Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku. Spis treści. Rozdział 1. Rzepak ozimy Rozdział 3. Jęczmień ozimy...

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Spis treści Strona Wstęp..................................................................... 2 Rozdział 1. Rzepak ozimy....................................................... 5 Rozdział 2. Pszenica ozima...................................................... 15 Rozdział 3. Jęczmień ozimy..................................................... 25 Rozdział 4. Pszenżyto ozime.................................................... 32 Rozdział 5. Żyto ozime.......................................................... 39 Rozdział 6. Pszenica jara........................................................ 45 Rozdział 7. Jęczmień jary....................................................... 51 Rozdział 8. Owies.............................................................. 58 Rozdział 9. Pszenżyto jare...................................................... 63 Rozdział 10. Rzepak jary......................................................... 68 Rozdział 11. Groch siewny....................................................... 73 Rozdział 12. Łubin wąskolistny................................................... 78 Rozdział 13. Łubin żółty.......................................................... 83 Rozdział 14. Ziemniak........................................................... 86 Rozdział 15. Kapusta głowiasta biała.............................................. 108 Rozdział 16. Marchew jadalna.................................................... 116 Rozdział 17. Truskawka.......................................................... 122

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku I. Wstęp Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze (PDOiR) jest regionalnym (wojewódzkim) systemem badań odmianowo-agrotechnicznych mającym na celu dostarczenie rolnikom możliwie pełnej informacji o przydatności zarejestrowanych odmian do uprawy w ich rejonie. Tak samo jak w latach poprzednich w sezonie 2010/2011 w Województwie Zachodniopomorskim prowadzone były badania odmianowe z wykorzystaniem istniejącej polowej bazy doświadczalnej, na którą składają się stacja i zakłady doświadczalne oceny odmian (należące do COBORU) oraz Gospodarstwo Rolne Danuty i Teofila Bus w Prusimiu. W systemie PDOiR większość decyzji dotyczących doświadczeń prowadzonych w poszczególnych województwach podejmowana jest regionalnie przez zespoły wojewódzkie PDOiR. W roku 2011 powołano nowy, 32 osobowy, skład Wojewódzkiego Zespołu PDOiR. Przewodniczącym Zespołu wybrano Członka Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego mgr Jana Krawczuka. Zastępcami Przewodniczącego zostali Andrzej Ługowski z Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej oraz Anna Werelich z Zakładu Doświadczalnego Oceny Odmian w Białogardzie Zgodnie z ustaleniami Krajowego Zespołu Koordynacyjnego PDO w 2004 roku rozpoczęto tworzenie List zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa (LZO). Podstawą typowania i włączania odmian do LZO są wyniki wieloletnich doświadczeń PDOiR przeprowadzonych w województwie. Obecnie na terenie Województwa Zachodniopomorskiego utworzono LZO z odmianami pszenicy ozimej i jarej, jęczmienia ozimego i jarego, owsa, pszenżyta ozimego i jarego, żyta, rzepaku ozimego i jarego oraz z odmianami jadalnymi i skrobiowymi ziemniaka. Postęp hodowlany w większości gatunków jest stały i znaczący, przy czym jego wykorzystanie przez praktykę rolniczą jest nadal niedostateczne. Przejawem tego jest zarówno zmniejszony od szeregu lat popyt na kwalifikowany materiał siewny, jak i często nienajlepiej dobrane odmiany do kierunku użytkowania czy też do uprawy w konkretnych warunkach środowiskowych. Coroczna wymiana materiału siewnego oraz trafny dobór odmian i odpowiednia agrotechnika mogą przynieść nieraz wzrost wydajności ziarna sięgający w przypadku zbóż nawet kilkadziesiąt dt z ha. O tym jak dużo pozostało do zrobienia w poprawie efektywności uprawy, w tym również poprzez właściwy dobór odmian, świadczy chociażby różnica w plonowaniu zbóż w doświadczeniach PDOiR i w produkcji. Sezon doświadczalny 2010/2011 był dwunastym, w którym na terenie Województwa Zachodniopomorskiego prowadzono doświadczenia w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR). Przeprowadzono 64 doświadczenia z zarejestrowanymi odmianami zbóż ozimych i jarych, rzepaku, ziemniaków, kukurydzy, roślin strączkowych oraz z roślinami warzywnymi kapustą głowiastą biała i marchwią jadalną. Rok 2011 był pierwszym rokiem zbioru truskawek/doświadczenia z odmianami deserowymi i przeznaczonymi do przetwórstwa/. Niniejsza publikacja jest kontynuacją opracowań z lat poprzednich, zawiera szczegółowe wyniki wszystkich doświadczeń prowadzonych w ramach programu PDOiR w ostatnim sezonie (2010/2011) na tle badań trzyletnich (2009 2011). Porażenie odmian przez ważniejsze choroby podano tylko na przeciętnym poziomie agrotechniki (a 1 ), na którym nie stosowano fungicydów, gdyż tylko wyniki z tego poziomu pokazują naturalną odporność odmian na patogeny. Ponieważ w naszym województwie doświadczenia z niektórymi gatunkami prowadzone są tylko w jednym punkcie, chcąc poszerzyć zakres informacji o odmianach, zamieszczono wyniki doświadczeń z województw sąsiednich lubuskiego i pomorskiego. W niniejszej publikacji zamieszczono wyniki doświadczeń z odmianami zbóż ozimych i jarych, rzepaku ozimego i jarego, roślin strączkowych, ziemniaków,roślin warzywnych oraz truskawki. Wyniki doświadczeń w pozostałych gatunkach, ze względu na mniejszą ich liczebność na naszym terenie, zebrane zostaną w publikacjach centralnych COBORU obejmujących rezultaty badań prowadzonych na terenie całego kraju. Dyrektor Stacji Koordynującej PDOiR w oraz Wojewódzki Zespół PDOiR dziękują wszystkim jednostkom oraz osobom, które przyczyniły się do rozwoju Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego na obszarze Województwa Zachodniopomorskiego wpływając tym samym na obecny jego kształt i znaczenie dla produkcji roślinnej.

