WIEDZA EKONOMICZNA I POSTAWY WOBEC PODATKÓW DOROSŁYCH POLAKÓW SABINA KOŁODZIEJ

WIEDZA EKONOMICZNA I POSTAWY WOBEC PODATKÓW DOROSŁYCH POLAKÓW SABINA KOŁODZIEJ Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki bada analizujcych poziom wiedzy ekonomicznej dorosłych Polaków oraz ich stosunek do podatków i Urzdu Skarbowego. Wiedza ekonomiczna obejmowała rozumienie podstawowych poj (np. inflacja, stopa procentowa, podatek) oraz praw i zalenoci ekonomicznych (np. wpływ poda- y towaru na jego cen, wysoko inflacji a oprocentowanie lokat bankowych), a take znajomo poziomu biecych wskaników ekonomicznych (np. stopy bezrobocia, wysokoci płacy minimalnej brutto). Opis stosunku do systemu podatkowego i funkcjonowania Urzdu Skarbowego przeprowadzono natomiast w oparciu o typologi Braithwaite (2003), która wyrónia pi nastpujcych postaw: zaangaowanie, kapitulacja, opór, brak zaangaowania oraz gra. Słowa kluczowe: wiedza ekonomiczna, postawy wobec podatków 1. Wprowadzenie Przeprowadzona w naszym kraju transformacja ustrojowa i wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej zmieniło warunki i moliwoci podejmowania decyzji ekonomicznych przez jednostki. Gospodarka wolnorynkowa z pewnoci przyczyniła si do zwikszenia iloci moliwych alternatyw, a take do wikszej swobody wyboru zachowa ekonomicznych w sferze gospodarowania pienidzmi, podejmowania decyzji konsumpcyjnych oraz zawodowych. Jednoczenie jednak, powszechna obserwacja licznych przykładów podejmowania decyzji nietrafnych, prowadzcych w konsekwencji do problemów finansowych (np. nadmierne zadłuanie) lub zawodowych (np. utrata pracy) pokazuje, ze w wielu przypadkach jako społeczestwo nie radzimy sobie wystarczajco dobrze z posiadan wolnoci w sferze ekonomii. Jednym z czynników majcych niebagatelny wpływ na zdolno jednostki do radzenia sobie w otaczajcej rzeczywistoci i przekładajcych si niejednokrotnie na podejmowane przez ni decyzje jest poziom posiadanej wiedzy ekonomicznej. Osoby potrafice realnie oceni swoje moliwoci finansowe w kontekcie aktualnych realiów gospodarczych najprawdopodobniej nie bd skłonne do nadmiernej konsumpcji poprzez zaciganie kolejnych kredytów i poyczek, wiadome bd bowiem zwizanego z tym kosztem pienidza. Analogicznie, znajomo mechanizmów zwizanych z inwestowaniem pienidzy na rynku walutowym, mogłaby uchroni cz polskich przedsibiorców i inwestorów przez ryzykownymi decyzjami, które w czasie niedawnego kryzysu gospodarczego doprowadziły do upadku dotychczas prnie działajcych firm, a take do utraty oszczdnoci wielu inwestorów prywatnych. Lektura przeprowadzonych wówczas wywiadów w prasie codziennej i branowej z osobami odpowiedzialnymi za podjcie tych decyzji inwestycyjnych czsto wskazywała, e nie posiadały one dostatecznej wiedzy

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management No. 40, 2011 193 o zasadach funkcjonowania nabywanych instrumentów finansowych. Wiedza ekonomiczna rozpatrywana by moe na trzech wymiarach: a) znajomoci poziomu biecych wskaników ekonomicznych oraz obcie publicznoprawnych; b) umiejtnoci definiowania poj ekonomicznych, c) rozumienia praw i zalenoci ekonomicznych. Znajomo biecych realiów gospodarczych bez zrozumienia poj i zalenoci ekonomicznych nie wystarcza bowiem do trafnego przewidywania zmian gospodarczych, a nastpnie do podejmowania do adekwatnych decyzji ekonomicznych. Podobnie, znajomo poj oraz praw ekonomicznych, bez wiedzy o aktualnym stanie gospodarki, równie moe by niewystarczajce do sprawnego zarzdzania indywidualnymi lub instytucjonalnymi zasobami. Wyniki przeprowadzonych dotychczas bada wskazuj jednake, e posiadana przez Polaków wiedza z zakresu gospodarki jest fragmentaryczna i odnosi si głównie do informacji