Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład VIII Strategia lizbońska
Pomyśl tylko, czym mogłaby być Europa. Pomyśl o wrodzonej sile naszej rozszerzonej Unii. Pomyśl o jej niewykorzystanym potencjale tworzenia dobrobytu, umoŝliwiania szans i dostępu do sprawiedliwości dla wszystkich jej obywateli. Europa moŝe być dla całego świata światłem przewodnim postępu w dziedzinach gospodarki, społeczeństwa i ochrony środowiska naturalnego. J.M. Barroso, Komunikat na wiosenny szczyt Rady Europejskiej. Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Bruksela, dnia 2.2.2005 COM(2005) 24 final 2
Przyczyny opracowania strategii lizbońskiej 3
Produktywność pracy Wzrost produktywności w państwach członkowskich Wzrost róŝnicy poziomów produktywności pracy (z 3% w 1995 r. do 12% w 2005 r.) Średni wzrost produktywności w nowych państwach członkowskich w latach 1995 2005 wyniósł 4,5% w skali roku i był cztery razy wyŝszy niŝ w UE-15 NajwyŜsza produktywność charakteryzuje północne i zachodnie regiony Europy, w których znajdują się stolice i duŝe konurbacje, a najniŝsza - większość nowych państw członkowskich W regionach nowych państw członkowskich, wysokiej stopie wzrostu produktywności towarzyszył w wielu przypadkach mały lub zerowy przyrost miejsc pracy 4
Zatrudnienie Regiony w których poziom PKB na mieszkańca przekracza 75% średniej UE, odnotowały wzrost zatrudnienia w latach 1995 2004, przy średniej wszystkich regionów wynoszącej 1,2% Zatrudnienie w regionach o poziomie PKB poniŝej 75% średniej UE obniŝało się średnio o 1% rocznie. Największy spadek (ponad 3% w skali roku) odnotowano w kilku regionach Polski i Rumunii. 5
Bezrobocie W latach 2000-2005 zmalała róŝnica pomiędzy bezrobociem kobiet i męŝczyzn. Polska jest w gronie państw o największej róŝnicy pomiędzy stopą bezrobocia męŝczyzn i kobiet Stopa bezrobocia wśród młodzieŝy wynosi 18,6% wskazuje na nadpodaŝ stosunkowo nisko wykwalifikowanych i niedoświadczonych młodych pracowników (w Polsce ok. 30%) Stopa długoterminowego bezrobocia w UE wynosiła 4% (PL ok.10%). W całej UE bezrobocie długoterminowe jest znacznie wyŝsze wśród kobiet (4,5% w 2005 r.) niŝ wśród męŝczyzn (3,6%), 6
Strategia lizbońska program gospodarczy UE Proces luksemburski (1997) działania zmierzające do koordynacji polityk zatrudnienia i wypracowania europejskiej strategii zatrudnienia Proces boloński (1999) restrukturyzacja i harmonizacja systemów szkolnictwa wyŝszego w krajach Unii Europejskiej w celu utworzenia do 2010 r. wspólnej Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa WyŜszego (studia 2- i 3-stopniowe, system porównywalnych dyplomów, mobilność studentów w skali europejskiej, wdraŝanie systemów kształcenia ustawicznego) Silna rywalizacja o przerzucenie narodowego modelu gospodarczego na poziom unijny 7
Cel strategii lizbońskiej Stworzenie opartej na wiedzy, a zarazem najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie, zdolnej do systematycznego wzrostu gospodarczego, zapewniającej większa liczbę lepszych miejsc pracy w warunkach większej spójności społecznej. 8
Reformy podejmowane w ramach strategii lizbońskiej Gospodarka oparta na wiedzy: zwiększanie atrakcyjności Europy dla naukowców i badaczy, promocja i rozwój technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych Rynek wewnętrzny: zakończenie tworzenia wspólnego rynku, głównie w obszarze swobody przepływu kapitału i usług Sprzyjający klimat dla biznesu: zmniejszanie ograniczeń administracyjnych, ułatwienia w zakładaniu działalności, pomoc dla MSP Rynek pracy: zwiększenie zatrudnienia, zniesienie ograniczeń w dostępie do rynku pracy, równouprawnienie na rynku pracy, strategie kształcenia ustawicznego, ZrównowaŜony rozwój: minimalizacja zmian klimatycznych, zmniejszenie intensywności wykorzystywania zasobów naturalnych, wprowadzenie nowych regulacji w zakresie ochrony środowiska 9