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku DOŚWIADCZENIA PDOiR W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2008 2011 Takson/grupa taksonów Zboża Rzepak Kukurydza Burak past. Ziemniak Rośliny strączkowe Warzywa Truskawka Malina Razem Punkt dośw. Sposób finansowania Ο Suma doświadczeń 2007/2008 ZDOO Białogard 4 4 1 1 1 1 1 3 1 9 1 7 17 ZDOO Rarwino 4 4 1 1 1 4 3 13 5 18 PHR SHR Krzemlin 2 2 2 PMHZ Strzekęcin 5 5 5 GR D. Bus, Prusim 7 1 1 9 9 Szczecin Dąbie 1 1 1 1 2 Razem doświadczeń 8 17 2 3 1 1 1 5 7 6 2 - - - 23 1 29 53 2008/2009 ZDOO Białogard 4 4 1 1 3 1 3 2 3 1 14 1 8 23 ZDOO Rarwino 4 4 1 1 3 2 2 1 8 3 7 18 Szczecin Dąbie 4 2 2 1 4 5 9 GR D. Bus, Prusim 8 1 1 10 10 Razem doświadczeń 8 16 2 3 3 4-9 4 4 1 2 3 1 26 4 30 60 2009/2010 ZDOO Białogard 4 4 1 1 3 1 3 2 1 3 12 1 10 23 ZDOO Rarwino 4 4 1 1 4 2 2 2 9 4 7 20 Szczecin 4 2 2 2 1 4 7 11 GR D. Bus, Prusim 8 1 1 10 10 Razem doświadczeń 8 16 2 3 3 5-9 6 3 3 2 3 1 25 5 34 64 2010/2011 ZDOO Białogard 4 4 1 1 3 1 3 2 1 3 12 1 10 23 ZDOO Rarwino 4 4 1 1 4 2 2 2 8 4 7 19 Szczecin 4 2 2 2 1 4 7 11 GR D. Bus, Prusim 8 1 1 10 10 Razem doświadczeń 8 16 2 3 3 5-9 6 2 3 2 3 1 24 5 34 63 RAZEM 2008-2011 32 65 8 12 10 15 1 32 23 15 9 6 9 3 98 15 127 240 doświadczenia finansowane z budżetu doświadczenia finansowane w ramach umów COBORU doświadczenia finansowane lokalnie

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Ważniejsze dane meteorologiczne w okresie prowadzenia doświadczeń Miesięczne sumy opadów (mm) Średnia temperatura dobowa miesiąca ( o C) Miesiąc Białogard Rarwino Szczecin Dąbie Białogard Rarwino Szczecin Dąbie 1 2 3 4 5 6 7 8 2010 1 sierpień 161,8 136,6 150,0 17,9 17,2 18,5 2 wrzesień 74,0 60,3 52,3 11,4 11,7 12,7 3 październik 38,3 39,7 21,1 5,5 6,0 6,8 4 listopad 100,6 113,6 78,2 3,5 3,2 4,5 5 grudzień 71,1 61,5 40,4-5,9-6,2-4,7 2011 6 styczeń 44,4 46,2 26,8 0,1-0,3 0,5 7 luty 49,7 25,2 17,7-2,4-2,2-1,4 8 marzec 28,8 21,5 26,2 2,8 2,7 3,2 9 kwiecień 13,8 12,1 13,8 10,0 10,1 11,2 10 maj 38,2 52,7 57,7 13,2 12,7 13,9 11 czerwiec 63,6 62,9 50,7 17,1 17,0 17,6 12 lipiec 45,9 175,2 168,0 17,4 16,9 17,4 13 sierpień 103,1 71,2 52,1 17,7 17,2 18,1

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Rozdział 1 RZEPAK OZIMY I. Wiadomości ogólne Rzepak ozimy jest najważniejszą rośliną oleistą w Polsce uprawianą na powierzchni ponad 800 tys.ha. W najbliższych latach oczekiwane jest dalsze zwiększanie areału uprawy. Rzepak ozimy uprawiany w płodozmianach zbożowych zmniejsza ryzyko masowego występowania chorób zbożowych. Jest też cenną rośliną miododajną. Rzepak ozimy z racji sierpniowych terminów siewu powinien być uprawiany po najwcześniejszych poplonach, takich jak groch na nasiona, wczesne ziemniaki, jęczmień ozimy, a także roślinach pastewnych na zielonkę lub na przyoranie. Wymaga gleb o wysokiej kulturze. Uprawa rzepaku ozimego po innych zbożach bywa utrudniona w przypadku opóźnienia się żniw lub długotrwałych susz letnich uniemożliwiających dobre przygotowanie roli pod zasiew oraz uzyskania szybkich i równomiernych wschodów. Późniejszy termin siewu, a tym samym wschodów, wpływa niekorzystnie na rozwój roślin przed zimą i pogarsza zimotrwałość rzepaku. Surowiec rzepakowy używany jest przede wszystkim do produkcji oleju jadalnego do bezpośredniego spożycia w gospodarstwach domowych jak i do produkcji margaryny. Olej rzepakowy może być wykorzystany także do produkcji estrów metylowych kwasów tłuszczowych. Estry te jako czyste paliwo ekologiczne mogą być zastosowane do napędu jednostek napędzanych silnikami Diesla. Kilkuprocentowy dodatek bioestrów do oleju napędowego zmniejsza toksyczność spalin i zastępuje kosztowne dodatki przywracające właściwości smarne odsiarczonych olejów napędowych. Olej rzepakowy może być ponadto stosowany jako wysokoenergetyczny dodatek paszowy dla drobiu, jako olej do spalania w piecach lub jako surowiec do produkcji środków piorących, kosmetyków, w przemyśle gumowym oraz jako biodegradowalny wspomagacz dla środków ochrony roślin. Natomiast śruta poekstrakcyjna lub makuch rzepakowy uzyskiwane jako odpad przy produkcji oleju są cennymi koncentratami wysokobiałkowymi wykorzystywanymi do produkcji pasz treściwych w karmieniu bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 86 odmian, 50 to odmiany populacyjne, a 36 to odmiany mieszańcowe. Zarejestrowanych jest tylko 8 odmian krajowych, 78 odmian pochodzi z zagranicy. W roku 2010 skreślono z krajowego rejestru na wniosek hodowcy osiem odmian Baros, Batory, Bristol, Liclassic, Lirajet, Rasmus, Taurus, Wotan, natomiast w roku 2011 trzy odmiany Baldur, Kronos i Titan. Skreślono także składniki krajowych mieszańców złożonych Kaszub i Pomorzanin. uwagi metodyczne W roku 2011 na terenie województwa zachodniopomorskiego prowadzono w systemie PDOiR trzy doświadczenia z rzepakiem ozimym, które zlokalizowano w ZDOO Białogard, ZDOO Rarwino oraz Gospodarstwie Rolnym Danuty i Teofila Bus w Prusimiu. Doświadczenia prowadzone były wg metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Doboru odmian do doświadczeń dokonał Wojewódzki Zespół PDOiR biorąc pod uwagę przydatność odmian do uprawy w województwie zachodniopomorskim. II. Omówienie doświadczeń Siew doświadczeń opóźniony ze względu na niesprzyjające warunki pogodowe. Wschody dobre i wyrównane. Początkowy wzrost roślin bardzo słaby. Rośliny przed zimą dość niskie o 5-6 liściach. Od końca stycznia brak okrywy śniegowej, znaczne spadki temperatury, silne i mroźne wiatry. Spowodowało to znaczne wymarzanie roślin, po zimie rzepak praktycznie bez liści rozetowych, odbijały główne stożki wzrostu. Wiosną rośliny odrastają bardzo wolno. Od III dekady kwietnia zaznacza się susza, rośliny więdną, niektóre usychają. Rzepak bardzo szybko tworzy pęd główny, brak pędów bocznych. Okres kwitnienia krótki, około 2 tygodni. Opady deszczu w połowie maja oraz w czerwcu spowodowały wtórny odrost roślin. Rośliny wytworzyły dużo pędów bocznych, obserwujemy ponowne kwitnienie. Opady na przełomie lipca i sierpnia wydłużyły okres dojrzewania i utrudniły sprzęt.

