O PROPOZYCJI BĄDŹ GOTÓW Propozycja jest adresowana do zuchów, harcerek i harcerzy starszych. Powstała na bazie doświadczeo zdobytych w trakcie Alertu Naczelnika Związku Harcerstwa polskiego w odniesieniu do sytuacji zaistniałej w Polsce. Zakładamy, że program nauczy zuchy, harcerki i harcerzy odpowiedzialności za siebie, innych, społecznośd lokalną i kraj, będzie praktyczną lekcją samorządności oraz przyczyni się do kształtowania właściwych postaw członków Związku Harcerstwa Polskiego w sytuacjach kryzysowych. Stopieo trudności propozycji "Bądź Gotów" w różnych dziedzinach aktywności dostosowany do poziomu danej grupy wiekowej realizującej program. W ramach realizacji zadao programowych zuchy będą uczyd się zachowao w sytuacjach zagrożenia. Harcerki i harcerze będą nabywad konkretne umiejętności, uczestniczyd w działaniach służących profilaktyce zagrożeo, współdziaład ze szkołą i wspólnotą lokalną pomagad innym. Największe jednak pole do działania mają harcerze starsi, którzy w pełni świadomie podejmą służbę będą współtworzyd wspólnotę lokalną i na profesjonalnym poziomie kształtowad umiejętności szeroko rozumianego ratownictwa. Wsparciem dla "Bądź gotów!" są inne programy realizowane w Związku Harcerstwa Polskiego a w szczególności propozycje przygotowywane w ramach programu "Moje Ojczyzny". CEL PROGRAMU: Podjęcie szerokiej edukacji społecznej, kształtującej postawy i umiejętności niezbędne w sytuacjach zagrożenia oraz przygotowanie rozwiązao systemowych określających miejsce i rolę Związku Harcerstwa Polskiego w zapobieganiu i przeciwdziałaniu katastrofom i klęskom żywiołowym, tj. powodziom, pożarom, wypadkom drogowym, zagrożeniom ekologicznym. ZAMIERZENIA WYCHOWAWCZE 1. Upowszechnianie społecznych postaw i umiejętności zachowania podczas zagrożeo, katastrof i sytuacji kryzysowych. Upowszechnianie wiedzy, dotyczącej przewidywania i zapobiegania zagrożeniom. 2. Przygotowanie harcerzy i harcerek do podjęcia służby podczas zagrożeo i sytuacji kryzysowych. 3. Rozwój zainteresowao, wiedzy i umiejętności młodych ludzi-członków wspólnot lokalnych, miast, gmin, regionów. 4. Podnoszenie kwalifikacji młodych ludzi. Preorientacja zawodowa. 5. Udział ZHP w realizacji Narodowego Programu Odbudowy i Modernizacji po powodzi 1997 r. PLANOWANE EFEKTY W wyniku realizacji programu "Bądź Gotów!" zuchy: Nauczą się dostrzegad sytuacje zagrożenia bezpieczeostwa życia i zdrowia, Wyrobią w sobie nawyk reagowania na te sytuacje, Dowiedzą się, kogo i jak zawiadomid o grożącym niebezpieczeostwie Dowiedzą się jak samemu nie powodowad sytuacji zagrożeo.
SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU Gromady Zuchowe Treści związane z programem będą przekazywane poprzez cykle sprawnościowe "strażak", "policjant", "doktor", i "żołnierz" oraz cykle niesprawnościowe tj. "Kapitan Planeta". Kapitan Planeta Jest to cykl zbiórek, który doskonale może zapoczątkowad pracę z programem "Bądź Gotów!" w gromadach zuchowych. Łączy on w sobie elementy wszystkich sprawności do programu. Dzięki niemu możemy wybrad tą sprawności, która najbardziej zainteresuje nasze dzieci. Zbiórka 1 Temat: Wykonanie mapy zagrożeo. PLAN zbiórki: 1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki. Zuchy witają się z Kapitanem Planetą (np. wzywają go wymyślonym na poprzedniej zbiórce okrzykiem) 2. GAWĘDA Kapitan Planeta opowiada zuchom o miejscach, w których na ludzi czyha niebezpieczeostwo. Mówi o starych domach, w których niedługo zapadną się dachy, o ulicach, na których ludzie nie przechodzą na pasach, zamarzniętych jeziorach, na których bawią się dzieci. 3. PLĄS: Plątanina - stajemy w kręgu, każda osoba łapie swoimi dłoomi, dłonie 2 innych osób (nie stojących obok) -powstaje plątanina, którą trzeba rozwiązad tak, aby z powrotem powstało koło. Taką plątaninę można porównad z problemem zagrożeo, który zuchy muszą rozwiązad. 4. MAJSTERKA Zuchy otrzymują szkic terenu, o którym mówił Kapitan Planeta. Muszą zaznaczyd (namalowad), jakie zagrożenia kryją się w poszczególnych miejscach dowolna technika. Po wykonaniu mapy Kapitan Planeta daje zuchom czterolistne koniczynki, które wklejają do legitymacji. 5. ZABAWY rozwijające zmysły zuchów, które muszą mied dobry węch, słuch, dotyk, aby dostrzec wszystkie niebezpieczeostwa i zapobiec im: Kim zapachowy - rozpoznawanie różnych, (ale nie przykrych) zapachów. Kim dźwiękowy - rozróżnianie dźwięków Zguba - Wszyscy poruszają się po zuchówce, jedna osoba jest zgubą. Pozostali mają zasłonięte oczy i po natrafieniu na inną osobę pytają "Zguba?" Jeśli ktoś natrafi na "zgubę", ta odpowiada "zguba", osoba, która trafiła przyłącza się do "zguby" i tworzy z nią wężyk. 6. KRĄG RADY: Podejmujemy decyzję, że na kolejnych zbiórkach będziemy spotykali się z ludźmi z różnych instytucji, którzy czuwa ją nad naszym bezpieczeostwem tj. policja, staż pożarna, pogotowie. 7. Nauka pierwszej zwrotki piosenki o "Zielone światło". 8. Obrzędowe zakooczenie zbiórki. ZADANIE MIĘDZYZBIÓRKOWE: Zuchy w domu mają pomyśled nad pytaniami, które mogą zadad Policjantom.
Zbiórka 2 Temat: Spotkanie z Kapitanem Planetą - powołanie tąjnego Klubu Pomocników Kapitana Planety PLAN ZBIÓRKI 1. Powitanie przed harcówką (zgodnie z obrzędowością gromady) 2. Zuchy wszystkie razem wchodzą do harcówki i na podłodze zauważają stertę niepotrzebnych rzeczy. Odgarniającą i znajdują kwiatek, na którym wisi list. Drogie Zuchy w Waszym mieście zamieszkały złe duchy, które grożą Wam i Waszym przyjaciołom Proszę Was o pomoc, przybędę, jak tylko odpędzicie złe moce z waszej harcówki. Zróbcie ze śmieci śmiecioduchy i ustawcie je w czterech kątach Odprawcie czary odpędzające złe moce, jak zapanuje porządek, przybędę! Kapitan Planeta 3. MAJSTERKA: Zuchy ze znalezionych wcześniej rzeczy robią śmiecioduchy. To jak będą one wyglądały zależy od wyobraźni zuchów. 4. TEATR SAMORODNY= Zuchy wymyślają i przedstawiają taniec, odpędzający zle duchy. Może on byd np. imitacją wycierania kurzu, trzepania dywaników, itp. 5. GAWĘDA: Kapitan Planeta po przybyciu opowiada zuchom, co grozi dzisiaj dzieciom i jak zuchy mogę temu zaradzid. Proponuje założyd Tajny Klub Pomocników Kapitana Planety. Kiedy zuchy wyrażają zgodę na wstąpienie do klubu, na znak przystąpienia otrzymują legitymację, w której przyklejają czterolistną koniczynkę (forma sprawdzania obecności podczas realizacji cyklu). Kapitan Planeta mówi zuchom, że taką koniczynkę znajdą w każdym miejscu, w którym wykonają zleconą misję. Umawia się z zuchami, że będzie przybywa! na jakieś umówione hasła, które krzyknie cala gromada. 6. Zuchy w szóstkach wymyślają okrzyki, którymi mogłyby się łączyd z Kapitanem. Po wymyśleniu wszystkie szóstki łączą swoje hasła i powstaje wielki okrzyk. 7. ZABAWA: Sałatka owocowa. Każdy zuch ma przydzielone jedno zagrożenie np. wypadek samochodowy, pożar, zanieczyszczenie ekologiczne, choroby, itp. Kilka zuchów ma takie samo hasło. Każdy siedzi na osobnym krzesełku. W środku stoi drużynowy, który wymienia jedno z zagrożeo. Zuchy o takim samym haśle zamieniają się miejscami, w tym czasie osoba ze środka siada na jednym miejscu, w wyniku, czego ktoś inny podaje hasło. Kiedy osoba ze środka powie np. zagrożenia wszyscy zamieniają się. UWAGA: Nie można siadad dwa razy pod rząd na to samo miejsce. 8. KRĄG RADY: Zuchy postanawiają spotkad się z Kapitanem Planetą w wybranym miejscu, aby wykonad mapę zagrożeo. 9. Obrzędowe zakooczenie zbiórki. Może byd to np. wymyślone hasło, którym żegnamy się z Kapitanem Planetą
