Nierówności w zdrowiu

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Nierówności w zdrowiu"

Jacek Witkowski
7 lat temu
Przeglądów:

1 Nierówności w zdrowiu Kurs Zdrowie Publiczne cz I

2 Wyzwania Nowego Zdrowia Publicznego Ograniczone zasoby Starzenie się społeczeństw Równość i sprawiedliwość w dostępie do opieki zdrowotnej HIA EBM w zdrowiu publicznym Zadania współczesnej promocji zdrowia Nierówności w zdrowiu 2

3 Nierówności w zdrowiu Różnice w stanie zdrowia między grupami, które różnią się statusem społeczno-ekonomicznym Nierówności społeczne dotyczą sytuacji, w których ludzie są nierówni, ale nie z racji cech cielesnych, czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych (Sztompka, 2003) 3

4 Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego Średnia długość życia obywateli rośnie Istnieją jednak duże nierówności w zdrowiu Skala nierówności rośnie Na wystąpienie zdarzenia zdrowotnego oraz jego rokowanie wpływ mają czynniki społeczne Umieralność i chorobowość zwiększa się wraz ze spadkiem pozycji społecznej Osoby z najniższym statusem społeczno-ekonomicznym mają problemy z wypełnianiem swoich ról społecznych Skutkiem nierówności społeczno-ekonomicznych są straty gospodarcze (zgony ludzi w wieku produkcyjnym + absencja chorobowa) 4

5 Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego Trwały potwierdzony Powszechny społeczne nierówności występują na całym świecie, ich wielkość i zakres różną się w poszczególnych państwach Niesprawiedliwy sprzeczny z powszechnym poczuciem sprawiedliwości społecznej w rozumieniu praw człowieka Możliwy do zaradzenia nie istnieje prawo natury, które stanowiłoby, że np. umieralność niemowląt w grupach ubogich powinna być wyższa; jeżeli procesy gospodarcze państwa generują różnice w zdrowiu, to trzeba dążyć do ich ograniczania 5

6 Zdrowie dobrem publicznym Równość w zdrowiu Równość w dostępie do opieki zdrowotnej 6

7 Determinanty zdrowia Koncepcja pól zdrowia Marca Lalonde a (1974)

8 Determinanty zdrowia Model determinantów zdrowia Dahlgrena i Whitehead

9 Makrospołeczne czynniki determinujące nierówności w zdrowiu Relatywne ubóstwo Wykształcenie Sytuacja na rynku pracy Wydatki na opiekę zdrowotną 9

10 Niski status społeczno-ekonomiczny Wyższe ryzyko chorobowe Sprzyja występowaniu czynników ryzyka chorób Związany z antyzdrowotnymi stylami życia Wyższa ekspozycja na działanie stresu Niski poziom wsparcia społecznego Niższy poziom wiedzy zdrowotnej Ograniczony dostęp do usług zdrowotnych 10

11 Wysoki status społeczno-ekonomiczny Większe zasoby zasoby kompetencje społeczne, zdrowotne dostęp do różnorakich zasobów mogących przeciwdziałać ryzyku zdrowotnemu. 11

12 Źródła danych/rycin do prezentacji Społeczne nierówności w zdrowiu w Polsce - Raport, Europejskie Biuro Regionalne WHO, Ubóstwo ekonomuczne w Polsce GUS, Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, 2012 Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu projekt MZ współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, Uniwersytet Łódzki,

13 Podstawowy miernik nierówności w zdrowiu to oczekiwana długość życia 13

15 Przeciętne dalsze trwanie życia mieszkańców miast i wsi

16 Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce w wieku 30, 45, 60 lat wg poziomu wykształcenia w 2010r.

17 Nierówności w zdrowiu dzieci i młodzieży 17

20 Bieda dochodowa w kohortach wieku 20

21 Współczynnik Giniego w 2011 r. OECD 21

22 Zagrożenie ubóstwem w UE w 2011r. 22

23 Zagrożenie ubóstwem dzieci w UE w 2008r. 23

24 Bezrobocie zarejestrowane w Polsce według wieku (w tysiącach) Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ,

25 Bezrobocie jest postrzegane jako główne źródło ubóstwa w Europie Bardzo wysoka liczba osób bezrobotnych - Brytania, Hiszpania, Bułgaria, na Litwa i Łotwa Wielka Bardzo niska liczba osób bezrobotnych - Dania, Holandia i Szwecja Ważną przyczyną ubóstwa i wykluczenia społecznego jest nie tylko brak pracy, ale także niskie zarobki. 25

26 Zagrożenie ubóstwem GUS 26

27 Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg typu gospodarstwa domowego GUS

28 Zasięg ubóstwa skrajnego wg grup społecznoekonomicznych 2014r. GUS

29 Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wieku GUS 29

30 Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg województw GUS

31 Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg klasy miejsca zamieszkania GUS 31

32 Japan Finland Norway Sweden Denmark Belgium Austria Germany Netherlands France Spain Canada Switzerland Greece Ireland Itay New Australia UK Portugal USA Szkoła Zdrowia Publicznego Wpływ nierówności dochodowych na problemy społeczne małe Nierówności dochodów Indeks zdrowia i problemów społecznych Źródło: Richard Wilkinson, Kate Pickett: The Spirit Level. Why Equality is Better for Everyone, London u.a. (Penguin Books) 2010, S.174; 32

33 Indeks zdrowia i problemów społecznych Przeciętne trwanie życia Umieralność dzieci Nastoletnie ciąże Otyłość (BMI powyżej 30) Choroby psychiczne, nadużywanie narkotyków i alkoholu Zabójstwa (na mieszkańców) Skazani prawomocnie na karę pozbawienia wolności (na mieszkańców) Zaufanie (odsetek osób, którym można zaufać) Wskaźnik mobilności społecznej Efektywność edukacji (Testy PISA) 33