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Plony uzyskane w roku 2011 bardzo niskie. Dotyczy to zwłaszcza Białogardu i Prusimia gdzie przezimowanie rzepaku było najsłabsze. Uzyskany tam średni plon nasion w doświadczeniu wynosił odpowiednio 14,3 q/ha i 21,6 q/ha. Plony w Rarwinie zdecydowanie wyższe, średni plon w doświadczeniu 30,9 q/ha, ale o około 10 q/ha niższy w porównaniu do ostatnich lat. W Białogardzie najlepiej plonowały odmiany VISBY, GLORIA, EXTEND, NK DIAMOND i ABAKUS. W Rarwinie najwyższe plony osiągnęły odmiany ADAM, ROHAN, MONOLIT, NK DIAMOND i GLADIUS natomiast w Prusimiu VISBY, GLORIA, ARTOGA, BELLEVUE, EXTEND i GLADIUS. Rośliny w niewielkim stopniu porażone przez choroby, znacznie niższe w porównaniu z wieloleciem. Do odmian wyróżniających się plonami w ciągu ostatnich lat możemy zaliczyć odmianę VISBY, ROHAN, NK PETROL i EXTEND. Odmiany wzorcowe: rok zbioru 2009 - CALIFORNIUM, CASTILLE, CASOAR rok zbioru 2010 - CASTILLE, CASOAR, CHAGALL, VISBY rok zbioru 2011 ARTOGA, CASOAR, CHAGALL, VISBY

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 1.1. Rzepak ozimy. Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Rok wpisania do Rejestru Odmian Zachowujący/pełnomocnik 1 2 3 4 1 Artoga 2010 LIMAGRAIN CENTRAL EUROPE SOCIETE EUROPEENNE SPÓŁKA EUROPEJSKA Oddział w Polsce, ul. Botaniczna 10, 60-586 Poznań 2 Casoar 2007 Monsanto Polska Sp. z o.o. Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa 3 Chagall Lantmannen SW Seed sp. z o.o., ul. Terenowa 6g, 52-231 Wrocław 4 Visby 2008 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 5 Californium 2002 Monsanto Polska Sp. z o.o. Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa 6 Adriana 2008 LIMAGRAIN CENTRAL EUROPE SOCIETE EUROPEENNE SPÓŁKA EUROPEJSKA Oddział w Polsce, ul. Botaniczna 10, 60-586 Poznań 7 Bellevue 2008 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 8 Bogart 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 9 Monolit 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 10 NK Bold 2008 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 11 NK Pegaz 2008 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 12 Catana 2009 Monsanto Polska Sp. z o.o. Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa 13 NK Music 2009 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 14 Gloria 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 15 NK Diamond 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 16 Sherlock 2010 KWS Polska sp. z o.o., ul. Chlebowa 4/8, 61-003 Poznań 17 Herkules 2005 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 18 Vectra 2005 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 19 Extend 2006 Monsanto Polska Sp. z o.o. Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa 20 Nelson 2006 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 21 Toccata 2007 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 22 Exotic 2008 Monsanto Polska Sp. z o.o. Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa 23 NK Octans 2008 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 24 NK Petrol 2008 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 25 Rohan 2008 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 26 ES Mercure 2009 Rolagra Błażej Springer, ul. Chłapowskiego 22/14, 63-100 Śrem 27 NK Technic 2009 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 28 Abakus 2009 Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 29 Adam 2009 DSV Polska sp.z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 30 Gladius 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 31 Primus 2010 DSV Polska sp.z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 32 Xenon 2010 Saaten-Union Polska Sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 33 Goya CCA Lantmannen SW Seed sp. z o.o., ul. Terenowa 6g 52, 52-231 Wrocław 34 Vision CCA Lantmannen SW Seed sp. z o.o., ul. Terenowa 6g 52, 52-231 Wrocław 35 NK Caravel CCA Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 36 NK Speed CCA Syngenta Seeds sp. z o.o, ul. Powązkowska 44C, 01-797 Warszawa 37 PR46W10 CCA Pioneer Hi- Bred Northern Europe Sales Division GmbH Oddział w Polsce, Al. Solidarności 46, 61-696 Poznań 38 PR46W14 CCA Pioneer Hi- Bred Northern Europe Sales Division GmbH Oddział w Polsce, Al. Solidarności 46, 61-696 Poznań

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 1.2. Rzepak ozimy. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru 2011 Miejscowość Białogard Rarwino Prusim Powiat Białogard Kamień Pomorski Resko 1 Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni dobry żytni dobry żytni dobry Klasa bonitacyjna gleby IV b IV a IVa Zasobność gleby w P2O5 (mg/100g) 22,4 19,6 17,2 Zasobność gleby w K2O (mg/100g) 7,0 13,7 13,1 Zasobność gleby w MgO (mg/100g) 5,1 2,0 5,5 Ph gleby (w KCL) 6,0 6,9 5,6 Przedplon jęczmień ozimy groch siewny Jęczmień jary Obsada nasion (szt./m2) 60 50-60 60 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 105 195 208 P2O5 (kg/ha) 90 100 35 K2O (kg/ha) 180 250 120 Środki ochrony roślin (nazwa, dawka na ha) Zaprawa nasienna Herbicyd Insektycyd Brasicol C25OFS+ FunabenP480FS Butisan Star 416 SC 3 l Mospilan 20 SP 0,12kg x4 Proteus 110 OD 0,6lx4 Brasicol C25OFS+ FunabenP480FS Butisan Star 416 SC2,5 Sherpa 100 EC 0,3l Dursban 480EC 0,6l Decis 2,5EC 0,2l Trebon 30EC 0,3l Mospilan 20 SP 0,08kg Brasicol C25OFS+ FunabenP480FS Butisan Star 416 SC2,1l Pantera 040EC 0,6kg Proteusz 110 OD 0,5l Tabela 1.3. Rzepak ozimy. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru 2011 Wyszczególnienie Białogard Rarwino Prusim 1 2 3 4 5 1 Siew (data) 05.09 02.09 04.09 2 Przezimowanie roślin (%) 29 80 31 3 Martwe rośliny (%) 34 9 24 4 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 4,0 7,6 4,0 5 Wysokość roślin (cm) 94 113 106 6 Zbiór (data) 18.08 2.08 02.08 7 Plon nasion (dt/ha) 14,3 30,9 21,6

