd ne za pi sy wy raźnie prze kreśl. 6. Pa miętaj, że za pi sy w brud no pi sie nie pod le ga ją oce nie. Życzymy powodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 50 punktów. Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

CZĘŚĆ I (20 pkt) Zadania testowe W za da niach od 1. do 4. podkreśl jed ną pra wi dło wą od po wiedź. Za da nie 1. (1 pkt) W grudniu 2009 roku przewodniczącym Rady Europejskiej został A. José Barroso. B. Günter Verheugen. C. Herman Van Rompuy. D. Hans-Gert Pöttering. Za da nie 2. (1 pkt) Najliczniejszą mniejszością etniczną w Polsce są A. Niemcy. B. Romowie. C. Tatarzy. D. Łemkowie. Za da nie 3. (1 pkt) Kara o charakterze majątkowym polegająca na pomniejszeniu majątku skazanego to A. nawiązka. B. przepadek przedmiotów. C. zakaz wykonywania zawodu. D. grzywna. Za da nie 4. (1 pkt) Doktryna mówiąca, że największym zagrożeniem dla wolności jest państwo i dlatego powinno być ono całkowicie zlikwidowane, to A. komunizm. B. socjaldemokracja. C. anarchizm. D. faszyzm. 2

Za da nie 5. (2 pkt) Rozpoznaj na podstawie opisów współczesne formy organizacji społeczeństw i wpisz w tabeli ich nazwy. Opisy Nazwa współczesnej formy organizacji A. Obej mu je wszyst kich miesz kań ców Zie mi two rzą cych jed ną wspól no tę. Twór cą kon cep cji ta kie go spo łe czeń - stwa jest ka na dyj ski fi lo zof i so cjo log Her bert McLuhan. B. Po wsta nie te go ty pu spo łe czeń stwa wią że się z po stę - pem w tech ni ce pro duk cji (ro bo ty za cja, au to ma ty za cja). Zde cy do wa na więk szość lu dzi jest w ta kiej or ga ni za cji za trud nio na w sek to rze usług. C. Ten typ spo łe czeń stwa po wstał w XX wie ku wraz ze wzro stem za moż no ści spo łe czeństw za chod nich. Cha - rak te ry zu je się na by wa niem dóbr, któ re czę sto sta ją się naj waż niej szym ele men tem w ży ciu. Za da nie 6. (1 pkt) Spośród wymienionych partii wybierz i wypisz dwie, z którymi w przeszłości był związany Donald Tusk. Porozumienie Centrum, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, Unia Wolności, Bezpartyjny Blok Wspierania Reform, Kongres Liberalno-Demokratyczny, Unia Pracy Nazwy partii: 1.... 2.... Za da nie 7. (1 pkt) Wpisz w miejsce kropek pełną nazwę sądu, do którego można wnieść skargę kasacyjną w postępowaniu administracyjnym. 3

W za da niach 8. i 9. roz strzy gnij, któ re zda nia są praw dzi we, a któ re fał szy we. Wpisz w od po wied nim miej scu w ta be li P (zda nie praw dzi we) lub F (zda nie fał szy we). Za da nie 8. (1 pkt) Postępowanie cywilne P lub F A. Proces cywilny jest wszczynany w wyniku powództwa, czyli na żądanie udzielenia ochrony prawnej. B. Stronami w czasie rozprawy są powód (strona, przeciw której wytacza się powództwo) oraz pozwany (strona, która kieruje do sądu pozew). C. Po stę po wa nie koń czy się orze cze niem są du, od któ re go nie przy słu gu - je ani ape la cja, ani ka sa cja. Za da nie 9. (1 pkt) Systemy polityczne P lub F A. W sys te mie par la men tar no -ga bi ne to wym ist nie ją dwa or ga ny wła dzy wy ko naw czej: gło wa pań stwa oraz rząd z pre mie rem na cze le. Kom - pe ten cje tych or ga nów są roz dzie lo ne. B. W sys te mie par la men tar no -ko mi te to wym wy stę pu je trój po dział wła - dzy, przy czym par la ment ma bar dzo ogra ni czo ne kom pe ten cje na rzecz rzą du oraz gło wy pań stwa. C. W systemie prezydenckim występuje monizm władzy wykonawczej. Prezydent mianuje ministrów i ma prawo weta zawieszającego. Za da nie 10. (1 pkt) Nazwij problem przedstawiony na rysunku satyrycznym......................... 4

