Nierówności w zdrowiu Kurs Zdrowie Publiczne cz I. 2015 1
Nierówności w zdrowiu Różnice w stanie zdrowia między grupami, które różnią się statusem społeczno-ekonomicznym 2
Health inequity niesprawiedliwość w zdrowiu osób z różnych grup społeczno-ekonomicznych te same potrzeby inne zasoby większe potrzeby mniejsze zasoby możliwe do zaradzenia 3
Health inequalities nierówności w zdrowiu szersze różnice lub dysproporcje w stanie zdrowia nie koniecznie o podłożu społeczno-ekonomicznym szersze znaczenie w świetle aktualnej wiedzy nie zawsze można ich uniknąć 4
Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego Średnia długość życia obywateli rośnie Istnieją jednak duże nierówności w zdrowiu Skala nierówności rośnie Na chorobowość i śmiertelność silny wpływ mają czynniki społeczne Umieralność i chorobowość zwiększa się wraz ze spadkiem pozycji społecznej 5
Nierówności między jednostkami między grupami jednostek różniących się statusem społecznym i ekonomicznym, w tym między obywatelami różnych krajów Im większe nierówności w danym kraju, tym gorszy jest poziom zdrowia ogółu mieszkańców 6
Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego Trwały potwierdzony Powszechny społeczne nierówności występują na całym świecie, ich wielkość i zakres różną się w poszczególnych państwach Niesprawiedliwy sprzeczny z powszechnym poczuciem sprawiedliwości społecznej w rozumieniu praw człowieka Możliwy do zaradzenia nie istnieje prawo natury, które stanowiłoby, że np. umieralność niemowląt w grupach ubogich powinna być wyższa; jeżeli procesy gospodarcze państwa generują różnice w zdrowiu, to trzeba dążyć do ich ograniczania 7
Zdrowie dobrem publicznym Równość w zdrowiu Równość w dostępie do opieki zdrowotnej 8
Pola Lalonda (1974) Czynniki wpływające na zdrowie: styl życia (stanowiący 50% ogółu wpływów), środowisko (ok. 20%), cechy genetyczne (też ok. 16%), opieka zdrowotna (ok. 10%) 9
Determinanty zdrowia na podstawie modelu Dahlgrena i Whitehead Społeczne, gospodarcze i polityczne Warunki życia i pracy Usługi publiczne i infrastruktura Zachowania indywidualne Cechy indywidualne wiek płeć geny ZDROWIE
Makrospołeczne czynniki determinujące nierówności w zdrowiu Relatywne ubóstwo Wykształcenie Sytuacja na rynku pracy Wydatki na opiekę zdrowotną 11
Niski status społeczno-ekonomiczny Wyższe ryzyko chorobowe Sprzyja występowaniu czynników ryzyka chorób Związany z antyzdrowotnymi stylami życia Wyższa ekspozycja na działanie stresu Niski poziom wsparcia społecznego Niższy poziom wiedzy zdrowotnej Ograniczony dostęp do usług zdrowotnych 12
Wyskoki status społeczno-ekonomiczny Większe zasoby zasoby kompetencje społeczne, zdrowotne dostęp do różnorakich zasobów mogących przeciwdziałać ryzyku zdrowotnemu. 13
Podstawowy miernik nierówności to oczekiwana długość życia / lata przeżyte w dobrym zdrowiu (HLY) 14
Starzenie się społeczeństw 15
Według EUROSTAT mężczyźni w Polsce przeżywają w zdrowiu (bez ograniczonej sprawności) 81% długości życia, a kobiety 77%. Osoby w wieku 65 lat mogą oczekiwać, że mniej niż połowę dalszego życia przeżyją w zdrowiu (mężczyźni 6,7 lat, tzn. 45%, kobiety 7,5 lat, tzn. 39%).
Zgony z powody choroby niedokrwiennej serca na 100 tys. ludności (EUROSTAT) 665,1 643,9 632,8 618,8 603,1 258,8 250,2 238,8 227,2 226 119,6 114 111,3 114,8 114,7 541,4 513,4 496,5 461,8 444,5 408,1 393,4 212,4 209,2 203,4 189 188,1 179,7 166,5 104 99,8 86,7 89 83,6 79,4 76,1 Portugal Spain Greece Netherlands Slovenia Norway Sweden Poland Germany United Kingdom Austria Ireland Finland Czech Republic Bulgaria Hungary Romania Slovakia Latvia Lithuania Estonia 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Zgony na nowotwory na 100 tys. ludności (EUROSTAT) 417,9 406,6 402,2 394,4 398,1 392,9 352,4 357 358,2 361 361,6 358,7 321 329,8 332,2 332,5 329,2 328,8 325,8 323,9 322,8 317,6 312,7 304,2 226,6 218,1 219,7 223,9 220,7 226,9 249,7 244,4 247,4 249,4 233,6 226,9 Hungary Czech Republic Slovakia Netherlands Ireland Slovenia Poland United Kingdom Germany Latvia Lithuania Estonia Austria Norway Spain Greece Sweden Portugal Finland Romania Bulgaria 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
BIG KILLERS, BIG CRIPPLERS 20
Ubóstwo Polska to kraj o niewielkim poziomie ubóstwa absolutnego (<2,15USD dziennie) i zbliżonym do przeciętnej dla krajów UE poziomie ubóstwa relatywnego (PL 16,9%, UE-27 16,4%). W PL zagrożenie ubóstwem kobiet jest niższe niż zagrożenie ubóstwem mężczyzn. 21
Polska w Unii Europejskiej PKB na głowę mieszkańca w PL w odniesieniu do UE w 2004 r. stanowiło 51%, a w 2012 r. - 67%. Rośnie długość życia, ale różnice między PL i UE15 w dalszym ciągu się utrzymują
Zagrożenie ubóstwem 2005-2014 GUS 23
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg typu gospodarstwa domowego GUS
Zasięg ubóstwa skrajnego wg grup społecznoekonomicznych 2014r. GUS
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wieku GUS 26
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg województw GUS
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg klasy miejsca zamieszkania GUS 28
Przeciętne dalsze trwanie życia mieszkańców miast i wsi
100% Edukacja Wykształcenie wpływa na: Styl życia Warunki pracy 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Niepełne podstawowe Podstawowe ukończone Gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Ogólnokształcące Zawodowe Średnie razem Policealne Wyższe 30
Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce w wieku 30, 45, 60 lat wg poziomu wykształcenia w 2010r.