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 1.4. Rzepak ozimy. Plon nasion odmian (% wzorca). Rok zbioru 2011 Białogard Rarwino Prusim 1 2 3 4 5 Wzorzec dt/ha 12,5 31,8 16,9 1 Artoga 106 105 157 2 Casoar 106 101 42 3 Chagall 74 83 116 4 Visby 166 93 187 5 Californium 82 102 57 6 Adriana 73 102 103 7 Bellevue 107 97 149 8 Bogart 102 101 87 9 Monolit 121 125 90 10 NK Bold 107 81 118 11 NK Pegaz 110 100 114 12 Catana 58 104 56 13 NK Music 82 91 94 14 Gloria 166 116 182 15 NK Diamond 133 120 83 16 Sherlock 82 86 92 17 Herkules 87 101 119 18 Vectra 92 107 100 19 Extend 162 93 144 20 Nelson 101 86 87 21 Toccata 83 0 86 22 Exotic 128 105 94 23 NK Octans 86 90 134 24 NK Petrol 102 77 93 25 Rohan 99 125 95 26 ES Mercure 94 96 96 27 NK Technic 83 117 131 28 Abakus 131 66 93 29 Adam 100 132 69 30 Gladius 93 120 136 31 Primus 91 94 104 32 Xenon 75 101 99 33 Goya 116 88 108 34 Vision 95 94 85 35 NK Caravel 119 107 90 36 NK Speed 99 109 141 37 PR46W10 86 85 80 38 PR46W14 113 119 98

10 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 1.5. Rzepak ozimy. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru 2009-2011 2011 2010 2009 2010-2011 2009-2011 1 2 3 4 5 6 Wzorzec w dt/ha 20,4 42,6 42,5 31,5 35,2 1 Artoga 120 - - - - 2 Casoar 81 98 95 97 96 3 Chagall 87 101-96 - 4 Visby 132 117 124 115 118 5 Californium 81 94 110 92 99 6 Adriana 95 96 106 92 98 7 Bellevue 113 94 107 94 99 8 Bogart 96 98 105 96 99 9 Monolit 113 99 109 100 104 10 NK Bold 97 105 99 103 101 11 NK Pegaz 107 104 106 105 105 12 Catana 77 98-93 - 13 NK Music 90 93-87 - 14 Gloria 142 - - - - 15 NK Diamond 110 - - - - 16 Sherlock 87 - - - - 17 Herkules 103 102 119 103 109 18 Vectra 102 110 114 108 111 19 Extend 120 101 120 109 113 20 Nelson 90 108 111 110 110 21 Toccata 78 107 116 - - 22 Exotic 136 109 109 113 111 23 NK Octans 101 104 112 110 110 24 NK Petrol 88 114 121 112 115 25 Rohan 107 118 121 117 118 26 ES Mercure 96 113-112 - 27 NK Technic 114 115-118 - 28 Abakus 87 110-110 - 29 Adam 98 107-107 - 30 Gladius 118 - - - - 31 Primus 97 - - - - 32 Xenon 95 - - - - 33 Goya 100 - - - - 34 Vision 91 101-102 - 35 NK Caravel 103 - - - - 36 NK Speed 117 - - - - 37 PR46W10 83 104 110 105 106 38 PR46W14 110 105-109 - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 11 Tabela 1.6. Rzepak ozimy. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2011 Stan roślin przed zimą Stan roślin po zimie % martwych roślin Przezimowanie (%) Wysokość roślin (cm) 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 9,0 5,2 36 41 101 1 Artoga 0 0,4-6 6 4 2 Casoar 0 4,9-4 3-6 3 Chagall 0-0,1 12-10 1 4 Visby 0 5,2-20 7 3 5 Californium 0-0,3-9 1 0 6 Adriana 0 5,6-21 9-3 7 Bellevue 0-0,7-6 -1 6 8 Bogart 0 6,0-10 4 10 9 Monolit 0-1,1-15 3 7 10 NK Bold 0 6,1-8 1-1 11 NK Pegaz 0-0,7-19 11 6 12 Catana 0 5,0 10-14 -2 13 NK Music 0-0,2 8-8 -4 14 Gloria 0 5,3-3 0 2 15 NK Diamond 0 0,1-11 7-4 16 Sherlock 0 4,8-5 -1 4 17 Herkules 0 0,5-6 4 0 18 Vectra 0 4,9-9 6 4 19 Extend 0 0,3-19 8 11 20 Nelson 0 4,9-18 7 9 21 Toccata 0-0,9-5 -12 4 22 Exotic 0 6,3-18 11 15 23 NK Octans 0-0,9-14 8 11 24 NK Petrol 0 6,1-22 10 3 25 Rohan 0-0,8-19 9-5 26 ES Mercure 0 6,3-24 14 6 27 NK Technic 0-1,0-15 8 9 28 Abakus 0 6,4-20 12-3 29 Adam 0-1,5-11 1 5 30 Gladius 0 6,8-15 7 3 31 Primus 0-1,5-13 7 3 32 Xenon 0 7,1-22 14 4 33 Goya 0-1,6-15 12 15 34 Vision 0 6,7-5 1-4 35 NK Caravel 0-1,4-10 7 8 36 NK Speed 0 6,9-14 10 2 37 PR46W10 0-1,6-12 6 3 38 PR46W14 0 6,8-17 7 7 Liczba doświadczeń 3 3 3 3 3 - oceny w skali 9 o (1 o ocena najsłabsza; 9 o ocena najlepsza)

12 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Charakterystyka odmian wpisanych do rejestru w roku 2011 Populacyjne ANDIE populacyjna o dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin przed zimą umiarkowany. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej, na sucha zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia. Pełnomocnik hodowcy: Dieckmann Seeds Polska sp. z o.o. ES BEATA populacyjna o dość dobrej plenności. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny średnio wysokie o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej. Pełnomocnik hodowcy: Rolagra Błażej Springer PAMELA populacyjna o dobrej plenności. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów nieco powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny dość wysokie o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i na czerń krzyżowych większa od średniej. Pełnomocnik hodowcy: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce. STARTER populacyjna o średniej plenności. Masa 1000 nasion powyżej średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach przeciętna, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny średnio wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej. TACTIC Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR populacyjna o dość dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach bardzo duża, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Rozwój roślin przed zimą umiarkowany. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniowysokie o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i na choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej. Pełnomocnik hodowcy: Syngenta Seeds sp. z o.o.