Zbiórka 3 Temat: Jak członkowie Klubu Pomocników Kapitana Planety mogą pomóc policji, czyli odwiedziny na komisariacie. PLAN ZBIÓRKI 1. Obrzędowe powitanie - zbiórka ta może rozpocząd się również apelem i zuchową musztrą 2. ZWIAD TERENOWY - zuchy w drodze na komisariat zuchy mogą zaobserwowad miejsca niebezpieczne i porozmawiad o nich z policjantami 3. GAWĘDA - Policjant' opowiada o swojej pracy, tłumaczy zuchom, co się robi w czasie wypadku 4. GRY I DWICZENIA Berek stop- Berek.zaczarowany'. Złapana osoba staje w takiej pozycji, jak policjant sygnalizujący czerwone światło. Dla urozmaicenia można wyznaczyd dwóch lub więcej berków. @ Kolory - Drużynowy trzyma w ręce trzy kółka: czerwone, żółte, zielone. Kiedy podniesie zielone kolo - zuchy wolno biegają po sali, kiedy podniesie żółte - zaczynają biegad szybko, a kiedy podniesie czerwone - zuchy stają nieruchomo. Zgadujący policjant - Jedna osoba siedzi w środku kręgu z zasłoniętymi oczami. Jej zadanie polega na niedopuszczeniu do tego, żeby osoby, skradające się z różnych stron kręgu wykradły przedmiot który przed nią leży, przez wskazanie kierunku, z którego skrada się złodziej. Zawsze skrada sie jedna osoba wskazana na migi przez drużynowego. 5. KRĄG RADY - przypomnienie czynności w sytuacji zagrożenia. Rozmowa o tym jak należy 'telefonicznie zgłaszad wypadek do komisariatu. 6. MAJSTERKA - zuchy wykonują skoroszyty, w których piszą telefony alarmowe oraz kolejnośd podawania informacji podczas zgłaszania wypadku. Należy zwrócid uwagę, aby były one wykonane przejrzyście. 7. ZABAWA TEMATYCZNAA - wezwanie do wypadku. 8. KRĄG RADY - podsumowanie zabawy tematycznej, omówienie zachowao poszczególnych osób, wyciągnięcie wniosków dla zuchów, rozdanie koniczynek. 9. Obrzędowe zakooczenie zbiórki.
Zbiórka 4 Temat: Dwiczenia członków Klubu Pomocników Kapitana Planety w remizie strażackiej. PLAN ZBIÓKI 1. Obrzędowe powitanie (przed zuchówkq). 2. Po wejściu do zuchówki zuchy dostrzegają na tablicy ogłoszeo list od Kapitana Planety, w którym opisana jest droga do remizy strażackiej. 3. Wycieczka do remizy 4. GAWĘDA - Policjant pyta zuchy czy znają jakieś źródła pożarów i czy wiedzą jak zapobiegad takim tragediom? Tłumaczy zasady regulaminu przeciw pożarowego. Opowiada zuchom o akcjach ratowniczych, w których brał udział. Jeżeli jest to możliwe to zuchy oglądają sprzęt, który znajduje się w remizie 5. PLĄSY I DWICZENIA berek w labiryncie - Strażacy często muszą pokonywad 'trudne trasy. Ustawiamy zuchy w 3-4 rzędy po 4-5 osób. Osoby stojące w rzędzie chwytają się za ręce. Na sygnał zuchy puszczają swoje ręce, obracają się w prawo i w nowo powstałych rzędach chwytają się ponownie za ręce. Na kolejny sygnał rzędy wracają do poprzednie postaci. W tak zmieniającym się labiryncie ganiają się dwie osoby. Brzeg-woda - zuchy dzięki 'tej zabawie uczą się szybko reagowad na polecenia drużynowego. Układamy linię w kształcie kola i ustawiamy się na zewnątrz tego kola. Na hasło 'woda' wskakujemy do środka, na hasło 'ziemia' stajemy na zewnątrz, na hasło "brzeg` stajemy na linię. Ta osoba, która się pomyli odpada. 6. MAJSTERKA - zuchy własnoręcznie wykonują podziękowanie dla strażaków. 7. NAUKA PIOSENKI 'Jedzie straż pożarna' 8. KRĄG RADY - podsumowanie zbiórki, zuchy decydują, co zrobią jako zadanie międzyzbiórkowe w celu zapobiegania pożarom. Może na przykład zrobią z rodzicami tabliczkę informująca o numerze telefonu do straży pożarnej i podczas spaceru w lesie powieszą ją na jakimś stupie. 9. Obrzędowe zakooczenie zbiórki. Okazuje się, że na tej zbiórce nikt nie widział Kapitana Planety i nie dostał koniczynki - zuchy wzywają Kapitana swoim okrzykiem i otrzymują naklejki do legitymacji.