Za da nie 11. (2 pkt) Na pod sta wie frag men tu Kon sty tu cji Rze czy po spo li tej Pol skiej oraz wie dzy wła snej od po wiedz na py ta nia. Art. 173. Są dy i Try bu na ły są wła dzą od ręb ną i nie za leż ną od in nych władz. Art. 174. Są dy i Try bu na ły wy da ją wy ro ki w imie niu Rze czy po spo li tej Pol skiej. a) Po daj, kto i na ja ki okres po wo łu je sę dziów. b) Wy mień dwie na zwy try bu na łów, któ rych ist nie nie prze wi du je Kon sty tu cja RP. Za da nie 12. (1 pkt) Po daj peł ną na zwę opi sa nej or ga ni za cji mię dzy na ro do wej. Or ga ni za cja ta dzia ła na rzecz zmniej sze nia ry zy ka kon flik tów w Eu ro pie, zaj mu je się ochro ną praw czło - wie ka oraz po ko jo wym roz strzy ga niem spo rów. Ge ne za jej po wsta nia wią że się ze zwo ła niem w po ło wie lat 70. XX wie ku kon fe ren cji, w któ rej wzię ły udział pań stwa z dwóch wro go na sta wio nych do sie bie blo - ków: de mo kra tycz ne go i ko mu ni stycz ne go. Od 1994 ro ku or ga ni za cja ta ma sie dzi bę w Wied niu. Pełna nazwa organizacji:... Za da nie 13. (2 pkt) Na pod sta wie opi su przy kła du oby wa tel skie go nie po słu szeń stwa roz po znaj oso bę. Wpisz w ta be li jej na zwi sko. Przykład obywatelskiego nieposłuszeństwa Nazwisko osoby A. Pa stor dzia ła ją cy na rzecz znie sie nia dys kry mi na cji ra so wej w Sta nach Zjed no czo nych, lau re at po ko jo wej Na gro dy No bla, za mor do wa ny w 1968 ro ku przez prze ciw ni ków rów nych praw dla wszyst kich lu dzi, nie za leż nie od po cho dze nia. B. Je den z przy wód ców Po ma rań czo wej Re wo lu cji, któ ra mia ła miej sce na Ukra inie na prze ło mie 2004 i 2005 ro ku. Po jej zwy cię stwie, w wy - ni ku po now nie prze pro wa dzo nej dru giej tu ry wy bo rów, zo stał wy bra - ny na pre zy den ta Ukra iny. C. Je den z twór ców współ cze snej pań stwo wo ści in dyj skiej, sprze ci wiał się po li ty ce Wiel kiej Bry ta nii i pro pa go wał wal kę bez uży wa nia prze mo cy. Za mor do wa ny w 1948 ro ku przez pra wi co we go fun da men ta li stę. 5

Za da nie 14. (4 pkt) Na pod sta wie po da nych cha rak te ry styk wpisz w odpowiednie miejsca ta be li na zwy opi sa nych państw oraz nu me ry, któ ry mi zo sta ły za zna czo ne na ma pie. 30 15 0 15 30 45 60 60 2 1 45 3 4 45 250 0 250 500 km 0 15 30 Charakterystyka państwa A. Pań stwo to ma za pi sa ną w kon sty tu cji za sa dę neu tral - no ści. Nie na le ży do NATO, jed nak jest człon kiem Unii Eu ro pej skiej od 1995 ro ku. B. Pań stwo to uzy ska ło nie pod le głość w 1991 ro ku, ale stan dar dy de mo kra cji na dal nie są w nim prze strze ga - ne i jest je dy nym au to ry tar nym pań stwem w Eu ro pie. C. Pań stwo to uzy ska ło nie pod le głość w 1991 ro ku w wy - ni ku roz pa du wie lo na ro do we go kra ju, w któ rym się znaj do wa ło. Obec nie ma sta tus ofi cjal ne go kan dy da - ta do Unii Eu ro pej skiej. D. Pań stwo to ma naj dłuż sze tra dy cje de mo kra cji par la - men tar nej w Eu ro pie. Od 1973 ro ku jest człon kiem Unii Eu ro pej skiej, choć nie we szło do stre fy eu ro i za - cho wu je swo ją na ro do wą wa lu tę. Nazwa państwa Numer państwa na mapie 6