34 W EUROPIE 17% populacji UE-27 - zagrożona ubóstwem najmniej osób ubogich - Czechy i Holandia najwięcej osób ubogich- Rumunia i Bułgaria zatrudnienie znacząco zmniejsza ryzyko ubóstwa większe ryzyko ubóstwa wśród dzieci (0-7 lat) i osób starszych (65 lat +) 34

35 F M Employed Retired Unemployed Single parent Two parents with 3+ dependent children Szkoła Zdrowia Publicznego Wskaźnik zagrożenia ubóstwem Gender Level of education attained - ISCED (2) Activity status Age Household type Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ,

36 Trwałość dziedziczenie ubóstwa Cechy ubóstwa w Polsce Zróżnicowanie przestrzenne wieś - tereny popegrowskie, mieścio - biedne dzielnice Juwenilizacja 44% rodzin z 4 dzieci lub więcej żyje poniżej minimum egzystencji (12% w całym społeczeństwie) Feminizacja dyskryminacja na rynku pracy, reprodukcja biedy, samotne macierzyństwo Bieda na wsi poniżej minimum egzystencji żyje 18,7% mieszkańców wsi i 8,2% mieszkańców miast Związek z bezrobociem spośród członków gospodarstw domowych, w których min. jedna osoba bezrobotna 27% żyje poniżej minimum egzystencji, spośród gospodarstw bez bezrobotnych tylko 9% 36 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010

37 Cechy ubóstwa w Polsce Podobieństwa w porównaniu do innych krajów: rosnąca przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi segregacja przestrzenna koncentracja biedy i negatywnych zjawisk w regionach związek biedy z bezrobociem i niskim wykształceniem. Różnice: bieda w Polsce jest głównie zjawiskiem wiejskim, podczas gdy na w krajach starej UE głównie zjawiskiem miejskim Polska bieda dotyczy w dużym stopniu dzieci duży udział biednych pracujących wśród (młodych) mających pracę 37

38 100% Edukacja Wykształcenie wpływa na: Styl życia Warunki pracy 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Niepełne podstawowe Podstawowe ukończone Gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Ogólnokształcące Zawodowe Średnie razem Policealne Wyższe 38

39 Odsetek ludności w wieku z wykształceniem wyższym Ogółem kobiety mężczyźni 13,0 11,6 10,2 14,4 12,8 11,2 13,9 15,9 12,0 18,1 17,0 15,7 14,9 12,7 13,1 16,5 19,3 13,7 18,1 21,3 14, Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010

40 Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wykształcenia głowy gospodarstwa domowego GUS 40

41 Wydatki na opiekę zdrowotną Lepszy stan zdrowia zwiększa stopę wzrostu gospodarczego. Większe zróżnicowania społeczno-ekonomiczne oznaczają zazwyczaj gorszy stan zdrowia społeczeństw. Nierówności w zdrowiu prowadzą do istotnego zmniejszenia zamożności społeczeństw. 41

42 Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB w krajach OECD w r. 42

43 Wydatki na zdrowie w USD p.c. ppp w krajach OECD w r. 43

44 Konieczne warunki skutecznego przeciwdziałania nierównościom w zdrowiu Monitorowanie stanu zdrowia populacji oraz społecznych nierówności w zdrowiu Ustalenie długofalowych celów i priorytetów polityk na różnych szczeblach Opracowywanie wielosektorowych strategii mających na celu poprawę stanu zdrowia ludności oraz zmniejszanie społeczno-ekonomicznych nierówności w zdrowiu Działania celowane na grupy społeczne o niskim statusie społeczno-ekonomicznym Okresowa ocena ww. działań 44

45 Wieloletnie strategie Health 2020, Policy Framework and Strategy, , WHO Regional Office for Europe WHO EURO Dahlgren G, Whitehead M, European strategies for tackling socialinequalities in health, University of Liverpool, 2006 NPZ na lata National strategy to reduce socialinequalities in health, Norweskie Ministerstwo Zdrowia,

46 Konieczne warunki skutecznej realizacji strategii Tworzenie gospodarstwom domowym warunków do osiągania wyższych dochodów Dostęp do edukacji Zapewnianie bezpośredniego wsparcia gospodarstwom o niskich dochodach Zwiększenie roli promocji zdrowia Tworzenie strategii (planów) opartych na analizie potrzeb Rzetelne, oparte na dowodach planowanie, wdrażanie i ewaluacja interwencji ZP, publikowanie wyników Działania międzysektorowe zdrowie we wszystkich politykach (HIA) strategie rządów, nie ministrów zdrowia Transfer know-how Zapewnienie zasobów ludzkich, finansowych 46

47 Projekt 400 Miast (w ramach POLCARD ) Miejscowości do 8 tys. mieszkańców i przyległych wsi położonych w dużej odległości od metropolii Szczególne ryzyka zdrowotne Interwencja społeczna edukacja Badania przesiewowe nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, cukrzyca (*) Budowa infrastruktury promocji zdrowia aktywizacja władz lokalnych Program interwencji antytytoniowej szkolenia lekarzy i społeczności Szkolenia nauczycieli z zakresu promocji zdrowia Szkolenia personelu medycznego standardy diagnostycznoterapeutyczne (*) Edukacja pacjentów (*) 47

48 Dziękuję za uwagę 48

Podobne dokumenty

Nierówności w zdrowiu

Nierówności w zdrowiu Kurs Zdrowie Publiczne cz I. 2015 1 Nierówności w zdrowiu Różnice w stanie zdrowia między grupami, które różnią się statusem społeczno-ekonomicznym 2 Health inequity niesprawiedliwość