czsto nagłanianych w rodkach masowego przekazu (inflacja, stawki podatku PIT) oraz takich, które bezporednio dotycz badanych (np. ustawowy tydzie pracy). Naley przy tym podkreli, e spójno wewntrzna tej wiedzy jest bardzo niska, a wic respondenci mog zna niektóre fakty, lecz nie dostrzegaj wzajemnych powiza midzy poszczególnymi agregatami makroekonomicznymi. Naley przy tym zaznaczy, e Polacy przejawiaj szczególnie wysok samoocen odnonie posiadanej wiedzy ekonomicznej, gdy prawie połowa badanych ocenia j jako dostateczn, za 22,8% jako dobr lub bardzo dobr. Jedynie mniej ni 1/3 ocenia j jako niedostateczn. Wyniki te pozostaj w sprzecznoci z poziomem rzeczywistej wiedzy ekonomicznej Polaków, lecz potwierdzaj prawidłowo psychologiczn, mówic o tym, e ludzie maj tendencj do przeceniania swoich umiejtnoci i wiedzy. Podobnie, niemal połowa osób badanych deklaruje zainteresowanie informacjami ekonomicznymi, lecz jedynie niecałe 30% aktywnie ich poszukuje. Do ponad połowy natomiast wiadomoci te docieraj tylko lub raczej przy okazji [2]. Tematami gospodarczymi wzbudzajcymi najwiksze zainteresowanie respondentów, w cytowanych powyej badaniach, były zagadnienia podatków oraz zatrudnienia i bezrobocia, a wic sprawy bezporednio dotyczce wikszo społeczestwa. Podatek, w myl przyjtej definicji ustawowej, jest to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne wiadczenie pienine na rzecz Skarbu Pastwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikajce z ustawy podatkowej [8]. Podatki słu przede wszystkim gromadzeniu przez pastwo rodków budetowych, niezbdnych do realizacji postawionych zada, nie tylko o charakterze fiskalnym, lecz równie gospodarczym, społecznym oraz politycznym. Wiedza o podatkach moe mie natomiast dwa aspekty minimalny lub szeroki [6]. Minimalna wiedza podatkowa oznacza wiadomo własnych obowizków i uprawnie podatkowych, a take podstawowych kompetencji i właciwoci organów podatkowych, z którymi podatnik ma lub moe mie kontakty. Jest to wiedza niezbdna do prawidłowego regulowania własnych zobowiza podatkowych przez indywidualne jednostki. Szerokie ujcie zakłada natomiast szczegółow znajomo przepisów prawnych i praktyk ich stosowania na temat konkretnego podatku lub podatków. Postawa wobec podatków z kolei odzwierciedla opini jednostki odnonie postrzegania sprawiedliwoci systemu podatkowego, motywacji towarzyszcej regulowaniu zobowiza podatkowych oraz działa podejmowanych przez jednostk w ramach systemu podatkowego [4]. Postawa ta jest wynikiem współoddziaływania wielu zmiennych, zarówno psychologicznych, jak

194 Sabina Kołodziej Wiedza ekonomiczna i postawy wobec podatków dorosłych Polaków i demograficznych oraz społecznych. Ponadto, badania Eriksena i Fallana [3] dowodz, e na postaw wobec podatków oddziałuje take poziom wiedzy ekonomicznej. Wiedza ta, przejawiajca si w znajomoci poj ekonomicznych, rozumieniu zasad rzdzcych gospodark, a take posiadaniem informacji na temat biecej sytuacji gospodarczej, skutkuje wikszym przekonaniem o sprawiedliwoci systemu podatkowego oraz potpianiem działa zmierzajcych do unikania opodatkowania. Do podobnych wniosków doprowadziły badania Kirchlera i Maciejovsky ego [5], według których poziom wiedzy na temat podatków jest pozytywnie skorelowany z moralnoci podatkow, a wic tendencj jednostki do sumiennego regulowania zobowiza podatkowych i traktowania płacenia podatków jako moralnego obowizku. 