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 13 mieszańcowa DK EXFILE mieszańcowa o bardzo dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów nieco większa od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny wysokie o mniejszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia. Pełnomocnik hodowcy: DSV Polska sp. z o.o. DK EXQUISITE mieszańcowa o dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny wysokie o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Pełnomocnik hodowcy: DSV Polska sp. z o.o. DOBRAVA mieszańcowa o dobrej do bardzo dobrej plenności. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach przeciętna, glukozynolanów nieco większa od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia średni, dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych mniejsza od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia. Pełnomocnik hodowcy: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce. ES KAMILLO mieszańcowa o dobrej do bardzo dobrej plenności. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów większa od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny wysokie, o mniejszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych mniejsza od średniej. Pełnomocnik hodowcy: Rolagra Błażej Springer. INSPIRATION mieszańcowa o bardzo dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów większa od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny wysokie o mniejszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Pełnomocnik hodowcy: DSV Polska sp. z o.o.

14 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku RUMBA mieszańcowa o bardzo dobrej plenności. Plonuje stabilnie. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dobra. Rośliny średnio wysokie o lepszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych średnia, na choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej, na czerń krzyżowych większa od średniej. Pełnomocnik hodowcy: DSV Polska sp. z o.o. SY CASSIDY mieszańcowa o dobrej do bardzo dobrej plenności Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mniejsza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej przeciętna. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin dość dobra. Rośliny wysokie o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i na czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi większa od średniej. Pełnomocnik hodowcy: Syngenta Seeds sp. z o.o. TURAN mieszańcowa o dobrej do bardzo dobrej plenności. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Rozwój roślin przed zimą dość szybki. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi średnia,na suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej. Pełnomocnik hodowcy: KWS Polska sp. z o.o.

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 15 Rozdział 2 PSZENICA OZIMA I. Wiadomości ogólne Ozima forma pszenicy uprawiana jest w Polsce na powierzchni około 2 mln ha. Jest to podstawowe zboże chlebowe. Wartość gospodarcza odmian pszenicy ozimej wyznaczana jest przez wiele cech i właściwości. W zakresie cech rolniczych jedną z ważniejszych jest mrozoodporność, która zależnie od oceny powinna kształtować geograficzny zasięg uprawy. Przyjmuje się, że w naszych warunkach stosunkowo niewielkie ryzyko wymarzania wykazują odmiany o minimum średniej mrozoodporności (ocena 4,5 5). Istotnym kryterium wyboru odmiany do uprawy jest przeznaczenie produkowanego ziarna. Jeśli na cele młynarsko piekarskie to powinno cechować się odpowiednimi właściwościami przerobowymi i technologicznymi ziarna, mąki, ciasta i pieczywa; jeśli na cele paszowe to oczekiwana będzie przede wszystkim wysoka plenność oraz korzystne inne cechy rolnicze i niektóre użytkowe. Trzeba podkreślić, że wskaźniki wartości technologicznej odmian charakteryzują się naturalną, dość znaczną zmiennością, wywoływaną przez środowisko przyrodniczo rolnicze. Należy je więc rozumieć jako informację o potencjale jakości, a nie jako bezwarunkową gwarancję. Jakość ta ujawniać się może w pełni dopiero przy poprawnej agrotechnice, zwłaszcza przy odpowiednim poziomie nawożenia azotowego; znaczny jest też wpływ przebiegu pogody. W ostatnich latach największy postęp hodowlany widoczny jest w grupie odmian jakościowych i chlebowych. Postęp dotyczy plenności odmian oraz jakości technologicznej. Obecnie najlepsze odmiany jakościowe plennością dorównują odmianom paszowym. W roku 2011 zarejestrowano siedem odmian pszenicy, pięć odmian jakościowych (grupa A), jedną chlebową (grupa B) oraz jedną z grupy C (pozostałe, w tym paszowe). W roku 2010 skreślono z krajowego rejestru na wniosek hodowcy pięć odmian Flair, Kobra Plus, Tortija, Symfonia, Almari. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 77 odmian w czterech grupach technologicznych; A(jakościowa) 40 odmian, B(chlebowa) 26 odmian, C(pozostała, w tym paszowa) 9 odmian i K(ciastkowa) 2 odmiany. uwagi metodyczne W roku 2011 na terenie województwa zachodniopomorskiego prowadzono w systemie PDOiR trzy doświadczenia z pszenicą ozimą, które zlokalizowano w ZDOO Białogard, ZDOO Rarwino oraz Gospodarstwie Rolnym Danuty i Teofila Bus w Prusimiu. Omawiane doświadczenia prowadzone były jako dwuczynnikowe w dwóch powtórzeniach. Celem badań było określenie wpływu intensywnego poziomu agrotechniki na zdrowotność roślin i wysokość plonów. Doświadczenia prowadzone były wg metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Doboru odmian do doświadczeń dokonał Wojewódzki Zespół PDOiR biorąc pod uwagę przydatność odmian do uprawy w województwie zachodniopomorskim. Zabiegi różnicujące poziomy agrotechniki Rodzaj zabiegu Poziom agrotechniki Przeciętny a 1 Intensywny a 2 1 Nawożenie azotowe (kg N/ha) * a 1 +40 2 Opryskiwanie fungicydem w fazie: pełnia krzewienia początek kłoszenia 3 Opryskiwanie regulatorem wzrostu + 4 Nawożenie dolistne preparatem wieloskładnikowym + Zgodnie z Metodyką... z 1998 roku. + +