Zbiórka 6 Temat: Członkowie Klubu Pomocników Kapitana Planety, jako mali ratownicy. PLAN ZBIÓRKI: 1. Obrzędowe powitanie. 2. GAWĘDA: Zuchy po wejściu do harcówki spotykają w niej Drużynę Starszoharcerską specjalności ratowniczo-medycznej. Harcerze starsi witają serdecznie zuchy i opowiadają im o tym jak należy pomagad ludziom w sytuacjach zagrożenia oraz o tym jak można zapobiegad takim sytuacjom. 3. MAJSTERKA: (może zająd dużo czasu). Zuchy z harcerzami starszymi konstruują karetkę z kartonów, do której potem wszyscy wejdą. 4. ZABAWA A: Zuchy w pewnym momencie zostały wywołane na dwór, gdzie ratownicy udają różne(nie groźne) obrażenia. Zuchy otrzymują apteczki i ma ją pomóc poszkodowanym niezależnie od tego czy potrafią udzielid fachowej pomocy czy też nie 5. KRĄG RADY: Wszyscy razem omawiają symulację. Ratownicy mówią zuchom, że najważniejsze jest to, aby rozmawiad z poszkodowanym i chociaż próbowad mu pomóc w miarę naszych możliwości. Pytają zuchy czy umieją już prawidłowo wzywad pomoc. 6. PIOSENKA: Wspólna nauka piosenki pt. `Awionetka'. 7. PLĄS: Idzie zuch - Pląsu tego zuchy mogą same nauczyd harcerzy starszych. 8. Obrzędowe pożegnanie. Wszyscy uczestnicy zbiórki otrzymują koniczynki (harcerze starsi Mogą je umieścid w kronice drużyny).
Zbiórka 5 Temat: Wielki happening "anty-zagrożeniowy". PLAN ZBIÓRKI 1. Obrzędowe powitanie. 2. GAWĘDA: Zuchy po wejściu do harcówkí spotykają w niej Kapitana Płanetę, któremu opowiadają o swoich przygodach. Kapitan Planeta wypytuje je o wszystkie szczegóły, sprawdza czy na pewno dobrze wykonały wszystkie zadania. Mówi zuchom, że wiedza, którą zdobyły powinna byd przekazana również innym dzieciom. 3. ZWIAD TERENOWY: Zuchy dowiedzą się no nim czy dzieci w ich wieku znają niebezpieczne sytuacje (jak np. bawienie się zapałkami) i potrafią im zapobiegad. Pytania powinny byd dostosowane do tego, czego zuchy nauczyły się no kolejnych zbiórkach. 4. KRĄG RADY: Podsumowanie zwiadu. Zuchy postanawiają zrobid plakaty (ulotki), które mogą zawiesid w szkole, by dzieci dowiedziały się o tym wszystkim, czego nie wiedziały na zwiadzie. 5. MAJSTERKA : Zuchy wykonują plakaty, które powieszą w swojej szkole. Prace te powinny byd bardzo kolorowe. Mogą byd wykonane dowolną techniką. 6. PIOSENKA: Zuchy powtarzają piosenkę Awionetka 7. Zuchy zanoszą plakaty do szkoły i wieszają je na ścianach. Do szkoły przybywa Kapitan Planeta, który na podsumowanie daje zuchom Certyfikat Ochrony Miasta (Osiedla) przed zagrożeniami. Najbardziej aktywne zuchy (tzn. te które mają najwięcej koniczynek) może mianowad na Małych Kapitanów Planeta. 8. Obrzędowe zakooczenie zbiórki, pożegnanie z Kapitanem Planetą. PROPONOWANE GAWĘDY: DO ZBIÓRKI I Kochane dzieci witam Was bardzo serdecznie na naszym pierwszym spotkaniu. Cieszę się, że jest nas tak dużo. W ostatnim czasie, jak pewnie sami zauważyliście na świecie dzieją się straszne rzeczy. Niebezpieczeostwa czyhają na nas wszystkich wszędzie. Najsmutniejsze jest to, że najczęściej dotyczą one dzieci w waszym wieku. Bawią się one w pobliżu starych, osypujących się domów, torów kolejowych, zbiorników z woda. Dzieci na ogół wiedzą, że nie powinny tego robid, jednak słowa wypowiedziane przez rodziców, nauczycieli, czy nawet druhny nie trafiają do nich. Nie zdają sobie sprawy, do czego może doprowadzid ich lekkomyślnośd. Ja mam nadzieją, że wśród zuchów nie ma takich, a jeśli są to na pewno po kilku zbiórkach same stwierdza, że takie zachowanie do niczego dobrego nie może doprowadzid. Proponuję, abyśmy założyli Tajny Klub Kapitana Planety, w którym dowiemy się podczas kilku najbliższych zbiórek, czego mamy się wystrzegad, aby żyd bezpiecznie.