2. Problematyka przeprowadzonych bada Powysze wyniki bada przeprowadzone w krajach o znaczco dłuszej, ni w Polsce, tradycji wolnorynkowej wskazuj na podkrelane w artykule znaczenie poziomu wiedzy ekonomicznej na postawy jednostki, a w konsekwencji podejmowane przez ni działania w sferze gospodarczej. Std te mona przypuszcza, e stereotypowe przekonania Polaków na temat systemu podatkowego oraz działania Urzdu Skarbowego w połczeniu z nieznajomoci zasad funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej stanowi istotn barier w kształtowaniu akceptujcych postaw wobec systemu podatkowego oraz działa instytucji skarbowych w Polsce. Przekłada si to moe na niech do regulowania zobowiza podatkowych, łatwo przechodzenia w tzw. szar stref, a wic podejmowania niezgodnych z prawem działa zmierzajcych do unikania płacenia podatków, przy jednoczesnej postawie roszczeniowej wobec pastwa. Poruszona w artykule tematyka dotychczas niezwykle rzadko była przedmiotem analiz podejmowanych w naszym kraju. Wprawdzie przeprowadzano w ostatnim czasie badania wiedzy ekonomicznej Polaków [2], lecz nie dotycz one stosunku naszego społeczestwa do zjawisk społeczno-ekonomicznych, w tym do podatków. Jednoczenie, w Polsce obecne jest przekonanie o niesprawiedliwoci sytemu podatkowego i niech do regulowania zobowiza podatkowych oraz podejmowanych w tym zakresie przez Urzd Skarbowy działa. Ponisze badania podjto w celu zdiagnozowania poziomu wiedzy ekonomicznej dorosłych Polaków oraz poznania stosunku polskiego społeczestwa zarówno do obecnego systemu podatkowego, jak i do sposobu działania organów podatkowych. Z przedstawionych powyej rozwaa wynika bowiem, e zmienne te maj istotny wpływ na adaptacj jednostki do realiów społeczno-gospodarczych, a take pozostaj we wzajemnym zwizku. Mona wic wyodrbni nastpujce pytania badawcze: 1. Jaki jest poziom wiedzy dotyczcej zagadnie ekonomicznych wród dorosłych Polaków? 2. Jaki jest stosunek naszego społeczestwa do podatków i działania Urzdu Skarbowego? 3. Czy istnieje zwizek pomidzy poziomem wiedzy ekonomicznej i stosunkiem do podatków? Badanie przeprowadzono na podstawie dwóch, opracowanych na jego potrzeby, kwestionariuszach: a) Kwestionariusz do badania poziomu wiedzy ekonomicznej, który mierzy subiektywny (skala samooceny) i obiektywny aspekt wiedzy ekonomicznej. Zgodnie z wyrónionym w punkcie 1 obszarami wiedzy ekonomicznej, diagnoza poziomu wiedzy odbywa si za pomoc testu wyboru odnoszcego si do 3 obszarów: 1) Fakty skala składa si z 8 pyta mierzcych stopie

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management No. 40, 2011 195 znajomoci poziomu biecych wskaników ekonomicznych oraz wybranych obcie publicznoprawnych (np. stopy bezrobocia, wzrostu gospodarczego, stawki podatkowej PIT); 2) Pojcia skala16 pozycji dotyczcych definiowania poj ekonomicznych (np. inflacja, wzrost gospodarczy, bezrobocie); 3) Rozumienie praw i zalenoci ekonomicznych skala 10 pozycji odnoszcych si m.in. do zalenoci midzy inflacj i skłonnoci do konsumpcji, poda towaru i jego cen). b) System podatkowy i Urzd Skarbowy w Polsce [1] mierzy stosunek ludzi do systemu podatkowego i Urzdu Skarbowego, wyodrbniajc 5 moliwych postaw (2 postawy zwizane z szacunkiem wobec systemu podatkowego i Urzdu Skarbowego oraz 3 wyraajce opór, nieposłuszestwo jednostki wobec systemu): 1) Zaangaowanie wyraajce si w przekonaniu o sprawiedliwoci systemu podatkowego i poczuciu moralnego obowizku sumiennego regulowania zobowiza podatkowych; 2) Kapitulacja przejawiajca si akceptacj działa Urzdu Skarbowego jako organu władzy i respektowania litery prawa podatkowego; 3) Opór odzwierciedlajcy przekonanie jednostki, e prawo podatkowe i działania Urzdu Skarbowego maj na celu zdominowanie jej, i prowadzce do obrony własnych praw, a take minimalizowania obcie podatkowych; 4) Brak zaangaowania przejawiajcy si w przekonaniu jednostki o słaboci systemu podatkowego i organów władzy, a w zwizku z tym tendencji do niewypełniania zobowiza podatkowych; 5) Gra skala ta odzwierciedla postaw jednostki wobec systemu podatkowego i Urzdu Skarbowego, gdzie relacja midzy podatnikiem i pastwem traktowana jest w kategoriach potencjalnej gry, której wynikiem moe by strata bd zysk dla jednej ze stron. Kwestionariusz składa si z 30 stwierdze, do których respondent ma si ustosunkowa przy pomocy 5-stopniowej skali Likerta, wyraajcej stopie akceptowania treci poszczególnych stwierdze (od 1 zupełnie si nie zgadzam do 5 zupełnie si zgadzam ). 