Spis treści WSTĘP... 9 Część teoretyczna I. STAN BADAŃ... 1. Język w mediach masowych... 1.1. Język w mediach próba sprecyzowania pojęcia... 1.2. Specyfika komunikowania masowego... 1.3. Język w mediach masowych... 1.4. Wpływ języka mediów na język ogólny... 1.5. Cechy języka w mediach... 1.6. Podsumowanie. Postulaty badawcze... 2. Stan badań nad językiem w polskiej telewizji... 2.1. Badania nad językiem w polskiej telewizji chronologia... 2.2. Badania języka w telewizji a badania języka w innych mediach... 2.3. Badania nad kulturą języka w telewizji... 2.4. Podsumowanie... II. METODOLOGIA BADAŃ... 1. Założenia ogólne... 2. Założenia metodologiczne badań wypowiedzi telewizyjnych... 2.1. Główne założenia metodologiczne zespołu Z. Kurzowej... 2.1.1. Oficjalność wypowiedzi telewizyjnych... 2.1.2. Opracowanie wypowiedzi telewizyjnych... 2.1.3. Sztuczność i skonwencjonalizowanie wypowiedzi telewizyjnych... 2.1.4. Tematyka wypowiedzi telewizyjnych... 2.2. Pozostałe założenia metodologiczne zespołu Z. Kurzowej... 2.2.1. Odbiorca wypowiedzi telewizyjnych... 2.2.2. Nadawca wypowiedzi telewizyjnych... 2.2.3. Niebezpośredniość kontaktu między nadawcą a odbiorcą... 2.2.4. Miejsce nadawania... 2.2.5. Słowo a obraz... 2.3. Założenia metodologiczne przyjęte w pracy... 3. Problemy badawcze sytuacja komunikacyjna... 3.1. Nadawca... 3.2. Odbiorca... 3.3. Relacja między nadawcą a odbiorcą... 3.4. Wymienność ról nadawczo-odbiorczych... 3.5. Czas nadawania i odbioru... 3.6. Miejsce nadawania i odbioru... 3.7. Kod... 16 16 18 19 20 21 21 22 24 25 27 27 29 30 32 34 34 35 37 40 41 44 44
4 III. MATERIAŁ BADAWCZY... 1. Kryteria wyboru... 1.1. Całościowość (skończoność) programu telewizyjnego... 1.1.1. Całościowość programów telewizyjnych a fragmentaryczność ich odbioru... 1.1.2. Program telewizyjny wieloznaczność terminu... 1.2. Język... 1.3. Relacja między mikro- a makrosytuacją... 1.4. Funkcja słowa w programie... 1.5. Literatura dotycząca poszczególnych programów... 2. Charakterystyka materiału badawczego... 3. Gromadzenie, zapis i opis materiału... 3.1. Gromadzenie materiału... 3.2. Zapis materiału... 3.3. Opis przykładów... 4. Programy wybrane do analizy... 46 47 49 49 51 51 Część analityczna Układy nadawczo-odbiorcze... I. KATEGORIA OSOBY... 1. Pierwsza osoba... 1.1. Liczba pojedyncza JA... 1.1.1. Pierwsza osoba liczby pojedynczej w funkcji podstawowej JA jako JA.. 1.1.1.1. Wyrażanie opinii... 1.1.1.2. Wyrażanie niewiedzy... 1.1.1.3. Pierwsza osoba liczby pojedynczej w wypowiedziach metatekstowych... 1.1.2. Pierwsza osoba w funkcjach innych niż podstawowa... 1.1.2.1. JA perswazyjne... 1.1.2.2. JA w mowie pozornie zależnej... 1.1.3. Wnioski... 1.2. Pierwsza osoba liczby mnogiej MY... 1.2.1. Grupy użyć form pierwszej osoby liczby mnogiej wyróżnione według kryterium semantycznego... 1.2.1.1. MY jako twórcy programu... 1.2.1.1.1. MY jako program w kontekście jego nazwy... 1.2.1.1.2. MY jako program inne sposoby sygnalizowania tego znaczenia... 1.2.1.1.3. MY jako program w wypowiedziach głosu z offu i napisach... 1.2.1.2. MY jako gospodarze programu... 1.2.1.2.1. MY jako gospodarze programu w kontekście obrazu... 1.2.1.2.2. MY jako gospodarze programu znaczenie odczytywane z kontekstu... 1.2.1.2.3. MY jako gospodarze programu w zwrotach etykietalnych... 1.2.1.2.4. MY jako gospodarze programu w wypowiedziach metatekstowych... 55 61 63 64 64 65 67 68 70 72 72 74 75 81 83 84 86 86 88 89