CZĘŚĆ II (10 pkt) Analiza materiałów źródłowych Za da nie 15. (2 pkt) Na pod sta wie tek stu źró dło we go od po wiedz na py ta nia za miesz czo ne pod tek stem. Pol ska go spo dar ka w cza sie kry zy su po ra dzi ła so bie naj le piej w ca łej Unii Eu ro pej skiej. Eko no mi ści jed - nak ostrze ga ją: Re for my czas za cząć, bo in ni zno wu nas prze ści gną. Wy ni ki na szej go spo dar ki da ją nam wie le po wo dów do za do wo le nia. Ja ko je dy ny kraj Unii nie wpa dli - śmy w szpo ny re ce sji, ma my do dat nie, na przy zwo itym po zio mie tem po wzro stu go spo dar cze go. Ma ło te - go, na sza pro duk cja prze my sło wa zdo ła ła już wy do stać się z doł ka, pod czas gdy Unia głę bo ko jesz cze w nim tkwi. Lu dzie nie prze sta li wy da wać pie nię dzy, koń czą się zwol nie nia w fir mach, eks port sta je na no - gi, środ ki unij ne za pew nia ją nam gi gan tycz ne in we sty cje w in fra struk tu rę. W ostat nim kwar ta le ma my szan se na po nad 3-proc. tem po wzro stu PKB. I po dob ne w ca łym 2010 r. Pol ska prze szła przez kry zys naj ła god niej, bo jest ma ło otwar tą go spo dar ką, a więc by ła mniej na ra - żo na na za ła ma nie po py tu ze wnętrz ne go. Z dru giej stro ny szczę śli wym tra fem ob niż ka po dat ku PIT i skład ki ren to wej ura to wa ła wy dat ki kon su men tów przed za ła ma niem mó wi Ra do sław Bo dys, eko no - mi sta BoA ML (Bank of Ame ri ca Mer rill Lynch). Brzmi re we la cyj nie? Nie ma po wo dów do na rze kań? Tyl ko po zor nie. Upa ja my się do tych cza so wy mi go spo dar czy mi osią gnię cia mi, za miast za sta no wić się, jak wyjść z kry zy su. Pol ska nie od czu ła moc no kry - zy su, a to zna czy, że mo że nie mieć bodź ca, by po nim po sprzą tać. Ist nie je ry zy ko, że przez to wa sza go - spo dar ka zo sta nie w ty le ostrze gał już na po cząt ku paź dzier ni ka na ła mach Ga ze ty In der mit S. Gill, głów ny eko no mi sta Ban ku Świa to we go w Eu ro pie i Azji Cen tral nej. Cho dzi o to, że je śli nie zro bi my po - rząd ku w fi nan sach pu blicz nych, nie zmniej szy my dłu gu, któ ry ści ska na szą go spo dar kę za gar dło, to za chwi lę oka że się, że to in ni są li de ra mi wzro stu. A my brnie my w ten dług. Rząd do tych czas zro bił nie wie le, by zre for mo wać fi nan se. Za sła nia się tym, że ja ki kol wiek pro jekt zo sta nie za we to wa ny przez pre zy den ta ubo le wa Sta ni sław Go muł ka, by ły wi ce mi ni ster fi nan sów, dziś do rad ca Bu si ness Cen tre Club. [ ] Choć pod wzglę dem tem pa wzro stu PKB jesz cze je ste śmy li de ra mi, to cha rak te ry stycz ne jest to, że w tym sa mym cza sie po głę bia się nasz de fi cyt sek to ra fi nan sów pu blicz nych. W ubie głym ro ku wy no sił on 3,6 proc. PKB, a w przy szłym bę dzie po nad dwa ra zy wyż szy. Co w tym złe go? Bez ogra ni cza nia de - fi cy tu i dłu gu pu blicz ne go wzro śnie koszt za dłu ża nia się, a ryn ki fi nan so we za czną dro żej wy ce niać wia - ry god ność kra ju pod kre śla Ka spar Rich ter, głów ny eko no mi sta Ban ku Świa to we go w na szym re gio - nie. Każ dy 1 pkt proc. wzro stu ren tow no ści skut ko wał by 6 7 mld zł wię cej rocz nie na kosz cie ob słu gi za dłu że nia do da je Sta ni sław Go muł ka. Jak bar dzo to bo li, prze ko na ła się ostat nio Gre cja. Przed kry zy sem in we sto rzy są dzi li, że wia ry god - ność Gre cji jest po dob na do Nie miec. Te raz już tak nie uwa ża ją mó wi eko no mi sta Ban ku Świa to we go. Źró dło: P. Ma cie je wicz, L. Baj, Kry zys pra wie za na mi. I co da lej?, www.go spo dar ka.ga ze ta.pl a) Wy mień trzy czyn ni ki, któ re zda niem eko no mi stów wpły nę ły na do bre wy ni ki pol skiej go spo dar - ki pod czas kry zy su. 1.... 2.... 3.... 7

