Żywność, żywienie, zdrowie est modus in rebus Roman Cichon CM UMK 2013
ŻYWNOŚĆ BEZPIECZNA pod względem higienicznym, UMOŻLIWIAJĄCA dostarczanie potrzebnych składników odżywczych, UMOŻLIWIAJĄCA prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Żołądek jest w stanie pomieścić od 800 do 2500 ml płynu. (Van Itallie i in.,1985).
Duża gęstość energetyczna żywności i racji pokarmowych 105 kcal/100g tradycyjna dieta Afrykańczyka 125 kcal/100g - rekomendowana dieta prozdrowotna 150 kcal/100g przeciętna dieta Brytyjczyka 260 kcal/100g żywność typu fast food Prentice, Jebb 2003
powietrze woda gleba zachowania żywieniowe człowiek pożywienie odżywianie zdrowie ewolucja adaptacja brak obfitość głód przekarmienie Cichon`95
HOMEOSTAZA (homeostase) Zachowanie równowagi środowiska wewnętrznego organizmu niezależnie od wpływów otoczenia, np. względnie stałego poziomu składników mineralnych we krwi (przy dużych wahaniach spożycia), dzięki mechanizmom regulacji procesów ich wchłaniania, magazynowania i wydalania.
Homeostaza organizmu wymaga zapewnienia w płynach ustrojowych: Izotonii jednakowe ciśnienie osmotyczne Izojonii jednakowe stężenie jonów Izohydrii jednakowe stężenie jonów wodorowych (ph)
HOMEOSTAZA organizmu jest łatwiej utrzymywana przy dobrym bilansowaniu składników odżywczych Wszystko jest, i nic nie jest trucizną zależy to tylko od spożytej ilości
... jesteśmy tym, co jemy... % Kobieta Mężczyzna Woda 58-60 61-62 Białko 8-10 15-17 Tłuszcze 23-27 13-14 Składniki mineralne i witaminy 5-7 6-8 Węglowodany 0,5-1,0 0,5-1,5 Przeciętny skład ciała człowieka w zależności od płci
Porównanie struktury spożycia energii różnych społeczeństw WHO 1990 15-20% 10-15% 12% 50-70% 60-75% 5% 15-20% 10-15% 25-30% 20% >=40% białko skrobia cukier tłuszcz myśliwi zbieracze ludność rolnicza krajów rozwijających się nowoczesne społeczeństwo zamożne 1 5 15 10 sól, g/dz. 40 60 120 20 błonnik, g/dz.
Zmiany w spożyciu żywności w Wielkiej Brytanii w latach 1770 1970 Żywność Spożycie w g/osobę/dzień 1770 1870 1970 Tłuszcze 25 75 145 Cukier 10 80 150 Ziemniaki 120 400 240 Mąka pszenna 500 375 200 Produkty zbożowe gruboziarniste 5 1 0,2 WHO 1990
Quo vadis homo sapiens, qui edis et sedis? Dokąd zmierzasz człowieku, jeśli jesz i siedzisz S. Berger, 2003
Odżywiamy się na ogół nieprawidłowo, często jemy nieregularnie i zbyt dużo, a ponadto prowadzimy siedzący tryb życia Człowiek Pożywienie Głód Sytość Myśliciel
Zdrowie człowieka tkwi od pokoleń w tym co ma w głowie i co na stole /Gawęcki/ Czynniki biologiczne Czynniki środowiskowekultura Myśliciel Reakcja : bodziec silniejszy wypiera słabszy /Pawłow/
Jeśli wiesz co to jest ciało, a nie wiesz co to jest dusza, to wiedz, że dusza jest tym co ciało porusza
Od niedowagi do nadwagi: zakres BMI u dorosłych <16 16-17 17-18,5 18,5-25 25-30 30-40 >40 Poważna niedowaga Umiarkowana niedowaga Niewielka niedowaga Prawidłowa masa ciała Niewielka nadwaga Umiarkowana otyłość Poważna otyłość Fizyczne objawy, które są bardziej uwidocznione niż obniżanie BMI Fizyczne wskaźniki zdrowego BMI Wskaźniki fizyczne, które zmieniają częstotliwość przy wzroście BMI szczupłość wobec wzrostu, niedostateczna ilość energii dla normalnej aktywności, nieuwaga, letargia, podatność na choroby, słabe zdrowie matki i dziecka, problemy zdrowotne spowodowane niedoborami makro- i mikroskładników odżywczych. normalne, aktywne życie, mniejsze ryzyko schorzeń, brak dieto-zależnych schorzeń, dobre zbilansowanie diety. siedzący tryb życia, schorzenia układu krążenia, cukrzyca, ryzyko różnych typów raka, problemy zdrowia nastolatek, niezbilansowanie makro- i mikroskładników, FAO 2000
Poziom aktywności fizycznej PAL > 1,75 + + Masa ciała dorosłego człowieka Indeks BMI 21-22(18,5 25) + + Energia diety Główna wartość PAL + + + + Tłuszcze w pożywieniu, % energii 20-35 + + Kwasy tłuszczowe, % całkowitej energii: Nasycone Trans Jednonienasycone Wielonienasycone (PUFA) n 6 n 3 6 10 < 2 10 15 Razem PUFA: 7 8 < 7 8 2 g kw.linolenowego+200 mg o b.d.ł + + + + + + + + Cholesterol diety (mg/dzień) < 300 + + Alkohol (jeśli konsumowany, w g/dzień) 24 36 (12 24) + + Węglowodany % ogólnej energii diety Wolne cukry rafinowane (% E) > 55 75 < 10-12 + + + + + + Słodkie przekąski, ciasta, napoje słodzone (dzień) < 4 porcje + + Owoce i warzywa (g/dzień) > 400 + + Błonnik pokarmowy (g/dzień) > 25 + + Kwas foliowy ( g/dzień) > 400 + + + Wapń (mg/dzień) 800(1500) + + + Sód (jako sól) (g/dzień) < 6 (<4) + + + + Potas (g/dzień) > 3 + + Żelazo (mg/dzień) > 15 + + Jod ( g/dzień) 150 (dzieci-50; ciąża-200) + + + Fluor (mg/l) 1 + + Witamina D dla starzejących się ( g/dzień) 10 Czas karmienia piersią (wyłącznie) Około 6 miesięcy + + + + + + + +
Zasady racjonalnego odżywiania 1. Zbilansowanie pod względem energetycznym 2. Zrównoważenie wartości odżywczej 3. Zachowanie właściwych proporcji między składnikami odżywczymi 4. Właściwy tryb żywienia 5. Urozmaicenie
...est modus in rebus... (...każda rzecz ma swoją miarę...) (...są granice, których przekraczać nie należy...)