3. Wyniki bada Badanie przeprowadzono na 100-osobowej (55 mczyzn, 45 kobiet) grupie dorosłych Polaków w wieku od 19 do 72 (rednia: 31,67, odch. stand.: 11,94) lat. W przewaajcej wikszoci (96%) osoby badane posiadały wykształcenie conajmniej rednie (w tym 25% wysze), a take były aktywne zawodowo. Połowa badanych zatrudniona była w przedsibiorstwach prywatnych, nastpnie 21% rekrutowało si sporód pracowników sfery budetowej, za 13% pracowało w przedsibiorstwach pastwowych. Pozostałe osoby w chwili badania pozostawały bez pracy lub przebywały na emeryturze/rencie. Na wykresach zobrazowano wyniki uzyskane przez badanych w tecie mierzcym poszczególne aspekty poziomu wiedzy ekonomicznej. W nastpnej kolejnoci przedstawione zostan dane dotyczce stosunku badanej grupy dorosłych Polaków do podatków oraz funkcjonowania organów skarbowych, a take zwizków pomidzy opisywanymi dwoma zmiennymi. Z wykresu (rys. 1) wynika, e ponad 20% osób badanych posiada bardzo niewielk wiedz na temat aktualnej sytuacji ekonomicznej kraju (4 lub mniej poprawnie udzielonych odpowiedzi na 8 pyta), za prawie 30% dobrze orientuje si w tych zagadnieniach (7 lub 8 poprawnych odpowiedzi).

196 Sabina Kołodziej Wiedza ekonomiczna i postawy wobec podatków dorosłych Polaków W odniesieniu do rozkładu odpowiedzi na pytania dotyczce ce rozumienia podstawowych poj ekonomicznych, przedstawionego na rys. 2, mona stwierdzi, e e poziom posiadanej przez osoby badane w tym zakresie wiedzy jest nieco wyszy od poziomu wiedzy dotyczcej wysokoci aktualnych wskaników ekonomicznych oraz obcie publicznoprawnych. Jedynie 11% badanych nie było w stanie udzieli poprawnych odpowiedzi na połow umieszczonych w kwestionariuszu pyta, za podobny odsetek respondentów (15%) prawidłowo odpowiadało na wikszo pyta. Wiedza z zakresu znajomoci podstawowych poj ekonomicznych przewaajcej czci osób badanych okrelona moe by jako rednia. Rysunek 1. Rozkład wyników wiedzy ekonomicznej faktów ródło: Opracowanie własne. Rysunek 2. Rozkład wyników wiedzy ekonomicznej definiowania poj ekonomicznych ródło: Opracowanie własne.

Studies & POLS Proceedings E STOWARZYSZENIE of Polish Association ZARZfor Knowledge Management No. 40, 2011 197 Kolejny rysunek (3) zestawia wyniki uzyskane przez osoby badane na trzeciej skali wiedzy ekonomicznej, dotyczcej cej si do rozumienia praw i zalenoci ekonomicznych. Poniszy wykres dowodzi, i ponad 20% osób objtych badaniem odpowiada poprawnie na najwyej połow pyta, a wic ich wiedza w tym zakresie jest bardzo mała. Podobna ilo (24%) wykazuje si dobr znajomoci elementarnych zalenoci ekonomicznych, udzielajc prawidłowych odpowiedzi na wikszo pyta w tej czci ci kwestionariusza badajcego wiedz ekonomiczn. Wyniki uzyskane przez badanych w kwestionariuszu mierzcym stosunek do podatków i działania Urzdu Skarbowego umieszczono na rys 4. Z uwagi na nierówn liczb pozycji w poszczególnych skalach kwestionariusza i w celu porównania natenia poszczególnych postaw prezentowanych przez respondentów, na wykresie przedstawiono dane w ujciu procentowym (w kadej ze skal oddaj one stosunek wyniku redniego dla grupy do moliwego wyniku maksymalnego). Rysunek 3. Rozkład wyników wiedzy ekonomicznej rozumienie praw i zalenoci ekonomicznych ródło: Opracowanie własne.