Kontrowersje Wielość celów, sprzeczność celów Pomijanie znaczenia przemysłów tradycyjnych Brak środków gwarantujących realizację strategii przez państwa członkowskie (woluntaryzm) Zbyt krótki horyzont czasowy 10
Nowa strategia lizbońska (2005) zawęŝenie celów lizbońskich (wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia) usystematyzowanie obszarów priorytetowych (rozwój wiedzy i innowacji, rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy, rozwój mechanizmów umoŝliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy) bezpośrednie powiązanie z polityką spójności (earmarking) - kraje UE-10+2 są zobowiązane do skierowania min. 60% środków z funduszy strukturalnych na wsparcie obszarów pro-lizbońskich. 11
12
Krajowy Program Reform 2008-2011 Aktywne społeczeństwo Rozwój edukacji Modernizacja systemu zabezpieczenia społecznego, późniejsza dezaktywizacja pracowników Aktywne polityki rynku pracy Rozwój społeczeństwa obywatelskiego, wspieranie i rozwój przedsiębiorstw oraz wzmacnianie roli partnerów społecznych i mechanizmu dialogu społecznego Innowacyjna gospodarka Przyjazne otoczenie prawne i instytucjonalne dla przedsiębiorczości, innowacyjności i inwestycji Reforma systemu finansowania i funkcjonowania jednostek naukowych Budowa infrastruktury transportowej, przesyłowej i teleinformatycznej Zapewnienie warunków konkurencji w sektorach sieciowych Wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie ochrony środowiska Zakończenie głównych procesów prywatyzacyjnych Sprawne instytucje Rozwój nowoczesnej administracji publicznej Zwiększenie efektywności i poprawa zarządzania publicznymi środkami finansowymi Decentralizacja finansów publicznych Stworzenie nowoczesnego i efektywnego systemu promocji Polski 13
MoŜliwości realizacji nowej strategii lizbońskiej Odmienność barier rozwojowych Sprzeczność celów niwelowania zapóźnień rozwojowych oraz wynikających z nich zróŝnicowań terytorialnych (polityka spójności) i dąŝenia do podnoszenia konkurencyjności opartej na potencjale generowania innowacji (strategia lizbońska) Koncentracja wysiłków inwestycyjnych na modernizacji i rozbudowie infrastruktury podstawowej, tymczasem w perspektywie krótkookresowej inwestycje takie przyczyniają się do pobudzenia gospodarczego, długofalowo jednokierunkowy model działań moŝe przyczynić się do pogłębienia zróŝnicowań terytorialnych. 14
MoŜliwości realizacji nowej strategii lizbońskiej Dylemat pomiędzy likwidacją braków infrastrukturalnych i problemów społecznych (w tym przede wszystkim bezrobocia i ubóstwa) oraz ukierunkowaniem na kluczowe czynniki wzrostu tj. wiedza i innowacje. Polska jako jedyny kraj pośród UE-10+2 prowadzi politykę spójności zgodnie z zasadą earmarking. Wg aktualnych obliczeń stopa ta wynosi blisko 64% alokacji wkładu wspólnotowego w ramach Celu Konwergencja. Kluczowe instrumenty: program operacyjny Innowacyjna Gospodarka (zwiększenie inwestycji w B+R, współpracy między B+R a przedsiębiorstwami, wdraŝanie kompleksowych narzędzi wsparcia doradczego i finansowego dla MŚP. program operacyjny Kapitał Ludzki (dostępność systemu kształcenia przez całe Ŝycie) program operacyjny Infrastruktura i Środowisko (spójność krajowego systemu transportowego z systemem europejskim) 15
Dziękuję za uwagę 16