b) Wy ja śnij, ja kie dwa klu czo we czyn ni ki ob ni ża ją po zy cję eko no micz ną Pol ski. Od po wiedź uza sad nij. Za da nie 16. (2 pkt) Na pod sta wie tek stu źró dło we go i wła snej wie dzy od po wiedz na py ta nia za miesz czo ne pod tek stem. Z 786 mld dol. ame ry kań skie go pa kie tu sty mu la cyj ne go 80 mld po szło na ak ty wi za cję za wo do wą. Gdzie to się po dzia ło? Lo kal na pra sa szcze gó ło wo ana li zo wa ła ostat nio lo sy pro gra mów po mo co wych. Dzien - nik Chi ca go Tri bu ne opi sał, jak to szko ły w sta nie Il li no is ko rzy sta ją ce z pa kie tu Oba my zwięk szy ły za trud nie nie. Tak bar dzo, że dla no wych na uczy cie li bra ku je już uczniów. Za ję cia w nie któ rych szko łach pu blicz nych pro wa dzo ne są w kil ku oso bo wych gru pach, a kie dy bra ku je sal, prze dłu ża się go dzi ny pra - cy, wy pła ca jąc na uczy cie lom nad go dzi ny. Wszyst ko, by zgar nąć do ta cje. Bo ston Glo be za sta na wia się nad efek tyw no ścią pro gra mu po mo cy, sko ro wła dze mia sta otrzy ma ły bli sko pół mi lio na do la rów na za - trud nie nie 64 pra cow ni ków do za in sta lo wa nia jed ne go pa ne lu sło necz ne go na da chu szko ły. Wa shing - ton Exa mi ner ze brał te wszyst kie ra por ty. Z pod su mo wa nia wy ni ka, że na 640 tys. no wych miejsc pra - cy, któ ry mi chwa li się Oba ma, bli sko 100 tys. to fik cyj ne za trud nie nie i zwy kłe wy łu dze nia. Neo li be ral na chci wość, któ rą le wi co we rzą dy Oba my i Brow na na pięt no wa ły i obie cy wa ły wy kar czo - wać, zo sta ła za stą pio na zwy kłym cwa niac twem. Wiel kie kor po ra cje się ga ją po pie nią dze po dat ni ków, szan ta żu jąc po li ty ków zwol nie nia mi z pra cy. 1,5 mld eu ro, któ re An ge la Mer kel prze ka za ła Oplo wi, by ło tak na praw dę ha ra czem za utrzy ma nie miejsc pra cy w fa bry ce w Nad re nii. W tym sa mym cza sie ma łe i śred nie fir my w Niem czech, któ re nie ma ją jak przy sta wić pi sto le tu po li ty kom do gło wy, mu sia ły ma so - wo zwal niać lu dzi. W Pol sce pro gram ak ty wi za cji za wo do wej do pro wa dził do za bu rze nia nor mal ne go cy - klu na ryn ku pra cy. La tem i na je sie ni bez ro bot ni za miast, jak zwy kle, szu kać pra cy przy ro bo tach po lo - wych, cze ka li na pro gra my ak ty wi za cji. Fir my za trud nia ły pra cow ni ków za pań stwo we pie nią dze, a po upły wie ter mi nu zwal nia ją, żą da jąc dal szej po mo cy. Kto w ta kiej sy tu acji my śli o dłu go ter mi no wych in we sty cjach? Gold man Sachs, je den z pierw szych be ne fi cjen tów pa kie tu pre zy den ta Oba my, świę tu je dziś gi gan tycz - ny wzrost no to wań i obie cu je naj wyż sze od lat pre mie świą tecz ne swo im tra de rom. W dniu, w któ rym spły - nę ły da ne o wy ni kach Gold man Sachs i JP Mor gan Cha se, Fe de ra cja Ma łe go Biz ne su zor ga ni zo wa ła kon fe ren cję pra so wą, na któ rej mó wio no o ka ta stro fie. Ro dzin ne fir my ban kru tu ją, za bez cen od sprze - da ją się wiel kim kon cer nom, bo nie mo gą uzy skać kre dy tów ob ro to wych. Nie do sta ją kre dy tów, bo ma - łe ko mer cyj ne ban ki pa da ją (140 w tym ro ku), a du że nie chcą po no sić ry zy ka. Bo i po co? Ob ra ca ją zło - tem i rzą do wy mi ob li ga cja mi, któ rych rząd emi tu je co raz wię cej i co raz le piej da je na nich za ro bić. Tro ska spo łecz na kosz tu je. [ ] Fir my, któ re mo gą po chwa lić się lep szy mi wy ni ka mi w ostat nich mie sią cach, osią gnę ły to głów nie za spra wą do płat pań stwa, re duk cji za trud nie nia, wstrzy ma nia pro gra mów ba daw czych i re zy gna cji z pla - nów roz wo ju. In we sty cje w no we tech no lo gie i li nie pro duk cyj ne le cą na łeb na szy ję, pod czas gdy wy daj - ność pra cy ro śnie w za wrot nym tem pie. W USA w tym ro ku wy daj ność wzro sła o 9,5 proc. Źró dło: T. Wró blew ski, Po chwa ła chci wo ści, www.rp.pl 8