198 Sabina Kołodziej Wiedza ekonomiczna i postawy wobec podatków dorosłych Polaków Rysunek 4. Procentowy rozkład wyników odnonie nie stosunku do podatków i Urzdu Skarbowego ródło: Opracowanie własne. Z przedstawionego wykresu (rys. 4) wida, i cztery (zaangaowanie, kapitulacja, opór oraz gra) sporód piciu analizowanych postaw wobec zobowiza oraz instytucji podatkowych w podobnym nateniu s obecne w badanej grupie dorosłych Polaków. Stosunkowo mniej reprezentowana jest pita z badanych postaw brak zaangaowania. W celu udzielenia odpowiedzi na ostatnie pytanie badawcze obliczono współczynniki korelacji r-pearsona pomidzy poszczególnymi wymiarami wiedzy ekonomicznej a picioma wyrónionymi postawami wobec podatków i Urzdu Skarbowego. Wyniki prezentuje tabela 1. Tabela 1 Współczynniki korelacji midzy postaw wobec podatków i Urzdu Skarbowego a wiedz ekonomiczn osób badanych Wiedza ekonomiczna Zaangaowanie Kapitulacja Opór Brak zaangaowania Fakty 0,02-0,04-0,07 0,02 Pojcia 0,05 0,004-0,01-0,12 Prawa i zalenoci ekonomiczne 0,26 p>0,009 ródło: Opracowanie własne. Stosunek do podatków i Urzdu Skarbowego 0,16-0,17-0,07 Jak wida z zamieszczonej tabeli, istotny współczynnik korelacji uzyskano jedynie w odniesieniu do zwizku zku pomidzy rozumieniem praw i zalenoci ekonomicznych a postaw wobec podatków wyraajc zaangaowanie. W pozostałych przypadkach wyniki nie pozwalaj na stwierdzenie istnienia zwizku pomidzy dwoma badanymi zmiennymi, tj. poziomem wiedzy Gra 0,08-0,18 0,18

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management No. 40, 2011 199 ekonomicznej (fakty oraz pojcia) a stosunkiem do systemu podatkowego i funkcjonowania Urzdu Skarbowego w badanej grupie dorosłych Polaków. 4. Podsumowanie Badania podjto w celu oszacowania poziomu wiedzy ekonomicznej oraz postaw wobec podatków dorosłych Polaków. Poszukiwano take opisywanej w literaturze zagranicznej zalenoci pomidzy powyszymi dwiema zmiennymi. Oszacowany poziom wiedzy ekonomicznej, w trzech badanych wymiarach znajomoci biecej sytuacji gospodarczej kraju, definiowania poj ekonomicznych oraz rozumienia poj ekonomicznych wskazuje, e osoby badane w przewaajcej czci posiadaj wiedz na poziomie rednim. Taki poziom wiedzy nie jest jednak wystarczajcy, aby w pełni zrozumie zasady funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej, a tym samym jak zaznaczano na pocztku artykułu korzysta z niej w celu przewidywania zmian w sytuacji gospodarczej i podejmowania adekwatnych decyzji ekonomicznych. Naley jednak zaznaczy, e redni wynik respondentów w przeprowadzonym tecie wiedzy ekonomicznej był wyszy w porównaniu do cytowanych bada z roku 2008[2]. Wydaje si jednak, i na przyczyn zanotowanej rónicy mógł wpłyn fakt, e w obecnych badaniach przewaały osoby z wykształceniem co najmniej rednim. Badania opisywane przez Domurata przeprowadzone zostały natomiast na reprezentatywnej próbie Polaków. W odniesieniu do drugiej z analizowanych zmiennych postawy wobec podatków uzyskane wyniki wskazuj, e w badanej grupie obecna jest kada z wyrónionych piciu postaw. Jak wykazano na przedstawionym wykresie, wród badanych podatników w niemale identycznym nateniu wystpuje postawa zaangaowania, wiadczca o przekonaniu o sprawiedliwoci systemu podatkowego i deniu do sumiennego wypełniania zobowiza podatkowych oraz postawa odzwierciedlajca opór i nieufno wobec systemu podatkowego i działa Urzdu Skarbowego. Dwie kolejne, nieznacznie rzadziej prezentowane przez podatników postawy, to kapitulacja, a wic uznanie swoich obowizków podatkowych oraz uprawnie organów skarbowych, a take gra, w której relacja midzy podatnikiem a Urzdem Skarbowym pojmowana jest jako pewnego rodzaju interakcja, w wyniku której kształtowana jest wysoko nalenego podatku. Ostatnia pod wzgldem czstoci w badanej próbie okazała si by postawa braku zaangaowania, mówica o uchylaniu si od realizowania obowizków podatkowych