1.2.1.2.5. MY jako gospodarze programu w wypowiedziach dotyczących konsytuacji... 1.2.1.3. MY jako gospodarz i widzowie... 1.2.1.3.1. MY jako gospodarz(e) i widzowie w kontekście zwrotu adresatywnego państwo... 1.2.1.3.2. MY jako gospodarz i widzowie w kontekście aktywności poznawczej widzów... 1.2.1.3.3. MY jako gospodarz i widzowie znaczenie wynikające z kontekstu i konsytuacji... 1.2.1.4. MY jako nadawca i jego rozmówca/rozmówcy... 1.2.1.4.1. MY jako nadawca i jego rozmówca połączeni rzeczywistością pozakomunikacyjną... 1.2.1.4.2. MY jako nadawca i jego rozmówca w wypowiedziach metatekstowych... 1.2.1.4.3. MY jako nadawca i jego rozmówca retoryczne znaczenie: TY... 1.2.1.5. MY jako nadawca i osoba/osoby z nim związane... 1.2.1.6. MY jako goście zaproszeni do programu (MY matematyczne)... 1.2.2. Grupy użyć form pierwszej osoby liczby mnogiej wyróżnione według kryterium pragmatycznego... 1.2.2.1. MY nadawcze... 1.2.2.2. MY uogólniające i nieokreślone... 1.2.3. Wnioski... 1.2.3.1. Użycia form pierwszej osoby liczby mnogiej charakterystyczne dla komunikacji telewizyjnej... 1.2.3.2. Funkcje form pierwszej osoby liczby mnogiej w komunikacji telewizyjnej... 2. Druga osoba... 2.1. Druga osoba liczby pojedynczej TY... 2.1.1. TY uniwersalne... 2.1.2. TY w znaczeniu widz... 2.2. Druga osoba liczby mnogiej WY... 2.3. Formy drugiej osoby w funkcji metatekstowej i fatycznej... 2.4. Wnioski... 3. Trzecia osoba... 3.1. Formy trzeciej osoby klasyfikacja ze względu na uczestnika komunikacji, do którego odsyłają... 3.1.1. Widzowie jako przedmiot wypowiedzi... 3.1.2. Prowadzący jako przedmiot wypowiedzi... 3.1.3. Gość jako przedmiot wypowiedzi... 3.2. Formy trzeciej osoby klasyfikacja ze względu na przeprowadzone transpozycje... 3.2.1. ON jako TY... 3.2.2. ON jako JA... 3.3. Wnioski... 4. Podsumowanie rozdziału I... 4.1. Kategoria osoby jako nośnik informacji o uczestnikach komunikacji... 4.2. Kategoria osoby jako sygnał relacji między mikro- a makrosytuacją komunikacyjną... 4.3. Znaczenie i funkcje form osobowych w komunikacji telewizyjnej i w innych typach komunikacji... 5 91 91 92 93 93 95 95 96 97 98 100 101 102 105 107 107 108 110 111 112 113 114 1 116 116 117 117 118 119 121 121 124 127 127
6 II. ETYKIETA JĘZYKOWA... 1. Formy adresatywne... 1.1. Rejestr form adresatywnych... 1.1.1. Formy adresatywne zintegrowane składniowo... 1.1.1.1. Relacja na ty... 1.1.1.2. Relacja na pan... 1.1.2. Formy adresatywne niezintegrowane składniowo... 1.1.2.1. Relacja na pan... 1.1.2.1.1. Liczba pojedyncza... 1.1.2.1.2. Liczba mnoga... 1.1.2.2. Relacja na ty... 1.2. Formy adresatywne w poszczególnych układach nadawczo-odbiorczych... 1.2.1. Wnioski... 1.2.1.1. Liberalizacja etykiety językowej... 1.2.1.2. Symetryczność układów nadawczo-odbiorczych... 1.2.1.3. Niekonsekwencja w zakresie stosowania form adresatywnych... 1.2.1.3.1. Formy adresatywne a zależność między mikro- i makrosytuacją komunikacyjną... 1.2.1.3.2. Formy adresatywne stosowane wobec osób odgrywających w programie tę samą rolę... 1.2.1.3.3. Niekonsekwencja w zakresie sposobu mówienia o współuczestnikach komunikacji... 1.2.1.4. Sposoby mówienia o osobie trzeciej... 1.3. Wnioski... 2. Autonomiczne akty grzeczności... 2.1. Powitania... 2.1.1. Forma powitania... 2.1.2. Miejsce powitań w programie telewizyjnym... 2.1.3. Repliki aktów powitalnych... 2.1.4. Wnioski... 2.2. Pożegnania... 2.2.1. Forma pożegnania... 2.2.1.1. Podziękowania w formułach pożegnalnych... 2.2.1.2. Życzenia w formułach pożegnalnych... 2.2.1.3. Zaproszenia w formułach pożegnalnych... 2.2.1.4. Pozdrowienia w formułach pożegnalnych... 2.2.2. Wnioski... 2.3. Przedstawianie się i przedstawianie kogoś... 2.3.1. Nadawcy prezentacji... 2.3.2. Czas prezentacji... 2.3.3. Forma prezentacji... 2.3.4. Wnioski... 2.4. Wnioski... 3. Podsumowanie rozdziału II... III. ROLA DZIENNIKARZA W UKŁADACH NADAWCZO-ODBIORCZYCH... 1. Pytania zadawane przez prowadzących programy... 1.1. Pytania wieloprzedmiotowe... 1.2. Pytania zawiłe... 1.3. Pytania zawierające znak upewnienia... 1.4. Wnioski... 129 131 1 139 140 9 160 160 162 162 164 166 167 170 170 172 173 175 177 178 178 180 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 191 192 193 195 197 202 206 208
2. Wyciszanie kontaktu... 2.1. Zakończenie kontaktu ze względu na upływ czasu... 2.2. Puentowanie rozmowy... 3. Podsumowanie rozdziału III... ZAKOŃCZENIE... BIBLIOGRAFIA... SPIS OSÓB MÓWIĄCYCH W PROGRAMACH... SPIS TABEL... 7 209 210 211 214 2 221 2 235