a) Wy mień dwie róż ni ce w traktowaniu przez rządy wiel kich kor po ra cji i małych firm w czasie kry zy su. 1.... 2.... b) Na pod sta wie wła snej wie dzy wy bierz dok try nę, któ rej zwo len ni kiem mo że być au tor ar ty ku łu. Uza - sad nij swój wy bór. dok try ny: so cjal de mo kra cja, kon ser wa tyzm, li be ra lizm, chrze ści jań ska de mo kra cja, agra ryzm doktryna, której zwolennikiem może być autor:... uzasadnienie:... Za da nie 17. (1 pkt) Na pod sta wie da nych CBOS-u opisz za leż ność, któ rą wi dać w od po wie dziach na za da ne py ta nia. Tabela 1. Ogól nie rzecz bio rąc, jak Pan(i) oce nia dzia łal ność ban ków w Pol sce? Od po wie dzi osób ma ją cych kon to w ban ku nie ma ją cych kon ta w ban ku w pro cen tach do brze 64 41 źle 23 19 trud no po wie dzieć 13 40 Tabela 2. Źró dło: Re ak cje na kry zys fi nan so wy, li sto pad 2008 r. www.cbos.pl Czy, Pa na(i) zda niem, pie nią dze ulo ko wa ne przez lu dzi w ban kach są bez piecz ne, czy też nie? Od po wie dzi osób ma ją cych kon to w ban ku nie ma ją cych kon ta w ban ku w pro cen tach tak 67 43 nie 24 32 trud no po wie dzieć 9 25 Źró dło: Re ak cje na kry zys fi nan so wy, li sto pad 2008 r., www.cbos.pl 9