16 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku II. Omówienie wyników doświadczeń Wschody dobre i wyrównane. Stan roślin przed zimą dobry. Na przełomie stycznia i lutego brak pokrywy śnieżnej, znaczne spadki temperatury, porywiste, mroźne wiatry. Spowodowało to gorsze przezimowanie roślin. Wiosną również niekorzystne warunki pogodowe, początkowo znaczne ochłodzenie, a następnie susza na przełomie kwietnia i maja praktycznie brak opadów. Stan roślin pogorszył się, niektóre źdźbła zasychały. Opady w końcu maja i czerwcu poprawiły nieco stan roślin. Plony uzyskane w roku 2011 były nieco wyższe od ubiegłorocznych. Najwyższe plony zanotowano w Prusimiu gdzie przeciętne plony na poziomie a1 wynosiły 81,0 q/ha, a na poziomie a2 88,4 q/ha. Najniższe plony uzyskano w Białogardzie niekorzystny wpływ przezimowania oraz suszy w okresie wiosennym. W Białogardzie na obu poziomach agrotechniki najlepiej plonowały odmiany HENRIK, JULIUS, JENGA, na wyróżnienie zasługują również SMARAGD, METEOR, ALCAZAR oraz BELENUS. W Rarwinie na obu poziomach agrotechniki wysokie plony osiągnęły odmiany MUSZELKA, TONACJA, HENRIK, BOOMER, dobre plony uzyskały też odmiany KRANICH, BELENUS i KWS OZON. W Prusimiu natomiast na obu poziomach agrotechniki dobrze plonowały odmiany TONACJA i BYSTRA, zwrócić uwagę należy też na odmiany NATEJA, HENRIK, MULAN, KWS OZON i JULIUS. Porażenie roślin przez choroby słabe, rośliny były zdecydowanie niższe w porównaniu z wieloleciem, masa 1000 ziaren natomiast wyższa. Do odmian wyróżniających się plonami w ciągu ostatnich trzech lat możemy zaliczyć takie odmiany jak JENGA, BOOMER, METEOR, MULAN oraz BELENUS. Zastosowanie intensywnego poziomu agrotechniki poprzez wyższe nawożenie azotowe i poprawienie zdrowotności roślin przyczyniło się do istotnego wzrostu plonu i poprawy jego jakości. Odmiany wzorcowe: rok zbioru 2009 TONACJA, BOGATKA, FIGURA, MUSZELKA rok zbioru 2010 TONACJA, BOGATKA, FIGURA, MUSZELKA rok zbioru 2011 - FIGURA, MUSZELKA, BOCKRIS, KWS OZON

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 17 Tabela 2.1. Pszenica ozima. Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Rok wpisania do Rejestru Zachowujący/pełnomocnik Odmian 1 2 3 1 Figura 2007 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 2 Muszelka 2008 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 3 Bockris 2010 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 4 KWS Ozon 2010 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 5 Bogatka 2004 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 6 Tonacja 2001 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.główna 20, 99-307 Strzelce 7 Alcazar 2006 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 8 Boomer 2006 RAGT Semences Polska sp.z o.o., ul.sadowa 10A, 87-148 Łysomice 9 Türkis 2006 Lantmännen SW Seed sp. z o.o., ul. Terenowa 6g, 52-231 Wrocław 10 Akteur 2007 DSV Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 11 Markiza 2007 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o., 99-307 Strzelce ul. Główna 20 12 Meteor 2007 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g 52-231 Wrocław 13 Nateja 2007 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 14 Jenga 2008 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 15 Kohelia 2008 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o.,ul Zbożowa 4, 30-002 Kraków 16 Mulan 2008 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 17 Ostroga 2008 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 18 Askalon 2009 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 19 Kranich 2009 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g 52-231 Wrocław 20 Bystra 2009 RAGT Semences Polska sp.z o.o., ul.sadowa 10A, 87-148 Łysomice 21 Smaragd 2009 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g 52-231 Wrocław 22 Belenus 2009 RAGT Semences Polska sp.z o.o., ul.sadowa 10A, 87-148 Łysomice 23 Fidelius 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 24 Henrik 2010 25 Kepler 2010 Limagrim Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce, ul. Botaniczna 10, 60-586 Poznań Limagrim Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce ul. Botaniczna 10 60-586 Poznań 26 Kredo 2010 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 27 Galvano CCA KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 28 Julius CCA KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy

18 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 2.2. Pszenica ozima. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru 2011 Miejscowość Białogard Rarwino Prusim Powiat Białogard Kamień Pomorski Resko 1 2 3 4 Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 5 Klasa bonitacyjna gleby IVa IVa IVa Zasobność gleby w P2O5 (mg/100g) 23,1 18,4 17,9 Zasobność gleby w K2O (mg/100g) 12,0 11,2 15,8 Zasobność gleby w MgO (mg/100g) 3,1 1,8 5,7 Ph gleby (w KCL) 5,5 6,6 5,6 Przedplon pszenica jara groch siewny rzepak ozimy Obsada nasion (szt./m2) 450-500 500 500 Nawożenie mineralne ( kg/ha) N (kg/ha) 120 125 194 P2O5 (kg/ha) 60 60 28 K2O (kg/ha) 120 120 70 Środki ochrony roślin ( nazwa, dawka na ha) Zaprawa nasienna Funaben T, 200 g Funaben Plus 200 g Lamandor400FS 20ml Herbicyd Legato Plus600SC 1,5l Pelikan Plus550SC 2,3l Chisel 75WG, 60 g Rubin SX50 120g Komplet 560SC 0,4l Insektycyd Mospilan 20SP 0,12kg - Danadim 400EC 0,5l Dodatkowe zabiegi wykonywane na poziomie a 2 Nawożenie N (kg/ha) 40 40 40 Nawożenie dolistne (nazwa, dawka na ha) Zboża Total Extra 3kg Zboża Total Extra 3l Ekosol Z 2l Zboża Total Extra 3kg Zboża Total Extra 4l EkosolZ 1l Fungicyd - pierwszy zabieg (faza rozwojowa roślin) Duett Ultra497SC 0,6l Duett Ultra497SC 0,6 Alert 375 Sc 1l - drugi zabieg (faza rozwojowa roślin) Amistar 250SC 1l Amistar 250SC 0,6l- Amistar 250SC 0,6l- Artea330EC 0,4l Artea330EC 0,4l Regulator wzrostu (faza rozwojowa roślin) Cerone 480SL 1l Cerone 480SL 1l - Tabela 2.3. Pszenica ozima. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru 2011 a 1 a 2 Wyszczególnienie Białogard Rarwino Prusim Białogard Rarwino Prusim 1 1 Siew data 01.10 01.10 02.10 01.10 01.10 02.10 2 Stan roślin przed zimą 9 9,0 7,2 6,7 9,0 7,3 6,7 3 Stan roślin po zimie 9 5,7 8,3 4,7 5,4 8,6 4,7 4 Martwe rośliny % 8 0 4 12 0 4 5 Termin kłoszenia data 28.05 02.06 29.05 29.05 04.06 29.05 6 Termin dojrzałości woskowej data 14.07 17.07 20.07 16.07 19.07 22.07 7 Zbiór data 27.07 08.08 04.08 27.07 08.08 04.08 8 Wysokość roślin cm 68 82 77 62 77 76 9 Wyleganie roślin w fazie dojrz. mlecznej 9 9,0 8,6 8,3 9,0 9,0 9,0 10 Wyleganie roślin przed zbiorem 9 9,0 9,0 7,9 9,0 9,0 9,0 11 MTZ g 51,7 47,9 50,8 53,4 50,3 51,3 12 Wilgotność ziarna podczas zbioru % 14,8 14,2 14,3 16,3 15,0 13,7 13 Plon ziarna przy 14 % wilgot. dt/ha 54,4 70,1 81,0 64,1 82,9 88,4 - oceny w skali 9 o (1 o ocena najsłabsza; 9 o ocena najlepsza)