i przekonaniu o słaboci prawa i organów podatkowych. Wydaje si, e powysze wyniki odzwierciedlaj rzeczywiste natenie poszczególnych postaw polskim społeczestwie, wahajce si od akceptacji systemu podatkowego i sumiennego wypełniania cicych na podatniku zobowiza poprzez postaw dystansu i ostronoci wobec Urzdu Skarbowego i litery prawa podatkowego, do nieufnoci i podejrzliwoci wobec przyjtych uregulowa prawnych i działa urzdników skarbowych. Najmniej rozpowszechniony jest pogld o słaboci prawa podatkowego i Urzdu Skarbowego. W przeprowadzonych badaniach nie udało si potwierdzi istnienia zalenoci midzy poziomem wiedzy ekonomicznej w trzech analizowanych aspektach a postaw wobec podatków. Jednake, uzyskana pozytywna korelacja midzy wymiarem wiedzy ekonomicznej odnoszcej si do rozumienia praw i zalenoci ekonomicznych a postaw zaangaowania moe sugerowa, i osoby posiadajce wiedz pozwalajc na pełne zrozumienie istniejcych w wiecie gospodarki

200 Sabina Kołodziej Wiedza ekonomiczna i postawy wobec podatków dorosłych Polaków zalenoci pomidzy działaniami poszczególnych podmiotów funkcjonujcych na rynku, w tym midzy regulowaniem zobowiza podatkowych i moliwoci realizacji przez pastwo przyjtej polityki społeczno-gospodarczej, zgodnie z wynikami opisywanymi w literaturze, bd bardziej przychylnie ocenia system podatkowy i cice na nich zobowizania. Potwierdzenie tego przypuszczenia wymaga jednak przeprowadzenia bada na wikszej próbie osób badanych. [1] Braithwaite, V., Dancing with authorities: Motivational postures and non-compliant action. W: Taxing democracy: Understanding tax avoidance and evasion, red. V. Braithwaite. Aldershot: Ashgate Publishing Limited 2003: s. 15 39. [2] Domurat, A., Kołodziej, S., Macko, A., Tyszka, T., Wiedza ekonomiczna polskiego społeczestwa 2008, Niepublikowany raport z bada, Centrum Psychologii Ekonomicznej i Bada Decyzji, Wysza Szkoła Przedsibiorczoci i Zarzdzania im. L. Komiskiego, Warszawa 2008: s. 40 42. [3] Eriksen, K., Fallen, L., Tax knowledge and attitudes towards taxation: A report on a quasiexperiment, Journal of Economic Psychology, 17, 3, 1996: s. 387 402. [4] Kirchler, E., The economic psychology of tax behavior, Cambridge University Press 2009: s. 49 58. [5] Kirchler, E., Maciejovsky, B., Tax compliance within the context of gain and loss situations, expected and current asset position, and profession, Journal of Economic Psychology, 22,2, 2001: s. 174 194. [6] Kosikowski, C., Podatki. Problem władzy publicznej i podatników, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, s. 29 30. [7] Maison, D., Wiedza ekonomiczna u dzieci w wieku 4 12 lat oraz osób powyej 50 roku ycia. Poszukiwanie wskazówek dla tworzenia kampanii edukacyjnych z zakresu wiedzy finansowej i ekonomicznej, Projekt dofinansowany ze rodków NBP, Warszawa 2008. [8] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005r. Nr 8, poz.60 z pón. zm.), art.6.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management No. 40, 2011 201 ECONOMIC KNOWLEDGE AND TAX ATTITUDES OF ADULT POLES Summary Article presents research analyzing level of economic knowledge of adult Poles and their attitudes toward taxation and Tax Office. Economic knowledge consists on understanding of basic economic terms (e.g. inflation, interest rate, tax), laws and relations (e.g. the supply influence on price, the inflation rate and interest rate) as well as knowing the level of actual economic predictors (e.g. unemployment rate, minimum salary). The attitude toward tax system and Tax Office was described with Braithwaite s (2003) typology, which distinguished five postures: commitment, capitulation, resistance, disengagement and game playing. Keywords: economic knowledge, tax attitude Sabina Kołodziej Katedra Psychologii Ekonomicznej Akademia Leona Komiskiego ul. Jagielloska 57/59, 03-301 Warszawa e-mail: skolodziej@alk.edu.pl