Za da nie 18. (3 pkt) Na pod sta wie frag men tów ar ty ku łów oraz wła snej wie dzy od po wiedz na py ta nia za miesz czo ne pod cy to - wa ny mi tek sta mi. Frag ment A Glo bal ny kry zys fi nan so wy oży wił cią gną ce się od daw na spo ry o to, czy eu ro cze ka ry chły zgon. W tych spo rach czę ste są od wo ła nia do Mil to na Fried ma na, któ ry w 1998 ro ku ostrze gał, że te stem przy wią za nia Eu ro py do wspól nej wa lu ty bę dzie pierw sze po waż ne za ła ma nie go spo dar cze. Z ta kim po waż nym za ła ma - niem ma my wła śnie do czy nie nia, ale je go skut ki są do kład nie od wrot ne niż prze wi dy wał Fried man. Ro śnie bez ro bo cie, a wraz z nim przy bie ra ją na si le żą da nia po pu li stycz ne. W kra jach ta kich jak Wło - chy (któ re cier pią na sku tek chiń skiej kon ku ren cji) czy Hisz pa nia (prze ży wa ją ca ogrom ne za ła ma nie ryn - ku miesz ka nio we go) mo że to mieć bar dzo kło po tli we skut ki. Jed nak ża den z tych kra jów nie wy ka zu je naj mniej szej skłon no ści do po rzu ce nia eu ro. Ro zu mie się tam bo wiem do brze, że po ru sze nie na wet szep tem ta kiej moż li wo ści wy wo ła ło by pa - ni kę wśród in we sto rów. Kra je te są rów nież świa do me, że pań stwa, któ re za cho wa ły wła sną wa lu tę jak Da nia zmu szo ne są w obro nie jej kur su pod no sić sto py pro cen to we, choć za rów no ame ry kań ska Re - zer wa Fe de ral na, jak i Eu ro pej ski Bank Cen tral ny (EBC) aku rat je ob ni ża ją. Wie dzą tak że, że gdy by na dal ich wa lu ta mi by ły lir i pe se ta, prze ży wa ły by obec nie okres od pły wu ka - pi ta łów. Ro zu mie ją, że mu sia ły by się dziś czy li w naj gor szym dla sie bie cza sie prze ciw sta wiać tra dy - cyj ne mu kry zy so wi wa lu to we mu. Do ce nia ją za tem sta bil ność i bez pie czeń stwo, ja kie wią że się z przy ję - ciem przez nie wspól nej wa lu ty. Od por ny EBC Żad nych szans re ali za cji nie ma rów nież in ny sce na riusz za ła ma nia eu ro: ta ki, w któ rym te dwa kra je sku tecz nie na ci ska ją na EBC w ce lu po lu zo wa nia in fla cji, co mo gło by skło nić Niem cy do wy stą pie nia ze stre fy eu ro. EBC, chro nio ny sta tu to wo za gwa ran to wa ną nie za leż no ścią oraz man da tem na ka zu ją cym mu sku pia nie się na sta bil no ści cen, nie wy ka zu je żad nych in kli na cji do ugi na nia się pod pre sją ze stro ny pre - zy den ta Fran cji, Ni co la sa Sar ko zy ego ani ko go kol wiek in ne go. [ ] Po za tym, cze go w 1998 ro ku nie prze wi dy wał ani Fried man, ani nikt in ny, ten pierw szy od wpro wa dze - nia eu ro po waż ny kry zys go spo dar czy na stą pił w efek cie za ła ma nia fi nan so we go. Na ci ski spa ni ko wa nych in we sto rów wy mo gły na ban kach cen tral nych pod ję cie w ra mach ich funk cji po życz ko daw cy ostat niej szan sy dzia łań na bez pre ce den so wo sze ro ką ska lę. A ogrom ne stra ty ban ków wy mu si ły prze pro wa dze - nie kosz tow nych ope ra cji ich do ka pi ta li zo wa nia. Po ja wia ły się prze wi dy wa nia, że rzą dy ugi na ją ce się pod cię ża rem kry zy su fi nan so we go mo gą na tę sy - tu ację za re ago wać po rzu ce niem eu ro. Mo gą uciec się do po dat ku in fla cyj ne go i w ce lu od bu do wa nia płyn no ści kra jo we go sys te mu ban ko we go, a tak że ryn ku fi nan so we go po now nie wpro wa dzić wa lu tę na - ro do wą. Fak tycz na re ak cja na kry zys wy glą da ła ina czej. EBC za pew nił sys te mo wi fi nan so we mu stre fy eu ro prak - tycz nie nie ogra ni czo ny po ziom płyn no ści. Pakt Sta bi li za cji i Wzro stu zo stał tak zmo dy fi ko wa ny, że by moż li we by ło zwięk sze nie moż li wo ści po życz ko wych rzą dów, któ re do ka pi ta li zo wu ją kra jo we ban ki. Źró dło: B. Eichen gre en, Kry zys nie do ty czy eu ro, www.biz nes.ga ze ta praw na.pl 10