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 19 Tabela 2.4. Pszenica ozima Plon ziarna odmian (w % wzorca). Rok zbioru 2011 a 1 a 2 Białogard Rarwino Prusim Białogard Rarwino Prusim 1 2 3 4 5 6 7 Wzorzec dt/ha 57,0 68,9 82,4 66,0 84,7 88,7 1 Figura 103 88 99 100 84 98 2 Muszelka 104 130 101 109 140 99 3 Bockris 83 83 98 85 76 100 4 KWS Ozon 111 107 106 107 124 110 5 Bogatka 80 85 84 79 72 80 6 Tonacja 103 117 122 104 122 116 7 Alcazar 103 91 89 121 91 93 8 Boomer 112 119 103 97 122 99 9 Türkis 100 94 98 103 90 102 10 Akteur 114 88 101 106 93 102 11 Markiza 82 112 100 89 109 95 12 Meteor 116 116 92 105 114 102 13 Nateja 92 81 115 94 79 108 14 Jenga 116 111 102 116 114 109 15 Kohelia 89 87 89 89 94 88 16 Mulan 94 116 111 98 116 105 17 Ostroga 108 97 91 112 92 97 18 Askalon 100 89 107 92 99 103 19 Kranich 94 118 87 99 102 87 20 Bystra 95 98 117 100 114 116 21 Smaragd 121 89 99 105 76 95 22 Belenus 105 118 110 116 116 118 23 Fidelius 66 95 90 63 98 91 24 Henrik 126 116 111 127 118 104 25 Kepler 107 70 91 118 73 101 26 Kredo 98 114 103 86 111 91 27 Galvano 87 99 93 94 97 99 28 Julius 123 105 110 118 108 114

20 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 2.5. Pszenica ozima. Plon ziarna odmian (w % wzorca). Lata zbioru 2009 2011 2011 2010 2009 a 1 a 2 Wartość chnologiczna 2010-2011 2009-2011 2011 2010 2009 2010-2011 2009-2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Wzorzec w dt/ha 69,4 62,8 72,8 66,1 68,3 79,8 71,6 82,4 75,7 77,9 1 Figura A 96 106 102 101 101 94 107 100 100 100 2 Muszelka B 111 98 100 104 103 115 97 102 106 104 3 Bockris A 89 - - - - 87 - - - - 4 KWS Ozon B 108 - - - - 114 - - - - 5 Bogatka B 83 95 104 89 95 77 94 104 87 93 6 Tonacja A 116 102 89 109 101 115 102 90 108 101 7 Alcazar A 93 104 103 98 100 99 106 102 103 102 8 Boomer A 110 119 117 114 115 106 116 97 111 106 9 Türkis A 97 83 87 90 89 97 87 105 92 96 10 Akteur A 100 94 100 97 98 100 97 98 98 98 11 Markiza C 98 109 94 103 100 98 98 98 98 98 12 Meteor B 106 103 106 105 105 107 105 106 106 106 13 Nateja B 96 96 101 96 98 93 96 96 94 95 14 Jenga B 108 105 110 107 108 113 104 112 109 110 15 Kohelia A 88 89 92 88 90 90 96 94 93 94 16 Mulan B 108 113 98 110 106 107 112 99 109 106 17 Ostroga A 97 94 98 95 96 99 93 95 96 95 18 Askalon A 99 115-107 - 99 112-105 - 19 Kranich A 99 90-94 - 95 89-92 - 20 Bystra B 104 109-106 - 111 109-110 - 21 Smaragd B 101 98-99 - 90 96-93 - 22 Belenus C 111 111-111 - 117 111-114 - 23 Fidelius B 85 - - - - 85 - - - - 24 Henrik C 116 - - - - 114 - - - - 25 Kepler A 87 - - - - 94 - - - - 26 Kredo A 105 - - - - 96 - - - - 27 Galvano A 93 - - - - 97 - - - - 28 Julius B 111 - - - - 113 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 4 6 10 3 3 4 6 10

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 21 Tabela 2.6. Pszenica ozima. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na poziomie agrotechnicznym a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009-2011 Mączniak prawdziwy Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza kłosów 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 Wzorzec 7,5 7,2 9,0 8,3 6,4 6,3 8,6 8,2 1 Figura 0,2 0,4 0-0,4-0,4-0,5 0,1-0,4 2 Muszelka 0 0,2 0 0,3-0,1-0,3-0,1-0,1 3 Bockris 0-0 - 0,3 - -0,1-4 KWS Ozon 0-0 - 0,3-0,1-5 Bogatka 0,2 0,3-0,2 0-0,4 0,1 0,1 0,1 6 Tonacja -1,2-1 -0,2-0,1 0,4 0,4 0,2 0,2 7 Alcazar 0,2 0 0 0,4 0,6 0,1-0,1-0,1 8 Boomer 0-0,5 0 0,2 0,8 0,6 0,1 0 9 Türkis 0,3 0,4 0 0,3 0,1-0,1 0,1 0,2 10 Akteur -0,5-0,6 0 0,2 1,1 0,2 0,2 0,3 11 Markiza 0,7 0,2 0 0,3-0,4-0,4-0,1-0,2 12 Meteor -0,2 0 0 0,3 0,1 0,3 0,1 0,1 13 Nateja -0,5-0,1-0,3 0-0,2-0,1 0,1 0 14 Jenga -0,7-0,7 0 0,2 0,8 0,5 0,1 0,4 15 Kohelia -0,2-0,3 0 0 0,3 0,1 0,1 0,2 16 Mulan -0,8-0,3 0 0,1 0,9 0,5-0,1 0 17 Ostroga -1,2-1 0 0,3 0,4 0,5 0,4 0,3 18 Askalon -0,3 - -0,2-0,6-0,1-19 Kranich -0,2-0 - 1,1-0,1-20 Bystra -0,3-0 - 0,4-0,2-21 Smaragd -0,2-0 - 0,1-0,1-22 Belenus 0,2-0 - -0,1-0,1-23 Fidelius 0,5-0 - -0,6 - -0,1-24 Henrik 0,2-0 - 0,6 - -0,1-25 Kepler 0,2-0 - 0,9 - -0,1-26 Kredo 0,5-0 - 0,8-0,1-27 Galvano -0,5-0 - 1,1 - -0,1-28 Julius 0,3 - -0,5-0,1-0,1 - Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9 - oceny w skali 9 o (1 o ocena najsłabsza; 9 o ocena najlepsza)