Może uda nam się przekonad kogoś z poza gromady, aby postępował w odpowiedni sposób, nie narażając swojego zdrowia, a nawet życia. Na znak tego, że wstępujecie do mojego klubu każde z Was dostanie legitymację członka TKPKP. Będziecie mogli wklejad do niej koniczynki, które dostaniecie po każdym wykonanym zadaniu. Niestety ja nie będę mógł przebywad z Wami cały czas, muszę zajmowad się również innymi moimi pomocnikami, więc możemy się umówid, że kiedy będziecie mieli do mnie jakaś sprawę - wezwiecie mnie okrzykiem, który zaraz wspólnie wymyślicie. Życzę powodzenia!!! Do zobaczenia. DO ZBIÓRKI II Kochane zuchy witam Was bardzo serdecznie. Cieszę się, że jest was tak dużo. Jestem przekonany, że w takim gronie uda nam się uniknąd wielu niebezpieczeostw. Niestety mam dla Was złe wieści - sytuacja W naszym kraju pogarsza się z dnia na dzieo. Wczoraj dostałem list od jednego z moich pomocników, który opisał mi historię chłopca W Waszym wieku o imieniu Michał. Chłopiec ten zawsze bawił się ze swoimi kolegami nad jeziorem. Podczas wakacji zawsze rodzice któregoś z chłopaków czuwali nad bezpieczeostwem całej grupki. Kiedy skooczył się czas wolny rodzice musieli pójśd do pracy, a dzieci do szkoły. Robiło się coraz zimniej. Rodzice zabronili im bawid się nad wodą. Zima była coraz bliżej. Pewnej soboty, kiedy chłopcy rano, pomimo zakazu opiekunów poszli nad jezioro, zamiast wody zobaczyli lód. Ucieszyli się bardzo. Nie zdawali sobie sprawy z tego, na jakie niebezpieczeostwo się narażają, wchodząc na zamarznięte jezioro. Bardzo dobrze się bawili, ślizgając się na butach. Jednak ich radośd szybko się skooczyła. Jasiu nie zauważył, że W pewnym miejscu lód jest bardzo cienki. Kiedy lód załamał się pod ciężarem chłopca reszta uczestników zabaw na szczęście szybko wezwała pomoc. Straż pożarna przyjechała w porę i uratowała Jasia. Jednak strach pomyśled, co by było, gdyby nie zdążyli. Takie niebezpieczeostwa możemy napotkad wszędzie nie tylko W pobliżu wody. Musimy w miarę szybko je zlokalizowad, aby ustrzec inne dzieci przed takimi wypadkami. DO ZBIÓRKI VI Kochane zuchy cieszę się bardzo, że przeżyliście ze mna, wiele przygód, które mam nadzieję spodobały Wam się. Oraz, że nauczyliście się, że z niebezpieczeostwem nie można igrad. Należy się go strzec, zawsze uważad na siebie i innych. W już wiecie jak należy zachowywad się, by nie byd narażonym na niebezpieczne przygody. Wiem, że przez cały czas opowiadaliście swoim kolegom i koleżankom na podwórku, czy tez W szkole o tym, czego dowiedzieliście się na zbiórkach. Myślę, że żeby one tak jak Wy na zawsze zapamiętały jak należy postępowad, by nie narażad się na niebezpieczeostwo powinniśmy zorganizowad WIELKI HAPPENING ANTYZAGROŻENIOWY. Wszystkie inne gawędy mówione są przez naszych gości, należy jednak pamiętad, aby umówid się na jakiś określony temat, o którym dana osoba opowie naszym dzieciom.