a) Po daj trzy po wo dy, dla któ rych kra je bę dą ce w stre fie eu ro po mi mo kry zy su go spo dar cze go nie chcą jej opusz czać. 1.... 2.... 3.... b) Wy ja śnij, ja ką ro lę w cza sie kry zy su peł ni Eu ro pej ski Bank Cen tral ny. Po daj dwa aspek ty je go dzia - łań. 1.... 2.... Frag ment B Naj więk sze trud no ści prze ży wa ją te kra je eu ro pej skie, któ re na dal są po za stre fą eu ro i ma ją wła sne wa - lu ty. Po nie waż w ska li mię dzy na ro do wej nie są one zbyt czę sto sto so wa ne, wie le tam tej szych ban ków ma zo bo wią za nia de no mi no wa ne w eu ro. To ska zu je je na za leż ność od pod wy żek stóp pro cen to wych, któ re [ ] przy cią gną tak bar dzo im po trzeb ną płyn ność w eu ro. Jak do tąd jed nak te trans ak cje po zo sta ją w sfe - rze obiet nic, zwią za nych zresz tą z wa run ka mi na tu ry po li tycz nej. Wnio sek z te go jest ja sny: kra jo we sys te my ban ko we po trze bu ją po życz ko daw cy ostat niej szan sy. W ma - łych kra jach, gdzie znacz na część zo bo wią zań ban ko wych de no mi no wa na jest w wa lu tach ob cych, miej - sco we ban ki cen tral ne nie są w sta nie speł niać tej funk cji. W ta kiej sy tu acji po zo sta ją dwa wyj ścia na - ło żyć dra koń skie ogra ni cze nia na sys tem ban ko wy al bo przy łą czyć się do stre fy eu ro. Ze wzglę du na brak moż li wo ści od wró ce nia bie gu wy da rzeń fi nan so wych oraz z uwa gi na wy mo gi jed no - li te go ryn ku eu ro pej skie go wy da je się oczy wi ste, w ja kim kie run ku pój dą pań stwa Eu ro py. W Da nii i Szwe - cji moż na już za uwa żyć ko rzyst ną dla przy ję cia eu ro zmia nę na sta wie nia opi nii pu blicz nej. Pol ska po now - nie po twier dzi ła chęć wpro wa dze nia wspól nej wa lu ty, a Wę gry choć by ze wzglę du na prze ży cia zwią za ne z ra tun ko wą po życz ką z Mię dzy na ro do we go Fun du szu Wa lu to we go z pew no ścią zro bią to sa mo. Wy zwa nie dla no wych w UE Jest przy tym oczy wi ste, że pod wzglę dem go spo dar czym i fi nan so wym obec ny kry zys bę dzie dla Eu ro - py Wschod niej istot nym wy zwa niem. Uwi docz ni on tak że trud no ści zwią za ne ze speł nie niem kry te riów kon wer gen cji, od któ rych uza leż nio na jest moż li wość wpro wa dze nia eu ro. Jed no cze śnie jed nak bę dzie to po twier dze nie ich wo li osią gnię cia suk ce su. W wy ni ku kry zy su na stą pi więc po więk sze nie a nie skur - cze nie się stre fy eu ro; co raz wię cej ma łych kra jów uzna je bo wiem, że jest to dla nich je dy ne wyj ście. Po - ja wia ją się na wet ozna ki, że kra je nie na le żą ce do Unii Eu ro pej skiej, zwłasz cza Is lan dia i Szwaj ca ria, roz - wa ża ją przy stą pie nie do te go ugru po wa nia, trak tu jąc to ja ko krok, umoż li wia ją cy im wpro wa dze nie eu ro, a tym sa mym roz wią za nie drę czą cych je dy le ma tów fi nan so wych. Źró dło: B. Eichen gre en, dz. cyt. 11