32 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wykształcenia głowy gospodarstwa domowego GUS 33
Wydatki na opiekę zdrowotną Lepszy stan zdrowia zwiększa stopę wzrostu gospodarczego. Większe zróżnicowania społeczno-ekonomiczne oznaczają zazwyczaj gorszy stan zdrowia społeczeństw. Nierówności w zdrowiu prowadzą do istotnego zmniejszenia zamożności społeczeństw. 34
Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB w krajach OECD w 2011-13 r. 35
Wydatki na zdrowie w USD p.c. ppp w krajach OECD w 2011-13 r. 36
Dostęp do systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę 37
Powietrze 38
Powietrze 39
Nierówności w zdrowiu dzieci i młodzieży 40
41
Współczynnik Giniego w 2011 r. OECD 42
Polska w Unii Europejskiej PKB na głowę mieszkańca w PL w odniesieniu do UE w 2004 r. stanowiło 51%, a w 2012 r. - 67%. Rośnie długość życia, ale różnice między PL i UE15 w dalszym ciągu się utrzymują
W EUROPIE 17% populacji UE-27 - zagrożona ubóstwem najmniej osób ubogich - Czechy i Holandia najwięcej osób ubogich- Rumunia i Bułgaria zatrudnienie znacząco zmniejsza ryzyko ubóstwa większe ryzyko ubóstwa wśród dzieci (0-7 lat) i osób starszych (65 lat +) 44
Cechy ubóstwa w Polsce Podobieństwa w porównaniu do innych krajów: rosnąca przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi segregacja przestrzenna koncentacja biedy i negatywnych zjawisk w regionach związek biedy z bezrobociem i niskim wykształceniem. Różnice: bieda w Polsce jest głównie zjawiskiem wiejskim, podczas gdy na w krajach starej UE głównie zjawiskiem miejskim Polska bieda dotyczy w dużym stopniu dzieci duży udział biednych pracujących wśród (młodych) mających pracę 45
Społeczne nierówności w zdrowiu a styl życia i jego konsekwencje w postaci cywilizacyjnych chorób niezakaźnych 46
47
Nierówności zdrowiu Nierówności w zdrowiu mają charakter liniowy. Występują nie tylko pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi oraz najbardziej i najmniej wykształconymi, ale także w przypadku bardziej i mniej bogatych, bardziej i mniej wykształconych.
Postawy wobec palenia papierosów, CBOS, 2010 r.
Konieczne warunki skutecznego przeciwdziałania nierównościom w zdrowiu Tworzenie gospodarstwom domowym warunków do osiągania wyższych dochodów Dostęp do edukacji Zapewnianie bezpośredniego wsparcia gospodarstwom o niskich dochodach Zwiększenie roli promocji zdrowia Tworzenie strategii (planów) opartych na analizie potrzeb Rzetelne, oparte na dowodach planowanie, wdrażanie i ewaluacja interwencji ZP, publikowanie wyników Działania międzysektorowe zdrowie we wszystkich politykach (HIA) 50
Koszt nierówności w zdrowiu wg analiz UE Oszacowanie rocznych strat spowodowanych nierównościami w zdrowiu pokazuje, że stanowią one 15% wydatków systemów ubezpieczeń społecznych oraz 20% wydatków systemów opieki zdrowotnej w krajach o średnim i wysokim dochodzie. Straty spowodowane nierównościami traktowane jako dobro kapitałowe w krajach UE wynoszą 141 mld euro. 51
Koszt nierówności w zdrowiu wg analiz UE Osiągnięcie 10-procentowego ograniczenia nierówności w zdrowiu oznaczało by korzyści ekonomiczne wynoszące: 14 mld euro dzięki zyskom traktowanym jako kapitałowe 70 mld euro dzięki zyskom w zdrowiu traktowanym jako dobro konsumpcyjne 18 mld euro dzięki ograniczeniu wydatków na opiekę zdrowotną 6 mld euro przez zmniejszenie kosztów ubezpieczeń społecznych 52
Dziękuję za uwagę 53