22 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Tabela 2.7. Pszenica ozima. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009-2011 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej Wyleganie roślin przed zbiorem a 1 a 2 a 1 a 2 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wzorzec 9,0 9,0 9,0 9,0 8,3 7,8 8,4 7,7 1 Figura 0 0 0 0-0,8-0,4-0,4 0 2 Muszelka 0 0 0 0 0,5 0,7 0,4 0,3 3 Bockris 0-0 - 0,2-0,3-4 KWS Ozon 0-0 - 0,2 - -0,2-5 Bogatka 0 0 0 0-0,6-0,6-1,1-0,8 6 Tonacja 0 0 0 0 0 0,1 0,6 0,5 7 Alcazar 0 0 0 0 0,7 0,7 0,3 0,4 8 Boomer 0 0 0 0 0,4 0,8 0,6 1 9 Türkis 0 0 0 0 0,4 0,7 0,4 0,6 10 Akteur 0 0 0 0 0,4-0,1 0,3 0,2 11 Markiza 0 0 0 0 0,5 0,5 0,4 0,5 12 Meteor 0 0 0 0 0,4-0,4 0,3 0 13 Nateja 0 0 0 0-0,1-0,5 0,1-0,3 14 Jenga 0 0 0 0 0,5 0,6 0,6 0,5 15 Kohelia 0 0 0 0-0,6-0,8-0,6-0,8 16 Mulan 0 0 0 0 0,5-0,2 0,4 0,2 17 Ostroga 0 0 0 0 0,7 0,1 0,6 0,3 18 Askalon 0-0 - 0,5-0,1-19 Kranich 0-0 - 0,5-0,4-20 Bystra 0-0 - 0,7-0,4-21 Smaragd 0-0 - 0,5 - -0,1-22 Belenus 0-0 - 0,4 - -0,1-23 Fidelius 0-0 - 0,2-0,1-24 Henrik 0-0 - 0,4-0,3-25 Kepler 0-0 - 0,5-0,6-26 Kredo 0-0 - 0,7-0,6-27 Galvano 0-0 - 0,5-0,6-28 Julius 0-0 - 0,5-0,3 - Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9 - oceny w skali 9 o (1 o ocena najsłabsza; 9 o ocena najlepsza) 2011 2009-2011

Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku 23 Tabela 2.8. Pszenica ozima. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009-2011. Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) a 1 a 2 a 1 a 2 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wzorzec 77 86 73 82 50,8 48,0 53,0 50,0 1 Figura 12 7 12 7-1 -1,3 0,6-1 2 Muszelka -10-12 -11-14 -2,1-2,1-2,8-2 3 Bockris 5-4 - -0,7-1,1-4 KWS Ozon -6 - -5-3,6-1,2-5 Bogatka 2 3 1 2 4,2 3,6 2,7 3,6 6 Tonacja 3 4 3 5 1,7 0,6 1,8 0,2 7 Alcazar -9-10 -8-9 -0,3-2,9-1,4-3 8 Boomer -6-8 -5-7 -2,7-3,4-5,4-4,3 9 Türkis -6-5 -4-3 -3-3,8-3,7-4 10 Akteur 8 7 7 6 0,5-1,7 0,9-2,5 11 Markiza 2-1 2 1 1,2-1,8-0,3-2,5 12 Meteor -4-6 -3-5 -4,6-4,9-5,4-4,3 13 Nateja 9 8 6 8 0,5 0,5 0,4-0,7 14 Jenga -5-4 -4-5 -6,4-4,4-6,7-4,9 15 Kohelia 5 4 4 5 2,7 2,5 0,1 0,2 16 Mulan 2 0 2 1 2,1-1,5-0,8-2,6 17 Ostroga -1-2 -1 1 4,5 4 3,7 2,9 18 Askalon -4 - -5 - -3 - -4,2-19 Kranich -5 - -6 - -3,2 - -4,5-20 Bystra -7 - -5 - -4,6 - -3,8-21 Smaragd -3 - -1 - -4 - -4,1-22 Belenus -3 - -2 - -1,7 - -3-23 Fidelius -2 - -1 - -2,3 - -1,8-24 Henrik 0-1 - 4,1-0,7-25 Kepler -6 - -6-1,6-2,2-26 Kredo -8 - -8 - -1,4 - -2,9-27 Galvano -5 - -3 - -2 - -3,9-28 Julius -2 - -2-0,3 - -1,9 - Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9

24 Wyniki doświadczeń PDOiR w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku Charakterystyka odmian zarejestrowanych w roku 2011 ARKADIA jakościowa (A). Plenność średnia. Mrozoodporność wyróżniająca (5,5 o ). Odporność na rdzę brunatną dość duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła średnia, na septoriozę liści dość mała, na mączniaka prawdziwego bardzo mała. Rośliny wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania duża, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Hodowca: DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. ELIPSA pastewna (C). Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na rdzę brunatną duża do bardzo dużej, na mączniaka prawdziwego, septoriozę liści, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła średnia, na septoriozę plew i brunatną plamistość liści dość mała. Rośliny niskie do bardzo niskich, o średniej odporności na wyleganie. Masa 1000 ziaren mała. Liczba opadania duża, zawartość białka średnia. Pełnomocnik hodowcy: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR KWS Dacanto chlebowa (B). Plenność dobra. Mrozoodporność mała do bardzo małej. Odporność na rdzę brunatną bardzo duża, na septoriozę liści duża, na mączniaka prawdziwego i brunatną plamistość liści dość duża, na septoriozę plew i choroby podstawy źdźbła średnia, na fuzariozę kłosów dość mała. Termin kłoszenia i dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren duża. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka dość mała, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska sp. z o.o. LINUS jakościowa (A). Plenność dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na ważniejsze choroby średnia, jedynie na rdzę brunatną dość duża. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny. Masa 1000 ziaren dość mała. Liczba opadania duża, zawartość białka dość duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska sp. z o.o. MEISTER jakościowa (A). Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała do bardzo małej. Odporność na septoriozę liści duża, na rdzę brunatną i fuzariozę kłosów dość duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści i choroby podstawy źdźbła średnia, na mączniaka prawdziwego dość mała. Termin kłoszenia dość późny, masa 1000 ziaren duża. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska sp. z o.o. OXAL jakościowa (A). Plenność dość dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na rdzę brunatną duża do bardzo dużej, na septoriozę liści i fuzariozę kłosów duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści i choroby podstawy źdźbła dość duża, na mączniaka prawdziwego średnia. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania dość duża, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska sp. z o.o. SAILOR jakościowa (A). Plenność dobra. Mrozoodporność prawie średnia (możliwość uprawy bez większego ryzyka wymarzania w całym kraju). Odporność na ważniejsze choroby średnia, jedynie na rdzę brunatną mała. Rośliny wysokie, masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania dość duża, zawartość białka dość duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS dość duży. Pełnomocnik hodowcy: DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.