c) Wy ja śnij, w ja ki spo sób kry zys go spo dar czy wpły nie zda niem au to ra tek stu na pań stwa aspi ru ją ce do stre fy eu ro. Od po wiedź uza sad nij dwo ma ar gu men ta mi. Wyjaśnienie: Argumenty: 1.... 2.... Za da nie 19. (2 pkt) Na pod sta wie da nych z ba da nia CBOS-u oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia. Wykres 1. Czy Pa na(i) zda niem wpro wa dze nie w Pol sce eu ro pej skiej wa lu ty eu ro bę dzie ko rzyst ne czy też nie ko rzyst ne dla: polskich przedsi biorców 13% 39% 21% 8% 19% polskiej gospodarki 13% 32% 27% 11% 17% ludzi takich jak Pan(i) 5% 20% 31% 30% 14% zdecydowanie korzystne raczej korzystne raczej niekorzystne zdecydowanie niekorzystne trudno powiedzieć a) Na pod sta wie wy kre su 1. na zwij ob szar, dla któ re go, zda niem re spon den tów, przy ję cie eu ro bę dzie naj - bar dziej nie ko rzyst ne. Od po wiedź uza sad nij dwo ma ar gu men ta mi. Obszar:... Argumenty: 1.... 2.... 12 Źródło: Opi nie o wpro wa dze niu w Pol sce eu ro, grudzień 2008 r., www.cbos.pl

Wykres 2. Gdyby w Polsce odbywało się referendum w sprawie wprowadzenia w naszym kraju europejskiej waluty euro, to czy wziął(ęła)by Pa n(i) w nim udział? 9% zdecydowanie tak 6% 10% raczej tak 19% 56% trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Źródło: Opi nie o wpro wa dze niu w Pol sce eu ro, grudzień 2008 r., www.cbos.pl Tabela 1. Gdy by w Pol sce od by wa ło się re fe ren dum w spra wie wpro wa dze nia w na szym kra ju eu ro pej skiej wa lu ty eu ro, to czy wziął(ęła)by Pan(i) w nim udział? Czy zgo dził(a)by się Pan(i) na za stą pie nie pol skie go pie nią dza (zło te go) wspól nym dla wie lu państw Unii eu ro pej skim pie nią dzem eu ro? tak nie trudno powiedzieć w pro cen tach tak 53 42 5 nie 32 55 13 trudno powiedzieć 23 45 32 Źródło: Opi nie o wpro wa dze niu w Pol sce eu ro, grudzień 2008 r., www.cbos.pl b) Na pod sta wie wy kre su 2. oraz ta be li 1. wy ja śnij, ja ki jest zwią zek mię dzy po par ciem dla wa lu ty eu ro a de kla ra cją wzię cia udzia łu w re fe ren dum w spra wie je go wpro wa dze nia. 13

CZĘŚĆ III (20 pkt) Za da nie 20. (20 pkt) Na pisz pra cę na je den z po da nych te ma tów. Te mat 1. Po moc pu blicz na dla przed się biorstw w cza sie kry zy su go spo dar cze go ko niecz ność czy nad uży cie? Wy ja śnij, czym jest po moc pu blicz na oraz przed staw i uza sad nij swo ją opi nię o zja wi sku po mo cy pu blicz - nej dla przed się biorstw pod czas ostat nie go kry zy su go spo dar cze go. Uwzględ nij sta no wi ska w spo rze wo - kół po mo cy pu blicz nej dla przed się biorstw (po daj po dwa ar gu men ty za i prze ciw do każ de go sta - no wi ska w wy mia rze po li tycz nym, go spo dar czym i spo łecz no -kul tu ro wym). Wy ko rzy staj dwa ma te ria ły źró dło we za war te w dru giej czę ści ar ku sza eg za mi na cyj ne go. Te mat 2. Wej ście Pol ski do stre fy eu ro szansa czy zagrożenie? Wy ja śnij, czym jest strefa euro oraz scha rak te ry zuj szan se i za gro że nia zwią za ne z ak ce sją Pol ski do tej stre fy (po daj po dwa ar gu men ty za i prze ciw do aspektu po li tycz nego, go spo dar czego i spo łecz no - -kul tu ro wego). Za pro po nuj naj lep szy two im zda niem ter min wej ścia do stre fy eu ro i uza sad nij swój wy bór. Wy ko rzy staj dwa ma te ria ły źró dło we za war te w dru giej czę ści ar ku sza eg za mi na cyj ne go. Wy bie ram te mat nr:... CZYSTOPIS 14

15

16

17

18

Brudnopis (nie podlega ocenie) 19